Opdracht over de Verlichting

Opdracht over de Verlichting
1. De term verlichting kan in verschillende betekenissen gebruikt worden. Weke? Lees
daarvoor het encyclopedieartikel Verlichting.
‘Verlichting’ kan gebruikt worden in de zin van een proces, dus vooruitgang en beweging. Verder kan
‘Verlichting’ ook gebruikt worden in de betekenis van ‘christelijke’ of ‘gematigde’ Verlichting, waarbij
het geloof en de wetenschap los van elkaar staan.
2. Meestal wordt Frankrijk en/of Engeland genoemd als de landen waar de verlichting
begonnen is, maar volgens Jonathan Israel vindt de verlichting haar oorsprong in
Nederland. Welke argumenten voert hij in ‘Iedereen roept maar wat’ aan aan om die
mening te onderbouwen.
Spinoza was de eerste échte Verlichte denker. Spinoza en Bayle waren ook atheïsten, wat de Franse
filosofen niet altijd waren.
3. Wat is volgens hem de kern van de verlichting?
De overtuiging dat dingen gerechtvaardigd moeten worden in plaats van op blind gezag aanvaard.
4. Nelleke Noordervliet deelt de opvatting van Jonathan Israel. Lees daarvoor het interview
De droom van Noordervliet. Welke redenering volgt Nelleke Noordervliet om Nederland te
noemen als de kiem van de verlichting.
Amsterdam was het centrum van het ‘vrije woord’. In Amsterdam begon de radicale Verlichting
volgens haar, omdat er daar ruimte voor was.
5. Regelmatig kom je in de media met name op de pagina’s met de ingezonden brieven de
verzuchting tegen : ‘Had de Islam maar een Voltaire gekend ’ of ‘Gelukkig hebben wij in
West - Europa de verlichting gekend.’ Wat wil men daarmee zeggen en vind je die
verzuchting terecht?
Door de Verlichting is de ‘gewone burger’ ook meer na gaan denken en werden wetenschappelijke
theorieën niet meer aan het geloof gekoppeld. In andere culturen dan de West-Europese, staat het
geloof daarom nog steeds meer centraal en heeft men minder tot geen vrijheid van meningsuiting. Ik
ben het daar wel mee eens, want het is goed dat iedereen zijn eigen mening heeft en voor zichzelf
nadenkt. Met rationeel denken kun je veel meer bereiken en ontdekken dan alles aan het geloof te
koppelen naar mijn idee.
6. Noem vier denkers die voor de ontwikkeling van de verlichting een belangrijke rol gespeeld
hebben. Wat is hun betekenis geweest? Wie vind jij de interessantste denker? Licht je
antwoord toe.
Benedictus Spinoza: hij was de grondlegger van de radicale Verlichting en vrijheid van meningsuiting.
Immanuel Kant: hij onderzocht de grondslagen van de menselijke kennis en was waarschijnlijk de
eerste Duitse idealist.
René Descartes: de grondlegger van de moderne filosofie en Aristoteles’ filosofie verving door zijn
eigen filosofische systeem.
John Locke: hij leverde kritiek op de samenleving en vond dat de regering het volk en haar moest
beschermen, anders mocht het volk in opstand komen.
Ik vind Spinoza het interessants van deze filosofen, omdat ik vrijheid van meningsuiting heel
belangrijk vind.
7. Welke invloed heeft de verlichting op de kunsten gehad?
De Verlichting heeft een grote invloed gehad op de kunsten, met name op literatuur: door de
Verlichting kwamen nieuwe stromingen op, zoals het sentimentalisme. Maar ook werd er nu
Lotte van den Heuvel 5AC
literatuur gemaakt voor iedereen (dus ook vrouwen en kinderen). Zonder de Verlichting had dit
waarschijnlijk nog langer geduurd of helemaal niet gebeurd.
8. In het artikel ‘Verlichting van Belle en Ayaan verschillen’ in Trouw van 19-02-2006 zegt
filosofe Judith Vega: „Het verbaast me hoe makkelijk filosofen, politici en schrijvers
poneren wat Verlichting zou zijn. Dat leidde niet alleen tot simplistische betogen, maar ook
tot opmerkelijke tegenstrijdigheden. Je hoort en hoorde jubelverhalen over democratie,
emancipatie, beschaving en het einde van alle ideologie, kortom, de Verlichting zou het
beste verhaal zijn van alle verhalen. Maar ook hoor je tegengeluiden, die toen ook al
klonken…” Welke tegengeluiden klonken er toen en welke kritiek volgde later?
De Verlichting zou een bron zijn van uitsluiting, beheersing en onderdrukking.
9. In het artikeltje ‘De filosofen van de Verlichting hadden geen moeite met de doodstraf’
(Trouw 16-06-2011) (zie bijlage) betoogt Sebastien Valkenberg iets soortgelijks. Waar pleit
hij precies voor?
Dat de doodstraf niet per se ‘slecht’ is en dat de Verlichting ook niet per se ‘goed’ is.
Lotte van den Heuvel 5AC