maart 2005.pmd - AZ Maria Middelares

Hot Spots
Nieuwsbrief van het Laboratorium AZ Maria Middelares • Sint-Jozef
maart 2005
BNP: een diagnostische marker bij hartfalen
De differentiaaldiagnose tussen hartfalen en pulmonale pathologie is niet altijd gemakkelijk met behulp
van klinische parameters alleen. De meting van het Brain Natriuretic Peptide (BNP) in het serum kan
het onderscheid helpen maken tussen dyspnoe van cardiale of pulmonale oorzaak. Deze hotspot bespreekt de waarde van meting van BNP voor de diagnose, behandeling en prognose van hartfalen.
1 De natriuretische peptiden
Atrial Natriuretic Peptide (ANP), Brain Natriuretic
Peptide (BNP) en NT-proBNP zijn de voornaamste
natriuretische peptiden. BNP werd als eerste uit de
hersenen van varkens geïsoleerd maar komt in veel
grotere hoeveelheden in de ventrikels van het hart
voor.
De belangrijkste functie van deze peptiden is het
verhogen van de diurese bij overvulling van het hart.
Ze worden afgescheiden door het myocard bij
verhoogde wandspanning, als reactie op uitrekking van
de hartspiercellen. BNP en zijn aminoterminale deel,
NT-proBNP, hebben bij de diagnostiek van hartfalen
definitief een positie als marker veroverd.
Metingen van het BNP en NT-proBNP zijn het best
geschikt voor klinische toepassingen. In ons
laboratorium wordt BNP bepaald op een EDTAserummonster.
Deze bepaling neemt ongeveer 20 minuten in beslag.
Momenteel is geen terugbetaling voorzien door het
RIZIV.1, 2 Aan de patiënt wordt 36 euro aangerekend
voor een BNP bepaling, dit geldt zowel voor
ambulante als gehospitaliseerde patiënten.
Figuur 1 Splitsing van proBNP in zijn aminoterminale
gedeelte NT-proBNP en BNP bij overvulling van het
hart. 2
pro-BNP
cardiomyocyt
uitrekking
celwand
2 BNP en dyspnoe: cardiaal of
pulmonaal?
De bepaling van BNP kan in de kliniek en in de
huisartspraktijk een belangrijk hulpmiddel zijn bij de
differentiaaldiagnostiek van acute dyspnoe (cardiale
versus pulmonale oorzaak). Een randomized
controlled trial (RCT) bij 321 patiënten met acute
dyspnoe toonde aan dat BNP-bepaling bij hartfalen
een hogere gevoeligheid en specificiteit heeft dan de
voorgeschiedenis van hartfalen, de auscultatie en het
niet-invasief beoordelen van de centraal-veneuze druk
(tabel 1). 3
Een normale BNP-waarde (< 100 pg/ml) sluit
praktisch elke cardiale oorzaak van dyspnoe uit.
Een verhoogde BNP-waarde is echter niet
pathognomonisch voor hartfalen en noopt tot verder
onderzoek. Bij pulmonale pathologie, zoals bij
longembolie, kunnen de BNP-titers verhoogd zijn,
hoewel ze minder hoog zijn als bij acuut hartfalen. Een
verhoogde BNP-titer bij longembolie wijst op
rechterhart decompensatie en is geassocieerd met een
slechtere prognose. 4
Tabel 1 Gevoeligheid en specificiteit van verschillende
diagnostische parameters bij hartfalen. 3
Anamnese van hartfalen
Centraal veneuze druk (niet-invasief)
Cardiomegalie op RX-thorax
Crepitaties bij longauscultatie
BNP
Gevoeligheid
76 %
81 %
89 %
74 %
87 %
Specificiteit
81 %
81 %
76 %
88 %
95 %
bloedbaan
NT-proBNP
Hot Spots
BNP
1
3 BNP en de prognose van
hartfalen
BNP is een prognostische merker van de mortaliteit bij
hartfalen, onafhankelijk van en nauwkeuriger dan de
linker ventrikel ejectiefractie en dan de NYHA
classificatie. De absolute waarde van de BNP-titer is
hierbij van belang. Zo blijkt het risico op overlijden
door hartfalen 24 maal verhoogd bij een BNPconcentratie boven 230 pg/ml.
BNP-waarden zijn verder voorspellers van
toekomstige ziekenhuisopname, verslechtering van het
hartfalen en van de oefenmogelijkheden van de
patiënt.5
4 BNP en de behandeling van
hartfalen
De BNP-titer daalt na het instellen van een adequate
therapie.6 Verschillende onderzoeken wijzen erop dat
het bijsturen van de behandeling van hartfalen op
geleide van seriële BNP-metingen een grotere
vermindering van mortaliteit en morbiditeit tot stand
brengt dan de behandeling op geleide van klinische
parameters. 7,8,9
Samenvatting
Een normale BNP-waarde (< 100 pg/ml) sluit
praktisch elke cardiale oorzaak van dyspnoe uit.
l Een verhoogde BNP-waarde is niet
pathognomonisch voor hartfalen en vraagt verder
onderzoek. Bij pulmonale pathologie kunnen de
BNP-titers verhoogd zijn, hoewel ze minder hoog
zijn als bij acuut hartfalen.
l BNP is een prognostische merker van de
morbiditeit en mortaliteit bij hartfalen.
l Het bijsturen van de behandeling van hartfalen
op geleide van seriële BNP-metingen resulteert in
een significante vermindering van mortaliteit en
morbiditeit.
l BNP-metingen in de acute en subacute fase van
een AMI correleren sterk met de overleving op
korte en lange termijn.
l De serum BNP-bepaling neemt ongeveer 20
minuten in beslag. Momenteel is geen terugbetaling
voorzien door het RIZIV. Aan de patiënt wordt 36
euro aangerekend.
l
5 BNP en de prognose na een
acuut myocardinfarct
Verschillende studies tonen aan dat BNP-metingen in
de acute en subacute fase van een acuut
myocardinfarct (AMI) een sterke correlatie vertonen
met de overleving op korte en lange termijn.10
Een recente RCT bij 186 patiënten wijst erop dat
BNP ook bij een klinisch stabiele, angiografisch
aangetoonde, coronaire sclerose significant
gecorreleerd is met de lange termijn overleving.11
Hot Spots
2
Literatuur
McCullough PA et al. B-type natriuretic peptides: a
diagnostic breakthrough for clinicians. Rev Cardiovasc Med
2003;4:72-80.
2
Kimmenade Ret al. BNP: een nieuwe diagnostische bepaling
bij de patiënt met hartfalen. Hartbulletin 2004;5:114-116.
3
Morisson LK et al. Utility of a rapid B-natriuretic peptide
assay in differentiating congestive heart failure from lung
disease in patients presenting with dyspnea. J Am Coll
Cardiol 2002;39:202-209.
4
Ten Wolde M et al. BNP as a predictor of adverse outcome
in patients with pulmonary embolism. Circulation
2003;107:2082-2084.
5
Rademaker MT, Richards AM. Cardiac natriuretic peptides
for cardiac health. Clin Sci (Lond). 2005 Jan;108(1):23-36.
6
Suzuki S, et al. Plasma level of B-type natriuretic peptide as
a prognostic marker after acute myocardial infarction: a longterm follow-up analysis. Circulation. 2004 Sep
14;110(11):1387-91. Epub 2004 Sep 07.
1
Omland T, Richards AM, Wergeland R, Vik-Mo H. B-type
natriuretic peptide and long-term survival in patients with
stable coronary artery disease. Am J Cardiol. 2005 Jan
1;95(1):24-8.
8
Anand IS. Changes in Brain Natriuretic Peptide and
Norepinephrine Over Time and Mortality and Morbidity in
the Valsartan Heart Failure Trial (Val-HeFT). Circulation.
2003;107:1278
9
Richards M, Troughton RW. NT-proBNP in heart failure:
therapy decisions and monitoring. Eur J Heart Fail. 2004 Mar
15;6(3):351-4.
10
Richards AM, Lainchbury JG, Nicholls MG, Troughton RW,
Yandle TG. BNP in hormone-guided treatment of heart failure.
Trends Endocrinol Metab. 2002 May-Jun;13(4):151-5.
7
n
Uitgave
Laboratorium AZ Maria Middelares l Sint-Jozef, Kortrijksesteenweg 1026 te 9000 Gent - Tel. 09 241 69 50
Auteurs
Dr. Jan Dierick, Dr. Annic Sijs, Apr. Hilde Vanhouteghem, Apr. Koen Demey, dienst Klinische Biologie, AZMMSJ
Dr. Peter Mareen, wetenschappelijk medewerker
Hot Spots
3