Nieuwsbrief 1 – maart 2007

2007 – maart : Nieuwsbrief 1
Congres 18 nov 2006
Arbeid en vermogen
Heel wat handboeken hebben het over arbeid en vermogen. De koppeling van vermogen aan arbeid
is echter minder eenvoudig dan op het eerste zicht lijkt.
Het Periodieke Systeem
Een ontdekkingstocht naar de geschiedenis van het Periodieke Systeem op een chronologische en
correcte wijze voorgesteld.
Verrassende proef
Met gewoon fruitsap kan je een wandklok doen werken. Deze proef kan in verschillende situaties
en op verschillende niveaus aan bod komen in de les!
En verder...
- Zijn er rond andere sterren planeten?
- Het plezier van het ontdekken: een persoonlijke ervaring
- Congres van de UdPPC
- Extra dimensie geven aan klassieke evenwichtsproeven
Agenda
2007 – juni : Nieuwsbrief 2
Verslagen
We blikken even terug op de EUSO Europese wetenschapsolympiade 2007 en de
IMPRESSEstudiedag.
Spelend leren
Al spelenderwijs kan je heel moeilijke begrippen, zoals de naamgeving van organische
verbindingen, toch leuk aanbrengen.
Redoxreacties
Methoden voor het winnen van goud.
Verrassend internet
Applets kunnen je les op een interessante manier ondersteunen.
TIP van de maand
Gevaarlijke stoffen moeten op een verantwoorde manier beheerd worden. Slimme software kan je
daarbij helpen.
Leerkrachtenbevraging
Het ministerie vraagt je mening over het beleid omtrent wetenschapsinformatie.
Agenda
2007 – september : Nieuwsbrief 3
In memoriam
In alle stilte ging Jan Vaernewijck van ons heen op 23 juni 2007. Wij denken dankbaar aan hem
terug en aan alles wat hij voor onze vereniging betekend heeft.
Aankondiging studiedagen
Met enige fierheid kondigen we u het congres van leraars wetenschappen aan, dat plaatsvindt op 17
november 2007. Voor het zover is kan u deelnemen aan de Wetenschapsdag of De dag van het
chemie-onderwijs op 13 oktober 2007.
- Dag van het Chemie-Onderwijs
- 13de Vlaams Congres van Leraars Wetenschappen
- De Tabel van Mendelejev
- Science Day
Terugblik op de Internationale fysica-olympiade
We brengen u het verslag van de Internationale fysica-olympiade, bekeken door de bril van een
toeschouwer. Je vindt hier ook de deelnemerlijsten van de olympiades.
- Innovative Technologies Move Europe II
- De 38ste Internationale Fysica-Olympiade
De weerstandsladder
We zoeken de vervangingsweerstand van een weerstandsladder en ontdekken een hele nieuwe
wereld...
Veiligheid in een labo
Fabrikanten van didactisch materiaal nemen soms een loopje met de wetgeving over het houden
van radioactief materiaal in een schoollabo.
We zetten de feiten even op een rijtje.
De Zon
Is zonnen nog wel verantwoord en van waar haalt de zon haar energie?
- O Sole mio ... toch maar niet onbezonnen zonnen
- Fusie in het heelal: de energie van de Zon
Agenda
Aankondiging van bijzondere activiteiten in het eerste trimester:
- Algemene vergadering
- Wedstrijd Eureka
- Science on Stage
2007 - december : Nieuwsbrief 4
Terugblik op het congres
Op 17 november vond de 13de editie van het Vlaams congres van leraars wetenschappen weer
plaats met groot succes op de campus in Leuven.
De stabiliteit van de fiets
Charles Dauwe, hoofddocent aan de Universiteit Gent, brengt een interessante voorstelling van de
fysica die bij de fiets een belangrijke rol speelt.
Water: wat er in zit moet er uit
Sven Liers en Nico Lambert van de Hogeschool voor Wetenschap en Kunst geven een mooi
overzicht van de wetenschap die aan de basis ligt van een degelijke waterzuivering.
Fusie in het heelal
Hier kom je o.a. te weten hoe de bereiding van goud en andere zware metalen mogelijk is maar
jammer genoeg niet in het laboratorium.
Nieuwe thematentoonstelling in Technopolis
Als bezoeker van TOP SECRET ontdek je hoe wetenschap op een verbazingwekkende wijze
toegepast wordt in de spionagewereld.
2008 - april : Nieuwsbrief 1
De Waterbarometer
Op 17 november stelde Sim Daems zijn waterbarometer voor aan het grote publiek tijdens de 13de
editie van het Vlaams congres van leraars wetenschappen. Hier vertelt hij meer over zijn
onderzoek.
Space Camp: the true story
Vorige zomer kreeg college Dirk Geeroms de kans om een Space Camp te volgen in de Verenigde
Staten. Hier lees zijn reiservaringen!
Fusie in het heelal
Het vierde artikel in een reeks over kernfusie.
Isotopolis
Isotopolis zoekt medewerkers in het kader van een nieuw educatief project.
Agenda
Kijk af en toe naar de agenda en de aankondigingen op de website www.velewe.be.
2008 - juni : Nieuwsbrief 2
Olympiades
Op 24 mei werden de winnaars van de Vlaamse olympiades voor natuurwetenschappen gehuldigd.
De inrichters van de chemie-olympiade vragen uw hulp bij het inrichten van een extra ronde
volgend schooljaar.
Science Tunnel
De Uhasselt en het Max Planck Instituut presenteren de Science Tunnel, een unieke tentoonstelling
die na Tokio, Signapore, Sjanghai, Dresden en Berlijn nu ook halt houdt in Hasselt.
Kamerfontein
Leerlingen worden het meest geboeid door wetenschappen als ze zelf kunnen experimenteren en
onderzoeken. Over deze proef rond luchtdruk waren de leerlingen laaiend enthousiast!
De verdwijning van Isabelle McDuff
Het ideale boek om leerlingen te boeien voor wetenschappen!
Korstmossen
'Korstmossen, snuffelpalen van ons milieu' is een nieuw educatief project over luchtvervuiling en
klimaatverandering voor de tweede en derde graad van het secundair onderwijs.
Euso 2008
Onze Vlaamse leerlingen hebben de zilveren medaille gehaald op de internationale wedstrijd voor
wetenschappen EUSO 2008 in Cyprus. Doen uw leerlingen ook mee volgend jaar?
2008 - september : Nieuwsbrief 3
Olympiades
Onze Vlaamse delegaties hebben mooie prestaties geleverd op de internationale olympiades voor
biologie, fysica en chemie!
De cirkelbeweging anders bekeken
Met behulp van een krachtsensor en enkele lichtsensoren kan je de cirkelbeweging op een bijzonder
originele manier opmeten!
De truc met het tafellaken
Heb je al ooit in de klas geprobeerd om een tafellaken onder een gedekte tafel uit te trekken? Na het
lezen van dit artikel zal dat beslist lukken!
Donkere energie
Verrassend genoeg blijkt de uitdijing van het heelal te versnellen. Daarvoor is donkere energie,
waar geen mens op aarde het fijne van weet, voor verantwoordelijk! Bekijk de video!
Agenda
2008 - december : Nieuwsbrief 4
Het congres
Het congres voor leraars wetenschappen op 15 november 2008 was weer een groot succes! We
blikken nog even terug.
Genetische transformatie
Er is tegenwoordig heel wat te doen rond genetische transformatie! Met dit practicum kan je daar
heel zinvol rond werken in de klas!
Natuurwetenschappen in de keuken!
Wetenschappen wordt heel boeiend als je leerlingen laat experimenteren met alledaagse
fenomenen.
Sport en mechanica
Sporters gebruiken heel wat fysica om tot de beste resultaten te komen. Met dit project voor de
derde graad kunnen leerlingen daar zelf onderzoek naar doen!
Klimaatverandering
Om leerlingen heel actief bij de klimaatverandering te betrekken, kan je hen de klimaatverandering
zelf laten modeleren!
Opmeten van trillingen
Roosje Van den Driessche stelt een aantal practicumwerkbladen ter beschikking.
Aankondiging
De K.U.Leuven biedt interessante vakken aan uit verschillende disciplines in verband met het
leefmilieu. Het aanbod richt zich deels naar een breed publiek, deels naar specialisten.
2009 - april : Nieuwsbrief 1
Verslag uit Rouen
Het congres voor leraars wetenschappen van onze zuiderburen is elk jaar voor velen een
inspirerende bron van nieuw lesmateriaal. Bernadette Hendrickx geeft een verslag van haar bezoek.
Elektriciteit en veiligheid
Elektriciteit kan heel gevaarlijk zijn! Dirk Boeye geeft een duidelijk overzicht van alle facetten die
daarbij een rol spelen. Interessant lesmateriaal voor de lessen elektriciteit!
Wetenschappelijk onderzoek
Meewerken aan wetenschappelijk onderzoek is een passie! De getuigenis van deze jonge
onderzoekster geeft dat heel mooi weer!
Aanvullend hierbij is er een lijst met interessante uitgaves van CITO.
Onderzoekscompetenties
Al van in de tweede graad dienen we onze leerlingen vaardig te maken in het voeren van een
wetenschappelijk onderzoek. We zijn allemaal op zoek naar haalbare en boeiende opdrachten.
Aanbevelingen voor het wetenschapsonderwijs
Naar aanleiding van twee congressen van de Nuffield Stichting in Londen is een rapport verschenen
met aanbevelingen voor het Europees wetenschapsonderwijs.
2009 - juni : Nieuwsbrief 2
Olympische spelen in de natuurwetenschappen
We zetten de finalisten van de verschillende olympiades even in de bloemen. Ze hebben puik werk
geleverd!
Euso 2009/2010
Roosje Van den Driessche blikt even terug op de Euso 2009 en maakt je meteen warm om met je
leerlingen deel te nemen aan de Euso 2010.
Fourieranalyse: een korte introductie
Stan Verbaenen heeft een bondige tekst gemaakt over de Fourieranalyse, met daarbij een aantal
toepassingen, zoals de werking van de spraak.
Breinwijzer
Breinwijzer vzw ontwikkelde een lessenpakket over de hersenen voor leerlingen uit de derde graad.
Door deelname aan de MOM4Y-wedstrijd krijgen jongeren de kans om een hersenwetenschapper
naar de klas te halen.
2009 - september : Nieuwsbrief 3
Olympiadenieuws
 BIOLOGIE-OLYMPIADE
 CHEMIE-OLYMPIADE
 FYSICA-OLYMPIADE
 JUNIOR-OLYMPIADE
 EUSO-OLYMPIADE
 Verslag ICHO
On to Mars!
Collega Dirk Geeroms vertelt over zijn avontuur in de woestijn in Utah in de Verenigde Staten,
waar men een missie naar Mars simuleert.
Tijdreizen: wetenschap of science fiction
Geloof je dat tijdreizen geen plaats heeft in een ernstige wetenschapsles? Jim Al-Khalili van de
universiteit van Surrey,UK, gaat niet akkoord. Hij toont hoe tijdreizen een inleiding geeft tot de
ideeën achter Einsteins relativiteitstheorie.
Honderdste verjaardag van het MNU
Zustervereniging MNU vierde in Duitsland hun honderdste verjaardag met een groots congres.
Collega Marc Beddegenoodts was er te gast!
Aankondigingen
We brengen enkele initiatieven of interessant lesmateriaal onder uw aandacht
 Lesmateriaal op het web



E-learning m.b.t. oceanografisch onderzoek
Meeting of Minds for Youth
Europees lessenpakket voor gezondheidseducatie
2009 - december : Nieuwsbrief 4
Minnaertprijs 2009
Collega Patrick Walraevens heeft de Minnaertprijs 2009 ontvangen voor zijn bijzondere inzet voor
het wetenschapsonderwijs. Via de vzw PONTOn geeft hij zijn ervaring door aan iedereen die het
horen wil!
Nabespreking workshop Chemie
Collega’s Karel Bruggemans en Yvette Herzog hebben in hun workshop 13 stellingen voorgelegd
en besproken met hun deelnemers die kunnen illustreren waarom leerlingen chemie soms als een
erg moeilijk vak ervaren. Hier lees je de resultaten van die bespreking.
Analyse van de resultaten van de fysica-olympiade
Marc Beddegenoodts en Jacky Hellemans hebben de resultaten van de fysica-olympiade kritisch
bekeken en formuleren een aantal besluiten.
Verslag NVON
Bernadette Hendrickx heeft voor VeLeWe het NVON-congres bezocht en brengt haar verslag.
Experiment
Onze collega’s van het St. Theresia Instituut in Deinze stellen ons hun practicumopdracht m.b.t.
druk in een vloeistof ter beschikking.
Aankondigingen
We brengen even het slotevenement van Nano (N)ooit onder uw aandacht.
2010 - maart : Nieuwsbrief 1
Congres voor leraars wetenschappen 2010
Het 16de Vlaams Congres van Leraars Wetenschappen zal doorgaan op zaterdag 20 november
2010 in de Universiteit Antwerpen (Wilrijk). Alvast een datum om te noteren!
Lavoisier
Gaston Moens neemt ons mee doorheen het boeiend leven van Lavoisier.
De fontein van Heron
Martijn Withouck toont ons hoe de fontein van Heron bijzonder boeiend is voor de lessen fysica.
Meer experimenteren in de klas
Gaston Moens geeft aan de hand van een aantal stellingen een mooi overzicht van de uitdagingen
waar we voor staan.
PowerTeam
De nieuwe editie van de wetenschapswedstrijd PowerTeam!
Interessante workshops
Levenswetenschappen zitten bijna letterlijk en figuurlijk overal. Nochtans is er bij onze leerlingen
weinig kennis over wat die levenswetenschappen nu precies zijn. Daar wilt LifeTech Alive iets aan
doen.
2010 - juni : Nieuwsbrief 2
Lissajous
Over het samenstellen van trillingen.
De PC als oscilloscoop
Wanneer we tijdens de lessen fysica of natuurwetenschappen geluid willen registreren, dan
gebruiken we hiervoor heel wat gesofisticeerde apparatuur. Wie kan beschikken over een PC kan
via freeware ook heel wat boeiende experimenten doen. Marc Schoonacker en Marc Debusschere
hebben hiervoor een mooie tekst uitgewerkt.
Olympiadenieuws
Het afgelopen jaar hebben weer heel wat leerlingen enthousiast deelgenomen aan de Vlaamse
olympiades voor natuurwetenschappen. Ook op de Europese Olympiade hebben de Belgen het erg
goed gedaan!
KlasCement
Heel wat leerkrachten werken mee aan deze educatieve portaalsite. Ze stellen gratis lesmateriaal ter
beschikking van al hun collega’s.
2010 - september : Nieuwsbrief 3
Forensisch onderzoek
Forensisch onderzoek wordt al lang niet meer uitgevoerd in duistere laboratoria. Aan de
K.U.Leuven ontstond rond dit item een samenwerking tussen de faculteiten Wetenschappen,
Ingenieurswetenschappen en Bio-Ingenieurswetenschappen. Er werd een pakket ontwikkeld dat
vanaf september 2010 beschikbaar is voor leerkrachten die een wetenschappelijk vak geven in een
wetenschappelijke ASO of TSO richting (6de jaar).
Snoep! Niet alleen om op te eten.
Annie Wellens, Paul Degreef en Marie-Josée Janssens organiseerden tijdens het vorige congres
voor leerkrachten wetenschappen een bijzonder interessante workshop over snoep. Snoep is als
contextonderwerp rijk en gevarieerd, kan gebruikt worden om begrippen aan te brengen maar kan
ook dienst doen als grondstof of uitgangsproducten voor chemische reacties.
Leerlingen ervaren het verband tussen hun dagelijks leven en de chemie op een leuke manier.
Onderzoekscompetentie fysica
Bij de doorlichting van de scholen kijkt de inspectie in het bijzonder na in welke mate de
eindtermen over de onderzoekscompetentie worden bereikt. We brengen in deze context een
interessante tekst van Mieke De Cock onder uw aandacht, die heel concrete voorstellen doet om in
de lessen fysica in de tweede en derde graad de onderzoekscompetentie van de leerlingen aan te
scherpen.
Nieuwe eenheid van één mol
De eenheid voor de grootheid “hoeveelheid materie” werd voor het eerst officieel vastgelegd in
1971. Vandaag opteert de UIPAC voor een aangepaste formulering.
Aankondigingen
In de loop van het eerste trimester zijn er heel wat interessante activiteiten voor wetenschappen
voor leerkrachten en leerlingen!
2010 - december : Nieuwsbrief 4
Prijs beste artikel in deze nieuwsbrief jaargang 2011
Het beste artikel dat in de Nieuwsbrief editie 2011 verschijnt, wordt beloond met de PRIJS
“BESTE ARTIKEL WETENSCHAPPEN” - NIEUWSBRIEF VELEWE 2011. De prijs bestaat uit
een diploma en een prijs van € 250,00.
In het kader van het Internationaal Jaar van de Chemie – 2011 wordt de beste inzending voor het
vak chemie speciaal beloond met de PRIJS “BESTE INZENDING CHEMIE” – NIEUWSBRIEF
VELEWE 2011. De prijs bestaat uit een diploma en een prijs van € 250,00.
Lezingen congres voor leerkrachten wetenschappen
Een aantal sprekers van de lezingen op het congres van 20 januari 2010 stellen hun beeldmateriaal
ter beschikking.
Chemische aspecten van de ademhaling en spijsvertering
Je kan leerlingen van de eerste graad met een aantal demonstratieproeven duidelijk maken welke
chemische omzettingen er gebeuren bij de ademhaling en de spijsvertering.
Eenvoudige microscopie van bacteriën
Bacteriën uit yoghurt, peen, tuingrond, hooi-infusie, ... leveren mooie beelden op onder een
microscoop.
Aankondigingen
Tijdens het tweede semester zijn er weer heel wat interessante evenementen, studiedagen of
wedstrijden.
2011 - april : Nieuwsbrief 1
Studiedag zeeonderzoek
Wil je op de hoogte zijn van de recente ontwikkelingen in het zeeonderzoek? Of heb je nood aan
nieuw lesmateriaal? Kom dan een visje verschalken in het Koninklijk Museum voor
Natuurwetenschappen. Daar kun je op 18 mei 2011 terecht voor een studienamiddag van de
VeLeWe, samen met zee-experten en lesgevers.
Beeldbank
Peter de Groot maakte een heel handig excel-bestand waarin hij meer dan 1500 videofilmpjes van
Schooltv Beeldbank catalogeert. Wij danken Peter omdat ook wij gebruik mogen maken van zijn
idee.
De filmpjes zijn geschikt voor alle klassen van het secundair onderwijs.
In kolom A staat de titel van het filmpje: op de titel klikken opent het bestand in Beeldbank. Je kiest
best eerst voor kolom B: daar krijg je de vakken te zien door op het blauwe pijltje (bovenaan op de
1ste rij) te drukken.
In kolom C vind je het vakonderwerp dat in het filmpje behandeld wordt en in kolom D de rubriek.
In de volgende kolommen (E, F, G, H, I, J) staan de klassen waar je het filmpje kan gebruiken.
Onderzoeksopdracht voor je leerlingen
In dit artikel geven we de uitgewerkte oplossing van een opgave voor de creatieve proef die werd
opgelegd aan de finalisten van de 1ste Vlaamse Fysica Olympiade in 1989: het betreft het bepalen
van de massa van een voorwerp met behulp van een veer.
Bekende wetenschappers in de klas
Ben je op zoek naar mooie tekeningen om je klas op te fleuren? Dan is deze pagina met tekeningen
van veertig historische figuren, van de hand van Castor zeker de moeite waard!
Leer je leerlingen ondernemen in de hoogtechnologische sector
Om leerlingen te laten proeven van ondernemerschap in de hoogtechnologische sector kunnen je
leerlingen in de vrije ruimte deelnemen aan het project “Kwantum Spin-Off” dat wordt uitgevoerd
samen met enkele bedrijven en ondersteund door het Agentschap Ondernemen van de Vlaamse
Overheid. Kwantum Spin-Off wil een brug slaan tussen de inzichten van de moderne fysica en de
kansen die dit biedt tot hoogtechnologisch ondernemen.
2011 - juni : Nieuwsbrief 2
VeLeWe Nieuws
Enkele belangrijke data om niet te vergeten:
 voorinschrijving voor het congres.
 posterwedstrijd.
 een prachtige prijs ter waarde van 250 EUR winnen.
In memoriam René Beddegenoodts
Een pionier van meer dan één vernieuwing in het chemie-onderwijs in Vlaanderen is ons ontvallen.
Tot op zijn laatste dagen was hij actief medewerker van Velewe en KVCV. Zijn collega’s, zijn
leerlingen en iedereen die enig onderwijs in de chemie heeft genoten, kunnen niet genoeg
dankbaarheid tonen voor de impulsen die René Beddegenoodts heeft gegeven aan dat onderwijs.
Thermolyse van ammoniumchloride
Als je ammoniumchloride door thermolyse ontleedt in ammoniakgas en waterstofchloridegas kan je
de base en het zuur die door deze thermolyse ontstaan zijn, aantonen met indicatorpapier. Dit leidt
echter tot de eigenaardige vaststelling dat het lichtere ammoniak het indicatorpapier onderaan
blauw kleurt en het zwaardere waterstofchloride bovenaan rood. Hoe dat precies komt, kom je te
weten in dit artikel van collega Paul Degreef.
Supermagneten
Omdat het verrassende gedrag van supersterke magneten een even grote aantrekkingskracht heeft
als de magneten zelf, bleek er een grote vraag te zijn naar een reflectie over deze werkgroep, die op
het vorige congres voor leerkrachten wetenschappen werd ingericht door collega Eric
Demetsenaere.
Olympiadenieuws
Op zaterdag 28 mei werden alle finalisten van de Vlaamse Olympiades voor wetenschappen in de
bloemetjes gezet. Een dergelijke proclamatie bruist telkens weer van de energie van jonge
wetenschappers. Proficiat aan alle deelnemers, de begeleiders en de organisatoren!
Overleg met Minister Pascal Smet
De Vereniging voor Vlaamse Leerkrachten houdt regelmatig overleg met onze minister van
onderwijs, Pascal Smet. In dit artikel vind je een overzicht van de thema’s die besproken worden.
2011 - oktober : Nieuwsbrief 3
Nieuws van het VeLeWe-bestuur
- Word lid van de raad van bestuur van de Vereniging van Leraren Wetenschappen.
- uitnodiging voor de algemene vergadering van VeLeWe op zaterdag 10 december
Verslag van de Internationale Physics Olympiad
Onze Vlaamse leerlingen hebben hun beste beentje voorgezet op de Internationale Fysica
Olympiade. Ze kijken tevreden terug op deze fantastische ervaring.
Verslag van het MNU wetenschapscongres
In april had het 102e wetenschapscongres van onze zustervereniging MNU plaats in Mainz.
Gedurende 5 dagen werden er meer dan 150 workshops en voordrachten georganiseerd voor
leerkrachten van alle onderwijsvormen en was er ook een beurs met didactisch materiaal voor de
ongeveer 1500 deelnemers.
Het gloeiend ongenoegen of de koele werkelijkheid
In dit artikel geven we de uitgewerkte oplossing van een opgave voor de creatieve proef die werd
opgelegd aan de finalisten van de 2de Vlaamse Fysica Olympiade in 1990. Het thema is de
weerstand van een gloeilamp.
Opmeten van luchtweerstand: een klasexperiment
Met behulp van enkele grote koffiefilters en een afstandssensor kan je heel eenvoudig de
luchtweerstand opmeten en in verband brengen met de snelheid van de vallende filters.
2011 - december : Nieuwsbrief 4
Nieuws van het VeLeWe-bestuur
Op zaterdag 19 november 2011 organiseerden we het jaarlijkse congres voor leraars wetenschappen. We blikken alvast even terug op deze succesvolle editie aan de hand van enkele sfeerbeelden.
Op 10 december hielden we de algemene vergadering, waarvan u hier het verslag kan lezen.
Antibiotica Het Einde van de Mirakel Geneesmiddelen Nabij?
Antibiotica zijn krachtige geneesmiddelen die we gebruiken tegen infecties die veroorzaakt zijn
door bacteriën. Door het massale gebruik ervan worden de bacteriën meer en meer resistent tegen
deze antibiotica. Herman Goossens van de Universiteit Antwerpen neemt ons mee in zijn verhaal
met een overzicht van de problemen die zich stellen en mogelijke oplossingen die zich aandienen.
Zeldzame Aarden
Zeldzame aarden zijn een groep van 17 elementen uit het periodiek systeem. Het zijn metalen die
van essentieel belang zijn voor de ontwikkeling van de groene economie. In tegenstelling tot hun
naam doet vermoeden zijn ze helemaal niet schaars, maar het probleem is dat 97% van de
wereldproductie in handen is van China. Koen Binnemans van de Katholieke Universiteit Leuven
geeft een overzicht van de belangrijke eigenschappen van zeldzame aarden en van hun
toepassingen.
Magnetische resonantie: een raakpunt tussen fysica, scheikunde, biologie en geneeskunde
Magnetische resonantietechnieken werden het eerst ingevoerd in de vroege na-oorlogse jaren en
hebben sindsdien een onophoudelijke ontwikkeling gekend. Sabine Van Doorslaer van de
Universiteit Antwerpen geeft een overzicht van de drie grote groepen van magnetische
resonantietechnieken en hun toepassingen.
CSI@SCHOOL
In de leerplannen 'Wetenschappen' van het secundair onderwijs worden leerkrachten aangemoedigd
om recente wetenschappelijke technieken te betrekken in hun lessen. Er is op dit moment echter
weinig didactisch materiaal beschikbaar om deze leerkrachten te ondersteunen. Daarom
ontwikkelde men aan de K.U.Leuven een pakket rond forensisch onderzoek genaamd CSI@school.
2012 - maart : Nieuwsbrief 1
Nieuws van het VeLeWe-bestuur
Op zaterdag 17 november 2012 wordt het 18e congres voor leraars wetenschappen georganiseerd
aan de UHasselt, campus Diepenbeek. Houd deze dag alvast vrij in je agenda! Vanaf september kan
er ingeschreven worden via de congreswebsite.
Tijdens de laatste algemene vergadering werd de prijs voor beste artikel chemie voor het jaar 2011
toegekend aan Paul Degreef. De prijs voor beste artikel natuurwetenschappen voor het jaar 2011 is
toegekend aan Hans Bekaert.
Kunststoffen: de oplossing voor de uitdagingen van morgen
De komende decennia staan we voor enorme uitdagingen om de wereld waarin we leven leefbaar te
houden. Zo moeten we afrekenen met de klimaatsverandering, de toenemende bevolkingsaangroei,
ontbossing, opkomen van nieuwe industrielanden, woestijnuitbreiding, hongersnood, mobiliteit
enz…….. Kunststoffen komen dikwijls als negatief in de media, maar kunnen als ”materialen van
de toekomst” een bijdrage kunnen leveren tot de oplossing voor de uitdagingen van morgen.
Deze diapresentatie geeft heel wat ideeën om tijdens de les kunststoffen in een nieuw daglicht te
stellen.
Samenwerkend leren
Goede lessen zijn geen garantie voor het goed verstaan van sleutelbegrippen in fysica en standaard
oefeningen leiden niet noodzakelijk tot het conceptueel begrijpen van fysische principes.
Onderwijsstrategieën die meer succes garanderen, veronderstellen doorgaans een actieve(re)
deelname van de leerlingen aan het lesgebeuren. Samenwerkend leren is zo een succesvolle
onderwijsstrategie waarbij leerlingen in kleine heterogene groepjes samenwerken aan de uitvoering
van een gemeenschappelijke taak. Prof. De Cock heeft een interessant artikel geschreven met
verschillende mogelijkheden om samenwerkend leren mogelijk te maken met daarbij een aantal
uitgewerkte voorbeelden.
De fotosynthese anders bekeken
Fotosynthese-experimenten in het secundair onderwijs bleven tot nog toe beperkt tot het afdekken
van Pelargoniumbladeren met aluminiumfolie en het ‘bellenexperiment’ met waterpest (Elodea
canadensis). Het practicum ‘Microscopische waarnemingen van de fotosynthese’ laat echter toe de
vorming van zuurstofgas en zetmeel op microscopische schaal te zien en bovendien wordt de
kennis over (bio)chemie en biologie hierbij op een zeer hoog niveau van integreren gebracht. Dit
artikel verscheen ook in NVOX.
Studiebezoek aan CERN
Momenteel zijn de onderzoekers van het CERN (Conseil Européen pour la Recherche Nucléaire) in
de buurt van Genève in het heetst van de strijd om het Higgs boson te vinden. Het CNO organiseert
van 25 tot 27 mei 2012 een Vlaams programma in het CERN voor alle leerkrachten fysica en
andere geïnteresseerden. Er staan lezingen en bezoeken aan de installaties op het programma. Een
aanrader voor iedereen die gefascineerd is door de wereld van de deeltjesfysica!
2012 - juni : Nieuwsbrief 2
Nieuws van het VeLeWe-bestuur
Op zaterdag 17 november 2012 wordt het 18de congres voor leraars wetenschappen georganiseerd
aan de UHasselt, campus Diepenbeek. Vanaf 1 september 2012 zal het programma zichtbaar
gemaakt worden op de website www.congreswetenschappen.be
Inschrijven zal, via deze website, mogelijk zijn vanaf 5 september 2012. Leden van VeLeWe en
V.O.B. hebben een voorinschrijvingsrecht tot 16 september 2012.
Werken aan de onderzoekscompetentie chemie in de tweede graad aso
Marie-Josée Janssens heeft een overzicht gemaakt van hoe de onderzoekscompetentie chemie kan
aangeleerd en versterkt worden in de tweede graad. Je vindt concrete informatie, uitgewerkte
voorbeelden, didactische tips, ...
Educatie & de Zee
Wie denkt dat zee en kust slechts als een kanttekening in de lessen aan bod hoeft te komen, zit er
goed naast! Het Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ) helpt geïnteresseerde leerkrachten graag op
weg met allerlei opdrachten, proefjes en nuttige informatie. We geven een voorsmaakje met enkele
artikels uit "De grote rede", het informatieblad uitgegeven door het VLIZ.
CERN - Belgian Teachers Programme 2012
Tijdens het verlengde Pinksterweekend gingen in het CERN de eerste Belgische leerkrachtendagen
door. Een zestigtal Vlaamse leerkrachten kregen de kans om de installaties te bezoeken en
workshops te volgen. Het is nu al uitkijken naar de tweede editie in 2013!
Wetenschap in de school!
Er zijn heel wat initiatieven die op school of in de klas activiteiten opzetten om wetenschap te
promoten bij jongeren:
1. Wedstrijden voor Wetenschappelijke Uiteenzettingen
Verslag van de prijsuitreiking.
2. Science on stage
Verslag van een activiteit van “science on stage” om de vereniging te leren kennen.
3. Kwantum Spin-Off
Voorstelling van het project.
2012 - september : Nieuwsbrief 3
Nieuws van het VeLeWe-bestuur
Op zaterdag 17 november 2012 wordt het 18e congres voor leraars wetenschappen georganiseerd
aan de UHasselt, campus Diepenbeek. Het programma van het 18de Vlaams Congres van Leraars
Wetenschappen vind je op de website www.congreswetenschappen.be. Haast je om je in te
schrijven want een aantal workshops is al volzet.
Kernenergie... weg ermee?
Simplistische slogans zoals "Weg met kernenergie, wind- en zon kan alles" stroken niet met de
wetenschappelijke en economische realiteit. Ze misleiden de bevolking. Het is van het grootste
belang dat bij politieke keuzes rond de energieproblematiek terdege rekening wordt gehouden met
wetmatigheden van de wetenschap en economie. Enkele artikels en het standpunt van de European
Physical Society bieden interessant materiaal om deze discussie in de klas te voeren.
Olympiadenieuws
De Belgische teams hebben het helemaal niet slecht gedaan in de internationale olympiades voor
natuurwetenschappen. Zowel de leerlingen als de begeleiders brengen hun verslag!
Simon Stevin
Ook in deze nieuwsbrief brengen we een artikel uit "De grote rede", het informatieblad uitgegeven
door het VLIZ, meer bepaald over de zee- en kustexploten van de Vlaamse duizendpoot Simon
Stevin.
MNU Freiburg
Van zondag 1 april tot en met donderdag 5 april 2012 werd in Freiburg, het jaarlijkse congres
gehouden van de MNU (Deutscher Verein zur Förderung des Mathematischen und
Naturwissenschaftlichen Unterrichts e.V.). Ook onze vereniging VELEWE die als zustervereniging
een
uitnodiging kreeg om deel te nemen, was er bij!
Aankondigingen
Enkele organisaties brengen hun aanbod voor het nieuwe schooljaar onder onze aandacht.
2012 – december 2013 - januari : Nieuwsbrief 4
Nieuws van het VeLeWe-bestuur
Het congres voor leerkrachten wetenschappen op 17 november 2012 op de campus van de
UHasselt, mag weer een succes genoemd worden. Het bestuur wenst alle sprekers,
werkgroepleiders, standhouders en medewerkers van harte te bedanken.
Olympiadenieuws
Terwijl de olympiades voor natuurwetenschappen op volle toeren draaien, blikken we nog even
terug op de laatste Internationale Chemie-Olympiade, die al voor de 44ste keer doorging.
Onderzoeksproject “Onderzoekscompetent in de klas”
Om tegemoet te komen aan de obstakels rond de onderzoekscompetentie werd in 2010 een
projectaanvraag ingediend bij het expertisenetwerk van de AUGent (Associatie Universiteit Gent),
getiteld “Onderzoekscompetent in de klas”. Eén van de resultaten van dit onderzoeksproject is een
interessant document met achtergrondinformatie voor de leerkracht die de onderzoekscompetentie
van z’n leerlingen wilt versterken.
Congrès pluraliste des Sciences
Van dinsdag 21 augustus ’12 t.e.m. donderdag 23 augustus ’12 hielden onze Waalse collega’s hun
jaarlijks congres voor de leerkrachten wetenschappen in de gebouwen van de ULB te Brussel.
Het “50e Congrès pluraliste des Sciences” dat georganiseerd wordt door de ABPPC, had dit jaar als
thema “Construire …”. Bernadette Hendrickx brengt haar verslag.
Bliksem en donder
Moet men bang zijn voor onweer? Hoe en waar ontstaat het? Is het mogelijk om je er tegen te
beschermen? Dit thema is echt op zijn plaats in de lessen fysica van de 3de graad.
Collega Bernadette Anbergen heeft hier met haar leerlingen een prachtig project rond ontwikkeld.
Inspirerend!
2013 - april : Nieuwsbrief 1
Nieuws van het VeLeWe-bestuur
Op 15 mei organiseert VeLeWe in samenwerking met IMEC-RVO Society een studienamiddag
over zonnecellen en photonics in de klas. Tijdens de studienamiddag leer je zelf een organische
zonnecel bouwen en maak je kennis met een didactisch proevenpakket waarmee je de
eigenschappen van licht kan onderzoeken.
Verantwoord bierbrouwen
Bierbrouwen is een kunst. Met een bierpakket kan je op een eenvoudige manier aan de slag in de
klas. Dit kan een aanzet zijn om leerlingen op een verantwoorde wijze met alcoholische dranken
om te leren gaan. Als het bier klaar is, mag een chemische analyse niet ontbreken. Tijdens een
practicum kunnen de leerlingen verschillende tests uitvoeren op het zelf gebrouwen bier. Prof. dr.
Guedens en Monique Reynders hebben hiervoor een lessenpakket ontwikkeld.
Kleurrijke chemie
Kleur in het dagelijkse leven verwijst vaak naar de chemische samenstelling van kleurstoffen en
gekleurde stoffen. Chemische reacties liggen aan de basis van heel wat kleurveranderingen. Smaak
wordt beïnvloed door kleur. Aan de hand van heel wat verrassende experimenten kan je leerlingen
het belang van kleur bij belangrijke chemische concepten laten onderzoeken.
Trillende veren
Koos Slagter beschrijft een experiment om de invloed van de eigen massa van een veer in verticale
toestand op de trillingstijd te bepalen.
Onderzoekscompetentie
Het aanleren van onderzoekscompetentie kan best in de eerste graad starten. Door een leerlijn uit te
werken van het eerste naar het zesde leerjaar geraken leerlingen stap voor stap vertrouwd met het
voeren van een onderzoek. Collega An D’Hoore zet haar ervaringen op een rijtje…
2013 - juni : Nieuwsbrief 2
Nieuws van het VeLeWe-bestuur
Het congres voor leerkrachten wetenschappen vindt dit jaar plaats op 16 november 2013 aan de
Universiteit Hasselt. Begin september zal het programma bekend gemaakt worden via de website
http://www.congreswetenschappen.be/ . De VELEWE-leden zullen gedurende de eerste twee
weken van september kunnen genieten van een voorrangsregeling bij het inschrijven.
Verslag EUSO 2013 – Wedstrijd voor wetenschappelijke uiteenzettingen
Zoals elk jaar hebben heel wat leerlingen deelgenomen aan de EUSO 2013 en de wedstrijd voor
wetenschappelijke uiteenzettingen. Dhr. Rasquin heeft een overzichtsverslag gemaakt van de
Europese Olympiade voor Natuurwetenschappen. Dhr. Jos Vandermeulen brengt verslag over de
wedstrijd voor wetenschappelijke uiteenzettingen.
Microscopie van bladeren
De microscopische structuur van bladeren kan vrij goed worden aangetoond. Collega Van Campen
heeft een tekst gemaakt met tips om dit in de klas op een vlotte manier te kunnen doen.
T3 Vlaanderen: Teachers Teaching with Technology
De Vlaamse groep leerkrachten die deel uit maken van T3 hebben sinds dit jaar een groep gevormd
voor leerkrachten wetenschappen die zich specialiseren in het gebruik van technologie in de lessen
wetenschappen. Op dinsdag 20 augustus organiseren ze een wetenschapsdag in Oostende voor alle
geïnteresseerde leerkrachten wetenschappen. Alle deelnemers krijgen een set lesmateriaal om in de
klas dadelijk mee aan de slag te kunnen.
Teachers Try Science
IBM heeft samen met de New York Hall of Science en een aantal andere partners geïnvesteerd in
een website over wetenschap en techniek voor leerkrachten: http://www.teacherstryscience.org/
Op deze site vindt men tal van leuk en bruikbaar materiaal die leerkrachten van de lagere maar ook
de middelbare school kunnen inzetten in hun lessen volgens het "project-based learning principe".
Al het lesmateriaal is volledig gratis; doch enkel beschikbaar in het Engels. Om het materiaal te
raadplegen moet men zich wel eerst registreren (bovenaan rechts op de site: "Register").
Bijkomende informatie: [email protected]
Viering “Mineralogische Kring Antwerpen – 50 jaar jong !”
Naar aanleiding van een korte oproep in Gazet van Antwerpen verschenen 55 geïnteresseerden op
de stichtingsvergadering van de Mineralogische Kring Antwerpen op 11 mei 1963 in zaal Samson.
Vijftig jaar later zijn een aantal leden van het eerste uur nog steeds actief in de vereniging. Deze
verjaardag wordt gevierd met een colloquium en een tentoonstelling “De mineralen van België en
Congo”.
Oproep van Arnold Nevens aan collega’s chemie, biologie.
2013 - oktober : Nieuwsbrief 3
Nieuws van het VeLeWe-bestuur
Het congres voor leerkrachten wetenschappen vindt dit jaar plaats op 16 november 2013 aan de
Universiteit Hasselt. De inschrijvingen lopen vlot binnen. Indien u wenst deel te nemen, dient u
snel in te schrijven via http://www.congreswetenschappen.be/. De inschrijvingen worden afgesloten
op 15 oktober 2013.
De jaarlijkse algemene ledenvergadering van VeLeWe vindt plaats op zaterdag 7 december 2013
om 11h in Technopolis te Mechelen. Alle leden zijn hartelijk welkom.
Bezoek CERN met je leerlingen
De deeltjesversneller in CERN in de buurt van Genève is voor onderhoudswerken niet operationeel
tot het voorjaar van 2015. Dat maakt het erg interessant om een bezoek te brengen aan de
installaties omdat je nu ook de detectoren van dichtbij kan bekijken. Heel wat scholen trekken met
hun leerlingen voor enkele dagen naar CERN om van dichtbij uit te zoeken wat het onderzoek dat
in CERN gebeurt, voor ons inzicht in de deeltjesfysica kan betekenen. Meer info over het bezoek
aan de technische installaties vind je op http://outreach.web.cern.ch/outreach/visites/index.html.
Lees alvast het verslag van de leerlingen van collega Jorn Peeters.
Sla voor je leerlingen de brug tussen moderne wetenschappen en leren ondernemen
Sinds twee jaar wordt met de steun van het Agentschap Ondernemen van de Vlaamse overheid een
brugproject georganiseerd voor scholen die hun leerlingen uit de wetenschappelijke richtingen
kennis willen laten maken met hoogtechnologische ondernemingen. De leerlingen bezoeken een
hoogtechnologisch bedrijf, bestuderen een wetenschappelijk artikel en bedenken een businessmodel
voor hun eigen spin-off bedrijf. Als je wenst mee te doen met je klas, neem dan een kijkje op
http://www.vakdidactiek.be/spinoff
Leren onderzoeken door te filosoferen in het wetenschapsonderwijs
Er wordt wel eens gezegd dat het Vlaamse wetenschapsonderwijs eerder op antwoorden dan op
vragen is gericht. Hoewel de onderzoekscompetentie centraal staat in het Vlaamse
wetenschapsonderwijs, valt inderdaad op dat het leren formuleren van goede onderzoeksvragen een
grote uitdaging blijft voor leerlingen. De methodiek van het filosoferen biedt mogelijk een
oplossing.
Essentiële elementen van chemie
Er is een nieuw interessant boek op de markt van de hand van Yvette Haezendonck en Karel
Bruggemans. Het boek bevat de essentiële elementen voor een grondige studie van de fundamentele
principes van de hedendaagse chemie, met inbegrip van een inleiding tot de organische chemie.
Omdat de tekst aan de belangrijkste kennis-leerdoelen van het secundair onderwijs in de chemie
beantwoordt, vormt hij een ideale brugcursus naar hoger onderwijs.
2014 - februari : Nieuwsbrief 1
Nieuws van het VeLeWe-bestuur
Op zaterdag 7 december hielden we de algemene ledenvergadering van VeLeWe in Technopolis te
Mechelen. De activiteiten van het voorbije jaar werden geëvalueerd en er werd financieel verslag
uitgebracht door de penningmeester.
Congres van de UdPPC
Elk jaar zijn we te gast op het congres van onze Franse zustervereniging UdPPC. Bernadette
Hendrickx brengt verslag uit.
Practicum kunststoffen
Prof. Guedens en Mevr. Reynders hebben een lessenpakket ontwikkeld m.b.t. kunststoffen. Een
aantal experimenten die je met de leerlingen kan uitvoeren, leert hen de eigenschappen van
verschillende kunststoffen te ontdekken.
De duikboot in de klas
De studie van duikboten is voor leerlingen vaak erg fascinerend in het kader van de lessen over
druk in een vloeistof. Hierbij kunnen de leerlingen ook zelf aan de slag om een duikboot te maken
en de invloed van de massadichtheid op drijven en zinken te onderzoeken.
Unieke opleiding Automotive
De automotive branche groeit snel en de vraag naar automotive ingenieurs stijgt. In deze opleiding
leren de studenten multidisciplinair denken en de auto als totaalsysteem te doorgronden. Door
inzicht in nieuwe technologie dragen zij bij aan innovaties op het gebied van schonere en zuinigere
auto's en aan het terugdringen van files.