We moeten hier weg - Nieuw Israëlietisch Weekblad

NIK: het vervolg Dayan Evers
Juridisch steekspel in
een nog grotere chaos
Over het hoe en waarom
van balkon en mechietsa
Enquête
Wat denken en willen
de Palestijnen nu echt?
C 40
N IEUW ISRAELIETISCH WEEKBLAD
Helende Meesters (v)
Jonge Joodse vrouwen in
de medische wetenschap
30 juli 2010 • 19 menachem-av 5770 • Jaargang 145
Begin sjabbat 20.05 uur • Einde sjabbat 22.27 uur
'We moeten hier weg'
Losse nummers € 3,—
De Joden van Malmö: het hele verhaal
NIW7040_cover 1
28-07-2010 16:57:05
2
188645.indd 2
| C 40
28-7-2010 12:49:40
Keuzes
C 40
H
et was weer een week van keuzes: je kunt een flink verhaal
over Jabotinsky schrijven, maar
dan is de vraag of een zeventigste sterfdag daarvoor ‘voldoende’ is, er wordt een
keuze gemaakt en dan ‘verdwijnt’ dat
onderwerp naar de Varia-rubriek: ook
zeer aanwezig, maar minder uitgebreid
gepresenteerd. Het viel in de Israëlische
media op dat er op 11 juli weinig aandacht werd besteed aan de beroemde revisionist – en ja, er zijn zoveel andere onderwerpen die om de aandacht roepen,
zoals de conversieproblematiek, die deze
week door Netanyahu met zes maanden
is uitgesteld, zoals u ook weer in de Varia
kunt lezen. Van de diverse blokkadevloten werd wat minder vernomen, maar
dat kan zo veranderen.
Een paar grotere verhalen deze week:
we gaan naar Malmö, waar het antisemitisme de Joodse gemeenschap langzaam
naar het buitenland verdrijft, de derde aflevering in een niet geplande ‘reeks’ over
antisemitisme (eerder kwam de situatie
in Nederland aan de orde en vorige week
was Argentinië aan de beurt).
Ook opnieuw aandacht voor de chaos
bij het NIK, het Nederlands-Israëlitisch
Kerkgenootschap, waar ondanks lijm- en
compromispogingen geen oplossingen
zijn gevonden. Het lijkt uit te draaien op
een juridisch steekspel; kassa voor de advocaten.
Daarnaast een interessante Palestijnse enquête (een blik vanuit een ander
perspectief) en een interview met Tamar
Levy-Rozendaal in onze nieuwe reeks
over jonge Joodse vrouwen die zich profileren in de medische wetenschap.
Joanne Nihom ging in Israël op zoek
naar kleinere, christelijke minderheidsgroeperingen, volgende week leest u in
het laatste deel onder meer over exotische Joodse groepjes, en Dayan Evers legt
uit waarom het traditionele jodendom
ervoor kiest om mannen en vrouwen gescheiden in de synagoge te laten zitten
– prachtuitspraak: Het gaat om ‘weet
voor Wie u staat' en niet om ‘weet naast
wie u zit’. Altijd mooi om tegen zo’n oude
wijsheid aan te lopen!
• 30 juli 2010 • 19 menachem-av 5770
BI N N E N LAN D 8
NIK: het vervolg
Hoewel er radiostilte werd bepleit, is de chaos bij het NIK in een
week zo mogelijk alleen maar groter geworden. Het NIW maakt een
opsomming van de onderwerpen in een juridisch steekspel.
BU ITE N LAN D 1 0
Antisemitisme in Malmö
Sinds begin 2009 is het leven voor Joden in de Zweedse havenstad
minder aangenaam geworden. In tien jaar tijd is de omvang van de
gemeenschap met de helft verminderd. ‘Je moet hier weg’.
BI N N E N LAN D 22
Tamar Levy-Rozendaal
Een carrie`re in de medische wetenschap is een roeping. Er zijn veel
Joodse vrouwen die die roeping volgen. In de nieuwe serie Helende
Meesters (v) deel 1: kinderpsychiater Tamar Levy-Rozendaal.
RE LIGI E 30
Dayan Evers: daarom gescheiden Waarom zitten mannen en vrouwen eigenlijk gescheiden in de
orthodoxe synagoge? Dayan Evers legt uit, ook over het verschil tussen balkon en mechietsa. Ron van der Wieken over de liberale visie.
in hou d
4
8
10
14
16
18
22
24
28
29
30
32
35
38
Varia
NIK, het vervolg
Antisemitisme in Malmö
Israël actueel
Opinie
Palestijnse enquete
Tamar Levy-Rozendaal
Minderheden deel 5
Boeken
Meijers en Van der Wieken
Van balkon en mechietsa
Bloeme Evers en sidra
Brieven
Fotoreportage
Omslagfoto: Uitzicht op MalmÖ, iStockphoto
C 40
NIW7040_inhoud 1
| 3
28-07-2010 17:25:50
Israël Museum heropend
Het Israël Museum in Jeruzalem is zondag na een verbouwing van vijf jaar, die honderd
miljoen dollar kostte, weer geopend. Daarna volgde een week van feestelijke programma’s. De
drie grote vleugels van het museum zijn helemaal verbouwd. Er worden nu wat minder objecten tentoongesteld om meer ontspannen te kunnen rondlopen. Het museum werd gesticht in
1965, toen Teddy Kollek burgemeester van Jeruzalem was. n
Oplossing conflict over
schilderij Schiele
Na tientallen jaren is er eindelijk een
einde gekomen aan een slepend conflict tussen het Oostenrijkse Leopold Museum en
Bondi Jaray, een Joodse vrouw die de holocaust overleefde. Inzet van het conflict was
een schilderij uit 1912 van Egon Schiele dat
in 1999 in de Verenigde Staten in beslag werd
genomen toen het door het Leopold Museum
werd uitgeleend aan het MOMA in New York.
Jarenlang juridisch getouwtrek was het gevolg. Het Leopold Museum beweerde namelijk dat het het werk in 1954 legaal in handen
had gekregen. Bondi Jaray beweerde echter
tot haar dood in 1969 dat het werk van haar
was. Haar erven zetten de strijd voort. Met resultaat: het museum zal ze 14 miljoen dollar
overmaken.
Synagoge Malmö
opieuw bedreigd
Vrijdag 23 juli ontplofte een stuk vuurwerk op de trappen van de synagoge in
4 | C 40
NIW7040_varia 2
legd. Deze beslissing is het resultaat van een
afspraak tussen Netanyahu en diverse nietorthodoxe bewegingen. Een coalitie van liberale en niet-orthodoxe Joden, geleid door
voorzitter Natan Sharansky van de Jewish
Agency for Israel, zal voorstellen voor een herziene tekst indienen. Niet-orthodoxen over
de hele wereld zijn gekant tegen de wet-Rotem omdat die te veel macht bij het door orthodoxen gedomineerde Opperrabbinaat van
Israël zou leggen.
„Veranderingen in de wet op de conversies
moeten gebaseerd zijn op een brede overeenstemming,” vindt Netanyahu, „anders zouden we een breuk binnen de Joodse natie riskeren. Eenheid is van eminent belang voor de
staat Israël en dat beginsel zal ik vastberaden
verdedigen.” Amerikaans-Joodse leiders hebben dit uitstel toegejuicht.
Jerry Silverman van de Jewish Federations of
North America zegt dat er nu uitzicht is op een
oplossing die de banden tussen Israël en de diaspora niet aantast. „We zijn ook heel blij dat
Sharansky dit proces leidt.”
fotocredits: wordpress.com
fotocredits: Flash 90
VA R I A
Malmö. De avond tevoren was al een papiertje aan de synagoge geplakt met een dreigement dat er binnenkort een bom zou worden
geworpen. Dat was de tweede bedreiging binnen twee weken. De veiligheidsmaatregelen
rond het gebouw zijn verscherpt. Zie ook ons
artikel op bladzijde 10.
Groot olieveld
In centraal Israël is een olieveld van
commerciële afmetingen gevonden. Testen
op de boorlocatie Meged, bij het stadje Rosh
Ha’ayin, wezen uit dat de bron 470 vaten olie
per dag zou kunnen leveren, aldus de firma
Givot Olam Oil, die de bron heeft aangeboord.
Half augustus kan het oppompen van olie
beginnen.
Conversiewet uitgesteld
De wet-Rotem, een wet die het overgaan tot het jodendom moet versoepelen (zie
het NIW van vorige week) en die voor veel
commotie zorgde, wordt op zijn vroegst pas
over een half jaar weer aan de Knesset voorge-
Vladimir Ze’ev Jabotinsky
Jabotinsky verwaarloosd
De zeventigste sterfdag van Vladimir
Ze’ev Jabotinsky (4 augustus 1940) kreeg in
Israël opvallend weinig aandacht. Op 11 juli
2010 (29 tammoez, de Joodse datum van zijn
sterfdag in 1940) werd hij tijdens een korte
plechtigheid op de Herzl-berg door premier
Netanyahu en president Peres herdacht. In de
Israëlische media werd er vrijwel niets over
gemeld. Persbureau JTA noemde die omissie
‘buitengewoon’, omdat Jabotinsky niet alleen commandant was van de Irgun en een
30 juli 2010
28-07-2010 17:21:33
va r i a
van de oprichters van de Haganah, maar ook
een zionistisch theoreticus en leider van formaat. Hij richtte, onder dreiging van de pogroms van 1903, de Joodse Zelfverdedigings
Liga in Odessa op en werd afgevaardigde
naar zionistische congressen. Zijn revisionisten vormden een niet-religieuze nationalistische factie binnen de zionistische beweging.
Onlangs kwam Jabotinsky weer in het
nieuws. Hij had indertijd een plan bedacht
om Hitler en een aantal hoge officials om het
leven te brengen, zo blijkt uit het dagboek
van de Britse kolonel Richard Henry Meinertzhagen. De website Ynet schreef vorige
week dat volgens Meinertzhagens MiddenOosten-dagboek 1917-1956 Jabotinsky hem in
1939 bezocht met plannen om hoge nazi-officieren te doden, waarna Hitler en andere kopstukken hun begrafenis zouden bijwonen,
waarna ze ook konden worden vermoord. Jabotinsky wilde een van de doodskisten met
explosieven vullen en als de officials zich
zouden hebben verzameld rond het graf, zou
de grafdelver de bom detoneren. „Buitenlandse Zaken fronste zijn wenkbrauwen,” schreef
Meinertzhagen, „en de nazi’s waren gered.”
Volgens Meinertzhagen heeft de Irgun een
doorslaggevende bijdrage geleverd aan het
ontstaan en de overleving van de Joodse staat.
Stop bouwstop
Premier Netanyahu wil het moratorium op de bouw van nederzettingen op de
West Bank na september niet voortzetten.
Dat zei hij zondag tegen de commissie voor
Buitenlandse Zaken en Defensie van de Knesset. De bouwstop was volgens Netanyahu
bedoeld om de Palestijnen aan te moedigen
onderhandelingen te hervatten en ‘die vertraging was beperkt in de tijd’.
De dag erna, maandag, braken bij de verwoesting van een illegaal gebouw en een geitenstal bij de nederzetting Har Bracha onlusten uit tussen kolonisten en Palestijnen. Vier
kolonisten en twee Palestijnen raakten gewond. De kolonisten klaagden over excessief
geweld van de politie.
Ten zuidwesten van Nabloes werden zondag vijf Palestijnen verrast die in een hinderlaag lagen te wachten op kolonisten of voorbijgangers.
Moordboek van rabbijn
Een bekende rabbijn van de kolonistenbeweging, Yitzhak Shapira, is maandag
gearresteerd. Hij schreef in een boek, De Torah van de Koning, dat de Joodse wet het doden
19 menachem - av 5770
NIW7040_varia 3
Expositie
Om jaloers op te worden: een moeder en dochter die beiden beschikken over de nodige
artisticiteit: moeder Gerda Roodenburg-Slagter staat bekend om haar verfijnde keramiek en
dochter Mira is edelsmid. Hun duo-zomerexpositie is tot en met 8 augustus te zien in het
Glazen Huis in het Amstelpark, Europaboulevard, Amsterdam, do t/m zo, van 12.00 tot 17.00
uur. n
van niet-Joden toestaat. Shapira wordt nu beschuldigd van ‘aanzetten tot haat’.
Het boek wordt gewoon in boekwinkels
verkocht. Shapira, hoofd van de Od Yosef Chai
Yeshiva in Yitzhar, schrijft dat het ‘toegestaan’
is om in tijden van oorlog baby’s om te brengen, ‘omdat je wel kunt aannemen dat ze zullen opgroeien tot net zulke slechte mensen
als hun ouders’ en daarmee een gevaar zullen vormen voor Israël. Shapira ‘baseerde’
zijn conclusies op passages in de bijbel.
De rabbijn werd in januari al gearresteerd
vanwege zijn betrokkenheid bij brandstichting in een Palestijnse moskee in de buurt.
Egyptische Jood vlucht
De voorzitter van de Joodse gemeenschap in Egypte is het land ontvlucht nadat
zij wegens fraude tot een gevangenisstraf
werd veroordeeld. Carmen Weinstein (82)
moest niet alleen drie jaar zitten, zij kreeg
ook een boete van 8000 dollar. Weinstein
werd veroordeeld omdat ze een Egyptische
zakenman een Joods gemeenschapsgebouw
had verkocht dat niet van haar was, waarna
ze weigerde hem zijn geld terug te betalen, aldus Egyptische kranten. Volgens Weinstein
waren de documenten waarmee de geldig-
heid van de verkoop – voor 520.000 dollar –
was ‘bewezen’, vervalst.
De secretaris van de gemeenschap zei tegen Ynet dat Weinstein voor de uitspraak van
de rechtbank op vakantie naar de Verenigde
Staten was vertrokken en dat ze van plan is
om terug te keren.
De Joodse gemeenschap in Egypte telt niet
meer dan enkele tientallen leden, de meeste
vrouwen.
Palestijnen vlaggen
Het PLO-kantoor in Washington krijgt
toestemming om de Palestijnse vlag te laten
wapperen en de titel ‘delegatie’ te gaan voeren. Dit betekent volgens Amerikaanse officials overigens niet dat daarmee ook de diplomatieke status van de Palestijnen is verhoogd,
met bijbehorende privileges en immuniteit.
De Palestijnen heten volgens een woordvoerder van Buitenlandse Zaken nu op eigen verzoek Algemene Delegatie van de PLO. Die verandering heeft volgens een woordvoerder een
symbolische waarde en weerspiegelt de verbeterde verhouding tussen de Amerikanen
en de Palestijnen. De Amerikanen hopen dat
deze erkenning een aansporing is om meer
ernst te maken met de proximity talks.
C 40
| 5
28-07-2010 17:22:17
fotocredits: Flash 90
VA R I A
Deal over F-35
De Verenigde Staten en Israël zijn dichtbij een overeenkomst over F-35 –gevechtsvliegtuigen. Israël wil er negentien kopen en dat zou de eerste verkoop van de F-35 aan een buitenlandse mogendheid zijn. Er is een bedrag van drie miljard mee gemoeid. Acht landen hebben
al voorlopige koopovereenkomsten getekend, waaronder Nederland. Israël was aanvankelijk
bang dat het geen toegang zou krijgen tot de geavanceerde technologie van de F-35.
De PLO gold vanaf de helft van de jaren
tachtig als terreurbeweging, maar de Amerikaanse presidenten konden de de facto erkenning iedere zes maanden verlengen, wat
ze ook deden (hetzelfde geldt voor de verhuizing van de Amerikaanse ambassade naar Jeruzalem). Obama ziet de PLO als een kracht
die de invloed van Hamas kan tegengaan.
Zomaar een gezin
Vanaf 2 augustus tot en met 24 oktober
presenteert het Joods Historisch Museum in
de wisselvitrine onder meer het aan de Amsterdamse Sarphatistraat ontdekte archief
van de Joodse arts Andries Bloch, met onder
meer een verzameling aandoenlijke brieven
die Geziena (Sientje) Elte aan haar toekomstige man Andries (Dré) Bloch stuurde en
tekeningen, sinterklaasgedichtjes en schoolschriftjes van hun kinderen Klaartje Elisabeth en Meijer Hans. De huidige bewoners
van het pand aan de Sarphatistraat hebben
6 | C 40
NIW7040_varia 4
35 jaar lang bijna letterlijk bovenop deze historische schat gewoond.
Tijdens werkzaamheden vonden zij achter de schouw in hun woonkamer een holle
ruimte waarin een grote hoeveelheid documenten en voorwerpen lagen die hadden toebehoord aan Bloch. Kennelijk in grote haast
had Andries Bloch zijn persoonlijke bezittingen in 1943 voor zijn vertrek naar Westerbork achter de schouw verstopt. Evenals zijn
vrouw en kinderen, heeft Andries Bloch de
oorlog niet overleefd. Met het terugvinden
van dit archief kan het leven van deze vier
willekeurige slachtoffers van de shoa worden gereconstrueerd en krijgen zij, meer dan
65 jaar na hun dood, weer een gezicht en een
verhaal.
Oliver Stone (her)roept
Regisseur Oliver Stone heeft in een in-
terview met de Sunday Times de invloed van
de Joodse lobby bekritiseerd. Hij zei ook dat
Hitlers daden ‘in hun context’ moeten wor-
den gezien en dat de ‘Joodse dominantie van
de media ‘een eerlijke discussie over de shoa’
hebben verhinderd. De Joodse lobby dicteert
volgens hem het buitenlandbeleid van de Verenigde Staten, waaraan hij toevoegde dat ‘Israël het Amerikaanse buitenlandbeleid naar
de kl--- heeft geholpen’. En over Hitler: „Hij
berokkende de Russen, met 25 of 30 miljoen
doden, veel meer schade dan de Joden. Hitler
was een monster van Frankenstein, maar er
was ook een Dr. Frankenstein – Duitse industriëlen, de Amerikanen en de Britten. Hij
had een hoop steun.”
Joodse organisaties veroordeelden Stone’s
uitspraken. Elan Steinberg, vice-president
van de Amerikaanse Bond van shoa-overlevenden en hun nakomelingen, zei in een
verklaring: „We zijn diep geraakt. Dit zijn
woorden vol haat... Oliver Stone moet zich
diep schamen!” De Israëlische minister Yuli
Edelstein noemt Stone’s uitspraken ‘antisemitisch en racistisch’.
Stone voltooide onlangs een documentaire
over de Venezolaanse president Chavez.
Maandagavond had Stone alweer spijt van
zijn uitspraken. „Ik probeerde een breder historisch punt te maken over de wreedheid van
de Duitsers jegens vele volkeren en ik kwam
met klunzige associaties met de holocaust. Ik
bied daarvoor mijn excuses aan,” verklaarde
hij.
Gerechtigheid
Vijf kunstwerken die deel uitmaakten
van de collectie van de familie Gutmann zullen worden teruggegeven aan de erven, dat
adviseerde de Restitutiecommissie afgelopen maandag aan het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. De commissie
maakte een uitzondering voor één schilderij:
Venus, Bacchus en Ceres met slapende Amor van
Jacob de Wit; dat zal in bezit van de Rijksoverheid blijven. Daarvan acht de commissie het
Wijze woorden
De weg van de dwaas
is recht in zijn ogen.

Spreuken 12:15
30 juli 2010
28-07-2010 17:22:53
EN
VA R I A
VLOTTE BABBEL
Elke week interviewt het NIW heel kort
een succesvol lid van de misjpoge over zijn
of haar nieuws. Deze week fondsenwerver
Meir Villegas Henriquez (30)
V: Ga jij mensen rijk maken?
A: Als dat zou kunnen! Ik ga fondsen
werven voor The Technion Society of the
Netherlands. Hiermee ga ik geld binnenhalen
voor de Technion Universiteit in Israël, vlak bij
Haifa. Ik ben ervan overtuigd dat de toekomst van
Israël in technologie ligt.
V: Waarom?
A: Heel simpel, Israël heeft geen grondstoffen
en weinig handel met buurlanden, dus we zijn
op technische vernuftigheden aangewezen. Deze
universiteit is daar goed in: 70 procent van alle
succesvolle mensen in Israël in de hightech komt van
het Technion.
V: Hoe ben jij hiervoor gestrikt?
A: Ik ben gevraagd op de verjaardag van Rabbijn
Vorst. Daar sprak ik Kobi Kurtz uit Rotterdam,
voorzitter van Technion Nederland. Hij vroeg of ik
dit op me wilde nemen. Ik heb voor het CIDI gewerkt
en eerder ook als fondsenwerver, dus hij wist dat ik
het kan en een netwerk heb.
V: Waarom is deze universiteit afhankelijk van
giften?
A: Dat is niet het geval. Maar hoe meer geld er naar
toegaat, hoe meer onderzoek er gedaan kan worden.
Dit is echt gebeurd: een man met kanker doneerde
flink wat geld, met als voorwaarde dat het aan
kankeronderzoek gespendeerd werd. Hiermee werd
zijn leven gered, er werd voor die vorm van kanker
een medicijn ontwikkeld. Nog één ding: Albert
Einstein, groot voorstander van technologische
ontwikkelingen, was president van de eerste Technion
Society.
(www.technionfriends.nl)
[ST]
19 MENACHEM - AV 5770
NIW7040_varia 5
namelijk niet aannemelijk dat dit tijdens de oorlogsjaren eigendom was
van de familie Gutmann.
De erven van de Joodse bankier en
kunstverzamelaar Gutmann dienden een claim in omdat Gutman in
1940, voordat hij Nederland probeerde te ontvluchten, ongeveer tweehonderd kunstwerken verkocht aan
de Duitse kunsthandelaren Böhler
en Haberstock. Gutmann en zijn
vrouw werden voor hun vlucht opgepakt en in de vernietigingskampen vermoord. Kort na de oorlog
vonden de Nederlandse autoriteiten dat Gutmann zijn kunst vrijwillig
had verkocht, maar in 1952 oordeelde de rechter dat dit helemaal niet
vrijwillig was. De commissie verwijst dan ook naar die uitspraak.
Aanval ‘onvermijdelijk’
Een voormalig hoofd van de CIA tijdens de regering van George Bush
junior, Michael Hayden, zegt dat een Amerikaanse actie tegen Iran
‘onvermijdelijk’ is. Reden is dat Iran doorgaat met het ontwikkelen van
kernwapens. „Volgens mij is dat niet het slechtste van alle scenario’s,”
aldus Hayden. „Een Iran dat bijna kernwapens heeft is net zo destabiliserend voor het Midden-Oosten als een Iran mét kernwapens.”
Britse vrienden
AFGELOPEN MAANDAG WERD een bijzonder initiatief gelanceerd in
het Britse Lagerhuis: The Friends of Israël, een nieuwe loot aan de tak van
de Europese Coalitie voor Israël. De bijeenkomst werd voorgezeten door
het nieuwe Member of Parliament, de Tory (Conservative) Robert Halfon,
en werd georganiseerd door de Henry Jackson Society. Ook de voormalige
premier van Spanje, José Maria Aznar was aanwezig. Aznar benadrukte
ondermeer in zijn openingsspeech dat Israël een Westerse hoeksteen is,
een land dat staat aan de frontlinie in een gevecht voor beschaving dat
ons allen aangaat. De oprichting is een ander geluid dan de berichten
die de laatste tijd vanuit het Verenigd Koninkrijk zijn gekomen, zoals
de roep om boycot van Israëlische producten.
Gastvrijheid…
EEN ISRAËLISCH VROUWENVOLLEYBALTEAM is zaterdag tijdens het
spelen van een interland tegen Servië in de Turkse hoofdstad Ankara
aangevallen door demonstranten. Turkse relschoppers met Palestijnse
vlaggen raakten slaags met een politiemacht die bij het evenement was
ingezet. De demonstranten voerden ook posters mee van Furkan Dogan,
de jongste van negen ‘vredesactivisten’ die werden gedood tijdens de Israelische onderschepping van een door Turkije gesponsorde vloot, die probeerde om de maritieme blokkade van de Gazastrook te doorbreken.
Israël trok vorige week een negatief reisadvies in. Het had Israëli’s gewaarschuwd voor een bezoek aan Turkije tijdens de nasleep van het incident met de Gazavloot op 31 mei.
Misschien, zo lijkt nu, is dat reisadvies te vroeg opgeheven. In februari van dit jaar al, enkele maanden voor het vlootincident, werd een Israëlisch basketbalteam dat in Turkije speelde, bekogeld met glazen flessen en gedwongen om een wedstrijd te onderbreken en van het veld te
gaan. ■
C 40
| 7
28-07-2010 17:23:16
b innen l a n d
joods nederland
NIK: het vervolg
Terwijl het NIK, het Nederlands-Israëlitisch
Kerkgenootschap, dé
autoriteit op het gebied
van orthodox Joods Nederland, deze zomer onbestuurbaar blijkt, is er
een aantal punten dat zo
snel mogelijk aandacht
vereist.
Esther Voet
8 | C 40
NIW7040_chaggai_kon 1
V
orige week meldde het NIW
dat er grote crisis heerst binnen het NIK. Het NIK moet
vernieuwen. Waarom? Nederland is in vergelijking
met Joodse gemeenschappen in andere landen als Groot-Brittannië en
Frankrijk maar een heel kleine speler. Des te
belangrijker is het, ook voor orthodox-Joods
Nederland, om het karakter van eenheidsgemeente te behouden. Tegelijkertijd komen er
minder gelden binnen, dus zullen er essentiële keuzes gemaakt moeten worden over de
doelen waaraan de beschikbare fondsen moeten worden uitgegeven. Het NIK vertegenwoordigt een belangrijk, kleurbepalend deel
van de Joodse gemeenschap in Nederland, net
zoals de Liberaal Joodse gemeenschap en het
P.I.K. (de sefardisch-Joodse gemeenschap) dat
doen. Het is dus van groot belang voor de toekomst van Joods Nederland dat deze belangrijke bloedgroep binnen onze groepering een
duidelijke visie voor de toekomst heeft, dat de
neuzen dezelfde kant op staan, dat de identiteit duidelijk is en van daaruit onderling met
de andere ‘bloedgroepen’ kan worden samengewerkt.
in een repliek naar punt 8 en 10 van dit artikel, lees dus verder...
2. Voor een duiding van dit nieuwe
machtsspel moeten we echter een paar weken terug. Toen werd tijdens een vergadering
van de NIHS (ressort Amsterdam) duidelijk,
dat de fractie Kol Chadasj, die staat voor vernieuwing binnen de NIHS, in eerste instantie
geen goede kandidaat leek te kunnen leveren
voor de PC vanuit het ressort Amsterdam. Te
elfder, en volgens velen te twaalfder ure – te
laat dus – werd Kol Chadasj-prominent Max
Groen naar voren geschoven als kandidaat
voor de Permanente Commissie.
En juist nu, in zo’n bepalende tijd, liggen de
partijen binnen het NIK rollebollend over
straat. Over de interne discussies binnen het
NIK valt heel veel te zeggen; het NIW beperkt
zich deze week tot de nadere benoeming van
een aantal juridische kwesties die het NIK
vleugellam heeft gemaakt.
1. De verkiezing van Jigal Markuszower
tot voorzitter van de Permanente Commissie.
Zoals u vorige week in het NIW kon lezen,
zetten twee van de direct betrokkenen vraagtekens bij de legaliteit van die benoeming
omdat slechts drie van de zeven PC-leden
voor Markuszower hebben gestemd. Er zijn
e-mailwisselingen waarin de ene partij, bij
monde van mevrouw Slager, de andere partij beschuldigt van ‘bedrog’. De andere partij
verwijst bij monde van de heer Markuszower
3. Max Groen werd tegenkandidaat van
Chaggai Kon, en hier wordt het moeilijker
uitleggen wat er werkelijk is gebeurd. Chaggai Kon, een volgens vele partijen goede
kandidaat voor de PC, was ook iemand van
‘de nieuwe lijn’. Kon was conform de procedure voorgedragen. Bij velen binnen de CC
(de Centrale Commissie die de Permanente
Commissie [PC] kiest) heerste het gevoel dat
de heer Heijmans (78), voorzitter van de CC
en opnieuw kandidaat voor het voorzitterschap van de PC, mede vanwege zijn leeftijd
niet meer de aangewezen persoon was om
beide belangrijke instanties te leiden. Ook
omdat uit stukken, in het bezit van het NIW,
gebleken is dat onder Heijmans’ leiding, belangrijke dossiers zijn blijven liggen. Het is
algemeen bekend dat Chaggai Kon graag zit-
Uit het verslag van het
gesprek tussen Simon
en Markuszower blijkt
dat de partijen eigenlijk
helemaal niet zo ver
van elkaar af liggen
30 juli 2010
28-07-2010 17:05:55
joods nederland
binnenland
ting wilde nemen in de PC. Ook wordt de motivatie van Max Groen om zitting in de PC te
nemen, door velen in twijfel getrokken. Hij
was eerder penningmeester in de PC en stelde
zich later niet meer beschikbaar. Hij zou niet
zitten te springen om de functie, maar omdat
Kol Chadasj geen andere persoon had om te
kandideren, werd het toch de heer Groen. De
vraag lijkt dus gerechtvaardigd of partijpolitiek zwaarder mag wegen dan persoonlijke
motivatie, ook omdat de toekomstige penningmeester van de PC nauw betrokken zal
zijn bij essentiële financiële vraagstukken.
Max Groen werd uiteindelijk ten koste van
Chaggai Kon gekozen.
4. Daarmee veranderden de machtsblokken binnen de PC: van drie stemmen voor
het voorzitterschap van Heijmans, naar vier.
Maar omdat twee van de ‘pro-Heijmansstemmers’ op vakantie waren, lagen de stemmen
op deze bewuste vergadering op drie tegen
twee, en zo kon Markuszower tot voorzitter
worden gekozen.
5. Chaggai Kon maakt inmiddels op juridische gronden bezwaar tegen de plotselinge
tegenkandidatuur van de heer Max Groen.
Die zou a. te laat zijn ingediend, en b. daardoor juridisch niet kloppen. Twee verklaringen van advocaten daarover zouden door de
heer Heijmans maar half zijn geciteerd aan
de leden van de CC, die verantwoordelijk zijn
voor het kiezen van de PC-leden. De CC-leden zouden dus maar half en/of verkeerd zijn
voorgelicht. Vandaar dat Chaggai Kon kortgeleden opriep om dit tijdens een zo snel mogelijk te houden vergadering van de CC op de
agenda te zetten.
6. Even voor de goede orde: als Chaggai
Kon niet op het allerlaatste moment was geconfronteerd met de tegenkandidatuur van
Max Groen, dan had hij zitting kunnen nemen in de PC. Dan had het blok dat voor vernieuwing binnen het NIK was geweest dus
uit vier (van de zeven) personen bestaan. Het
andere blok bestaat, zoals bekend, uit Rob Heijmans, Marijke Slager en David Simon.
19 menachem - av 5770
NIW7040_chaggai_kon 2
7. Nu is David Simon in dit geval ‘het buitenbeentje’. David Simon is diplomatiek en
een bruggenbouwer. Een man van de consensus versus de confrontatie, het laatste is een
eigenschap die nogal eens aan Jigal Markuszower wordt toebedeeld. David Simon heeft
naar verluidt ambities om voorzitter te worden van de PC, maar wenst Rob Heijmans in
die ambitie niet af te vallen. Toch heeft het
NIW stukken in haar bezit waaruit blijkt dat
De vraag of
partijpolitiek zwaarder
mag wegen dan
persoonlijke motivatie
lijkt gerechtvaardigd
David Simon niet klakkeloos in het kamp van
de heer Heijmans kan worden ingedeeld.
8. Intussen is gebleken dat er nog een ander probleem is gerezen. In artikel 27 van de
reglementen van het NIK staat dat bloed- of
aanverwanten in de eerste of tweede graad
gezamenlijk GEEN zitting mogen nemen in
de PC. De heer Heijmans en mevrouw Marijke Slager zijn zwager en schoonzus, aanverwanten in de tweede graad dus. Nu is er een
‘ontsnappingsclausule’ zodat daarop in geval van nood een uitzondering gemaakt zou
kunnen worden. Maar met inmiddels zoveel
mensen die zitting willen nemen in de PC
zou daar geen sprake meer van zijn.
9. En dan is er nog een verklaring van de
heer Joop Elburg. Hij was destijds binnen de
PC verantwoordelijk voor rabbinaat en kasjroetzaken. Uit die juridische verklaring blijkt
dat de heer Heijmans eigenhandig beslissingen heeft genomen waar de heer Elburg openlijk afstand van neemt en waarvoor hij Heij-
mans persoonlijk aansprakelijk stelt, ook
voor eventuele financiële schade die uit die
beslissingen voortkomt.
10.Een en ander zal aan bod komen tijdens
de CC-vergadering die gepland staat voor
5 september aanstaande. Dan zullen harde
noten moeten worden gekraakt. Intussen is
het NIK volledig onbestuurbaar. Tot wie moeten interne of externe partijen zich wenden?
De heer Heijmans, zo blijkt uit het NIW-artikel van vorige week, acht zichzelf nog steeds
bevoegd als voorzitter PC. De heer Markuszower ondertekent in zijn repliek aan mevrouw
Slager met de titel ‘voorzitter PC’.
Kortom, er zijn diverse juridische zaken
die moeten worden opgelost, en het in financieel opzicht toch al niet al te gezonde NIK
zal advocaten moeten inhuren om te bepalen
wie er nu gelijk heeft. Dat, terwijl er een mogelijkheid was om de zaak in den minne te
schikken.
Er heeft vorige week dinsdag een gesprek
plaatsgevonden tussen de heren Markuszower en Simon. Uit het verslag daarvan, in het
bezit van het NIW, blijkt dat die twee partijen
niet eens zo ver van elkaar af liggen.
Een compromis leek binnen handbereik,
een beetje water bij de wijn door diverse partijen en het plaatje ziet er als volgt uit: de heer
Rob Heijmans krijgt de eretitel van mentor
van de PC, een man met veel ervaring die de
jongere generatie op weg kan helpen; David
Simon, de bruggenbouwer – eigenlijk de man
tussen de partijen – als voorzitter van de PC
en Jigal Markuszower, de man die daadwerkelijk een bezem door verstofte en vastzittende dossiers kan halen, als vice-voorzitter.
Iedereen (een beetje) gelukkig. Maar David
Simon trok het verslag van dit gesprek met
bovenstaande oplossing later terug. Het is te
hopen dat de CC-leden op 5 september hun
verantwoordelijkheid nemen en dat de zaak
alsnog wordt opgelost. Het alternatief? Een
schisma in het NIK. En wie kan daar vrede
mee hebben? n
C 40
| 9
28-07-2010 17:06:18
b u ite n l a n d
fotocredits: Wikipedia
antisemitisme in Zweden
In Malmö voelen Joden
zich niet meer veilig na
tal van voortdurende
ernstige incidenten.
Maar de situatie doet
sterk denken aan wat
elders in Europa valt
waar te nemen.
O
Ted de Hoog
p een gegeven moment was
het genoeg geweest. De
‘Heil-Hitlers’ vlogen Marcus
Eilenberg in de Zweedse havenstad Malmö regelmatig
om de oren als hij naar de
synagoge liep. De jonge advocaat moest een
belangrijke beslissing nemen. Na diverse antisemitische incidenten begon hij zo voor de
veiligheid van zijn vrouw en twee kinderen
te vrezen dat hij in mei van dit jaar naar Israël
verhuisde. „Ik wilde niet dat mijn kleine kinderen in deze omgeving zouden opgroeien,”
zei Eilenberg kort voordat hij vertrok.
Zweden was ironisch genoeg ooit een toevluchtsoord voor de Eilenbergs. Zijn grootouders van vaderskant vonden nadat ze de
shoa overleefd hadden in Malmö een veilig
thuis. De ouders van zijn vrouw kwamen in
1968 naar Malmö vanuit Polen, waar de autoriteiten een antisemitische campagne hadden gelanceerd. Maar zoals in zoveel andere
steden in Europa is een snel groeiende moslimbevolking ook in Malmö voor problemen
‘Ik had nooit gedacht dat ik
deze haat tijdens mijn leven
nog zou ervaren’
1 0 | C 40
malmo2 1
gaan zorgen. „De afzondering van die groep
ging een giftige verbinding aan met woede
over het Israëlische beleid, en dat veranderde
de levens van de Joden in Malmö,” schreef de
Forward begin juli – niet erg analytisch, maar
wel juist. De Joden van Malmö hebben de
laatste jaren steeds vaker met bedreigingen
en intimidatie te maken, omdat ze als vertegenwoordigers van Israël worden gezien.
De sfeer in Malmö, Zwedens vierde stad,
met een bevolking van 285.000 zielen, onder
wie 55.000 moslims en slechts 700 Joden, bereikte in januari 2009 een keerpunt. Enkele
dagen na het einde van de Gaza-oorlog hield
een kleine Joodse groep demonstranten een
vredesoptocht, maar ze werden aangevallen
door een grote groep schreeuwende moslims
en linkse Zweedse activisten die met vuurwerk en flessen gooiden. „Ik was ontzettend
bang,” herinnert Yehoshua Kaufman zich in
de Forward. „Er waren heel veel boze mensen,
die beledigingen schreeuwden en het ons onmogelijk maakten om verder te lopen.” Uiteindelijk werden de Joodse demonstranten
door de politie geëvacueerd.
Korte tijd later, in februari, hielden leden
van de Joodse gemeenschap een stille bijeenkomst in het Joodse gemeenschapscentrum,
om Israël en de kinderen van Sderot te steunen. Tientallen moslims vielen het gebouw
aan – aldus de website Ynet News – en bekogelden het met stenen en flessen. Vervolgens
begonnen ze de hekken rond het gebouw te
slopen, maar gelukkig kwam toen de politie.
Enkele maanden later was het wéér raak toen
het Israëlische Daviscupteam tegen Zweden
moest spelen en de Israëlische tennissers
werden belaagd.
Er zijn voor zover bekend nog maar weinig mensen fysiek mishandeld, maar de Forward komt met een naar incident. Jonathan
Tsubarah liep op 21 augustus 2009 op het Gustaaf Adolf Plein, met zijn leuke folkloristische keitjes, waar hij plotseling werd belaagd
door een Palestijn en twee Somaliërs. Ze sloegen hem tegen de grond en schopten hem in
de rug. „Dood de Jood,” schreeuwden ze. „Ben
je er trots op een Jood te zijn?” De tenger ge-
De synagoge van Malmö
‘Je moe
bouwde Tsabarah zei van niet, om te zorgen
dat ze stopten.
In 2009 werden er 115 hate-crimes geregistreerd waarvan er 52 een antisemitisch karakter hadden. Het antisemitisme komt traditioneel van rechts, maar alle Joden aan wie
men het vraagt zeggen dat de dreiging voor
99 procent van moslims komt – in feite doen
extreemrechtse blanke autochtone Zweden
niet zoveel.
Saeed Azams, de belangrijkste imam van
Malmö, die de meeste moslims van de stad
vertegenwoordigt, veroordeelt geweld tegen
Joden desgevraagd zonder aarzelen – hij is de
beroerdste niet. Hij neemt met Joodse leiders
deel aan dialooggroepen die door de gemeente zijn georganiseerd, maar hij relativeert het
probleem tot ‘honderd jongeren, de meesten
onder de achttien’, die tot straatbendes behoren. „Sommige zaken heb ik niet onder controle,” zei hij.
Jakob Schneider (31) verhuisde vier jaar
geleden naar Tel Aviv, maar niet omdat het
leven in Malmö gevaarlijk was. „De laatste
tien jaar zijn veel jonge mensen weggegaan,”
vertelt hij het NIW, „naar Stockholm voor
30 juli 2010
28-07-2010 16:54:56
antisemitisme in zweden
buitenland
van een merkwaardige politiek-psychologische export, die we ook in Frankrijk, Nederland en andere landen zien: de problemen uit
het Midden-Oosten leiden in West-Europa tot
geweld tegen Joden, gebaseerd op een uit de
lucht gegrepen ‘gelijkschakeling’ van Joden
en Israëli’s overal ter wereld.
oet hier weg’
de betere scholen, naar Israël en naar de Verenigde Staten voor hun carrière. Toen wij opgroeiden was alles nog normaal, we speelden
in het park met een keppel op. Daar zou je nu
wel tweemaal over nadenken.
‘Ik wilde niet dat mijn
kleine kinderen in deze
omgeving zouden
opgroeien’
„Na januari 2009 is de spanning toegenomen. Mijn familie in Malmö is niet bedreigd, maar de mensen zijn op hun hoede.
Als je iets Joods wil doen, moet je voorzichtig zijn. Je moet niet alleen naar de Joodse
begraafplaats gaan, die ligt midden in een
islamitische wijk.” Hij was niet bij de eerste
demonstratie, maar in februari was hij erbij.
„Voor een demonstratie van honderd mensen
moest de hele stad worden afgezet door de politie. Idioot gewoon.”
Schneider woont nu in Tel Aviv en hij gaat
er om met diverse vrienden uit Malmö. Hij
19 menachem-av 5770
malmo2 2
weet dat hij de juiste keuze heeft gemaakt:
„De jongste generatie heeft in Malmö weinig
te zoeken. De gemeenschap is te klein.”
Onder de 55.000 moslims in Malmö – Palestijnen, Somaliërs, Irakezen, en veel immigranten uit de Balkan – bevinden zich grosso
modo weinig vrienden van Israël – en van de
Joden. „Er zit een aanzienlijke dosis antisemitisme verscholen achter kritiek op het Israëlische beleid,” zegt Beate Kupper, een wetenschappelijk medewerker aan het Instituut
voor Interdisciplinair onderzoek naar conflicten en geweld aan de universiteit van Bielefeld in Duitsland. Tijdens een telefonisch
interview met de Forward zegt ze dat waar er
een taboe op antisemitisme rust, ‘kritiek op
Israël een uitstekende manier is om je antisemitisme op een indirecte manier te uiten’.
Die indruk hadden we al een beetje en het is
fijn dat een deskundige het weer eens zegt.
Volgens Susanne Gosenius, een hate crimeonderzoeker bij de politie in Malmö, ‘vinden
immigranten het heel moeilijk om Israël en
de Joden uit elkaar te houden’– een fenomeen
dat niet tot Malmö beperkt blijft. Het vormt,
afgezien van het klassieke, latente en soms
manifeste anti-Joodse ressentiment, de basis
In Malmö leven de meeste moslims in Rosengard, in het oosten van de stad, waar het
werkloosheidspercentage 80 procent is. Satellietschotels op de flatgebouwen waarmee de
bewoners al-Jazeera kunnen ontvangen maken permanent contact met de Arabische wereld mogelijk, waardoor de noodzaak tot integratie minder zwaar weegt. Dat heeft allerlei
gevolgen: de immigranten en hun nazaten
beheersen het Zweeds niet of onvoldoende en
daarom is, bijvoorbeeld in Malmö, 80 tot 90 (!)
procent van de moslims van tussen de 18 en
34 jaar werkloos. Werkgevers eisen ook voor
fysieke arbeid beheersing van het Zweeds.
Sociaal werkers horen we ook steeds vaker
beweren dat hulp zonder einde geen aansporing voor immigranten is om zich meer in te
spannen.
Per Gudmunsson, senior redacteur van
Svenska Dagbladet, gelooft niet in de gebruikelijke verklaring dat het de levensomstandigheden zijn die tot antisemitisme onder moslims leiden. „Politici zeggen dat deze kinderen
arm en onderdrukt zijn, en wij zouden er dan
voor gezorgd hebben dat ze zijn gaan haten.
Ze zeggen in feite dat het gedrag van die antisemitische teenagers onze eigen schuld is.”
Dat vind Gudmunsson flauwekul. „Sommige immigranten komen naar Zweden als ze
al geharde antisemieten zijn.”
Aan de overkant van de schitterende nieuwe brug-tunnel over Öresundstraat, een kilometer of tien naar het westen, in Kopenhagen, groeit het antisemitisme ook, maar ‘de
Deense politie en de autoriteiten nemen de
incidenten serieuzer dan in Zweden’, aldus de
Deens-Joodse leider Loewenthal. De Denen
voelen zich duidelijk minder bedreigd. De
twee steden liggen zo dicht bij elkaar, maar
toch is er een wereld van verschil.
Omdat hij de meest zichtbare Jood is in
Malmö, met zijn zwarte fedora, tsietsiet en
lange baard, is de enige rabbijn van Malmö,
de Chabad-Lubavitcher Schneur Kesselman
(31), een populair doelwit voor het anti-Joodse sentiment. De rabbijn was al het slachtoffer van meer dan vijftig antisemitische
incidenten. Hij krijgt maar al te vaak Hitlergroeten, opgestoken vingers en scheldwoorden te verduren. Zo vertelt hij dat hij eens
met zijn vrouw een straat vlak bij zijn huis
overstak, toen een auto plotseling met grote
vaart achteruitreed, recht op hen af. „Mijn
C 40
| 11
28-07-2010 16:55:20
buitenland
antisemitisme in Zweden
vrouw schreeuwde het uit van schrik,” volgens Kesselman. „Het was een traumatische
ervaring.” Kesselman heeft alleen al in 2009
tien klachten ingediend.
Lokale kranten rapporteren dat het aantal
antisemitische incidenten in Malmö in 2009
verdubbelde ten opzichte van 2008. Woordvoerder Frederik Sieradzki van de Joodse
gemeenschap schat dat de toch al kleine gemeenschap onder druk van deze dreiging
met vijf procent per jaar slinkt. „Je moet hier
weg,” zegt hij. „De gemeenschap was twee decennia geleden tweemaal zo groot.” De synagoge aan Foreningsgatan, een nette straat, is
zwaar beveiligd. Het glas van het gebouw is
niet alleen kogelvrij, maar ook ‘raketvrij’. De
Joodse Kindergarten in de stad is een soort fort
en met een davidster of andere Joodse symbolen kun je maar beter niet over straat gaan in
Malmö. Sommige ouders verhuizen naar wijken waar er minder moslims op de scholen
zitten, zodat er minder confrontaties zijn.
De Joden verwijten de lokale overheid een
laks optreden. De meeste misdaden komen
neer op vandalisme, zoals swastika’s schilderen op gebouwen en schilderijen. Zweden
hebben volgens de Forward niet door hoe
kwetsend swastika’s voor Joden zijn – Zweden is zoals bekend niet door de nazi’s bezet
geweest, want wat het Derde Rijk van Zweden
wilde, staal, kreeg het zonder problemen toegezonden. Zweedse parlementsleden zagen er
in het verleden geen been in om bij demonstraties aanwezig te zijn waarbij Israëlische
vlaggen werden verbrand en die van Hamas
en Hezbollah in top werden gehesen – ‘Amsterdamse’ scènes kortom. „Zweden is een
microkosmos van het eigentijdse antisemitisme,” zegt Charles Small, die op de universiteit van Yale een studiegroep leidt die het
antisemitisme onderzoekt. „Het is een vorm
van toegeven aan de radicale islam, die diametraal tegenover alles staat waar Zweden
in gelooft.”
De burgemeester van Malmö, Ilmar Reepalu, is een sociaal-democraat. Hij staat al
vijftien jaar aan het gemeentelijke roer van
Malmö en hij ziet de antisemitische incidenten als een ‘droevig, maar begrijpelijk gevolg
van het Israëlische beleid in het Midden-Oosten’. Hij deed in die tijd een paar merkwaardige uitspraken. Hij dacht eerst dat het antisemitisme vooral van extreemrechts kwam
en verder vond hij dat de Joden in Malmö zich
hadden moeten distantiëren van de Gazaoorlog (waarom in vredesnaam?). „In plaats
daarvan hielden ze een pro-Israëlische demonstratie,” zei hij tegen Skanska Dagbladet.
„Dat kan de verkeerde signalen uitzenden.”
Blaming the victim? „Hij beweerde ook dat hij
‘zowel’ tegen antisemitisme als tegen zionis-
1 2 | C 40
malmo2 3
Judith Opinski
me was, waarmee ook hij zich schuldig leek
te maken aan een gelijkschakeling van zionisme en racisme (waar zelfs de VN niet meer
in gelooft).
Hij heeft inmiddels, vermoedelijk in opdracht van zijn bazen in Stockholm, een dialoogforum opgericht waarbinnen de leiders
van de Joodse en islamitische gemeenschappen kunnen werken aan betere relaties, daarbij geholpen door de psycholoog Björn Lagerbäck, die tot antiracismecoördinator is
benoemd.
Maar de moslims staan niet alleen in hun
vooroordelen tegen Israël en de Joden. Het
was de Zweedse krant Aftonbladet die 2009
met het idiote verhaal kwam dat Israëlische
soldaten organen ‘oogstten’ van dode Palestijnen.
‘Sommige immigranten
komen naar Zweden
als ze al geharde
antisemieten zijn’
Sieradzki lijkt wel optimistisch te zijn over
het effect van de maatregelen en ook imam
Azams, die in een rolstoel zit, juicht Reepalu’s initiatieven toe. Hij pleit er binnen zijn
gemeenschap voor om Joden niet meer gelijk
te schakelen aan Israël – alsof Joden niet proIsraël zouden mogen zijn.
Ook de psycholoog Lagerbäck meent dat
er maar een kleine groep moslims echt gewelddadig is en wijt hun gedrag aan levensomstandigheden – armoede en werkloosheid
– en culturele verschillen; zo aanvaarden islamitische jongens de autoriteit van vrouwelijke leraren niet. Zweedse experts beweren
dat de integratie van moslims in de Zweedse maatschappij is mislukt, wat de ontwikkeling van een pluriforme maatschappij
ondermijnt. De immigranten beweren dan
graag dat ze als tweede- of derderangsbur-
gers worden behandeld. Neem Mohammed
Abnalheja, vice-president van een Palestijnse organisatie in Malmö. „We hebben recht op
ons land, Palestina,” zegt hij. „Palestina wordt
nu bezet door zionisten.” Zelf is hij overigens
nooit in het gebied geweest dat hij ‘Palestina’
noemt, maar ja, hij heeft er natuurlijk wel
zijn ‘wortels’.
Imam Becirov voelt grote sympathie voor
de Joodse gemeenschap en kan met de Joden
van Malmö meeleven, omdat ‘ook de islamitische gemeenschap blootstaat aan islamofobie’. Hij vertelt een reporter van persbureau
AP dat islamitische vrouwen met hijabs worden ‘gediscrimineerd’, dat zijn moskee enkele
malen met brandbommen is belaagd en dat
onverlaten hem, toen dat na 11 september
2001 een tijdje in de mode was, al eens een
anthraxbrief hebben gestuurd.
Nee, het gaat niet goed in Zweden en de Zweden, die al vanaf halverwege de 19e eeuw Joden toegang gaven tot hun land – de gemeenschap telt nu 18.000 mensen – zien in hun
tolerante, sociaal-democratische heilstaat
ontwikkelingen die niet bij hun beeld van
Zweden passen. Maar die oude voorstelling
is nu achterhaald.
De 86 jaar oude Judith Popinski overleefde
Auschwitz en kon na de oorlog in Malmö terecht, waar ze een gezin stichtte. Zes decennia kon ze er ongestoord leven, maar op haar
oude dag is in anderhalf jaar tijd alles veranderd. Ze wordt in moslimwijken niet meer op
scholen uitgenodigd om over de shoa te vertellen, zo meldt ze de Forward. „Moslimkinderen negeren me vaak als ik vertel over mijn
ervaringen in de kampen. Dat komt door wat
hun ouders hen over de Joden vertellen.” Judith voelt zich als Joodse niet meer veilig; het
antisemitisme in Malmö herinnert haar aan
haar jeugd in het vooroorlogse Polen. „Ik had
nooit gedacht dat ik deze haat tijdens mijn leven nog zou ervaren – althans, niet in Zweden. Toch is deze dappere oude vrouw niet
van plan om Zweden te verlaten.
In de voetballiga van de regio Malmö moet
SK Hakoah, dat diverse Joodse spelers heeft,
het volgend seizoen onder andere gaan voetballen tegen Palestinska, dat uiteraard in de
kleuren van de Palestijnse vlag speelt. Omdat ze qua antisemitisch sentiment al het nodige voor hun kiezen kregen, hebben de spelers van SK Hakoah gevraagd of ze aan een
competitie buiten de stad mogen deelnemen,
maar dat verzoek is door de bond geweigerd.
„We zullen onze fans vragen om zich in te
houden,” zo vertelde een vertegenwoordiger
van de ‘Palestijnen’ aan Fox News. Dat zal dus
wel goed komen. n
30 juli 2010
28-07-2010 16:55:55
Rosj hasjana valt dit jaar erg vroeg, misschien
wel vlak na uw vakantie of zelfs tijdens...
Mis de nieuwjaarsboot niet!
U kunt nú al uw wens voor het jaar 5771
opgeven bij Roel Abraham via
[email protected] of tel
020-6235584
Dan bent u verzekerd van een
plaats in onze dubbeldikke uitgave!
Deze editie verschijnt op 3 september.
Tot 20 woorden tekst bedragen de
kosten € 29, tot 40 woorden € 39 ex btw.
Heeft u vragen? Bel of mail gerust.
Foto’s met nesjomme!
ed van wersch
tel. 020 - 6715700
www.edvanwersch.nl
C 40
188646.indd 13
| 13
28-7-2010 13:04:10
BUITENLAND
Ba ra c k o b a m a
Barack Obama is
afgestapt van zijn harde
benadering van Israël,
want die komt niet meer
zo goed uit, volgens
Ha’aretz-columnist
Aluf Benn.
P
Aluf Benn
resident Obama’s hardere taal
en de aangekondigde sancties
tegen Iran duiden op een verandering in de Amerikaanse
aanpak van het Midden-Oosten. Israël wordt, na een koele
periode van enkele maanden, weer vriendelijker benaderd. De Amerikanen maken zich
zorgen over de oude leiders van Egypte en Saoedi-Arabië – Mubarak en koning Abdullah
– en onder die omstandigheden wordt Israël
in het streven om warmere betrekkingen met
de islamitische wereld te krijgen weer een ‘vitale bondgenoot’, zoals de onderminister van
Buitenlandse Zaken Andrew Shapiro het uitdrukte. De Amerikanen hebben enorme belangen in het Midden-Oosten, zoals een niet
al te dure en flinke bron van olie die de economie aandrijft, en daarom willen ze voor
alles stabiliteit, die afhangt van totalitaire
regimes die voor hun overleving van de Amerikanen afhangen.
De Verenigde Staten namen de rol om het
Midden-Oosten te beschermen na de Suezcrisis van de Britten over en kondigden in januari 1957 de Eisenhower-doctrine af (door
de Russen bedreigde landen konden economische of militaire hulp krijgen). Ze bestreden ieder element dat de regionale orde en
daarmee de olietoevoer bedreigde – van Nasser en zijn Russische broodheren tot Saddam
Hoessein en Osama bin Laden.
Israël speelde in die Amerikaanse strategie wisselende rollen. Soms werd het als een
steunpunt gezien, soms als een blok aan het
been. Als alles goed ging, benadrukten de
Amerikanen de ‘speciale relatie’ en de ‘gedeel-
1 4 | C 40
NIW7040_obama 1
fotocredits: Flash 90
Waardevolle bondgenoot
de waarden’, maar in slechte tijden hadden ze
kritiek op de reactor in Dimona, en later op
het nederzettingenbeleid. Die benadering is
normaal voor de Amerikanen: toen ze China
nodig hadden tegen de Sovjet-Unie negeerden
ze Mao’s mensenrechtenschendingen en de
kwestie-Taiwan. Maar sinds China de laatste
jaren als een economische bedreiging wordt
gezien, ontvingen ze de Dalai Lama en bekritiseerden ze de censuur van de pers en de Chinese schendingen van de mensenrechten.
In de relatie met Israël spelen de nederzettingen de rol van Taiwan en Tibet in de relatie met China – het probleem wordt naar behoefte benadrukt of genegeerd. Zijn de VS
boos op Netanyahu? Dan herinneren ze zich
de verdreven Palestijnse bewoners van de
wijk Sheik Jarrah. Hebben ze Israël nodig of
willen ze het vleien vanwege de een of andere
denkbeeldige vooruitgang in het vredesproces? Dan steunen ze het als het door andere
landen wordt bekritiseerd.
Het zionisme werd
geboren in het Witte
Huis – wisten wij veel!
Toen Obama begin 2009 aan de macht
kwam meende hij dat de positie van de Amerikanen in het Midden-Oosten verzwakt was
en stuurde hij aan op een deling van invloedssferen met Iran. Hij deed daarom koel tegen
Israël en haalde de nederzettingen-knuppel maar weer eens voor de dag. Maar dat
werkte niet. De Iraniërs negeerden allerlei
toenaderingspogingen en de Arabische regimes maakten duidelijk dat de Palestijnen
hen niet boeiden en dat Iran een halt moest
worden toegeroepen. De ambassadeur van de
Verenigde Arabische Emiraten zei half juli
tijdens een persconferentie: „Een militaire
aanval op Iran zou een ramp zijn, maar een
Iran met een nucleair wapen zou een nog grotere ramp zijn.”
Daarom slaat Barack Obama nu op een
andere trommel. Hij probeert niet meer om
met kritiek op Israël applaus van de moslims
te krijgen; de toon en de sancties tegen Iran
zijn harder geworden. Israël is van een blok
aan het been ineens weer een bondgenoot,
misschien omdat het, nu de oude regimes
in Riad en Caïro gaan verdwijnen (Mubarak
zou nog maar een jaar te leven hebben) en de
stabiliteit in de regio wordt bedreigd, er geen
andere keuze is. De samenwerking met het
Israëlische leger is aangehaald en wordt nu
benadrukt, terwijl het belang ervan voorheen werd gebagatelliseerd. Israël werd weer
een hit in Washington, zozeer dat onderminister Shapiro twee presidenten noemde,
John Adams (1797-1801) en zijn zoon John
Quincy Adams (1825-1829), die al vele decennia voor Herzl een Joods thuisland verdedigden. Het zionisme werd geboren in het Witte
Huis – wisten wij veel!
Premier Netanyahu heeft diplomatiek succes geboekt. Tijdens zijn eerste ontmoeting
met Obama probeerde hij hem van de ernst
van de Iraanse dreiging te overtuigen, maar
Obama had het liever over de bouwplannen
in Oost-Jeruzalem.
Nu verklaart Obama ineens dat het Iraanse nucleaire programma ‘de grootste prioriteit in mijn buitenlandbeleid gedurende de
laatste 18 maanden is’ en tijdens Netanyahu’s
laatste bezoek verwees hij met geen woord
naar de nederzettingen. Dat was geen toeval:
Netanyahu beloofde (vermoedelijk) dat er
binnen een jaar een vredesregeling zou zijn
en dat de mate waarin Iran in een hoek wordt
gedreven zal worden weerspiegeld in Israëlische concessies. Obama kan wel wat hulp
gebruiken bij de Congres-verkiezingen van
dit najaar en daarom is zijn wat verlate liefde
voor Israël strategisch heel begrijpelijk. n
30 juli 2010
28-07-2010 17:15:53
i s ra e l
fotocredits: Flash 90
BUITENLAND
fotocredits: Flash 90
Tijdens oefeningen in Roemenië is een Israëlische transporthelikopter gecrasht. De CH-53 vloog heel laag tijdens een zoek- en-red-oefening toen maandagmiddag het radiocontact verloren ging. Het vloog tegen een berg toen het in een wolk terecht kwam. Zes Israëli’s en een Roemeen kwamen om het
leven. Op de foto de hulp-en zoektroepen die vanuit Israël naar Roemenië vertrekken.
Jonge kinderen van gastarbeiders demonstreren tegen de uitwijzing van kinderen van gastarbeiders. Ze staan bij het bureau van de premier, 25 juli.
19 menachem - av 5770
NIW7040_fotopagBTL 1
C 40
| 15
28-07-2010 17:13:09
s a lo m o n b o u m a n
opinie
Spanningen in het Beloofde Land
K
an Israël echte vrede overleven? Wat een absurde vraag zult ben als de Joden in de diaspora. Die kennen hun rechten en staan erop.
u denken. Toch niet. Jarenlang is er in Israël gedebatteerd Precies om die reden is de grote Amerikaanse liberale en conservaover de vraag of de Joodse staat in vrede de grote tegenstel- tieve diaspora, met steun natuurlijk van kleinere progressieve Joodse
lingen kan overleven tussen de verschillende bevolkings- gemeenschappen elders, in opstand gekomen tegen het voorstel van
groepen en religieuze opvattingen. De gedachtegang was dat deze de rechtse Israel Beiteinoe partij van Avigdor Lieberman (minister
existentiële problemen in het spanningsveld van het conflict met de van Buitenlandse Zaken) om het Israëlische Opperrabbinaat het exbuurlanden en Palestijnen in scherpte zouden afnemen waardoor een clusieve recht op het uitvoeren van bekeringen te geven. Israël zou in
constructieve dialoog op alle niveaus mogelijk zou worden. Het pakt dat geval de functie van veilige haven voor het Joodse volk verliezen.
echter anders uit. De uitbarsting van de problemen loopt vooruit op Liberale en conservatieve Joden zullen indien het ultra-conservatieve
de duurzame vrede die Israël veiligheid zou moeten bieden. Het gist Opperrabbinaat het in Israël voor het zeggen krijgt niet als Joden worin de Israëlische samenleving met op religieus gebied
den erkend.
gevolgen voor de diaspora, ook voor de Nederlandse
Het debat over de bekering, waarvan de essentie de
Joodse gemeenschap dus. In een klimaat van schijnvraag is ‘Wie is Jood’ is niet nieuw. Dat het nu in alle
vrede, anders is het helaas niet, is de orthodoxie over
hevigheid is losgebarsten wijst erop dat sterke rechtse
bekering in een ongekend scherpe botsing gekomen
krachten in de Israëlische samenleving geen histomet andere stromingen in het jodendom. Voorstanders
risch besef hebben en nog voordat Israël zich heeft vervan gelijke rechten voor alle Israëlische burgers verzekerd van veiligheidsgrenzen de diaspora buiten spel
zetten zich tegen aanhangers van een wetsvoorstel de
zetten. Het begin van een onherstelbaar schisma in de
Israëlische Arabieren te verplichten de eed van trouw
Joodse wereld nog geen zeventig jaar na de holocaust!
aan de Joodse staat af te leggen. Bij de Knesset, het parHet Amerikaanse jodendom heeft godzijdank deze
lement ligt ook een wetsvoorstel dat het Israëlische
nieuwe uitdaging met ongekende emotie en kracht
Arabieren onmogelijk maakt met een Palestijnse uit
gepareerd.
de bezette gebieden te trouwen. Wetgeving om verAmerikaans-Joodse persoonlijkheden hebben preS. Bouwman
schillende Israëlische mensenrechtenorganisaties die
mier Netanyahu laten weten dat hij tegenover presidoor buitenlandse donoren worden gefinancierd de pas af te snijden dent Barack Obama niet langer op hun automatische steun kan rekestaan ook op stapel.
nen als zij door de Staat Israël op een zijspoor in de Joodse geschiedenis
Dat zijn slechts enkele speerpunten van spanningen in het Be- worden geplaatst. Onder deze druk is Netanyahu bezweken en heeft
loofde Land. Het vernieuwde Israël Museum in Jeruzalem is in ze- hij een regeringscrisis over deze kwestie tijdelijk bezworen. Over
kere zin een caleidoscoop van de fragmentatie van de Israëlische een half jaar zal hij zijn houding over het omstreden wetsvoorstel
samenleving. In opzet en uitvoering speelt het museum een rol in opnieuw bepalen. De schade is echter al aangericht. Opiniepeilingen
het grote Israëlische debat over de inhoud van het land. James S. Sny- wijzen uit dat Israël onder Amerikaanse Joodse jongeren aan de verder, de Amerikaanse directeur, heeft in het dertien jaar durende ver- liezende hand is.
nieuwingsproces (kosten honderd miljoen dollar) het museum een
Het diepgewortelde democratische gevoel van jonge Joodse stuuniversele betekenis willen geven die boven het Joodse perspectief denten komt in opstand tegen anti-democratische krachten in de Israuitstijgt. In de Byzantijnse sectie heeft hij een gerestaureerde synago- ëlische samenleving. Die doen alsof het niet anti-democratisch is om
ge neergezet naast een kerk en een gebedshoek van een moskee. Hij van Israëlische Arabieren te eisen de eed van trouw aan een ‘Joodse,
heeft in het museum naar een verbinding gezocht tussen de Joodse democratische staat’ af te leggen. Het hanteren van de democratische
godsdienst en seculiere kunstuitingen. Een ruimte die was gewijd gedachte om in een pluralistische samenleving een groep boven een
aan judaïca en Joodse etnografie is nu verenigd in Joodse kunst en andere te laten prevaleren is een kunstje dat rechtse politici tot het uileven. Een andere terminologie die precies uitdrukt dat Snyder zijn terste weten uit te spelen. Minister Dan Meridor (Likoed) is niet in dit
vinger legt op de vernieuwingsgeest in de Israëlische samenleving. gedachtespinsel van Israel Beiteinoe getrapt. Hij is er in geslaagd dit
Het verbaast mij dan ook niet dat hij een Israëlische Arabier in de initiatief op tijd in de kiem te smoren. Verontwaardigd vroeg hij zich
directie van het museum heeft opgenomen en plannen heeft Joodse af wat voor zin het heeft Israëlische Arabieren in de armen van extreen Palestijnse jongeren samen te brengen in een beeldhouwproject misten te drijven. De belangrijke Israëlische industrieel Stef Wertin Umm-el-Fahm.
heimer geeft op zijn manier met een investering van twintig miljoen
Snyder, die in 1996 aan de grote transformatie van het Israël Mu- dollar tegenwicht aan de rechtse haatcampagne tegen de Israëlischzeum begon heeft met de handreiking naar de Arabische burgers in Arabische minderheid (20 procent van de bevolking). Bij Nazareth zet
Israël gehandeld in de geest van Avram Burg, een van de boeiendste hij met steun van Avi Braverman, minister voor Minderheden, en van
Israëlische denkers. Burg, oud-voorzitter van het Joodse wereldcon- Stanley Fisher, directeur van de bank van Israël, een industrieel park
gres en oud-voorzitter van de Knesset, is tot het inzicht gekomen dat op voor Joodse en Arabische industriëlen. Dat is bemoedigend. In het
door het geknoei met menselijke waarden de Israëlische democratie belang van een waardige Israëlische democratie en ter wille van een
stervende is en daarom toe is aan radicale vernieuwing. Het is volgens gezonde relatie tussen Israël en de diaspora is het belangrijk dat de in
hem tijd de democratie nieuw leven in te blazen door het oprichten alle hevigheid uitbrekende cultuurstrijd in Israël in het voordeel van
van een Joods-Arabische partij die voor totale gelijkheid van alle bur- de democratische waarden wordt beslecht zonder afbreuk te doen aan
gers is zonder enig spoor van racisme en discriminatie. In een artikel welke Joodse religieuze stroming dan ook. Scheiding van synagoge
in Ha’aretz stelt Burg dat Israëls burgers dezelfde rechten moeten heb- en staat is mijn recept.
1 6 | C 40
NIW7040_opinie 1
30 juli 2010
28-07-2010 16:59:08
ca rto o n | e st h e r vo e t
opinie
Intentie
R
eizen is een van mijn passies en waar
ik ook op de wereld ben, ik probeer altijd te zoeken naar Joods leven. Vooral
van bezoeken aan synagogen word ik gelukkig. Ik vind het inspirerende plekken waar
ik altijd even tot rust kom, de hectische stad
achter me kan laten, het interieur op me kan
laten inwerken en fantaseren over hoe de
mens zich hier al honderden jaren in nedeEsther Voet
righeid keert tot het goddelijke.
Dierbare herinneringen zijn de serene
sfeer van de synagogen in Sefad, een stad die helemaal lijkt ondergedompeld in mystiek. Pure magie heb ik ervaren in de AltNeu-synagoge in Praag, waar ik me ondanks andere aanwezige toeristen
helemaal alleen waande, en in een flits zelfs dacht dat de Golem er
ieder moment kon binnenstappen. Ach, misschien is het omdat een
van de talloze legendes rond de AltNeu verhaalt over het feit dat engelen stenen van de oude tempel uit Jeruzalem in één nacht naar Praag
brachten zodat ze gebruikt konden worden als fundament van deze
oude sjoel uit 1275.
Ook een Jom Kippoerdienst in de oude Esnoga in Amsterdam, verlicht door honderden kaarsen, geeft mij zo’n gevoel een schakel te zijn
tussen verleden en toekomst en maakt me bewust van een zielsverbondenheid met de sefardische traditie en mijn stad Amsterdam.
De Schuster vind ik architectonisch gezien fenomenaal, de Dierense sjoel ontwapenend eenvoudig en die van Amersfoort puur en
authentiek. Trots word ik als ik door de overblijfselen van middeleeuwse synagogen loop in Spanje, waar met man en macht wordt
gewerkt aan het behouden van wat er nog is, zoals de synagoge in
Cordoba, de stad van Rambam, en de kortgeleden gerestaureerde synagoge, met mikwe, in Gerona, daar waar Ramban vandaan kwam.
19 menachem - av 5770
NIW7040_opinie 2
En dan zijn er de stoere, trotse synagogen uit de fin-de-siècleperiode:
de Dohány-synagoge in Boedapest, de Spaanse synagoge in Praag, de
Nieuwe synagoge in Berlijn. Het zijn grote, opvallende gebouwen, geïnspireerd op de moorse sferen van het Alhambra, die getuigen van
de emancipatie van de Joden welke in die tijd plaatsvond. Er hoeft
geen dienst te worden gehouden om in een wat verhoogde staat van
bewustzijn te komen.
Maar er waren diensten waar ik er soms ‘helemaal niet in kwam’
– in het gevoel van introspectie tijdens het gebed bedoel ik. Bij andere
ging het bijna als vanzelf. Ik kan me een Jom Kippoerdienst in de LJG
herinneren, waar ik naast een voor mij zeer dierbaar vaderfiguur zat
en tijdens de laatste tien minuten van de dienst bij hem onder de talliet mocht staan. Op een gegeven moment besefte ik dat ik stond te
huilen.
En ik beken, in mijn tijd als vrijgezel heb ik echt wel door de mechietsa van een balkon heen staan gluren, op zoek naar een aantrekkelijk heerschap; daar kon geen raamwerk tegenop. Dayan Evers
legt in dit NIW nader uit waarom orthodoxe synagogen een balkon
of mechietsa hebben. Ik begrijp het principe, want ook in de tijden
waarin ik workshops begeleidde was heel duidelijk te zien hoe anders
de energie is van een groep met bijvoorbeeld alleen vrouwen of een
gemengde groep. Kwam bij die vrouwengroep één man binnenstappen, dan veranderde het over het algemeen meteen in een kippenhok,
want dan kreeg de man ineens alle aandacht.
Aan de andere kant: een hek scheidt mij niet van mijn eventuele
infame intenties en in een gemengde groep kan ik me uitstekend
concentreren als mijn intentie het nader komen tot het goddelijke is.
Want daar gaat het volgens mij uiteindelijk om: hoe een scheiding
tussen mannen en vrouwen in een sjoel ook wordt aangebracht, het
is uiteindelijk de intentie van degene voor of achter het scherm, onder
of boven het balkon, die de zuiverheid van het gebed bepaalt.
C 40
| 17
28-07-2010 16:59:36
b u i t en l a n d
pa l e st i j n s e e n q u Ê t e
Het NIW kreeg de resultaten van een onthullende enquête in handen, gehouden door het
Palestinian Center for
Public Opinion (PCPO).
Een samenvatting.
fotocredits: Flash 90
Wat vinden de P
(Redactie NIW)
D
r. Nabil Kukali van het Palestijnse Centrum voor Publieke Opinie publiceerde
op 12 juli de resultaten van
een enquête in de Palestijnse gebieden, die het NIW via
een Israëlisch contact in handen kreeg. Een
paar van de belangrijkste conclusies waren:
46,8 % van de Palestijnen steunt de beslissing van de Palestijnse regering om de locale
verkiezingen onbeperkt uit te stellen;
65,2 % gelooft dat de pogingen om de
Gaza-blokkade op te heffen goed zijn voor de
Gazanen;
52,5 % gelooft dat de indirecte PalestijnsIsraëlische onderhandelingen een mislukking zullen zijn;
53,3 % gelooft dat de Israëli’s niet geïnteresseerd zijn in vrede met de Palestijnen;
69,3 % steunt het plan van Mahmoed Abbas om de Gazastrook te bezoeken;
46 % heeft vertrouwen in het leiderschap
van Fatach, 33,7 % in leiderschap van Hamas
(dat laatste cijfer is 18 % hoger dan in april);
81,8 % is tegen de opgave van het recht op
terugkeer.
Dr. Kukali, directeur-generaal van het
PCPO, hield zijn enquête van 17 juni tot 2
juli onder een willekeurige groep van 1002
respondenten van achttien jaar en ouder. Hij
1 8 | C 40
NIW7040_palestijnen 1
begint zijn verslag met de vaststelling dat er
‘een algemeen gevoel’ is onder de Palestijnen
dat de onderhandelingen zullen mislukken;
Israël is het vredesproces ‘voortdurend aan
het ondermijnen’. Meer dan de helft van de
Palestijnen, 53,3 %, vertrouwt de Israëlische
bedoelingen niet. De toename van het vertrouwen in Hamas sinds april (18 %) schrijft
Kukali toe aan de Israëlische aanval op de
vloot, maar ook aan de versoepeling van de
blokkade die is aangekondigd.
De toename van het vertrouwen in Hamas komt vooral voor rekening van de West
Bank(!), waar Hamas 41,3 % scoorde, tegen
19,8 % in de Gazastrook, zodat het totaal op
33,7 % komt. Deze geringe populariteit in de
‘eigen’ Gazastrook is opmerkelijk en wordt
bevestigd door interviews die de laatste tijd
in kranten verschijnen en waaruit een gering
enthousiasme voor Hamas naar voren komt.
Wat Fatach betreft is het vertrouwen op
de West Bank, 48,2 %, en in de Gazastrook,
42,1 %, in evenwicht; de cijfers leveren een totaal op van 46 procent. In de Gazastrook heeft
Fatach nog steeds tweemaal zoveel steun als
Hamas.
Kukali wijst ook op een groeiende Palestijnse frustratie over het onvermogen van de
Verenigde Staten om meer druk op Israël uit
te oefenen om bouwactiviteiten in de nederzettingen en Oost-Jeruzalem te staken.
De interessantste resultaten uit het oorspronkelijke verslag geven we hier weer.
30 juli 2010
28-07-2010 17:17:21
pa l e st i j n s e e n q u Ê t e
buitenland
e Palestijnen nu echt?
1. De Palestijnse regering onder premier Salam Fayyad
heeft de gemeenteraadsverkiezingen uitgesteld tot nader
order. Bent u voor of tegen die beslissing?
1. Steunt het uitstel 46,8 %
2. Tegen het uitstel 41,2 %
3. Geen mening 12 %
2. Waarom heeft Fayyad volgens u de gemeenteraadsverkiezingen uitgesteld?
1. Meer tijd geven aan pogingen om de blokkade te doorbreken en voor de hereniging van de twee Palestijnse territoria 39,9 %
2. Interne onenigheid binnen Fatach over kandidaten en
procedures 37,6 %
3. Toegeven aan een eis van Hamas 3,3 %
4. Een nieuw precedent, het negeren van de wil van het volk
en een klap voor het democratisch proces 3,2 %
5. Israël wil nu geen verkiezingen 10,2 %
6. De Verenigde Staten en Europa moedigen de verkiezingen
momenteel niet aan 6,0 %
3. Nu we ervaringen hebben met het samenstellen van
kandidatenlijsten voor de gemeenteraden, denkt u dat proportionele vertegenwoordiging (met kandidatenlijsten, als
in Nederland, red.) beter is dan het systeem van 2006, toen
er rechtstreeks voor individuele kandidaten werd gekozen,
die konden winnen op basis van rechtstreeks op hen uitgebrachte stemmen?
1. Proportionele vertegenwoordiging (nieuw systeem)
is beter 44,9 %
2. Het systeem van 2006 41,9 %
3. Geen mening 13,2 %
4. Wie profiteert er het meest van de vloten die de Gazablokkade proberen te doorbreken?
1. De Gazanen 65,2 %
2. Hamas 25,7 %
3. Israël 1,4 %
4. Fatach 1,4 %
5. Internationale islamitische bewegingen 6,3 %
5. Hoe beoordeelt u de recente ontmoeting tussen
19 menachem-av 5770
NIW7040_palestijnen 2
PA-president Abbas en Barack Obama?
1. Zeer positief
6,2 %
2. Ietwat positief 38 %
3. Ietwat netatief 28,9 %
4. Zeer negatief 17,3 %
5. Geen mening 9,6 %
6. Denkt u dat de Amerikaanse regering onder Obama bereid zal zijn om binnen twee jaar een Palestijnse staat te
erkennen, ongeacht de toestemming of tegenwerking van
Israël?
1. Ja 13,3 %
2. Nee 76,5 %
3. Geen mening 10,2 %
7. In hoeverre steunen de Verenigde Staten Israël?
1. Heel erg 73,6 %
2. Een beetje 19,5 %
3. Steunen Israël niet erg 2,4 %
4. Helemaal niet 2,6 %
5. Geen mening 1,9 %
8. Wat verwacht u van de indirecte onderhandelingen tussen Israël en de Palestijnen? Resulteren die in een permanente vrede?
1. Ze slagen zeker 1,5 %
2. Ze slagen op termijn 36,6 %
3. Ze zullen mislukken 41,1 %
4. Ze gaan zeker mislukken 11,4 %
5. Geen mening 9,4 %
9. Verwacht u het komende jaar een vredesakkoord?
1. Ja 4,4 %
2. Waarschijnlijk 47,2 %
3. Nee 45,8 %
4. Weet niet 2,6 %
10. Vinden de Israëli’s een vrede met de Palestijnen
belangrijk?
1. Ja 10,9 % (vervolg op pagina 20)
C 40
| 19
28-07-2010 17:17:40
buitenland
pa l e st i j n s e e n q u Ê t e
(vervolg van pagina 19)
2. Tot op zekere hoogte 32,3 %
3. Nee 53,3 %
4. Geen mening 3,5 %
11. Mochten de onderhandelingen mislukken, verwacht u
dan een Derde Intifada?
1. Ja 31,9 %
2. Nee 50,7 %
3. Geen mening 17,3 %
12. Bent u optimistischer of pessimistischer dan in het verleden over een uiteindelijk akkoord tussen Israël en de Palestijnen?
1. Optimistischer dan voorheen 8,4 %
2. Zelfde mate van optimisme 35,2 %
3. Zelfde mate van pessimisme 30,3 %
4. Pessimistischer dan voorheen 20,9 %
5. Geen mening 5,2 %
13. Moeten de Palestijnen afzien van hun recht op terugkeer, die Israël nooit zal aanvaarden, in ruil voor een eigen
staat en vrede met Israël?
1. Ja 14,0 %
2. Nee, ook al is de prijs geen vrede met Israël 81,7 %
3. Geen mening 4,3 %
14. Als de Palestijnen het recht op terugkeer zouden offeren in ruil voor een financiële genoegdoening, zou u daarmee akkoord gaan?
1. Ja, ik zou akkoord gaan 13,1 %
2. Nee, geen compensatie 81,8 %
3. Weet niet 5,1 %
15. Sommige mensen hebben vertrouwen in het politieke
leiderschap van Hamas, anderen in Fatach, en weer ande-
20 | C 40
NIW7040_palestijnen 3
ren hebben in geen van de twee vertrouwen. Welke uitspraak komt het dichtst bij uw mening?
1. Ik heb vertrouwen in het leiderschap van Hamas 33,7 %
2. Ik heb vertrouwen in het leiderschap van Fatach 46,0 %
3. Ik heb in geen van beide vertrouwen 16,5 %
4. Geen mening 3,8 %
16. De interne strijd in de Gazastrook heeft tot de schepping van twee Palestijnse besturen geleid, dat van de Gazastrook en dat van de West Bank. Wat is volgens u de
meest haalbare uitweg in deze situatie?
1. Terug naar een regering van Nationale Eenheid 35,4 %
2. Steunen van het Egyptische verzoeningsplan 36,1 %
3. Vervroegde verkiezingen 26,6 %
4. VN-troepen in de Gazastrook 1,9 %
17. Steunt u het plan van president Abbas om in de nabije
toekomst naar de Gazastrook te gaan?
1. Sterke steun 25,6 %
2. Steun 43,7 %
3. Onbeslist 14,2 %
4. Tegen zo’n bezoek 7,4 %
5. Sterk tegen zo’n bezoek 6,9 %
6. Weet niet 2,2 %
Dr. Kukali licht in zijn rapportage toe dat alle interviews
thuis bij de respondenten zijn afgenomen en op verschillende momenten van de dag en ’s avonds, zodat zowel
werkenden als werklozen aan bod konden komen. De gegevens voor de geselecteerden werden gehaald uit 156
kieskringen op de West Bank en 39 in de Gazastrook.
Kukali schrijft dat de foutmarge van dit onderzoek plusminus 3,09 % is.
Van de respondenten was 49,4 % vrouw en 50,6 % man.
64,4 % van de respondenten woont op de West Bank, met
inbegrip van Oost-Jeruzalem, en 35,6 % in de Gazastrook.
De gemiddelde leeftijd van de respondenten was 34,8
jaar.
30 juli 2010
28-07-2010 17:18:17
ta m a r l ev y- r oz e n da a l
b inn e n l a n d
Helende meesters (v)
Twee weken geleden
publiceerde het NIW een artikel
over vooruitstrevende Joodse
vrouwen die zich rond de
vorige eeuwwisseling inzetten
voor de maatschappij. Na die
eerste generatie volgden er
meerdere. Zo is er inmiddels
een echte traditie ontstaan van
Joodse vrouwen in de medische
wetenschap. Het NIW belicht
een aantal van hen in
deze zomerserie.
Deze week deel 1:
kinderpsychiater
Tamar Levy-Rozendaal
19 menachem-av 5770
NIW7040_tamar_roosendaal 1
C 40
|21
28-07-2010 17:19:25
b i nn e nlan d
ta m a r l ev y- r oz e n da a l
Tamar Levy-Rozendaal (41), psychiater ‘voor alle leeftijden’ werkte met zware jeugddelinquenten en zet een
nieuwe kliniek op in de Bascule, Academisch Centrum
voor kinder- en jeugdpsychiatrie in Amsterdam.
Achsa Vissel
Hoe wordt een meisje uit Zaandam volwassenen-, kinder- en jeugdpsychiater?
„Dat was een lang traject met grote omwegen.
Ik begon met een propedeuse bedrijfskunde
in Groningen, gevolgd door een BA economie
en internationale betrekkingen in Jeruzalem.
Ik heb nog steeds profijt van die opgedane
kennis maar wist diep in mijn hart dat mijn
echte doel ergens anders lag. Ik wilde altijd
arts worden maar mijn moeder raadde het me
af omdat ik volgens haar geen bloed kon zien.
Uiteindelijk was het toch zij die me inschreef
voor de studie geneeskunde in Amsterdam.
Intussen had ik het plan opgevat diezelfde
studie – na de behaalde BA in die heel andere
richting – in Israël te gaan volgen. Ik werd ingeloot in Amsterdam, pakte mijn spullen en
vervolgde mijn studie hier.”
En toen?
„Ik deed de opleiding geneeskunde aan de
Universiteit van Amsterdam, gevolgd door
co-schappen. Daarna deed ik twee jaar kindergeneeskunde: eerst een jaar op de kinderafdeling van een regionaal ziekenhuis, daarna een jaar kindernefrologie (nierziekten bij
kinderen) in het AMC in Amsterdam. Om
erachter te komen of ik daadwerkelijk kinderarts wilde worden, ging ik in een kinderziekenhuis in Nepal vrijwilligerswerk doen.
Samen met Gideon (Tamars echtgenoot,
filmmaker Gideon Levy, red.) brachten we er
22 | C 40
NIW7040_tamar_roosendaal 2
broodnodige hulpgoederen zoals afgekeurde
medische apparatuur en schoonmaakproducten naartoe; in samenwerking met een
farmaceutisch bedrijf.”
Wat zijn je herinneringen aan die tijd?
„Voor een Westerse arts is dat een flinke cultuurschok. Een doorsnee ziekenhuisopname hield bijvoorbeeld in dat patiënten eigen
dekens en pyjama’s meenamen, de familie
bracht eten en wc’s werden niet schoongemaakt. Onvoorstelbaar voor ons, die hier
werken met ziekenhuishygiënistes die constant de hygiëne in de gaten houden. Ik gaf
er les aan lokale dokters die ondanks hun opleiding in het buitenland basale kennis over
medische hygiëne misten. Operaties werden
uitgevoerd met gelakte nagels, horloges en
ringen om. Tijdens mijn workshops verdwenen die handen ineens schaamtevol onder tafel... Daarnaast deelden we in diverse weeshuizen gedoneerde kleding uit.”
Klinkt naast shockerend ook als avontuur…
„Het was goed om te doen, maar schrijnend.
Die kleintjes lagen in ijzeren kistjes en werden maar eens per dag verschoond. Omdat
de kinderen gewend waren aan adoptieclubjes die langskwamen, klampten ze zich aan
je vast in de hoop dat je ze mee zou nemen.
Kinderen ontberen daar zoveel: goede verzorging, liefde, spel... Vanuit mijn vakgebied
fotocredits
Opkomen voor
minderbedeelden
weet ik dat je niet alleen zonder eten en drinken, maar ook zonder zorg en liefde dood
kunt gaan: je kunt groeistilstand en hechtingsproblemen krijgen die diep in je wezen
doordringen. Eén toegewijde figuur kan voor
een kind een wereld van verschil maken.
‘Het is mijn droom
om in Nepal ooit nog
eens een weeshuis te
beginnen’
„Er is in Nepal een zaadje geplant: het is
een droom van me ooit nog een weeshuis te
beginnen. Ontwikkelingswerk trok me altijd, vóór mijn studie geneeskunde stelde ik
me zelfs een baan bij de VN voor. Gelukkig
deelt mijn man dit ideaal. Opkomen voor de
minder bedeelden is iets dat we allebei in ons
bloed hebben dus ik zie ons dit ooit wel samen doen.”
Hoe heb je uiteindelijk de stap naar de psychiatrie gezet?
„Ik kon solliciteren voor de opleiding kindergeneeskunde. Op de afdeling kindernefrologie was ik vooral bezig met het zoeken van
30 juli 2010
28-07-2010 17:19:47
ta m a r l ev y- r oz e n da a l
binnenland
‘Mijn kinderen
zijn net zulke
medienesjtampertjes
als ik vroeger was’
matchende kinderniertjes uit heel Europa
voor transplantatiedoeleinden. Er was geen
tijd om met de ouders van de nierpatiëntjes
te praten terwijl ik dát nou juist zo belangrijk
vond. Ik besefte dat ik ongelukkig ging worden als ik daarmee doorging.
„Toen ik hoorde dat er een vacature was bij
kinderpsychiatrie ging er een lampje branden. Ik zag ineens dat psychiatrie, en vooral
kinderpsychiatrie weleens mijn richting zou
kunnen zijn. Juist de diepe gesprekken met
mensen over hun leven en ervaringen sprak
me aan. Het bleek raak: het is echt mijn vak.
Het mooiste vind ik de diversiteit ervan. Een
kind is in ontwikkeling dus de hersenen ook.
Er is een enorm verschil tussen een kind – en
dus in behandeling – van drie, zes, twaalf of
achttien jaar, en ook hoe een psychiatrische
ziekte zich uit verschilt per leeftijd. Daarnaast heb je met de ouders te maken; hoe zij
zich voelen heeft een enorme invloed op het
kind. Soms heeft een kind ook een lichamelijke ziekte waar je rekening mee moet houden.”
Hoe ziet zo’n opleiding eruit?
„Het is een dubbele specialisatie: je wordt in
de eerste plaats psychiater voor volwassenen, de specialisatie voor kinderen komt er
bovenop. Je werkt, doet diensten, krijgt en
geeft onderwijs en houdt soms praatjes voor
collega’s. Tijdens mij opleiding werd ik ook
19 menachem-av 5770
NIW7040_tamar_roosendaal 3
moeder van Baruch (7) en Anuri (5). Tegenwoordig behoorlijk geaccepteerd, destijds
een heel gedoe.”
Wat heb je tot nu toe als het meest bijzonder ervaren?
„Dat is moeilijk kiezen, maar een speciale
ervaring was mijn werk met jongeren met
jeugd-tbs. In de gevangenis, met zware bewaking. Per afdeling zaten er acht delinquenten
met een psychiatrische stoornis. Ik moest
beoordelen of jongeren terug konden naar
de maatschappij en had contact met de rechtbank. Erg ingewikkelde problematiek maar
heel interessant werk.
„Ik deed het graag maar heb ook angst ervaren. Deze jongeren hebben heftige zaken
op hun kerfstok: sommigen hadden vanuit
een psychose een moord gepleegd. Voelde ik
me na een gesprek kwetsbaar of moe, dan liep
ik niet over de binnenplaats maar nam de zogenaamde mollengang, een ondergrondse
doorgang voor het personeel waar ik even
niet in aanraking hoefde te komen met mijn
patiënten.”
Wat nu?
„Vanaf 1 september werk ik mee aan de opzet van een nieuwe kliniek voor diagnose en
behandeling van kinderen van zes tot twaalf
jaar die zowel een verstandelijke beperking
als een psychiatrische stoornis hebben. De
zorgverzekeraar, die erg belangrijk is binnen de gezondheidszorg, is enthousiast en
stimuleert het; bijzonder in deze tijd van bezuinigingen. We hebben acht bedjes en bieden als het nodig is 24 uur per dag zorg. Aan
kinderen met een lichte vorm van autisme en
woedebuien bijvoorbeeld, die geen vriendjes
kunnen maken en thuis eruit knallen. Er zijn
programma’s mogelijk met sport, creatieve
therapie, sociale vaardigheidstraining, weerbaarheidstherapie en omgaan met boosheid.
De ouders worden actief betrokken bij zo’n
intensief programma. Ik ben verantwoordelijk voor de inhoud van de behandeling en
doe ook personeelszaken.”
Speelt het feit dat je Joods bent, een grote rol in
je leven?
„Mijn band met het jodendom is altijd in ontwikkeling. Ik ben door mijn ouders liberaal
én flink zionistisch opgevoed, maar ben ook
opgegroeid in de mediene waar ik hockey
speelde in de polder. Ik was tijdens de Hoge
Feestdagen wel vrij.
„In Israël ben ik meer de orthodoxe kant
opgegaan, mijn man komt uit de orthodoxe
hoek, en samen proberen we de religie op een
ontspannen manier in te vullen. Jodendom is
een deel van mijn identiteit en heeft me op allerlei manieren gevormd. Maar ik maak mijn
keuzes erin heel bewust. Zo geef ik mijn kinderen zelf Joodse les; bij de lessen van de LJG
kwam ik zelf tekort terwijl ik de orthodoxie
te dogmatisch vind. Ik probeer ze een positief
beeld van het jodendom mee te geven. Niet
te veel belast met de shoa, maar als de verrijking die het kan zijn.
„We maken thuis sjabbat en doen alle
feestdagen maar we wonen ook in een dorp
bij Amsterdam waar ze naar een openbare
school gaan – het zijn dus net zulke medienesjtampertjes als ik vroeger was. Ze voelen
zich trots en rijk dat ze naast Nederlands ook
Joods zijn; hopelijk kan ik ervoor zorgen dat
dat zo blijft.” n
C 40
| 23
28-07-2010 17:20:07
‘Ik ben
Palestijn,
want ik ben
geboren in
Palestina; ik
ben Israëli,
want ik
woon in
Israël’
fotocredits: Flash 90
b u i t en l a nd
m i n d e r h e d e n i n i s ra ë l
De kleinere groepen
De afgelopen weken maakte u kennis met een aantal
grote, niet-Joodse minderheden in Israël. Er zijn ook
opvallende, kleinere groepen, die het NIW in twee
artikelen voor u uiteenzet.
B
innen de Groene Lijn is er een
veelheid aan culturen en religies, die allemaal hun eigen leven leiden. Wadie Abunassar,
geboren in Haifa, is directeur
van het Internationale Centrum voor overleg op politiek en sociaal gebied voor buitenlandse ambassades in Israël.
Hij was woordvoerder van de Latijnse Patriarch en in 2000 en 2009 perscoördinator
tijdens de bezoeken van de paus in Israël. Ook
wordt hij regelmatig uitgenodigd door onder
andere CNN en Al-Jazeera om als onafhankelijke expert over de situatie in het MiddenOosten commentaar te geven. Abunassar:
„Israel verkeert in een identiteitscrisis en dat
komt doordat onduidelijk is wie nu Israëli is
en wie niet. Ook binnen het jodendom zijn
vele vraagtekens over wie wel of niet Joods
is. Daardoor is het onmogelijk een bepaalde
groep te karakteriseren, ook omdat binnen
24 | C 40
NIW7040_minderheden 1
Joanne Nihom
die groepen weer veel afsplitsingen en takken zijn.”
Volgens Abunassar bestaat Israël uit een
verzameling van individuen die allen hun eigen weg gaan en eigenlijk weinig van elkaar
afweten. „Het is een uitdaging voor de Israëlische maatschappij om hier een homogene
groep van te maken.” Volgens hem is de latente maar altijd aanwezige factor van oorlog en
geweld ook een belangrijke factor die zorgt
voor wrijvingen tussen de verschillende bevolkingsgroepen. „We zijn daardoor continu
gedwongen keuzes te maken en te schipperen tussen waar we nu eigenlijk bij horen. Ik
ben Palestijn, want ik ben geboren in Palestina; ik ben Israëli, want ik woon in Israël. Mijn
religie is rooms-katholiek en ik geloof in de
heilige drie-eenheid. Gebeurt er iets waardoor mijn Arabische identiteit wordt aangetast, dan voel ik mij Arabisch. Pleegt een
terrorist een moordaanslag in Tel Aviv? Dan
komt mijn Israëlische identiteit sterk naar
boven en is er een aanslag op een christelijke
heilige plaats dan voel ik mij weer meer een
christen,” aldus Abunassar.
Er zijn heel veel verschillende kerkgenootschappen en -gemeenschappen in Israël, met
een wisselend aantal aanhangers. Zo zijn er
de inheemse kerken die Syrisch-Aramees,
Arabisch en Grieks spreken. Ook zijn er de
pelgrimskerken: gemeenschappen die zich
hier gevestigd hebben vanwege de christelijke bron in dit land. Tot die gemeenschappen
behoren de Armeniërs, de Kopten, de Ethiopiërs en de Assyriërs.
Dan zijn er missionaire kerken, die met
een missionair oogmerk naar Israël zijn gekomen, om zowel Joden als islamieten te bekeren. Daartoe behoren ook de (rooms-)katholieke en de protestantse kerken in allerlei
verschillende soorten en maten.
De orthodoxe christelijke kerkengenootschappen behoren tot de grootste in Israël en
zijn gevestigd in Jeruzalem. Het zijn kerken
met een traditie die teruggaat tot de eerste
christengemeente in de vierde eeuw na de gewone jaartelling. Van deze groep is de Grieksorthodoxe de grootste en haar Patriarchaat is
gevestigd in de Oude Stad, niet ver van de Heilige Grafkerk. Een paar van deze christelijke
groepen beschrijven we hier nader.
30 juli 2010
28-07-2010 17:09:29
buitenland
fotocredits: Flash 90
m i n d e r h e d e n i n I s ra ë l
Ethiopische vrouw buiten
de Deir Al-Sultan
De Ethiopische
pelgrims
De Ethiopisch-orthodoxe Kerk is verwant
aan de Koptische en heeft al sinds de Middeleeuwen een gemeenschap in Jeruzalem.
Vroege kerkhistorici vermelden dat er al in
de 4e eeuw Ethiopiërs in het Heilige Land waren. Hun heilige taal is het Ge’ez, die in het
thuisland zelf levend gehouden wordt door
de alom aanwezige priesters.
De Ethiopische pelgrims
zeggen af te stammen
van Menilek, de zoon
van koning Salomo en
de koningin van Sheba
Tegenwoordig wordt de Ethiopische Kerk
in Israël vertegenwoordigd door een kleine
gemeenschap bestaande uit enkele tientallen
monniken en nonnen, die onder leiding van
een aartsbisschop staan. Zij wonen op het
dak van het Deir Al-Sultan klooster, vlak bij
de Grafkerk in Jeruzalem, omdat zij geen geld
hebben om de belasting van hun eigen kapellen te betalen. Ook hebben zij in de buurt van
de orthodox-Joodse wijk Mea Shearim een
kerk. De pelgrims zeggen af te stammen van
Menilek, de zoon van koning Salomo en de
koningin van Sheba. Sinds het herstel van de
diplomatieke betrekkingen tussen Israël en
Ethiopië is de bedevaart door Ethiopiërs naar
Israël toegenomen.
19 menachem-av 5770
NIW7040_minderheden 2
C 40
| 25
28-07-2010 17:09:56
buitenland
m i n d e r h e d e n i n i s ra ë l
Koptische priesters
in de straten van
Jeruzalem
De Koptische of
Egyptische kerk
Ook de Koptische of Egyptische kerk is in
Jeruzalem vertegenwoordigd door monniken. Hun relatie met het Heilige Land werd
in de vierde eeuw gelegd na de stichting van
het monastieke leven door St. Anthonius. Ze
gebruiken in de liturgie de Alexandrijnse rite
en komen in Jeruzalem in een kapel van de
Grafkerk samen.
De Koptisch-orthodoxe Kerk heeft haar
wortels in Egypte, waar het merendeel van
de bevolking tijdens de eerste eeuwen van
onze jaartelling christen werd. Deze kerk had
al vroeg een invloed op de ontwikkeling van
het monnikendom in de woestijn van Judea.
De gemeenschap bloeide op tijdens de Mammelukse periode (1250-1517), en onder Mohammed Ali in 1830. De meeste Kopten wonen in Caïro en Alexandrië, en worden door
de Egyptische staat gediscrimineerd. Sinds de
13e eeuw wordt de (Koptische) Patriarch van
Alexandrië in Jeruzalem vertegenwoordigd
door een aartsbisschop. De gemeenschap telt
ongeveer 1500 geestelijken die voornamelijk
in Jeruzalem wonen.
26 | C 40
NIW7040_minderheden 3
Aantallen:
Armeniërs: 1000
Grieks-katholieken: 60.000
Grieks-orthodoxen: 45.000
Rooms-katholieken: 20.000
Protestanten: 3000
Ethiopische Pelgrims
(alleen monniken): 500
Egyptische Kerk
(alleen monniken): 500
Protestanten
Amerikaanse en Zweedse protestanten
ontdekten het Heilige Land pas in de 19de
eeuw. Wat later kwam ook een grote groep
Duitse Tempeliers het land binnen, die waren
er al eerder geweest... Zij kwamen naar Palestina om de komst van de Messias te bespoedigen en het land leefbaar te maken. Tijdens de
Tweede Wereldoorlog werden de Tempeliers
het land uitgezet (onder andere naar Australië) omdat ze van herkomst Duits staatsburger waren. Hun originele huizen, stille getuigen van hun vroegere aanwezigheid, zijn
nog te vinden in woonwijken in onder andere
Haifa, Jeruzalem en Tel Aviv.
In Israël zijn drie protestantse nederzettingen. Kfar Habaptistim, ten noorden van
Petach Tikvah, opgericht in 1955, Nes Amim,
in de buurt van Nahariya, opgericht in 1963
door een groep Nederlandse en Duitse protestanten en Yad Hashmonah, ten westen van Jeruzalem, opgericht in 1971. De bewoners zijn
veelal vrijwilligers die voor een aantal jaren
naar Israël komen om hun steentje bij te dragen en vervolgens weer terugkeren naar hun
geboorteland. Verder zijn er nog een aantal
kleine protestantse kerkgenootschappen verspreid over het land.
30 juli 2010
28-07-2010 17:10:37
m i n d e r h e d e n i n I s ra ë l
Het Armeense volk, oorspronkelijk uit het
gebied dat overeenkomt met het huidige Armenië, bestaat al zo’n 2700 jaar. Net als het
Joodse volk hebben zij zich ook door de eeuwen heen verspreid over de wereld. Armeense centra vinden we in het Midden-Oosten
onder meer in Syrië, Libanon, Cyprus en Israël en er zijn grote Armeense gemeenschappen in de Verenigde Staten, Rusland, Frankrijk en Iran. In totaal zijn er wereldwijd zo’n
7 tot 10 miljoen Armeniërs, onder wie een
aantal beroemde.
Eindigt een achternaam op ‘ian’, dan heb je
meestal met iemand van Armeense afkomst
te maken, zoals zangeres Janis Ian, Charles
Aznavour(ian) en de componist Katsjatoerian. Ook zangeres Cher en tennisser André
Agassi zijn van Armeense komaf.
Al in 301 nam dit volk de christelijke
godsdienst als staatsgodsdienst aan. Daarmee is Armenië de oudste christelijke natie
ter wereld en al sinds de vijfde eeuw wonen
er Armeniërs in Jeruzalem. Volgens Armeense bronnen ontstond het eerste Patriarchaat
in het jaar 638, gebaseerd op een oorkonde geschreven door Kalief Omar aan de Patriarch
Abraham. Het Armeense Patriarchaat van Jeruzalem werd opgericht in 1311.
19 menachem-av 5770
NIW7040_minderheden 4
De genocide in 1915, aan het einde van het
Ottomaanse Rijk, kostte meer dan een miljoen Armeniërs het leven. Zij die het overleefden werden gedeporteerd of vluchtten, onder
meer naar Jeruzalem. In de Armeense bibliotheek is veel documentatie die herinnert aan
de honderden gemeenschappen die werden
vernietigd. Vóór 1939 bestond de Armeense
gemeenschap uit meer dan 15.000 leden, vandaag zijn dat er rond de duizend, ze zijn Israëlisch staatsburger, doen op vrijwillige basis
dienst in het Israëlische leger, en wonen verspreid over Tel Aviv, Jaffa en Haifa, maar de
grootste concentratie bevindt zich in de bekende Armeense wijk in Jeruzalem, die een
zesde deel van het oppervlak van de oude stad
beslaat.
De Armeniërs vormen
de oudste christelijke
natie ter wereld
In deze wijk geen drukke markten en toeristenwinkels, wel prachtige statige gebouwen, met onder meer de Jacobus-kathedraal.
De oorspronkelijke kerk dateert uit de vijfde
eeuw, maar het grootste deel van het huidige
gebouw (met omringende kloosters, bibliotheek, museum en drukkerij) is van later da-
buitenland
De Armeniërs
tum. Kenmerkend voor een Armeense kerk
is dat ze geen klokken hebben, maar in plaats
daarvan houten balken gebruiken die tegen
elkaar slaan. Dit stamt nog uit de Ottomaanse tijd toen klokken verboden waren.
De eerste drukkerij in Jeruzalem werd in
1833 door Armeniërs geopend. En ook het
vele keramiek dat je vroeger vooral in Jeruzalem zag, maar tegenwoordig overal in Israël,
is van origine Aramees.
Het instituut van Afrikaanse en Aziatische studies aan de Hebreeuwse Universiteit
van Jerualem heeft een Armeense leerstoel
met als specialisatie de Armeense taal, literatuur, geschiedenis en cultuur. Ook de Armeense genocide is daar onderdeel van. Dit
laatste is een behoorlijk heet hangijzer binnen de Armeense gemeenschap. Geen enkel
land ter wereld, ook de staat Israël niet, heeft
de genoicide ooit officieel erkend. Turkije
heeft altijd gedreigd de banden met Israël te
verbreken als dit punt zou worden besproken. Gezien de huidige politieke situatie zou
dat nu weleens kunnen veranderen. n
Volgende week het laatste deel in deze serie, met
onder meer aandacht voor de Bahaï.
Met dank aan Ineke Soesan,
gids in Israël
C 40
| 27
28-07-2010 17:11:00
BOEKEN
C U LTU U R
uiteindelijk verraadt. Roosje komt in zes
concentratiekampen terecht. In Auschwitz
leert zij SS’ers dansen en de bijbehorende
etiquette. Roosje overleeft de oorlog en
komt uiteindelijk in Zweden terecht. Met
enkele foto’s (in z/w).
Melvin Konner:
Het Joodse lichaam
(vertaling Irving Pardoen)
Paperback, Uitgeverij Atlas 2010, 272 blz.,
€24,90. ISBN: 9789045016337
M
elvin Konner is een Amerikaanse
antropoloog. In dit fascinerende boek
geeft hij een ‘anatomische geschiedenis
van het Joodse volk’. Daarbij onderzoekt
hij de meest uiteenlopende aspecten van
het ‘Joodse lichaam’: van seks, besnijdenis,
menstruatie tot en met het veronderstelde
en omstreden bestaan van Joodse genen.
Konner kijkt ook naar ideeën over de Joodse
fysiologie door niet-Joden. Curieus is een
Amerikaans kaartje uit 1888 met daarop
negen kenmerken van de Joodse fysiek (kop:
‘Hoe wij hen kunnen herkennen’). Ook de
ideeën van de nazi’s over de Joodse bouw komen natuurlijk aan bod. Met een fotokatern
en eindnoten.
Hinke Piersma:
Bevochten recht
Paperback, Boom 2010, 348 blz.,
€29,50. ISBN: 9789085069508
is verbonden aan het Nederlands Instituut
voor Oorlogsdocumentatie, beschrijft hoe
moeizaam de ereschuld werd ingelost om
zorg te dragen voor de slachtoffers van de
Tweede Wereldoorlog. Telkens opnieuw
moest worden vastgesteld wie wel en wie
geen recht had op een buitengewoon pensioen of een bijzondere uitkering. De overheid
delegeerde deze taak aan de Buitengewone
Pensioenraad, de Uitkeringsraad en de Raad
Uitkeringen Burgeroorlogslachtoffers, maar
zij hadden hun handen geenszins vrij. Touwen-Bouwsma laat zien dat de toepassing en
uitvoering van de wetten zich grotendeels
buiten de gangbare beleidskanalen van
de overheid voltrok, met alle bestuurlijke
problemen van dien. Een complicerende
factor was dat telkens nieuwe groepen oorlogsslachtoffers om toelating tot de wetten
vroegen.
I
n deze grondige studie volgt Hinke
Piersma de politieke debatten die voorafgingen aan de uitkeringswetgeving voor
oorlogsslachtoffers. Arbeidsongeschikte
verzetsstrijders en zeelieden kregen al vlak
na de oorlog het recht op een buitengewoon
pensioen. Andere groepen oorlogsslachtoffers waren nog lange tijd aangewezen op de
gemeentelijke sociale diensten. Van de zeven hoofdstukken in dit boek gaan er twee
over de uitkeringswetgeving voor Joden.
Piersma schrijft onder meer over de schadevergoeding uit Duitsland en de verdeling
van deze gelden, over de totstandkoming
van de Wet Uitkering Vervolgingsslachtoffers (WUV) en over de rol die het Joods
Maatschappelijk Werk hierbij speelde. Zij is
als (gepromoveerde) historicus verbonden
aan het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie.
Anthonie Holslag:
In het gesteente van de Ararat
Paperback, Uitgeverij Aspekt 2010,
268 blz., €19,95. ISBN: 9789059117945
D
Paul Glaser:
Tante Roosje
Paperback, Uitgeverij Verbum 2010, 296
blz., € 17,95. ISBN: 9789074274432
T
ijdens een bezoek aan Auschwitz ontdekt Paul Glaser in een vitrine een koffer uit Nederland met zijn achternaam erop.
Dit is het begin van een zoektocht waarin
hij het familiegeheim onthult: de Joodse
identiteit van zijn familie en het verzwegen
lot van zijn tante Roosje. Roosje was een
geëmancipeerde danslerares die werkte
in Amsterdam, Londen, Parijs, Berlijn en
Brussel. Op haar 25ste trouwt ze met de verkeerde man: een nazi-sympathisant die haar
28 | C 40
NIW7040_boeken_sanders 1
Elly Touwen-Bouwsma:
Op zoek naar grenzen
Paperback, Boom 2010, 404 blz.,
€ 29,50. ISBN: 9789085069706
D
eze studie vormt een tweeluik met het
bovengenoemde boek. Elly TouwenBouwsma, een historisch antropoloog die
e Armeense vervolging wordt beschouwd als de eerste volkerenmoord
in de twintigste eeuw. In dit boek onderzoekt Anthonie Holslag, een cultureel
antropoloog, de langdurige gevolgen van
deze genocide. De kernvraag van zijn boek:
hoe beïnvloedt zo’n gebeurtenis het wereldbeeld, de politieke standpunten en het
dagelijks leven van de slachtoffers en hun
nabestaanden? – een vraag die tevens van
toepassing is op de sjoa. Door middel van
historische documenten, ooggetuigenverslagen, interviews en levensverhalen schetst
Holslag een beeld van een getraumatiseerde
bevolkingsgroep wiens identiteit geheel van
de genocide is doordrenkt.
Ewoud Sanders
30 JULI 2010
28-07-2010 16:50:26
co lu m n aw ra h a m m e i j e r s I
n het heftige tv-programma Jiskefet krijste
José – de vrouw van witte neger Oboema
– herhaaldelijk: „Dood! Dood!” Maar daarover zo meer.
In mijn column van 2 juli citeerde ik Yoel
Marcus, die in kwaliteitskrant Ha’aretz bezorgd concludeerde: ‘Ultra-orhodoxie is de
leidende kracht achter racisme en verdeling
binnen de Israëlische samenleving’. Dat is
Awraham
nogal wat. Toch heb ik zijn visie serieus geMeijers
nomen, want ook ik had – hoe bizar dat ook
moge klinken – het gevoel dat ultra-ortodoxen de lont in het kruitvat van het jodendom in het algemeen en in dat van het toch al zo
explosieve Israël in het bijzonder, hebben gestoken. Raar hè? zo’n
denkwijze.
Zotte gedachtespinsels waren het, nergens op gebaseerd. Want
voor elke samenleving is het een Ware Zegen dat clubjes mannen
hoogstpersoonlijk van Schepper doorkrijgen hoe aan bijvoorbeeld
het religieuze, morele, culturele en politieke ‘verval’ van de staat
een halt kan – nee; móét – worden toegeroepen. Of dat zij die staat
pas erkennen na Zijn teken. Of dat ze namens Hem de schatkist van
de perfide staat geestdriftig plunderen. Of een premier van de staat
moet overhoop worden geschoten daar hij poogde vrede met de vijand te stichten. Jawel. Dat heeft Hij in 1995 een ultra ingefluisterd,
die daarop Yitzchak Rabin ombracht. Want Schepper houdt niet van
vrede, zeggen uitverkorenen binnen het Uitverkoren volk. Een jaar
eerder kreeg topextremist Baruch Goldstein van Hogerhand bevel
zo veel mogelijk Palestijnse mensen in de moskee bij de Machpela
te doden. Want Hij houdt niet van Palestijnse mensen. Verder wordt
her en der brand gesticht. Zij die weigeren te denken en te handelen
als Uitverkorenen krijgen ransel. Palestijnse keuterboeren worden
getreiterd en vermoord. Dat soort goddelijke opdrachten. Ik zeg altijd: Het Israëlische/Joodse volk vaart wel bij deze Menschen. Vandaar dat doemscenario’s van Yoel Marcus en mij wellicht op fantasie
berustten.
Maar! Toch nog geheel onverwachts kwam Yitzhak Shapira in
mijn leven. Hij is het bewijs dat mijn zwartgalligheid klopt. Shapira
was mij van dienst wegens het afscheiden van zijn boek The Kings
Torah, een titel die niet veel goeds belooft. En dat blijkt wel uit de
deprimerende bijdrage van Chaim Levinson in Ha’aretz – zal wel
weer zo’n zelfhatende linkse on-Jood zijn.
Shapira is hoofdrabbijn (of hoe zeg je dat?) van een belangrijke
jesjieva in Yitzhar, op de bezette Westelijke Jordaanoever. Basisfilosofie van dit invloedrijke leerhuis: uitschakelen van Regering &
Knesset om een religieuze dictatuur te vestigen. Zoals in Iran.
Begin dit jaar is Shapira gearresteerd op verdenking van betrokkenheid bij brandstichting van een moskee in Yasuf, maar werd vrijgelaten. Een letterlijk levensgevaarlijke kwibus is Shapira; in zijn (in
beslag genomen) boek schrijft deze Mensch: ‘Volgens de Joodse wet
is het toegestaan niet-Joden te vermoorden’. Hij moedigt dit vervolgens gretig aan.
Evenals José en haar witte neger Oboema is moorden het parool.
Het verschil met Shapira is dat José en Oboema bijzonder geestig
waren.
19 menachem - av 5770
NIW7040_meijers-wieken 1
Gesprekken
O
p vakantie in Israël, alweer een tijd
geleden, werden wij op straat in Jeruzalem aangesproken door een oudere
heer. Of we het leuk vonden in Israël? Een
gesprek ontspon zich in die vreemde mix van
Engels, Ivriet en Jiddisch, een mengelmoes
die je met niemand anders in de wereld dan
met Joden kunt spreken. Hij vertelde over zijn
alia in de jaren 30 en zijn tijd in de Hagana tijRon van
dens de Onafhankelijkheidsoorlog in 1948. En
der Wieken
zoals dat in Israël gebeurt vroeg hij: „Komen
jullie morgen bij mij thuis lunchen?” Helaas, de volgende dag zouden
wij naar huis gaan, home, habajita. „Oké,” zei hij, en schakelde over op
een ander chapiter. „Wat deden jullie ouders in de oorlog?”
Míjn ouders waren halsoverkop Europa uitgevlucht en na omzwervingen over letterlijk de halve wereld in Nederland teruggekomen. Mijn vader als soldaat in de Prinses Irene Brigade met levensgevaar betrokken bij de bevrijding van België en Nederland, en mijn
moeder na de bevrijding. Mijn schoonouders zaten drie jaar deels
op een zolder en deels onder de grond van een boerderij verborgen.
Om alle vier tot de ontdekking te komen dat vrijwel iedereen van
hun familie vermoord was, door de Duitsers, en hun bezit gestolen,
door de buren.
Aan het einde van het verhaal vroeg hij: „So tomorrow you’re
going back to Holland?” Om er met sarcasme in zijn stem aan toe
te voegen: „and, after what you told me, you call thát place hóme?
Dear family, thís is your home!” Na wat je me net verteld hebt noem
je dat nog steeds thuis? Dít is jullie thuis!
Een ander gesprek, wat korter geleden, vond plaats in een Nederlands niet-Joods gezelschap waar we het onder de borrel over
zeilen hadden. Ik bekende dat ik er niet van houd, waarop een van
mijn niet-Joodse kennissen zei: „Kun je toch zien dat je geen échte
Nederlander bent.”
Soms rinkelen die woorden weer in mijn oren. Ja, de geschiedenis ten spijt beschouw ik Nederland als mijn thuis, en nog steeds als
een goed land voor Joden. Maar toch, op een sluipende manier, net
niet meer helemaal. En al voelen we ons Nederlander, mij bekruipt
de twijfel of de andere Nederlanders dat ook vinden.
Misschien moeten we in deze pluriforme maatschappij niet al te
gevoelig zijn, niet te snel op onze tenen getrapt door allerlei ondoordachte uitspraken van mensen die mogelijk geen kwaad bedoelen.
Beter dat we ons kruit drooghouden voor lieden die ons bewust beledigen of belagen. Maar ergens in het Joodse bewustzijn blijft altijd
die gedachte rondspoken dat het hier ook niet voor altijd is, dat je op
tijd moet vertrekken. En dan klinken de woorden van de oude man
weer luid en duidelijk in mijn oren.
C 40|
religie
Uitverkorenen
co lu m n r o n va n d e r w i e k e n
29
28-07-2010 16:58:20
sch ei di ng man en vrouw
V
Esther Voet
oor de verbouwing van een
voormalige kerk in Amstelveen tot synagoge ligt inmiddels een plan, waarin
voor de vrouwengalerij op
advies van Opperrabbijn Ralbag een oplossing wordt gezocht in de vorm
van een balkon. Intern heerst daarover bij de
NIHS verdeeldheid, niet alleen vanwege de
hoge kosten die de aanleg van een balkon met
zich meebrengt (raming: twee ton), maar ook
omdat een significant aantal vrouwen liever een oplossing in de vorm van een scheidingswand zou zien. Daarover heerst onderlinge verdeeldheid. Zeker is in ieder geval dat
mannen en vrouwen naar orthodox-Joodse
traditie ook in deze synagoge zullen worden
gescheiden.
Het NIW vroeg Dayan Evers nadere uitleg
over het hoe en waarom van een scheidingswand – in het Hebreeuws mechietsa – of balkon.
„Een van de opvallende verschillen tussen een synagoge en een kerk bestaat uit een
scheiding tussen de afdeling waar de mannen
davvenen (bidden), en de vrouwengalerij,”
vertelt hij. „De mechietsa kan verschillende
vormen aannemen; in sommige synagogen is
het een breed, dik gordijn, in andere staat een
rasterwerk van ijzer of hout, of worden gordijn en rasterwerk gecombineerd.
„In de traditionele Amsterdamse synagogen zijn de aparte afdelingen niet gelijkvloers
ingericht. In de Rav Aharon Schuster-synagoge aan het Jacob Obrechtplein zitten de vrouwen op een balkon. Bij een balkon over de
lengte en breedte van de synagoge is niet zo
een ‘dichte’ mechietsa nodig als bij een gelijkvloerse scheiding. Een balkon is volgens sommigen tevens de beste manier om de dames
te betrekken bij de dienst en het ‘sjoelgebeuren’. Op die manier zitten zij het dichtst bij de
bima, kunnen zij alles overzien en de dienst
optimaal volgen.
„Architectonisch wordt juist deze scheidswijze in de Nederlands-Joodse traditie door
velen als de typische inrichting van een sjoel
ervaren. Verschillende Amsterdamse sjoels
3 0 | C 40
NIW7040_religie_tamara 1
Van balkon en mec
fotocredits: collectie Joods Historisch Museum, Amsterdam. foto Peter Lange, 2008
religie
Waarom zitten in het
traditionele jodendom
mannen en vrouwen
eigenlijk gescheiden in
de synagoge? Dayan
Evers legt uit.
De Esnoga bij kaarslicht
zijn ingericht in een voormalige kerk. Sommigen ervaren een balkon dan als integraal
onderdeel van het sjoel-interieur, omdat men
op deze wijze duidelijk afstand neemt van de
vorige bestemming als kerk. Mijn moeder
(NIW-columniste Bloeme Evers, red.) voegt
hieraan toe, dat de architecten er zeer op moeten letten, dat niet alleen de eerste vrouwenrij alles kan volgen maar ook de achterste. Zij
heeft echter voorkeur voor een gelijkvloerse
opstelling.”
‘Weet voor Wie u staat’
is het motto, en niet
‘Weet naast wie u zit’
Verschillende klassieke schrijvers, zoals
Flavius Josephus (38-100), maken al melding
van gescheiden zitten in de periode van de
Tweede Tempel. Aparte afdelingen worden al
in de Misjna en de Talmoed vermeld. „De Joodse Geleerden vreesden al lang voor het begin
van de burgerlijke jaartelling dat de plechtigheid van de ceremonie zou lijden onder een
gemengd publiek. Zij bepaalden toen, dat er
een apart balkon voor de dames moest worden ingericht om lichtzinnigheid te voorkomen (B. T. Soeka 51b-52a).”
Hetzelfde moet gelden voor de inrichting
van de synagoge, die als een miniatuur-Tempel wordt gezien. Restanten van aparte galerijen in opgegraven oude Israëlische synagogen vertonen ook zo’n scheiding. De
mechietsa heeft dus een duidelijk Joodse
oorsprong. Het afschaffen van de mechietsa
wordt volgens het orthodoxe jodendom ge-
Hoe zit het bij de Liberalen?
Bij de LJG zitten mannen en vrouwen niet
gescheiden, voorzitter van de LJG Ron
van der Wieken legt het liberale standpunt uit: „Vrouwen zijn bij ons volledig
geëmancipeerd. Wij vinden dat we vrouwen als tweederangs Joden behandelen
als we ze ergens achterin of op een balkon wegstoppen. Dan zou je net zo goed
mannen daar neer kunnen zetten, maar
die hebben ook niets misdaan, dus kiezen
we voor een oplossing waarin beide seksen kunnen zitten waar ze maar willen.
Er is wel gesproken over een mechietsa
die van voor naar achter door de zaal
30 juli 2010
28-07-2010 17:00:47
Ra b b i j n ta m a ra h b e n i m a
zien als het volgen van gebruiken en zeden
van andere religies. Maar is het scheiden van
mannen en vrouwen geen uiting van een inferieure positie van de vrouw? Dayan Evers:
„Dat vind ik een aanvechtbare stelling. De
Joodse traditie erkent de gelijkwaardigheid
van man en vrouw. Maar gelijkwaardigheid
betekent niet automatisch functionele gelijkheid. De Tora-traditie kent verschillen tussen
mannen en vrouwen in een beperkt aantal
religieuze verplichtingen maar die staan in
heen loopt, dus de zaal in twee evenwijdig lopende, gelijkwaardige helften
verdeelt, want er kan natuurlijk wel zoiets als afleiding zijn als er iemand van
het andere geslacht in de buurt komt,
bij mij tenminste, sommige mannen
hebben dat juist met mannen om hen
heen. Maar het is ons te omslachtig en
met wat oefening kun je vrouwen om je
heen hebben en toch met aandacht je
tefilles zeggen. En dan is er nog de ‘families that pray together, stay together’doctrine die wel goed klinkt, maar nooit
bewezen is.”
19 menachem - av 5770
NIW7040_religie_tamara 2
Willen we in een toestand van volledige
kavvana komen, dan dient de omgeving zo
te worden ingericht, dat niets je daarvan kan
afleiden. Daarom is praten in de synagoge
niet toegestaan. Ook je buurman of -vrouw
heeft recht op een ongestoorde aandacht tijdens de dienst. Dayan Evers: „Directe fysieke aanwezigheid van de andere sekse is ook
een aandachtstorende factor. Hoe kan je van
de gemiddelde mens verwachten dat die de
aandacht volledig op G’d concentreert, als de
ogen zich elders richten?
„De mechietsa beschermt de mens tegen
zijn eigen bewuste of onbewuste interesses
buiten het gebed en werkt preventief. Zelfs
een marginaal bewustzijn van de aandacht
of aanwezigheid van de andere sekse kan een
gebrek aan serieuze oplettendheid in de hand
werken. Een synagoge is een heilige plaats.
Heiligheid heeft vele betekenissen maar de
grootste gemene deler is wel het verlangen
om jezelf te ontstijgen, hoger te reiken. Seksualiteit is in het jodendom niet vies of zondig.
Maar dit betekent niet, dat het seksuele in de
mens zonder nadere restricties onschadelijk
is. Hoe goed onze bedoelingen ook zijn, een
gemengd gezelschap creëert een milieu waarin een sfeer van heiligheid moeilijk haalbaar
is. ‘Weet voor Wie u staat’ is het motto, en
niet ‘Weet naast wie u zit’. Juist het gescheiden davvenen bevestigt volgens het traditionele jodendom de waardigheid van ieder individu en met name die van de vrouw. De Tora
gaat ervan uit, dat zij niet hoeft te steunen op
een superieur manspersoon. In spiritueel opzicht is zij haar mans gelijke, in staat om G’d
te benaderen, zoals zij is.” n
Redeloze haat
D
e rabbijnen die over
de verwoesting van
de Tweede Tempel nadachten kozen voor zelfkritiek.
De belangrijkste reden waarom
de Tempel werd verwoest was
de redeloze haat tussen Joden
onderling. We hebben het
met Tisja Be’av weer gehoord.
Tamarah
De Romeinen waren beslist
Benima
de vijand. Zij vernietigden de
belangrijkste plek in het jodendom. Maar, zeiden de
rabbijnen, de Romeinen waren slechts een wapen in
Gods hand. Die opstelling vloeit logisch voort uit de
idee dat de Allerhoogste alles beslist. Goed, en kwaad.
Toch is het ook moedig om de schuld voor het drama
niet alleen bij de Romeinen te leggen. Of te roepen
dat het Noodlot (met een hoofdletter) had toegeslagen, oftewel te roepen dat God noch Joden de Ramp
konden voorkomen.
Te zeggen dat ‘redeloze haat’, haat zonder enige
aanleiding, haat om niets, de destructie bracht, betekent dat Joden de controle houden over hun eigen lot.
‘Redeloze haat’ kun je immers voorkomen. Althans,
dat dacht ik tot voor kort. Maar de machtsstrijd in de
Joodse wereld over de vraag wie mag bepalen wie tot
het jodendom toetreedt, alleen orthodoxe rabbijnen
of ook liberale en Conservative, heeft me aan het twijfelen gebracht. Is redeloze haat echt te voorkomen.
Kan redeloze haat echt worden weggenomen? Het
lijkt er niet op. In Israël heeft de (extreme) orthodoxie
door het politieke systeem veel politieke macht. Wereldwijd mag het zo zijn dat er meer liberale Joden zijn
dan orthodoxe (afgezien van de seculieren die echt de
overgrote meerderheid vormen), maar in de politieke
verhoudingen in Israël wordt dat niet weerspiegeld.
Seculiere Israëli’s verafschuwen weliswaar de politieke koehandel van de (ultra)orthodoxie, maar als
het erop aankomt wordt de Reform in Israël door hen
nauwelijks gesteund. Het orthodoxe jodendom wordt
door hen meestal als ‘het’ jodendom gezien. Met als
gevolg dat opname in het jodendom de speelbal is geworden van een politieke strijd. (Ultra)orthodoxe machers haten de Reform. Ze maken de Reform verantwoordelijk voor assimilatie, afvalligheid, de shoa en
de miserabele positie van Israël in de wereld. Niet dat
ze weten wat er werkelijk in de liberale sjoels gebeurt,
want daar komen ze niet. Niet dat ze weten hoe het
liberaal-Joodse leven werkelijk wordt geleefd. De haat
zit dieper, ze is voor geen redelijk argument gevoelig.
Is de tegenstelling altijd zo groot geweest? Niet in de
eerste eeuw dat het liberale jodendom bestond. Hij
is gegroeid in de loop der tijd. Alleen als tolerante en
gematigde orthodoxen tegen de fundamentalisten in
eigen kring opstaan, is er hoop dat de redeloze haat
niet verder de verhoudingen corrumpeert. Tegen de
extremistische fundamentalisten kunnen liberale
Joden in hun eentje de strijd niet winnen.
C 40
r e l igi e
mechietsa
principe los van begrippen als inferioriteit of
superioriteit.
„De synagoge is de arena voor de relatie
met G’d. De Joodse opvatting omtrent davvenen komt naar voren in de vertaling van
het woord tefilla - gebed. Tefilla betekent onder andere ‘zichzelf beoordelen’. Wanneer je
voor G’d staat, ga je je wegen na en onderwerp
je jezelf aan een kritische beschouwing vanuit G’ds oogpunt. Davvenen is veel meer dan
alleen het reciteren van een lijst verzoeken
aan het Opperwezen. Davvenen heet in de
Talmoed avoda sjebaleev: het bewerken, openstellen, verfijnen en offeren van het hart.
„Veel Heilige Arken – waarin de Torarollen
staan – worden gesierd door de spreuk: ‘Weet
voor Wie u staat’. Tijdens het gebed onderwerpen wij ons volledig aan Zijn wil en voelen wij ons gezuiverd van ieder egoïsme en
egocentrisme. Deze volledige concentratie op
het Opperwezen, het totale bewustzijn van
alleen G’d en niets anders, heet in de Joodse
wet kavvana – concentratie. Zonder kavvana
is het gebed een verzameling holle frasen.”
| 31
28-07-2010 17:01:12
religie
sj o e lt i j d e n
overzicht sjoeltijden
vrijdag
30• 19
sjabbat
31 • 20
Eekev
vrijdag
06• 26
sjabbat
07• 27
Re-ee
Begin sjabbat
20.05
Einde sjabbat
22.27
Begin sjabbat
19.55
Einde sjabbat
22.13
-
-
-
-
06.30
07.00
20.05
07.25
09.00
09.00
22.27
09.00
06.30
07.00
19.55
07.25
22.13
09.00
20.05
22.27
19.55
22.13
07.15
08.30
07.15
08.30
20.05
07.15
22.27
09.00
19.55
07.15
22.13
09.00
20.05
-
22.27
-
19.55
-
22.13
-
08.00
20.05
aansluitend
09.00
20.05
aansluitend
20.05
met nacht
08.00
19.55
aansluitend
09.00
19.55
aansluitend
19.55
met nacht
07.25
20.05
-
09.00
21.00
22.27
09.00
21.00
22.27
09.00
21.12
22.27
09.00
21.12
09.30
07.25
19.55
-
09.00
20.45
22.13
09.00
20.45
22.13
09.00
20.58
22.13
09.00
20.58
09.30
20.00
10.00
20.00
10.00
juli/augustus • menachem-aw
Joodse Gemeente Amsterdam
V.d. Boechorststr. 26
- Amstelveen sjachariet
mincha
ma’ariw
- Buitenveldert
sjachariet
mincha
ma’ariw
- Lekstraat
- Rav Aron Schuster
J. Obrechtplein
www.RAS-Club.nl
Sjoel West
sjachariet
mincha
ma’ariw
sjachariet
mincha
ma’ariw
Portugees-Israeliëtische Gemeente
- Amsterdam
Mr. Visserplein 3
Portugees-Israeliëtische Gemeente
- Amstelveen
Texelstraat
Beth Shalom
Kastelenstraat 80
Amsterdam
Kehillas Ja’akov
Gerard Doustraat 238
LJG Amsterdam
Onder voorbehoud van de verhuisdatum: Stadionweg 269, Amsterdam
CIZ-sjoel Amstelveen
20.05
09.00
19.55
09.00
Beit Ha’Chidush 020 6241523
www.beithachidush.nl
-
-
20.00
-
Sjoel Zuidoost [email protected]
-
-
-
-
Joodse Gemeente Haarlem
-
09.00
-
09.00
NIG Leiden
-
-
-
-
NIG Den Haag
20.05
09.00, 21.12
19.55
09.00, 20.58
Scheveningen
20.05
09.30
19.55
09.30
LJG Beth Jehoeda Den Haag
18.30
09.30
18.30
09.30
Joodse Gemeente Rotterdam
LJG Rotterdam
NIG Utrecht
20.05 (afspr.)
18.30
-
09.00
09.30
19.55 (afspr.)
-
09.00
10.00
09.30
LJG Utrecht [email protected]
NIG Bussum
20.00
-
09.30
20.00
-
09.30
Joodse Gemeente Almere
-
10.00
-
-
LJG Flevoland 06 49800815
20.00
-
-
-
Masorti Almere
-
-
-
-
NIHS Arnhem
NIG Amersfoort
LJG Gelderland
-
09.00
-
-
09.00
-
NIG Nijmegen
-
-
19.55
09.30
NIG Zwolle
NIG Groningen
NIG Leeuwarden
Beth haChidoesj haTsfoni 06 44753370
-
09.00
-
-
-
LJG Or Chadasj Twente
-
-
-
10.00
NIG Twente Prinsestr. 18, Enschede
-
09.30
-
09.30
PJG Noord-Nederland Beth Hatsafon
0513631160
-
Havdala avond
in Friesland
-
-
LJG Brabant
-
-
-
-
NIHS Limburg
-
-
-
-
Joodse Gemeente Zeeland
20.05
10.00
19.55
10.00
3 2 | C 40
NIW7040_sidra 1
Zwembroek
H
et is alweer
vele jaren
geleden
dat het, ook toen,
voorjaar werd en
wij aan de vakantie
dachten. Daar mijn
echtgenoot z.l. geen
kampeerder was,
Bloeme
‘want waar moet ik
Evers-Emden
mijn scheergerei laten?’ moest er wat anders bedacht worden.
Naar de zon reizen met kinderen, hetgeen betekende urenlang in de auto zitten,
ruzies beslechten, neuzen vegen, luiers verschonen, was voor ons géén optie. Hotels
vonden we te duur met een groot gezin, dus
wat bleef er over? Huisje huren.
Daar mijn man veel door Nederland
reisde ging hij daaropuit toen hij toch onderweg was. Kwam thuis met meerdere
mogelijkheden. Ik vroeg: „Is er warm water?
Hoe zijn de bedden? Is er een wasmachine
in de buurt?” Dat wist hij dan niet zo goed,
maar hij was ervan overtuigd dat het prima
terecht zou komen, want de omgeving was
vol gezonde buitenlucht, beeldschone beplanting en bomen en er kon veel gefietst
worden.
Op hoop van zegen dan maar... Het inpakken was helaas steeds mijn werk, mijn
man zocht alleen zijn sokken en dassen(!)
uit en legde die voor mij klaar. Als alles in
de auto gestouwd was en de kinderwagen
vooruitgestuurd, zei mijn man: „Bloem, héb
je alles?” zonder nader te specificeren. Knikte ik ja dan gingen we.
In het huisje aangekomen (strómatrassen...) pakte ik uit, spullen voor elk kind
hier, voor mij daar, voor mijnheer elders. Oj,
ik zag dat zijn zwembroek ontbrak en met
30 juli 2010
28-07-2010 17:24:30
ra b b i j n m e n n o t e n b r i n k
sidra van de week
r eligie
Bensjen
I
ontstellende helderheid zag ik hem voor
mijn geestesoog op de derde tree van onze
binnenhuistrap liggen; vergeten in te pakken. Ik besloot niets te zeggen, tenslotte
kon het aan de Hollandse kusten best drie
weken regenen of te koud zijn of er waait
een harde wind, en ruzie kon altijd nog,
nietwaar? Bovendien had ik een paar van
die elastische directoiretjes gekocht, die
juist in de mode waren en waarvan ik de
vuurrode net op ‘mijn’ plank had gelegd. Die
kon hij dan wel aandoen.
Inderdaad was het de eerste twee weken
geen strandweer, maar aan het begin van
de derde week ging de zon stralend op, het
woei nauwelijks en het was warm.
Dus wij naar het strand, met emmers,
schepjes, strandmatten, handdoeken, eten
en drinken, luiers, badmutsen, zwempakken en -broeken én de vuurrode, alles in een
paar grote tassen.
Er waren aan dat strand hutjes waarin je
je kon aan- en uitkleden zonder dat onhandige gedoe met handdoeken voor de private
plekken. De kinderen hesen zich als eersten
in badtenue, daarna ik en toen mijn man.
Na enige tijd riep hij vanuit het hutje dat
hij zijn zwembroek niet kon vinden. Ik was
alweer half vergeten welk meesterplan ik
had uitgedacht voor deze gelegenheid en
riep kribbig: „Jij kunt ook nooit wat vinden,”
wat wáár was, en begaf mij naar de hut.
Maar toen moest de naakte waarheid
uitgesproken worden. De mij toegestane
ruimte is gelukkig te gering om onze dialoog weer te geven... maar uiteindelijk rende hij, in het rood gehuld, snel de delicaatbedekkende golven in en zwom een hele
tijd, zonder dat de noodoplossing zijn lendenen verliet. Ten slotte holde hij weer naar
de hut en had toch nog lekker gezwommen.
19 menachem - av 5770
NIW7040_sidra 2
k breng je naar
een goed land,
van beken, bronnen en waterstromen, die ontspringen in valleien en
op bergen. Een land
van tarwe, gerst,
wijnstokken, vijgenRabbijn Menno bomen, granaatapten Brink
pelbomen, olijven
en honing, een land
waar je niet alleen brood zult eten, maar
het zal je daar aan niets ontbreken, een land
waar je ijzer en koper vindt. Wanneer je
daar in overvloed leeft, dank God dan voor
het goede land dat Hij je gegeven heeft:
we’achalta wesawata oewerachta et Adonai
Eloheecha, al ha’aretz hatova asjer natanlach” (Dew. 8:7-10).
1. Birkat hazan wehakol: We danken voor
het voedsel dat God de wereld en de mensheid heeft gegeven. Daarmee wordt alle leven mogelijk dat geschapen werd. Het gaat
hier over de Schepping, die de basis is van
ons bestaan. Sommigen zeggen dat Mosjé
deze beracha zelf heeft ingesteld toen het
manna regende uit de hemel.
2. Birkat ha’arets: We danken voor het
Land, de Tora en de briet mila. Deze vormen
allen een Verbond (briet) dat God met ons
is aangegaan. Sommigen zeggen dat Jehosjoea deze beracha heeft ingesteld toen hij
het land binnenging.
3. Birkat Jeroesjalajiem: Deze beracha is
voor Jeroesjalajiem en de Tempel. Na de verwoesting van de Tempel werd deze beracha
een uitdrukking van hoop en verwachting,
dat de stad en de Tempel weer herbouwd
zouden worden en de Davidische dynastie
Parasja Ekev
Dewariem 7:12-11:25
Als u dit leest, ben ik net van een korte
vakantie terug uit dat ‘erets tova’, uit dat
goede en prachtige land, waarvan je je realiseert hoe bijzonder het toch is.
Mosjé drukt het volk op het hart, dat
als ze eenmaal in het land wonen, ze nooit
mogen vergeten wie dit allemaal mogelijk heeft gemaakt. Door te bensjen na de
maaltijd, maken wij van iedere maaltijd een
mitswa, een heel speciale handeling. We
zijn geen dieren die hun prooi aanvallen en
verslinden, en als hun buik rond is gegeten
daar verder geen dieper gevoel bij hebben.
Als wij brood eten, hoeft dat maar een ‘olijf’
groot te zijn geweest en dan bensjen wij.
Maar daarvoor wordt ook een beracha
(hamotsie) gezegd over het brood: ‘Geprezen bent U, Eeuwige onze God, Koning van
tijd en ruimte, Die het brood voortbrengt
uit de aarde.’ Daarna eten wij brood, en
daarna voldoen we aan een mitswa die
direct uit Tora voortkomt: wij zeggen het
birkat hamazon, het gebed na de maaltijd.
Wij noemen dat bensjen. Dat komt niet van
het Jiddisch, maar dat woord komt uit het
Latijn, van benedictere, zegenen.
Het bensjen is opgebouwd uit vier berachot, met een hele mooie en logische
opbouw:
zou worden hersteld.
Sommigen zeggen dat de koningen David en Sjlomo deze beracha hebben ingesteld. Aan het einde van deze beracha wordt
ameen gezegd, ook door degene die de beracha zelf heeft uitgesproken, als teken dat
er een einde is aan de Bijbelse dankgeving,
en men een andere periode, de rabbijnse,
ingaat.
4. Birkat hatov we hametiev: Deze beracha werd ingesteld na de verwoesting van
de Tweede Tempel in 70, als dank voor Gods
goedheid. Vreemd na de verwoesting? Nee,
want men drukte hiermee uit dat de verlossing zou komen uit de ellende. Het is de
kracht van het jodendom, ook in moeilijke
tijden, dat er uiteindelijke altijd een uitweg
uit de ellende en rampen zal zijn.
Wij zien in het bensjen een logische opbouw: van Schepping, naar land, Tora en
Verbond, naar dank voor Jeroesjalajiem en
de Tempel, en toen die er niet meer was, het
verlangen en de hoop op de Verlossing, zelfs
in een tijd dat we buiten het land waren.
Want de verlossing zal zeker komen.
Wij eindigen het bensjen met een roep
om vrede: ‘De Eeuwige geeft kracht aan Zijn
volk, de Altijdzijnde zegent Zijn volk met
vrede’ (Psalmen 29:11).
C 40
| 33
28-07-2010 17:24:49
34 | C 40
188647.indd 34
28-7-2010 12:50:08
b r i ev e n
Bittere reflectie
B
A
ij elke geboorte aanschouwen wij het
prachtige wonder van de schepping.
Waarom zouden wij iets gaan veranderen
in wat ons van Hoger Hand gaaf werd gegeven? Hoe kan het een ‘religieuze’ plicht zijn
om in te grijpen in wat God creëerde? Want
Hij schenkt ons onze zonen onbesneden.
Dorry Dreese, Voorburg
Besnijdenis 6
M
et verwondering heb ik de brief, Besnijdenis 3, van Michael Golombok
gelezen (NIW 39). Ik dacht dat iemand van
het jodendom de geschiedenis wel wist.
Helaas dus niet. Niet de stonede profeet gaf
opdracht om te besnijden, het was de Eeuwige zelf die deze opdracht gaf (Genesis 17:
10 e.v.). Golombok vindt het belachelijk dat
Joden doorgaan met besnijden. Het zou belachelijker zijn als Joden (Gods volk, Gods
oogappel) daarmee stoppen. De besnijdenis
is in Golomboks ogen primitief en tribaal
en hij ziet het als ongewenste intimiteit
en kindermishandeling. Golombok woont
in Amsterdam. Het lijkt me dat daar zich
ergere zaken afspelen, die veeleer voldoen
aan zijn omschrijving. Ik kom er wekelijks
en zie nog wel andere zaken die met onze
levensstijl niet overeenkomen. De moderne
mens woelt om verandering en hunkert
toch weer naar het oude.
Weet Michael Golombok wat Jood betekent? God lover! En Joden? God lovers.
De profeet Mozes, die hij zo naar beneden
haalt was ook niet voor besnijdenis, maar
werd er door God toe gedwongen, zie Exodus 4:25. Als God het Mozes zo zwaar aanrekende, dan zal Hij daarmee een hoger doel
hebben. En wij als gewone stervelingen
dienen niet alles te willen beargumenteren
maar ook gewoon soms te accepteren.
P. ter Beek, Urk
ls (niet-katholieke) christenen schamen wij ons voor de zoveelste keer
over de houding van de Kerken door de eeuwen heen, en dan vooral over de gebeurtenissen tijdens en na de Tweede Wereldoorlog (Bittere reflectie, NIW 39), een tijd die
wij als kinderen nog hebben meegemaakt.
Tot op de dag van vandaag worden velen
van ons door hun eigen geestelijke leiders
misleid, want zij hebben gebrek aan kennis
van de Tenach, zijn ver verwijderd van de
bron en tonen daarbij een nogal hoogmoedige houding.
Maar laat ik u verzekeren dat u ook ‘chaveriem’ hebt, mensen die wél kennis hebben, die om Sion’s wil niet zwijgen, die zich
verzetten tegen de leugens en tegen alle
media-onzin, mensen die oprecht beseffen
waar onze plaats is (‘achter aansluiten’), die
zich verheugen over alle beloftes die HaSjeem over uw volk heeft uitgesproken en
die geloven dat Hij tot Zijn doel komt. Daar
zijn sinds 1948 genoeg tekenen van te zien,
toch? Al willen uw vijanden het niet: Am
Israël chai!
Mijn man en ik vertoeven al jaren regelmatig een poosje in uw land, Israël, vooral
in Jeruzalem, voelen ons als ‘Ruth’, hebben
ontzettend veel mogen leren en geven deze
rijkdom weer door aan anderen. Wij mogen
dan niet met velen zijn, maar wij zijn er
wel, zelfs in Limburg!
Hanneke en Jan Ruijters, Heerlen
boompje is zo geplant in Gaza en dan kunt
u al uw aanhangers oproepen om Gaza-dadels te kopen.
Jules Philips, Loenen a/d Vecht
Dadelactie 3
D
hr. Hamburger en zijn EAJG doen
aan symboolpolitiek (NIW 39). Hij
beweert dat dadels van de West Bank uit
illegale nederzettingen komen en daarom
niet gegeten mogen worden. Een dergelijke
actie zou vrede dichterbij brengen. Over de
Joodse nederzettingen kan ik alleen maar
zeggen dat hoe langer de Palestijnse regering vrede met Israël uitstelt, des te meer
nederzettingen er zullen komen. Dat die
nederzettingen een vrede zouden blokkeren is hypothetisch; toen er nog geen nederzettingen waren was er ook geen vrede
mogelijk. Dus waarom zou die vrede wel
mogelijk worden als de nederzettingen opgedoekt zouden worden en Jeruzalem aan
de Arabieren gegeven zou worden?
Van Palestijnse zijde is er nog nooit enig
voorstel gekomen om tot een betere verstandhouding te komen, laat staan tot een
vredesregeling. Slechts afwijzingen van
Israëlische voorstellen en het stellen van
onbereikbare eisen.
Rami de Lieme, Amstelveen
Dadelactie 4
I
Dadelactie 2
L
aat meneer Hamburger maar Palestijnse
dadels kopen en alles wat Turks is (NIW
39), de vrienden van Israël zullen juist de
Israëlische dadels kopen bij AH. Waarom
gaat meneer Hamburger niet in Gaza wonen met zijn vrienden die zo begaan zijn
met het lot van de Palestijnen? Een dadel-
n NIW 39 verdedigt Jaap Hamburger
de boycotactie die moet voorkomen dat
wij in Europa dadels kunnen kopen die
uit 'de bezette gebieden' afkomstig zijn.
Jammer genoeg voor Hamburger en zijn
medestanders werken boycotacties vaak
als een boemerang. In zeker negen van de
tien gevallen kun je er een is-gelijk-teken
tussen zetten. Ook met de zijne is dat het
geval. Producten uit de Palestijnse gebieden
Radio
STELLING
Dinsdag hadden 339 bezoekers van de CIDI-website gestemd
over de stelling:
Antisemitisme is geen Joods probleem, maar een probleem
voor de hele samenleving
Ja (244) 72 % Nee (95) 28 %
De nieuwe stelling luidt:
Abbas moet stoppen met zijn gedraai en directe
vredesbesprekingen met Israël beginnen
Stem mee op www.cidi.nl
19 menachem - av 5770
NIW7040_brieven 1
s e rv ic e
Besnijdenis 5
Internet
Zondag op Radio 5
Droevig maar nooit verbitterd. Een portret van
de bijna honderdjarige psychiater Hans Keilson
www.joodseomroep.nl met de
grootste Joodse agenda van Nederland
Adverteren?
Roel Abraham
telefoon: 06-54274244 e-mail: [email protected]
C 40
| 35
28-07-2010 16:52:54
b r i ev e n
s e rv i c e
werden dankzij de Israëlische bemoeienis
jarenlang in Europa verkocht onder de bepalingen voor Israëlische producten, omdat
ze via Israëlische kanalen hier op de markt
kwamen. Hamburgers actie tegen producten uit 'de nederzettingen' heeft ertoe geleid, dat de Europese Commissie nog eens
goed heeft gekeken naar wat er onder Israëlische vlag allemaal Europa binnenkwam.
Volgens het Handelsverdrag tussen Europa
en Israël geldt voor Israëlische producten
namelijk een korting. Het gevolg is dat
Palestijnse producten geen gebruik meer
kunnen maken van dat voordeel. Tel uit je
winst, en laat Hamburger zich eens afvragen wie de Palestijnen het beste helpt!
Monument Sneek
O
p 13 september 2010 wordt er een
nieuw Joods monument in Sneek onthult. Opperrabijn Jacobs zal het monument
onthullen (zie ook NIW 39). De Gemeente
Sneek heeft het initiatief genomen om dit
kunstwerk te plaatsen als eerbetoon aan
en ter nagedachtenis van de voormalige
Joodse gemeenschap in Sneek. Wij willen
hierbij nabestaanden van de Sneker Joodse
Gemeenschap uitnodigen om aanwezig te
zijn bij deze onthulling. Mocht men vragen
hebben dan kan men contact opnemen met
Yvonne Spits: 0515-485137 e-mail: y.spits@
sneek.nl
Roland van Geens, Huizen
Naschrift redactie: Hierbij is de discussie over de
dadelactie gesloten.
Oproepen
Jacques Kinsbergen
I
n verband met het produceren van een
documentaire over Dr. P.C.M. van de Velde, in de oorlog geneesheer-directeur van
het Bethesda ziekenhuis in Hoogeveen, ben
ik op zoek naar dhr. Jacques Kinsbergen,
geb. 6 februari 1935 in Amsterdam, zoon
van Lion Kinsbergen en Eva Komkommer.
Dr. van de Velde heeft in WOII talloze Joden gered waaronder Jacques Kinsbergen
die als 8-jarige een levensgevaarlijke ziekte
kreeg en door Dr. van de Velde is genezen.
Na de oorlog heeft Jacques Kinsbergen Dr.
van de Velde voorgedragen voor de Yad
Vashem-onderscheiding. Reacties graag
naar Dick van der Horst, tel. 078-6773611 of
06-54764338 (www.beeldwerkers.nl).
Personalia
Nieuw bestuur
H
et bestuur van ARZA-Nederland bestaat uit: Samu de Leeuw – voorzitter, Mira Moorthaemer – secretaris, Coen
Abram – penningmeester en Roos van der
Wieken – lid; rabbijn Marianne van Praag
is als adviseur aan het bestuur van deze liberaal-zionistische organisatie verbonden.
Geslaagd
T
om Vader uit
Soesterberg is
geslaagd voor de
Master Internationale Organisaties
en Internationale
Betrekkingen aan de
Rijksuniversiteit
Groningen.
colofon
Opgericht 4 augustus 1865 is het niw het
oudste nieuws- en opinieblad in Nederland.
Het beoogt onafhankelijk informatie te verschaffen aan en over de Joodse gemeenschap
in Nederland. Het niw is een uitgave van de
Stichting Nieuw Israelietisch Weekblad.
Bestuur Joelek Goldfinger (voorzitter),
Uri van Gelder (vice-voorzitter), Ralph Prins
(penningmeester), Isabelle Tugendhaft,
Sidney Bialystok, Yasha Lange en Robin
Goudsmit.
Commerciële exploitatie:
Koninklijke bdu Uitgevers bv, Barneveld,
www.bdu.nl
Bezoekadres: Isaac Titsinghkade 111,
1018 ll Amsterdam
Hoofdredacteur: Esther Voet
Redactie: Ted de Hoog, Simcha Tas,
Rika Pais (secretariaat), Lila Ivensky (documentatie), Jaime Halegua (fotografie), Ariëla
Legman (corrector)
t (020) 627 62 75, f (020) 624 25 19,
e [email protected]
Basisontwerp:
Hyperion creatieve communicatie
Vormgeving:
Dick Noordhuizen, Gaby van Ineveld
Abonnementen/administratie
Koninklijke bdu Uitgevers bv,
Postbus 67, 3770 ab Barneveld.
t (0342) 494 844, f (0342) 494 299,
e [email protected]
Nederland en België: per jaar € 131,05 (acceptgiro), € 129,05 (automatische incasso) of
€ 65,55 (studenten); per half jaar € 67,10 (acceptgiro) of € 65,10 (automatische incasso);
per kwartaal € 34,85 (acceptgiro) of € 32,85
(automatische incasso). Europa: € 196,70
(acceptgiro). Rest van de wereld inclusief
Israël: per jaar € 318,55 (acceptgiro). Half
jaar Europa (6 maanden) € 98,35, half jaar
rest van de wereld inclusief Israël € 159,25.
Abonnementsgeld dient bij vooruitbetaling
te worden voldaan. Abonnementen kunnen
per nummer ingaan en worden automatisch
verlengd, tenzij een maand voor het verstrij­
ken van de abon­ne­mentsperiode schriftelijk
bericht van opzegging is ontvangen. Losse
nummers: € 3,–; beperkt verkrijgbaar in de
losse verkoop in Nederland.
Distributie: Van Gelderen, Gilze, t (0161)
45 73 00. Voor lezers met een leeshandicap
verschijnt het niw ook op daisy cd-rom.
Inlichtingen: Dedicon, Postbus 24, 5360 aa
Grave, t (0486) 486 495, www.dedicon.nl
Advertenties
t (020) 623 55 84, f (020) 624 25 19,
Koninklijke bdu Uitgevers bv inzake niw,
Postbus 15341, 1001 mh Amsterdam
Mannetjes
Er zit maar een ding op
als Zweden niets doet
aan het antisemitisme.
Een boycot! Geen Zweedse
meubeltjes meer?
Advertentieverkoop: Roel Abraham,
t 06-54 274 244, e [email protected]
Deadline reserveren advertenties &
aan­leveren materiaal: maandag tot 12.00 uur
in de week van verschijning. Afwijken van de
deadline alleen in overleg. Advertenties bij
voorkeur per e-mail of fax aanleveren. Indien
wij uw advertentie of familiebericht opmaken ontvangt u vóór plaatsing een proef.
Proeven worden alleen per fax of e-mail verstuurd. Kosten, ontstaan door te laat, foutief,
c.q. niet geplaatste advertenties, kunnen niet
op het niw worden verhaald.
Sjoelberichten: [email protected]
Druk
Koninklijke bdu Grafisch Bedrijf bv, Barneveld
issn 0166-1949
3 6 | C 40
NIW7040_brieven 2
16 april 2010
28-07-2010 16:53:34
Familieberichten
Tot ons groot verdriet is op 21 juli onze tante
SARA ROET
op 96-jarige leeftijd overleden.
Basja en Benno Bonnewit en familie, Israel
Els en Rudi Sonnenberg en familie, U.S.A.
Tot onze droefheid vernamen wij het treurige bericht
van het plotselinge overlijden van ons bestuurslid
BOB JACOBS
Wij verliezen in hem een gewaardeerde vriend.
Dat zijn ziel gebundeld moge worden in de bundel
van het eeuwige leven.
Stichting Vrienden van Yad Vashem-Nederland
J.H. Levy - voorzitter
B.J. Lievendag - secretaris
Sinds 1991
Deskundige en respectvolle zorg thuis
Amsterdam: 020-6701800
www.carecompany.nl
C 40
188644.indd 37
| 37
28-7-2010 12:49:30
s e rvi c e
f oto pa g i n a
n Haboniemreis
V
an 9 tot 16 juli zijn 23 madrichiem (begeleiders) met de madrichiemreis van Haboniem-Dror Nederland in Israël geweest om vrijwilligerswerk te
doen in een absorbtiecentrum voor Ethiopische immigranten.
Foto’s: Joël Serphos
3 8 | C 40
NIW7040_fotopag 1
30 juli 2010
28-07-2010 17:02:13
f oto pa g i n a
s e rvice
n Yeshiva University
T
sipora Huisman uit
Amsterdam doet deze zomer
grensverleggend wetenschappelijk
onderzoek met topwetenschappers
op de Yeshiva University Albert
Einstein College of Medicine in
New York.
n Nijmeegse Vierdaagse
B
ij de Vierdaagse in Nijmegen waren ook circa
zestig Israëlische deelnemers. Zij waren zeer
enthousiast over de verzorging door leden van de
Joodse gemeenschap van Nijmegen. Allen hebben de
Vierdaagse uitgelopen.
Foto’s: Ernst Snabel en Eddy Falkenstein
19 menachem - av 5770
NIW7040_fotopag 2
Stuur uw bijdragen
(fotomateriaal van
voldoende hoge
resolutie, voorzien
van bijschrift) naar de
redactie van het niw:
[email protected]
C 40
| 39
28-07-2010 17:02:50
40 | C 40
188648.indd 40
28-7-2010 12:50:36