Formatief evalueren bij economie: vak- en schooltaal op

Formatief evalueren bij economie:
vak- en schooltaal op een hoger
niveau.
SLO ● nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling
Mirjam Arnold (Bureau ICE)
Gerdineke van Silfhout (SLO)
Roos Köhler (Bureau ICE)
Doelen werkwinkel
• U verkent en geeft het concept 'formatieve evaluatie' gezamenlijk
vorm;
• U kent belangrijke aspecten van formuleervaardigheden bij het vak
economie;
• U neemt minimaal 1 concreet voorbeeld van formatieve evaluatie
in een lessenserie Economie mee naar huis;
• U weet hoe u strategieën van formatieve evaluatie in kunt zetten
om formuleervaardigheden van leerlingen te versterken;
• U vertaalt voorbeelden van strategieën van formatieve evaluatie
naar uw eigen lespraktijk.
Aan de slag: wat is formatieve evaluatie?
• Vorm groepjes van 5 of 6 personen
(niet van dezelfde organisatie)
• Bekijk de 30 kaartjes met begrippen
rondom formatieve evaluatie
• Aan de hand van welke 4 kaartjes kunnen
jullie het concept FE het beste weergeven?
• Plenair: gezamenlijk concept FE op poster
Formuleervaardigheden bij economie
• Talig vak, zowel receptief (lezen) als productief (schrijven)
• Leerlingen veel productieve leertaken aanbieden
– Reflectie: in hoeverre zijn de leertaken (opdrachten) die je aanbiedt,
gesloten, half gesloten (invuloefeningen bijv.) of open en lokken ze
daadwerkelijk (vak)taal uit?
– Reflectie 2: in hoeverre staat formuleervaardigheid centraal a.d.h.v.
expliciete instructie, modelling, begeleid oefenen, zelf oefenen,
feedback en revisie?
Formuleervaardigheden bij economie
• Belangrijk bij productieve leertaken:
– Ruimte en instructie voor formuleervaardigheden inbouwen (oftewel:
leren formuleren)
• Wat moet in een goed antwoord, wat niet?
• Leerlingen analyseren elkaars gegeven antwoorden. Wie heeft het meest volledige
antwoord en waarom?
• Leerlingen voegen alle antwoorden bij elkaar en maken daar samen het beste
antwoord van.
• Andere groepjes feedback op laten geven
– Tijd nemen voor reflectie op formuleringen + (peer) feedback geven
daarop
Voorbeeld
Economische verschijnselen
 Verklaringen kunnen herkennen en zelf geven
 Havo 4 - Montessori Lyceum Zeist
Doel lessenserie
• Leerlingen herkennen economische concepten en passen deze
toe in een bepaalde context
• Leerlingen schrijven een verklarende tekst over een
economisch concept in de vorm van een krantenartikel
Probleem in havo 4 en vwo 5 bij verklarende teksten
• Onvoldoende eenduidig formuleren van verklarende vraag
• Onvoldoende beschrijven van samenhang tussen oorzaak en
gevolg
• Daardoor is de leerlingtekst vaak niet meer dan een
samenvatting van de bron
• Waardoor leerlingen hun economische kennis onvoldoende
kunnen inzetten om economische berichten te duiden =
onvoldoende transfer (betekenisvolle) context - concept
Voorkennis en verbindingswoorden
 ik kan niet naar mijn werk
 ik ben ziek
Ik kan niet naar mijn werk, omdat ik ziek ben.
 het gas is niet detecteerbaar
 er is ethanol aan toegevoegd
Het gas is niet detecteerbaar, hoewel er ethanol aan toe is gevoegd.
Beschrijving 4 lessen
• Les 1: klassikale uitleg structuur journalistiek artikel (kop, lead,
intro) + zoeken 3 economische berichten die worden geanalyseerd:
wat staat er in de kop, intro en lead en hoe staat dat er.
• Les 2: opstap naar verklarende vraag: overeenkomsten verklaring en
inleiding journalistiek artikel: beide opgebouwd aan de 5W-vragen.
 leerlingen herschrijven de inleiding van een van de gezochte
artikelen a.d.h.v. 5W-principe en beoordelen elkaars inleiding
a.d.h.v. een rubric rond deze principes.
Beschrijving 4 lessen (2)
• Les 3: uitleg en analyse economische verklaringen = complex
– 1 oorzaak – 1 gevolg én 1 oorzaak – meerdere gevolgen
– Meerdere oorzaken – 1 gevolg én meerdere oorzaken – meerdere gevolgen
Leerlingen analyseren de gezochte teksten op verklaringen, en welke
verbindingswoorden daarbij worden gebruikt (doordat, daardoor,
waardoor)
• Les 4: naast inleiding (5W vragen) ook middenstuk (met verklarende
zinnen) en samenvattend slot oefenen. Leerlingen krijgen een bron en
schrijven zelf met een gegeven concept (kostensoorten) een korte
verklarende tekst, geven elkaar feedback en reviseren de tekst. Publicatie
op www.nieuwstool.nl)
Tips
• Zorg voor goede voorbeelden
– Model als docent: denk hardop na over de opbouw van een tekst /
doe hardop voor hoe jij als ervaren lezer een economische tekst
(leertaak, opgave) aanpakt (hier: journalistieke tekst)
– Uitleggen met voorbeelden: wat is een verklaring van economische
verschijnselen
• Zorg voor productieve taken die in fases zijn opgedeeld
– Pre-writing: analyseren van voorbeeldteksten op herkennen en
gebruiken van opbouw/structuur verklarende tekst, kernzinnen en
signaalwoorden
Tips (2)
• Organiseer interactie
– Peer feedback: laat leerlingen elkaars teksten beoordelen aan de hand van
samen geanalyseerde en opgestelde succescriteria/ een rubric
– Laat leerlingen die feedback gebruiken door te herschrijven
• Gebruik authentieke taken in betekenisvolle contexten
– Lezen: recente artikelen van economische verschijnselen (bijv.
olieprijsstijging na verbreken banden Qatar door Arabische landen, 5-6-17)
– Schrijven: een krantenartikel dat wordt gepubliceerd en gedeeld via een
digitale nieuwstool
Aan de slag met een voorbeeld gs op Calvijncollege
Vertaald naar economie
• Lesbrieven / methode
• Leerdoelkaarten SLO economie: http://leerplaninbeeld.slo.nl/
Voorbeeld 2
• Leerdoelen verder geconcretiseerd en in kleinere doelen
opgesplitst en in context gezet (m.b.h. lesmateriaal/lesboek)
Opdracht
• We hebben een concept van FE opgesteld
– Welke elementen van FE zie je hierin terug?
– Welke mate van eigenaarschap (vanuit inzicht leerdoelen + eigen
keuzes) hebben leerlingen hierbij?
– Bedenk hoe je als docent wilt nagaan of en in welke mate de
leerlingen de leerdoelen beheersen
•
•
•
•
een summatieve toets
gemaakte opdrachten inleveren
een presentatie
...
In groepjes aan de slag
• Twee voorbeelden: 1 economie, 1 geschiedenis
– Hoe zet je strategieën van formatieve evaluatie in om
formuleervaardigheden te versterken?
• In groepjes: presenteer een voorbeeld uit jouw eigen praktijk
of probeer een van de twee gepresenteerde voorbeelden te
vertalen naar jouw eigen praktijk
– Noteer een voorbeeld / good practice uit jullie groepje op een flap
– Plenair: enkele groepjes presenteren hun voorbeeld ter inspiratie
Vragen/opmerkingen:
Mirjam Arnold
[email protected]
Gerdineke van Silfhout [email protected]
Verder lezen:
http://curriculumvandetoekomst.slo.nl/projecten/formatieve-evaluatie
http://nederlands.slo.nl/themas/formatief-evalueren