Adres: - Berlijn

Jüdisches Museum
Algemene gegevens:
Adres:
Lindenstraße 9
Kreuzberg, 10969
Tel: +49 (0)30 2599 3300
Fax: +49 (0)30 259 93 409
E-mail: [email protected]
Rondleidingen: [email protected]
Internet:
www.jmberlin.de
Openingstijden:
Maandag van 10.00 - 22.00.
Dinsdag tot zondag van 10.00 - 20.00.
Er zijn rondleidingen onder leiding van een Engelse gids om 13.30 en om 15.00.
Bezoekers worden toegelaten tot 19u van dinsdag tot zondag en tot 21u op
maandag.
Entreeprijs:
Voor ons gratis, gezien wij gebruik maken van een museumpas.
Openbaar vervoer:
Metro: U1, U12, U15 (Hallesches Tor)
Bus: 129
Algemene informatie:
Wat is het?
Het Joods Museum (Duits: Jüdisches Museum) in Berlijn werd in september 2001
geopend. De bedoeling van dit Joodse museum is de bezoekers te laten
nadenken over antisemitisme en Jodenvervolging.
Het Joods Historisch Museum is een ontwerp van architect Daniel Libeskind (een
Amerikaans architect van Poolse afkomst en de zoon van twee Holocaustoverlevenden) en is uitgegroeid tot een van de iconen van Berlijn. Het ontwerp
van Libeskind werd gekozen uit 165 andere inzendingen.
Op 9 november 1992 werd gestart met de bouw van het museum. Door
financiële problemen liep de bouw vertraging op, maar in februari 1999 werd de
laatste hand gelegd aan het interieur. In september 2001 werd het museum
opengesteld voor het publiek.
Het exterieur van het museum
Het museum werd, zoals eerder gezegd, ontworpen aan de hand van een
concept van D. Libeskind. Dit concept is, op zich, vrij speciaal. Het gebouw krijgt
hierbij namelijk de vorm van een bliksemschicht. Deze vorm wordt daarbovenop
dan ook nog eens versterkt door het feit dat men de gevels bedekt heeft met
zilverkleurige zinken platen. De zigzagbeweging die het gebouw maakt (zie foto)
doet het van de buitenkant dynamisch en agressief lijken. De openingen van de
ramen bedekken de muren in de vorm van tranen. Diagonale lijnen snijden aan
de voorkant doorheen het gebouw.
Het gebouw kan ook worden gezien als een gebroken en uitgerekte Davidsster.
Het gebouw bestaat uit vijf verdiepingen en is tienduizend vierkante meter groot.
Zowel de buitenkant als de binnenkant hebben niet de aanblik van een museum,
maar eerder van een kunstwerk. De ruimtes binnenin het museum hebben veel
hoeken en geven steeds weer andere gezichtspunten. Er zijn zowel grote als
kleine hallen en gangen, waardoor het geheel een labyrint lijkt te vormen. Zowel
het interieur als het exterieur van het gebouw dienen om de bezoeker bewust te
maken van de verliezen die de joodse bevolking door heen de geschiedenis heeft
geleden.
Het interieur van het museum
Langs de binnenkant van het gebouw zijn er drie grote assen (looppaden, zeg
maar) die de geschiedenis van de Joden in Berlijn aantonen.
Één pad leidt naar de zogenaamde Holocaust Tower, een doodlopend stuk. Deze
plaats, letterlijk een toren, heeft een ijzeren deur die toegang geeft tot een
koude, donkere ruimte van 24 meter hoog die het gevoel geeft van een kerker.
Bovenin is een kleine opening die licht doorlaat, een symbool van het verlangen
naar vrijheid.
Een tweede pad leidt naar de zogenaamde 'tuin der verbanning'. Dit is een tuin,
gebouwd op een helling, waar in totaal 49 schuine betonnen bakken staan met
daarin bomen. Deze tuin symboliseert de verbanning van de Joden en heeft
(volgens de architect) als doel de bezoekers te desoriënteren. De betonnen
zuilen symboliseren instabiliteit en verwarring, zoals deze ook gevoeld werd door
de Joden die tijdens het Naziregime Duitsland ontvluchtten. De bomen bovenop
de zuilen zijn olijfbomen, die als symbool staan voor hoop.
Het derde pad leidt de bezoeker via trappen omhoog naar de drie
expositieruimten. Overal steken er dikke, zware balken door de muren. De
constructie geeft de indruk dat de balken elk moment bovenop de bezoekers
kunnen vallen.
Alle facetten van het interieur van het museum (de Holocaust Tower, de tuin, …)
zorgen er voor dat een bezoek aan het museum een intense ervaring wordt. Één
van de meest beklijvende kamers binnen het museum is een kamer (in feite niet
meer dan een smalle, hoge gang) waarin de vloer bezaaid is met duizenden en
duizenden kleine, ronde, metalen schijfjes waarop gezichten te zien zijn. Deze
schijfjes staan symbool voor de slachtoffers van de Holocaust.
Tentoonstellingen:
Het Joods Museum in Berlijn neemt zijn bezoekers mee op een reis doorheen
twee millennia van Duits-Joodse geschiedenis. Door middel van foto’s en teksten,
kunst, dagdagelijkse objecten en interactieve toepassingen vertelt de
permanente tentoonstelling over de Joodse cultuur in Duitsland en de moeilijke
relatie tussen Joden en niet-Joden.
Het museum heeft zowel een permanente tentoonstelling tot zijn beschikking, als
verschillende tijdelijke tentoonstellingen. De permanente tentoonstellingen
vertellen (zoals eerder reeds aangehaald) over twee millennia Joodse
geschiedenis, de tijdelijke tentoonstellingen vertellen gedurende korte periode in
detail over bepaalde aspecten van deze geschiedenis.
De permanente
hoofdstukken:
tentoonstelling
kan
onderverdeeld
worden
in
veertien
1. Het begin
Na de mislukte Joodse opstand tegen de Romeinse overheersing (in 135nC)
raakte het Joodse volk langzaamaan over de wereld verspreid. Na verloop van
tijd bereiken de Joden het gebied dat tegenwoordig bekend staat als Duitsland.
Wanneer ze dit gebied bereiken zijn zij handelaars die de Romeinse legioenen
vergezellen. Het eerste bekende bewijs van hun aanwezigheid is een verordening
die door de toenmalige Romeinse keizer Constantijn werd geschreven ter attentie
van het toenmalige Keulse stadsbeheer.
2. De middeleeuwse wereld van Ashkenaz
De drie belangrijkste Joodse gemeenschappen tijdens de middeleeuwen (Speyer,
Worms en Mainz) stonden bekend als “Shum” (Hebreeuws voor “look”). Het
woord werd gevormd uit de eerste drie letters van de Hebreeuwse namen voor
de eerdergenoemde steden. Deze steden waren het centrum van de Joodse
inpassing in de West-Europese samenleving. Christenen en Joden leefden er
vreedzaam naast elkaar tot de kruisvaarders er (omstreeks het jaar 1100) op
weg naar Jeruzalem duizenden Joden vermoordden.
3. Glikl bas Juda Leib
Glikl, een Joodse handelaar en moeder, liet een beschrijving na van haar leven
en de tijd waar in ze leefde. Zij stond ook bekend als Glückel van Hamelen (1646
– 1724). Ze schreef haar memoires tussen 1691 en 1719, waarbij ze de oudste
bewaarde biografie van een Joodse vrouw creëerde. De Joodse feministe Bertha
Pappenheim (1859 – 1936) vertaalde de memoires naar het Duits.
4. Joden in het platteland en aan het hof
Vanaf de 15de en 16de eeuw vestigden de Joden zich ook in de landelijke gebieden
van Zuid- en West-Duitsland. Ze werden
er handelaars en bijgevolg ook
tussenpersonen tussen de steden en de eerdergenoemde landelijke gebieden.
Sommige rezen op tot de positie van ‘Hofjoden’ en sponsorden zo de financiële
benodigdheden van de extravagante heersers. Gezien hun positie steeds benijd
werd, was hun leven steeds in gevaar.
5. Mozes Mendelssohn en de Verlichting
Mozes Mendelssohn (1729 – 1786), een arme geleerde afkomstig uit Dessau ten
tijde van de Verlichting (1650 – 1789), deed veel om de cultuur van zijn tijd
vorm te geven. Hij was een wereldbekende filosoof. Hij vocht voor
verdraagzaamheid tussen de godsdiensten in een tijd waarin de Joden geen
burgerrechten genoten.
6. Traditie en verandering
Het dagelijkse Joodse religieuze leven is onderhevig aan verschillende regels en
gewoonten. Zo mogen bijvoorbeeld melk en vlees nooit samen geconsumeerd
worden in een “koosjer huishouden”. Niemand mag werken op de Sabbat (dus
moet het eten op voorhand klaargemaakt en warm gehouden worden).
7. In het hart van de familie
Voor vele Joodse families werd het belang van religieuze gewoonten en rituelen
minder en minder in de loop van de 19de eeuw. Men paste zich aan aan de
culturele omgeving, las boeken van bekende Duitse schrijvers zoals Friedrich von
Schiller en Johann Wolfgang von Goethe en streefde een goede opleiding en een
universitair diploma na voor zichzelf en zijn kinderen. De familie samenhouden
vormde de garantie voor een goed leven.
8. Duits en Joods tegelijkertijd
In Duitsland werden de Joden volwaardige burgers met gelijke rechten in 1871,
wanneer de grondwet van het nieuw-gestichte Duitse rijk alle wettelijke
beperkingen voor Joden ophief. De meerderheid van de Joodse mensen wenste
te integreren in de Duitse gemeenschap en tegelijkertijd toch Joods te blijven.
De liberale politicus Johann Jacoby schreef in 1837: “Zoals ik zelf Duits en Joods
ben tegelijkertijd, kan de Jood in mij niet vrij worden zonder de Duitser; noch
kan de Duitser in mij vrij worden zonder de Jood.” De Joden hoopten op deze
manier geaccepteerd te worden binnen de Duitse samenleving. Echter werd deze
hoop op maatschappelijke aanvaarding niet vervuld. Want na de stichting van
het nieuwe Duitse rijk, flakkerde het antisemitisme weer op en eiste het te
tenietdoening van de pas verkregen rechten voor de Joden.
9. De opkomst van het moderne Jodendom
De zoektocht naar moderne vormen van het Jodendom begon met de Verlichting.
In de daaropvolgende periode werden er scholen gesticht waarin seculiere
vakken in het curriculum werden ingepast. De rabbijnen waren niet langer
gewoon geleerden met een grote kennis van de Talmud, maar hadden
universitaire diploma’s en geven moderne godsdienstlessen. Het Jodendom werd
beschouwd als een levende godsdienst in een constante staat van verandering en
ontwikkeling. Dit beïnvloedde verschillende facetten van deze godsdienst.
10. Modernisme en het stedelijke leven
Berlijn, de grote metropool, werd het centrale punt van de aantrekking van de
Joden. Zij werden er een dominante factor in de kledinghandel en stichten er de
eerste grote winkels. Arnold Schönberg revolutioneerde de klassieke muziek.
Max Reinhardt schreef geschiedenis met zijn theaterstukken, Walter Benjamin’s
collectie proza “Einbahnstrasse” sloeg aan bij de mensen, en de schilder Max
Liebermann werd gekozen tot voorzitter van de kunstacademie.
11. Oost en West
Het boek “Der Judenstaat”, uitgegeven in 1896 en geschreven door Theodor
Herzl (1860 – 1904), de stichter van het Zionisme (een nationalistische ideologie
die streeft naar een Joodse staat in Palestina), was een bron van fascinatie voor
de jongere generatie Joden op zoek naar een punt van heroriëntatie in het
aangezicht van het groeiende antisemitisme in Europa. Sommige van deze
jongeren keken verlangend naar Palestina (het Beloofde Land) en naar OostEuropa, waar Joodse nederzettingen uitgroeide tot een intacte Joodse
gemeenschap. Beide concepten waren meer “wishful thinking” dan realiteit.
12. Duitse Joden – Joodse Duitsers
De Duitse Joden deden mee met de andere Duitsers tijdens de Eerste
Wereldoorlog, en dat deden ze met groot enthousiasme. Velen onder hen kregen
medailles voor hun diensten aan het vaderland. Twaalfduizend Joodse soldaten
verloren hun leven. Na de oorlog klom een Joodse politicus, Walther Rathenau
(1867 – 1922) op tot staatssecretaris in een van de hoogste publieke functies.
Hij werd vermoord door rechtse extremisten. Het aan de macht komen van de
Nazi-partij en het afschaffen van gelijke rechten voor Joden beëindigde de
periode van de gewone Duits-Joodse geschiedenis die reeds bestond sinds de
Verlichting.
13. Vervolging – Verzet – Uitroeiing
Minstens zes miljoen Joden werden in Europa vermoord onder het Naziregime.
Ongeveer tweehonderdduizend van hen waren Duitsers. De Joodse gemeenschap
reageerde op de discriminatie en de beperkingen door Joodse scholen op te
zetten, samen met een netwerk met betrekking tot sociale hulp, en door zich
klaar te maken om te emigreren. Ongeveer de helft van de Joodse populatie
slaagde er in om Duitsland te verlaten voor de het totale verbod op emigraties in
oktober 1941.
14. Het heden
Na het einde van de oorlog wachtten ongeveer een kwart miljoen Joden in
kampen voor ontheemden (in Duitsland) om te emigreren naar overzeese
landen. Hierbij waren ook ongeveer vijftigduizend overlevenden van de
concentratiekampen en ongeveer duizend vijfhonderd Berlijnse Joden die er in
geslaagd waren te overleven door onder te duiken. Na een overgangsperiode na
het stichten van de Bondsrepubliek Duitsland (BRD), de Duitse Democratische
Republiek (DDR) en de staat Israël, streken ongeveer twintigduizend Joden neer
in West-Duitsland en ongeveer zeshonderd Joden in Oost-Duitsland. Vandaag
zijn er meer dan honderdenvijf duizend leden van de Joodse gemeenschap in
Duitsland. Ongeveer zesennegentig duizend daarvan zijn immigranten uit de
vroegere Sovjet-Unie.
Het aarzelende pad van verzoening tussen Duitsers en Joden is het centrale
thema van deze laatste sectie van de tentoonstelling.
Naast de bovenstaande tentoonstelling zijn er ook nog twee nieuwe permanente
tentoonstellingen in het museum:
Ten eerste is er een kamer gebaseerd rond de kindertijd bij de Joden en het
opgroeien van de jeugd in Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland na 1945. Deze
tentoonstelling is gebaseerd rond het fotomateriaal dat ter beschikking werd
gesteld door achttien personen.
Ten tweede is er een tentoonstelling gebaseerd rond de deportatie van Joden,
het leven in de getto’s, de uitroeiingskampen. Deze dingen worden uit de doeken
gedaan door middel van brieven en dagboeken, geschreven door Joden (en in
sommige gevallen ook door Nazi’s die de genociden planden).
Geschiedenis van het Jüdisches Museum
Het eerste Joodse museum werd gebouwd in 1933, de Gestapo sloot het
museum in 1938 en nam de volledige inhoud in beslag. Pas in 1975, het jaar dat
de Joodse gemeenschap zijn 300ste verjaardag vierde, werd er een organisatie
voor de heroprichting van het museum gestart. In 1978 vond er een expositie
plaats over de geschiedenis van Berlijn, er was ook een Joodse afdeling. Men
begon te discussiëren over de oprichting van een museum over de geschiedenis
van het Jodendom in Berlijn. Tussen 1986 en 1998 werden er nog drie extra
galerijen geopend.
In 1989 kondigde de Duitse regering een anonieme wedstrijd aan om een nieuw
museum te ontwerpen, dit zou een Joods departement vormen in het Berlijns
museum. Een jaar later werd er uit 165 ontwerpen het plan van Daniel Libeskind
gekozen. Andere deelnemers kozen een koel en neutraal ontwerp, Libeskind had
een zigzaggend gebouw ontworpen. De bouw begon in november 1992.
Op 3 juli 1991 had de Duitse senaat ervoor gekozen de bouw niet te laten
beginnen. Doordat er onverwachte financiële problemen waren, onder andere
omdat men de Olympische Spelen wou organiseren, wou men de 50 miljoen
dollar (ongeveer 39 miljoen euro) in iets anders investeren. De familie van
Daniel Libeskind kwam het echter te weten en stuurde het verhaal door naar de
internationale pers. Invloedrijke politieke en culturele bekendheden deelden hun
steun mee voor het museum. Door de druk schrapte de regering het besluit van
de senaat in oktober 1991.
Het lege museum was klaar in 1999 en trok 350,000 bezoekers voor er iets te
zien was, het opende officieel op 11 september 2001. Op 1 september 2001 gaf
de stad Berlijn de verantwoordelijkheid over aan de staat. Het Joodse museum is
één van de meest bezochte musea in Duitsland met 3.5 miljoen bezoekers in de
eerste vijf jaar
De ingang naar het
museum is door het
oude gebouw waar
je de kassa, vestiaire
en tijdelijk exposities
kan
vinden.
Het
gebouw
werd
gebouwd onder het
bewind van Friedrich
Wilhelm I, de toenmalige keizer van
Duitsland, in 1735 en deed dienst als juridisch gebouw. (Dit gebouw staat ook op
de afbeeldingen.) Het werd bijna volledig verwoest tijdens de tweede
wereldoorlog maar tussen 1963 en 1969 werd het heropgebouwd om een
museum in te richten over de geschiedenis van Berlijn. Hieruit is langzaam het
Joods museum gegroeid.
De glazen binnenplaats van het hedendaagse gebouw, met een 670m² glazen
dak, wordt ondersteund door 4 gebundelde pilaren, de pilaren zijn geïnspireerd
op een boom. Met het geheel wil de architect ook de hutten weergeven die de
Israëlieten gebruikten na hun vlucht uit Egypte op weg naar het Beloofde Land.
Het gebruik van materiaal in dit deel van
het gebouw is heel uitzonderlijk, vooral
het
gebruik
van
staal
om
het
ingewikkelde patroon van een boom na
te bootsen is zeer speciaal. Het gebouw
is een voorbeeld van een ongewoon
gebruik
van
staal
in
moderne
architectuur. De glazen platen van het
dak zijn zo geplaatst dat alles tweemaal
weerspiegeld wordt. Het gevolg hiervan
is een met licht gevulde zaal vol reflecties. De binnenplaats kan gedurende heel
het jaar gebruikt worden voor workshops, concerten, theatervoorstellingen en
recepties.
Bronvermelding:
http://www.jmberlin.de/site/EN/homepage.php
http://www.jmberlin.de/site/EN/00-Metanavigation/01-VisitorInformation/visitorinformation.php
http://www.jmberlin.de/site/EN/01-Exhibitions/exhibitions.php
http://www.jmberlin.de/site/EN/01-Exhibitions/01-PermanentExhibition/permanentexhibition00-02.php
http://www.jmberlin.de/site/EN/01-Exhibitions/01-PermanentExhibition/permanentexhibition03-05.php
http://www.jmberlin.de/site/EN/01-Exhibitions/01-PermanentExhibition/permanentexhibition06-08.php
http://www.jmberlin.de/site/EN/01-Exhibitions/01-PermanentExhibition/permanentexhibition09-11.php
http://www.jmberlin.de/site/EN/01-Exhibitions/01-PermanentExhibition/permanentexhibition12-14.php
http://www.jmberlin.de/site/EN/01-Exhibitions/01-PermanentExhibition/permanentexhibition_partners.php
http://www.jmberlin.de/site/EN/01-Exhibitions/01-PermanentExhibition/simpleasthat.php
http://www.jmberlin.de/site/EN/01-Exhibitions/01-Permanent-Exhibition/new-inthe-permanentexhibition.php
http://www.jmberlin.de/site/EN/01-Exhibitions/06-Tours/05-tour-schedule/tourschedule-english.php
http://www.jmberlin.de/site/EN/03-Collections/recent-acquisition.php
http://www.jmberlin.de/site/EN/05-About-The-Museum/01-News/news.php
http://www.jmberlin.de/site/EN/05-About-The-Museum/02-Old-Building/oldbuilding.php
http://www.jmberlin.de/site/EN/05-About-The-Museum/03-LibeskindBuilding/00-Normal/normal.php
http://www.jmberlin.de/site/EN/05-About-The-Museum/03a-Courtyard/01Glashof/glashof.php
http://www.jmberlin.de/site/EN/05-About-The-Museum/05-History-of-theMuseum/01-Time-Line/2008/2008.php
http://nl.wikipedia.org/wiki/J%C3%BCdisches_Museum_Berlin
http://www.euroreizen.be/citytrips/berlijn/oostberlijn.htm
http://berlijn.nl/berlijn/informatie/musea/overig/judisches_museum
http://www.infotalia.com/nl/reizen/reisgids_detail.asp?detailitem=197
http://surprisetickets.nl/reizen/355-museum-berlijn
http://www.stedentrippers.nl/berlijn/bezienswaardigheden/joods_museum.html
http://krant.telegraaf.nl/krant/enverder/venster/reizen/teksten/reis.010922jood
smuseumberlijn.html
http://www.architectenweb.nl/aweb/archipedia/archipedia.asp?ID=6395
http://www.volkskrantblog.nl/bericht/168750
http://www.refdag.nl/artikel/1345832/Joods+Museum+Berlijn+toont+cliches+ov
er+Joden.html
http://www.oorlogsmusea.nl/artikel/366