in het Oude Egypte - Rijksmuseum van Oudheden

Kalksteen; Sakkara; ca. 1325-1310 v. Chr.
(18e dynastie)
Maya en Merit dragen hier typisch Nieuwerijkse kleding.
Beiden dragen een tuniek, een gewaad zonder mouwen dat
is te herkennen aan de ronde halsopening met een split
aan de voorkant. Merit draagt daaroverheen een omslagjurk, bestaande uit een grote doek die over één schouder
loopt, rond haar middel, en daarna is vastgeknoopt onder
de borsten. Maya draagt net zoals zijn ambtenaren een
grote lendendoek over zijn tuniek.
9.Huisraad uit Shokan
Diverse materialen; Shokan; ca. 100-400 na Chr.
(Meroïtische periode)
Deze huisraad komt uit een dorp in Nubië. Het grote, grof
afgewerkte object is een weefgewicht. Dit soort gewichten
werd gebruikt in een gewichtengetouw om de verticaal hangende schering strak te houden. Een dergelijk weefgetouw
werd in deze periode veel gebruikt in het Middellandse
Zeegebied. Naast het weefgewicht liggen drie spinklosjes
die onderdeel waren van spintollen, maar waarvan de
bijbehorende houten stokjes niet bewaard zijn gebleven.
De overige twee objecten zijn waarschijnlijk gebruikt voor
textielproductie, maar we weten niet zeker wat hun exacte
functie was.
07 08
8.Grafreliëf van Horemheb
Kalksteen; Sakkara; 1333-1319 v. Chr.
(18e dynastie)
Egyptenaren vonden het erg belangrijk om zichzelf te
onderscheiden van buitenlanders. Op veel afbeeldingen
van buitenlanders wordt daarom benadrukt hoe anders ze
er uitzagen. Ze dragen bijvoorbeeld felgekleurde (wollen)
kleding. Ook de buitenlandse gevangenen die hier zijn
afgebeeld dragen een heel ander soort kleding dan hun
Egyptische bewakers.
09 10
10.Lijkwade
Linnen; Thebe; 1070-945 v. Chr.
(21e dynastie)
Textiel speelde niet alleen een belangrijke rol tijdens het
leven, maar ook erna. Wie het zich kon veroorloven, werd
na de dood zorgvuldig in linnen windselen en soms in
een lijkwade gewikkeld. Vaak vulde men een deel van de
lichaamsholtes, waaruit de organen waren verwijderd, met
proppen textiel.
11.Paneel van een canopenkist
13. Koptisch textiel
Hout; herkomst onbekend; ca. 0-200 na Chr.
(Romeinse keizertijd)
Vanaf de Ptolemeïsche periode (300 v. Chr.) werd naast linnen ook wollen kleding gedragen, waarschijnlijk ingevoerd
door de Grieken. Wol laat zich veel makkelijker verven dan
linnen, waardoor kleding vanaf dat moment meer kleur
heeft. In de hierop volgende Romeinse periode werd kleding
in R
­ omeinse stijl - een tuniek met twee verticale strepen
(clavi) en een mantel - populair. Mannen droegen meestal
een witte tuniek met paarse of rode clavi, terwijl vrouwen
in allerlei kleurencombinaties zijn afgebeeld. Het lijkt er
wel op dat veel vrouwen een voorkeur hadden voor een roze
tuniek met paarse clavi, waarschijnlijk omdat deze kleuren
met een dure kleurstof werden gemaakt.
11 12
12.Tempelbeeld van Isis
Dioriet; herkomst onbekend; ca. 200 v. Chr.
(Ptolemaeëntijd)
Dit standbeeld toont de godin Isis in een typische Isis-jurk,
te herkennen aan de knoop tussen de borsten. Het is bijna
hetzelfde kledingstuk als gedragen door Merit alleen dan
op een andere manier afgebeeld.
Pas in de Ptolemeïsche periode werd deze jurk echt een
symbool van de godin Isis. Opmerkelijk is dat de Egypte­
naren hun goden altijd afbeeldden in kleding die men in
vroegere tijden droeg. Misschien komt dit doordat ze de
goden als hun voorvaderen zagen en dus met ‘ouderwetse’
kleding associeerden.
Textiel
in het
Wol; herkomst onbekend; ca. 500-800 na Chr.
In Egypte is veel textiel gevonden dat dateert uit de latere
Byzantijnse en islamitische perioden.Textiel uit deze perioden heeft vaak mooie versieringen in tapisserietechniek.
Helaas zijn deze weefsels vaak opgegraven in het begin
van de vorige eeuw en is er toen meestal niet geregistreerd
waar ze precies gevonden zijn. Omdat er zo veel van werd
opgegraven, knipte men bovendien vaak de decoratieve
delen uit het complete kledingstuk waarna de rest werd
weggegooid.
Themawandeling over
Oude
de Egyptische afdeling
Egypte
13
Kwaliteit en kleur
Uit oude teksten weten we dat er minstens vier verschillende kwaliteiten linnen bestonden: sšr-nsw: koninklijk linnen,
šm‘ nfr: fijne dunne stof, šm‘: dunne stof, en n‘‘: gladde
stof. Vlasvezels zijn erg moeilijk om te verven, vaak werden
alleen een paar streepjes of banden rood of blauw geverfd.
Van nature kan vlas een licht groene, roze, gele of witte tint
hebben. Stoffen werden vaak gebleekt, bijvoorbeeld door ze
na het wassen in de zon te laten drogen.
Teksten: C.T. Rooijakkers, AIO Universiteit Leiden en medewerker Textile ­Research Centre
Wilt u op de hoogte blijven van de activiteiten van het
Rijksmuseum van Oudheden? Meld u dan aan voor de
nieuwsbrief op www.rmo.nl.
© Rijksmuseum van Oudheden 2010, wijzigingen voorbehouden.
7.Maya en Merit
Textiel in het Oude Egypte
De themawandeling start op de begane grond,
direct na de glazen deuren rechts.
1. Palet van koning Narmer (replica)
Origineel in Kaïro; vindplaats Hiërakonpolis; ca. 3000
v. Chr. (begin 1e dynastie)
In het oude Egypte had men andere ideeën over het
lichaam bedekken dan nu. In het Oude Rijk en het Midden­
rijk droegen zowel mannen als vrouwen vaak alleen een
omgeslagen doek of een lendenschort, later kwam er meer
variatie. Mannen droegen bijna altijd een lendendoek die
de genitaliën bedekte, vanaf het Nieuwe Rijk zelfs onder
of over hun tuniek. Bij vrouwen zijn vaak wel de borsten
zichtbaar op afbeeldingen.
3. Mertites en Chennoe
Kalksteen; Sakkara; 2465-2323 v. Chr. (5e dynastie)
Deze vrouwen dragen een jurk bestaande uit een doek die
om hun lichaam gewikkeld is, met twee banden over hun
borsten en schouders. Aan de onderkant van de jurk van
de rechtervrouw zijn nog sporen te zien van een versiering,
die er op lijkt te duiden dat ze een jurk van kralen over haar
linnen omslagdoek heen droeg. In de mummiezaal is een
mummienet te zien met een vergelijkbare kralenstructuur.
Kinderen werden bijna altijd naakt afgebeeld, zoals ook hier
het jongetje rechts.
5.Spoel en spintol
Spinnen
Herkomst en datering onbekend
Het object rechts is een spintol. Tijdens het spinnen hing
die andersom, met het spinklosje (het gewicht) aan de
bovenkant. De oude Egyptenaren draaiden de tol door
hem over hun opgeheven bovenbeen te rollen en dan los te
laten. Ze waren hier zo goed in dat ze zelfs met twee tollen
tegelijk konden spinnen. De spoel (links) werd gebruikt bij
het weven. Hierop werd de inslagdraad gewonden en tussen
de scheringdraden door gehaald. De scheringdraden zijn de
draden die op het weefgetouw zijn gespannen.
De Egyptenaren stonden erom bekend dat ze heel fijne
draden konden spinnen. Ze deden dit door de vlasvezels, nadat ze uit de stengel waren gestript niet direct te
spinnen met een spintol, maar eerst één voor één met de
hand aan elkaar te draaien. Twee van deze voorgesponnen
draden werden vervolgens in elkaar gedraaid en daarna pas
gesponnen met een spintol. Deze methode wordt ook wel
splicing genoemd en is uniek voor faraonisch Egypte. Op
het plaatje is een geknielde vrouw bezig met voorspinnen,
terwijl de staande vrouw de draad verder spint met twee
spintollen.
© C. T. Rooijakkers 2005
01 02
Bij het oude Egypte denk je al snel aan piramides, farao’s
en mummies. Maar hoe zag een Egyptenaar er eigenlijk
uit? Er zijn veel faraonische afbeeldingen, maar de geven
vaak een ideaalbeeld weer. Kleding werd bijvoorbeeld afgebeeld alsof die heel strak om het lichaam zat of doorzichtig
was. In het droge zand van Egypte is gelukkig veel textiel
bewaard gebleven, zodat we ook weten hoe de kleding er
in het echt uitzag. Enerzijds was Egyptische kleding vaak
simpel, ongekleurd en met minimale versiering, maar
tegelijkertijd was Egypte vroeger al beroemd vanwege
de hoge kwaliteit linnen die er geproduceerd werd.
Deze route leidt langs een aantal objecten in de vaste
opstelling die een verhaal vertellen over kleding en de
productie van textiel in faraonisch Egypte en de daaropvolgende Ptolemeïsche, Romeinse en Byzantijnse periode.
(van 3000 v. Chr. tot 800 n. Chr.).
2. Vlaszaden
Herkomst onbekend; ca. 1550-1070 v. Chr. (?)
(Nieuwe Rijk)
De Egyptenaren droegen bijna alleen linnen kleding,
­gemaakt van vlas. Dit is niet vreemd, want linnen is een
stof die koel en glad aanvoelt op de huid, snel droogt en
zachter wordt met de tijd. Pas in latere perioden werd
­kleding ook van wol gemaakt. Op basis van een latere
Griekse tekst van Herodotus wordt soms gesuggereerd
dat er een taboe bestond op het dragen van wol. Vlas
werd overigens niet alleen gebruikt om linnen mee te
­maken, de zaden werden ook uitgeperst voor de productie
van lijnzaadolie.
03 04
4. Scène in de grafkapel van
Hetepherachet
Kalksteen; Sakkara; ca. 2400 v. Chr.
(5e dynastie)
Op het reliëf links binnen in deze grafkapel is te zien
hoe arbeiders op het land werken en vlas ‘trekken’. Vlas
werd namelijk niet afgesneden, maar met wortel en al uit
de grond getrokken. De hoeveelheid stof die men droeg
was vaak een teken van status, maar hing ook af van wat
iemand op dat moment aan het doen was. Bij het jagen
bijvoorbeeld droegen ook mannen uit de elite slechts een
lendendoek. Alleen volwassenen uit de lagere klassen, zoals
arbeiders en dienstmeisjes, werden soms naakt afgebeeld.
05 06
6. Pijlers uit het graf van Ptahmes
Kalksteen; Sakkara; ca. 1250 v. Chr.
(19e dynastie)
Door de eeuwen kun je de hoeveelheid stof die de rijken
droegen, zien toenemen. Hoe meer stof, hoe beter. De
­ambtenaren op de pijlers dragen een tuniek met daarover
een grote lap stof die om hun heupen is geknoopt. Een
­uiteinde van de lap hangt in een enorme lus tot op de
enkels. Linnen kreukt erg snel, maar de ribbels die je vaak
in Egyptische kleding ziet, zijn er waarschijnlijk expres in
gevouwen na het wassen, wanneer het linnen nog nat was.
Detail van wandschildering in de tombe van Chnemhotep II; Beni Hasan, Middenrijk (2055-1650 v.Chr.)
Weven
Egyptisch textiel werd thuis of in een werkplaats op het
landgoed van een rijke persoon gesponnen en geweven.
In het Middenrijk weefde men op een horizontaal weefgetouw dat met pinnen in de grond was bevestigd. De
twee vrouwen links op het plaatje weven op een dergelijk
getouw. In het Nieuwe Rijk werd een verticaal weefgetouw
gebruikt. Opmerkelijk is dat vanaf deze periode vooral
mannen in plaats van voorheen exclusief vrouwen in de
weverijen werkten.