hier de presentatie - MATRIX [Centrum voor Nieuwe

MUSICA FUTURISTA
experimentele
muziekinstrumenten
5 oktober 2016
WIE?
Rebecca Diependaele
MATRIX [Centrum voor Nieuwe Muziek]
www.matrix-new-music.be
Focus: muziek van na 1950 – documentatie – educatie
VERLOOP
 Doelstellingen MATRIX & project Musica Futurista
 Drie instrumenten onder de loep: historische
inspiratiebronnen, bouwwijze, toepassing in de klas
 Rondetafel
 Toekomstmuziekjes
OVER MATRIX
[CENTRUM VOOR NIEUWE MUZIEK]
 Focus op nieuwe muziek –Westerse kunstmuziek sinds 1950
 Verschillende activiteiten




Bibliotheek (i.s.m. KU Leuven)
Documentatiecentrum
Erfgoedprojecten
Educatie
Bibliotheek, documentatie & erfgoed
 BIBLIOTHEEK
 boeken, partituren en opnames – veel onuitgegeven materiaal
 nauwe samenwerking met de KU Leuven
 gratis toegankelijk
 ERFGOED
 Diverse projecten rond erfgoed-in-wording
 DOCUMENTATIE
 Tentoonstellingen en publicaties
 Recent: pop-up tentoonstellingen tijdens Erfgoeddag, voor het festival Mechelen hoort
stemmen en voor het Festival20/21 in Leuven
Educatie & nieuwe muziek
 ALGEMEEN:
verbindingen maken tussen de levende muziekpraktijk, haar traditie & de kennis
daarover en een breed publiek
Levende muziekpraktijk
= divers & soms complex
= belangrijke partner (concerthuizen, festivals, ensembles, musici, componisten, deeltijds
kunstonderwijs)
Breed publiek
= kinderen, jongeren en volwassenen, van leek tot (pre -)professioneel
Educatie & nieuwe muziek
 DOELSTELLINGEN:
 open en ruim muziekbegrip
 zin voor avontuur en experiment
 vertrouwen in eigen creativiteit
 T WEE PERSPECTIEVEN: musiceren en luisteren
 Eén van onze trajecten: MUSICA FUTURISTA
MUSICA FUTURISTA
 Verzameling muziekeducatieve modules rond experimentele instrumentenbouw
 Componenten (variabel aandeel in activiteiten, naargelang doelgroep)
Esthetica: achterliggende ideeën en motieven
Bouwen:
keuze voor experimentele & ‘intuïtieve’ instrumenten
leuke combinatie van muziek en techniek
open voor eigen creatieve inbreng
Spelen: experimenteren – noteren – componeren
 Van 8+ tot volwassenen (diverse graden van technische complexiteit, mogelijkheid tot
grote muzikale diepgang)
MUSICA FUTURISTA
Partners:
Logos Foundation
www.logosfoundation.org
Focus: experimentele muziek – automatische instrumenten – onderzoek – concerten
Cera
www.cera.be
Focus: ondersteuning projecten met maatschappelijke meerwaarde in diverse domeinen
INTONARUMORI
SPEELPLANK
KRAAKDOOS
1. INTONARUMORI





Letterlijk: “lawaaimaker”
Italiaans futurisme van de jaren 1910 en ‘20
Luigi Russolo
Volledig mechanisch
Verzamelnaam voor hele “familie” van instrumenten
RUSSOLO
I n to n a r umo r i
RUSSOLO
I n to n a r umo r i
FUTURISME
Luigi Russolo – Futuristisch Manifest (1913)
“Om onze zinnen te beroeren, is muziek geëvolueerd naar een
steeds complexere samenklank en een grotere variatie aan
instrumenten en kleuren. Men heeft geprobeerd om de meest
complexe opeenvolgingen van dissonante akkoorden te verkrijgen,
waarmee men de weg vrijmaakte voor muzikaal lawaai.
Die evolutie naar lawaai-klanken is slechts vandaag mogelijk. Het
oor van een achttiende-eeuwer had de wringende intensiteit van
sommige akkoorden die onze orkesten (met drie keer zo veel
musici) vandaag produceren, nooit kunnen verdragen. Onze oren,
daarintegen, genieten ervan, want ze zijn gewend aan het moderne
leven met zijn rijkdom aan allerhande lawaai.”
LUISTERVOORBEELD
A l exa n d e r
M o s o l ov
“De
I j z e r g iete r i j ”
1 9 2 6 - 27
w w w. yo ut ub e .c
o m / wa t c h ? v = v
1 Fo t p M w 4 6 E
“Echter, onze oren zijn verre van voldaan en vragen steeds grotere
akoestische sensaties. Muzikale geluiden zijn echter te beperkt in
variatie en kwaliteit van de klanken. (…)
We moeten te allen prijze die beperkende cirkel van zuivere
klanken doorbreken en de eindeloze diversiteit van lawaaiklanken
veroveren. (…)
We hebben allemaal genoten van de harmonieën van de grote
meesters. Jarenlang hebben Beethoven en Wagner onze harten
beroerd. Maar vandaag zijn we hen moe. Het is daarom dat we
eindeloos veel meer plezier beleven wanneer we ons de
combinaties van klanken van bussen, auto’s en andere voertuigen
en luide mensenmassa’s voorstellen, dan wanneer we nog maar
eens naar de heroïsche of pastorale symfonieën luisteren.”
RUSSOLO
P a r t i t uur f r a g me n t
R i s ve g l i o d i u n a
c i t t à , 1 91 4
Lu i s te r vo o r b e el d :
h t t p s :/ / w ww.yo ut ube .
c o m / wa t c h ? v = M Qq t CKdlfw
BOUWWIJZE
Bouwplannetje nodig? Stuur ons een mailtje!
Zelf
i n to n a r umo r i
b o u we n
Fe b r u a r i 2 01 3
IN DE KLAS
 Materiaalonderzoek: variëren met snaren, membranen en vorm/bekleding van het wiel;
instrument personaliseren
 Naspelen Risveglio di una città
 Maak een eigen versie van het stuk van Mosolov (eenvoudige vorm met klanken doorgeven,
< >, stapelen van ritmische patronen en klankkleuren, …)
 Eigen partituur/soundscape in hetzelfde of een ander thema
Meer lezen over het futurisme? Cursustekst op
www.matrix-new -music.be/musica-futurista
Minicompositie
voor 4
i n to n a r umo r i ,
Juan Carlos
To l o s a
2. SPEELPLANK
 Uitgangspunt: “niet-muzikale” geluiden (bvb. van alledaagse voorwerpen) een muzikale
betekenis geven. Meestal gebruik van versterking.
 Idee komt terug bij verschillende componisten sinds het begin van de 20ste eeuw: “de
wereld als instrument”
 Belangrijkste inspiratiebronnen voor de ‘speelplank’: John Cage, Mark Applebaum en
Godfried-Willem Raes
JOHN CAGE (1912-1992)
 Amerikaans experimenteel componist
 Fundamentele vragen:
 wat is er nodig om van muziek te spreken?
 Wat is de taak van de componist?
 Beroemde compositie 4’33” (1952)
 Elk geluid kan muzikaal worden
VOOR
BEELDEN
John Cage Branches
( 1 976 )
h t t p s :/ / w ww.yo
u t u b e .c o m / wa t
c h ? v = r RP Q0 Gw
036A
Music for one
apartment and
six drummers
h t t p s :/ / w ww.yo
u t u b e .c o m / wa t
ch?v=sVPVbc8L
gP4
MARK APPLEBAUM
 Componist – muzikant – instrumentenbouwer - …
 TEDx presentatie http://www.youtube.com/watch?v=46w99bZ3W_M
(fragment begin tot 5‘20“ à 6‘)
 Ervaring van gekende muziek en instrumenten als ‘saai’
Bij uitbreiding: ervaring van klassieke rolverdeling ‘componist’, ‘uitvoerder’, … als
beperkend
 Ontwikkeling van eigen instrumentarium
EN OOK NOG …
Tal van andere (meer of minder doorgedreven) voorbeelden
In ons land:
Godfried-Willem Raes
Foto: Dudafoon, jaren ‘70
DE SPEELPLANK: BOUWWIJZE




(Dunne) plank op pootjes, kistje, …
Allerhande voorwerpen
Contactmicrofoon + jack + kabeltje + versterker/speaker
Contactmicrofoon:
 Basisingrediënt = piëzoplaatje
 Piëzokristallen wekken elektrische stroom op
wanneer ze aan het trillen gebracht worden.
 Contactmicrofoon pikt dus enkel
het geluid (=trilling) op van het voorwerp
dat je er tegen houdt (=/ gewone microfoon,
die trillingen uit de lucht oppikt)
ENKELE INSTEKEN
1. Focus op esthetische vraag:
Wat hebben we nodig om muziek te maken?
Waar ligt het onderscheid tussen geluid en muziek?
Link naar Cage: de componist creëert een kader, soms erg minimaal (enkel
afbakening van de tijd)
Vgl. Beeldende kunst: objet trouvé, Marcel Duchamps: context is alles
Monteren van voorwerpen op de speelplank is ook zo’n kader.
2. Oefeningen / experimenteren en evalueren met ”gevonden geluiden”
Oefening (1)
• 1 minuut luisteren
• Waargenomen klanken omschrijven / noteren
• Verloop reconstrueren
ENKELE INSTEKEN
 Oefening (2)
• Zelf interessante geluiden uitkiezen
• Pictogrammen bedenken
• Vooraf bepaalde vorm / structuur ‘opvullen’, verschillende versies uitproberen
• Eigen vorm bedenken
3. Thematisch
• Materiaalkeuze
• Vormgeving: van een kleine schatkist tot een wandinstallatie
3. KRAAKDOOS
 Michel Waisvisz: intuïtieve instrumenten, bvb. kraakdoos / crackle box
 Voorbeeld: https://www.youtube.com/watch?v=EO96lK0Fvx4
KRAAK
DOOS
Bouwplannen
gratis
b e s c hi k b a a r
v o o r e d u c a t ieve
d o e l ei n d e n
IN DE KLAS
Vertrekpunt = eenvoudig elektrisch circuit met enkele bloot liggende contactpunten
Lichaam als geleiders  manipuleert het geluid
Ideaal instrument voor leerlingen met belangstelling voor elektriciteit en houtbewerking
Veel variatiemogelijkheden qua afwerking
Intuïtief!
TOT SLOT
 Nabespreking
 Toekomstmuziekje: publicatie
Voorziene publicatie: september 2017
 Contact
rebecca@matrix-new -music.be