Het verhaal van regio TERF in W.O. 1

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
Inleiding
Bijna honderd jaar geleden stond de wereld aan de vooravond van een nooit eerder geziene
ramp. Een wereldbrand waarbij tientallen nationaliteiten elkaar zouden bestrijden met de
meest gruwelijke wapens. Een oorlog waarbij in 4 jaar tijd miljoenen mensen zouden
omkomen.
De Eerste Wereldoorlog werd niet voor niets “De Groote Oorlog” genoemd. Het westelijk
front strekte zich uit van de Vlaamse kust (Nieuwpoort) tot aan de Zwitserse grens. Een
honderden kilometers lang front waar 2 partijen elkaar 4 jaar lang onophoudelijke
bestookten. Ook in West-Vlaanderen en meer specifiek in de Westhoek had de Eerste
Wereldoorlog gigantische gevolgen. De bevolking sloeg massaal op de vlucht, de hele streek
werd verlaten terwijl duizenden en duizenden soldaten er vochten tot de laatste snik.
Uiteindelijk op het einde in 1918 was de streek onherkenbaar verminkt. Het mooie
landschap en de eeuwenoude pittoreske dorpen waren verwoest.
Maar ook in de gebieden op enkele tientallen kilometers afstand van het front had de oorlog
grote gevolgen. In de bezette gebieden moesten de inwoners (als ze al niet gevlucht waren
in de begindagen van de oorlog) zich schikken naar de vele nieuwe wetten van de Duitse
overheden. De burgers leefden in een open gevangens zij aan zij met hun bezetter. En in de
gebieden van regio TERF, die in het Operatiegebied lag in de nabijheid van het front, waren
die bezetters met duizenden.
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
Het begin
Als in juni 1914 de kroonprins van Oostenrijk in Sarajevo werd gedood tijdens
een aanslag zette dit een onstopbare reeks oorlogsverklaringen in gang. Al
vlug stonden de blokken Rusland-Servië en Oostenrijk-Hongarije-Duitsland
lijnrecht tegenover elkaar. Rusland mobiliseerde zijn troepen, waarop
Duitsland hetzelfde deed en Rusland op 3 augustus 1914 de oorlog verklaarde.
Omdat Duitsland verwachtte dat Frankrijk als Russisch bondgenoot zich in de
strijd zou werpen beslisten ze om eerst Parijs te doen vallen, daar Rusland
veel meer tijd zou nodig hebben om te mobiliseren. Duitsland hoopte
Frankrijk reeds op de knieën te hebben alvorens Rusland volledig zou
gemobiliseerd zijn en aldus met volle sterkte zich te kunnen concentreren op
één front: het oostfront bij Rusland. Later is dit, mede door heel wat tactische
blunders, volledig anders gelopen waardoor Duitsland op 2 fronten
tegelijkertijd moest inzetten.
Om Frankrijk aan te vallen wilden de Duitsers vrijgeleide door het neutrale
België. België wilde echter zijn neutraliteit behouden en weigerde. Eind juli
1914 gonsde het bij de inwoners van België en dus ook regio TERF al van de
geruchten al zou een oorlog op til zijn. Op 29 juli leek die vrees voor het eerst
gegrond toen deels gemobiliseerd werd en er reeds enkele dagen later een
volledige mobilisatie volgde. Op 4 augustus 1914 uiteindelijk viel Duitsland
ons land binnen.
Het kleine Belgische leger was helemaal niet opgewassen tegen de Duitse
overmacht en al vlug vielen de forten van Luik en werden steden als Leuven,
Brussel en Mechelen onder de voet gelopen. Uiteindelijk viel begin oktober
1914 ook de laatste Belgische vesting: Antwerpen. Wat overbleef van het
Belgische leger trok zich terug richting de Franse grens en kon uiteindelijk met
de steun van o.a. de Fransen en Britten stand houden in de Westhoek. Na de
1e slag van Ieper en de slag aan de IJzer, eind oktober 1914, stagneerde het
front voor 4 lange jaren.
In de regio TERF duurde het dus nog bijna 3 maanden alvorens het
oorlogsgeweld effectief voelbaar zou worden in de regio. Dat betekent echter
niet dat er niets aan de hand was. Naast de eerder vernoemde mobilisaties
die heel wat jonge mannen uit de verschillende TERF-gemeenten naar het
front trok, waren er ook nieuwe reglementen, de diverse opeisingen van
paarden, voertuigen, levensmiddelen, …, het activeren van de burgerwacht,
de vluchtelingen uit het binnenland, de vele doortochten van Duitse
verkenners (algemeen “Ulanen” genoemd) en de eerste schermutselingen die
ze hadden met Belgische en Engelse soldaten.
30/07/1914 Na de gedeeltelijke mobilisatie van 29 juli, vertrokken de eerste jongens uit
o.a. Moorslede vanuit het station naar hun eenheid. 1
1
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 23
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
2
31/07/1914 Algemene mobilisatie in België, overal luidden de klokken. Brandweerkorpsen
werden opgeroepen om de dienstplichtigen te gaan verwittigen. Er waren 175
gemobiliseerden in Hooglede. 2 In Lichtervelde werden een 150-tal jongeren
opgeroepen3, in Staden een honderdtal4 en in Ingelmunster 77, in totaal
zouden vanuit Ingelmunster ruim 220 mannen gemobiliseerd worden.5
01/08/1914 Gemobiliseerden vertrokken aan het treinstation van Gits en tramstations te
Hooglede. 6 In Roeselare vertrokken 500 opgeroepen soldaten aan het
station, ook werden er paarden en voertuigen opgeëist door de
Gendarmerie.7 De komende dagen werden nog meer mannen gemobiliseerd
en gaven sommigen zich zelfs als vrijwilliger op. 8 In Oekene vertrokken
ongeveer 50 jonge mannen naar het slagveld.9
Het dorpscentrum van Lichtervelde werd één van de verzamelpunten voor de
paarden die door het Belgische leger opgeëist werden. Ze kwamen toe uit
Roeselare, Hooglede, Gits en andere plaatsen uit de regio. 10
Overal werd de burgerwacht ingezet: te Hooglede-Gits, Beveren11, Staden, 12
Roeselare13, … Ze moesten letten op spionnen en waren herkenbaar aan hun
blauwe kiel en armband met driekleur. In sommige gemeenten (zoals bv in
Oekene) droegen de leden van de burgerwacht wel een geweer maar hadden
ze geen kogels. 14 Eind augustus 1914 werden de burgerwacht echter
ontbonden na geruchten over de Duitse gruweldaden op burgers in het
oosten en zuiden van België. De ontbinding kwam er om Duitse verkenners
niet te provoceren. 15 De burgemeesters in de meesten gemeenten vroegen
tegelijkertijd om alle wapens in te leveren, zowel aan de burgerwacht als aan
andere inwoners. 16
Ook op economisch vlak had de dreigende oorlog heel wat negatieve
gevolgen. Zowel import als export van heel wat handelswaren werden aan
banden gelegd, waardoor de afzetmarkt verdween en heel wat mensen
werkloos werden en waardoor er schaarste dreigde van heel wat goederen. 17
2
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 21
24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 22
4
BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 13
3
5
6
VERSCHEURE A. - INGELMUNSTER NA DE FRANSE REVOLUTIE – 2000 - Den Hert - p. 360
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 21
7
8
LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 10
LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 14
9
HOUTHAEVE R. – OEKENE - KRONIEK VAN EEN DORP (DEEL 2) – 1984 – p. 69
24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 22
11
VERBEKE G. – BEVEREN-ROESELARE IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 25-26
12
BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 13
10
13
14
15
16
17
LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 10
HOUTHAEVE R. – OEKENE - KRONIEK VAN EEN DORP (DEEL 2) – 1984 – p. 71
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 21
LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 11
24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 28-29
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
3
04/08/1914 Op 4 augustus vielen de eerste Duitse troepen België binnen. Reeds in de
eerste dagen na de Duitse inval sneuvelden jongens uit onze regio. Zo viel
bijvoorbeeld Lichterveldenaar Alidor Vermote al op 5 of 6 augustus in de
buurt van Luik. 18 Stadenaar Leon Tanghe kwam om het leven op 18 augustus
in de streek rond Tienen.19
Het uitbreken van de oorlog had ook in onze regio meteen gevolgen. Er werd
een samenscholingsverbod opgelegd, landbouwers werden gevraagd dringend
de oogst binnen te halen, de lichten moesten op een bepaald uur gedoofd
worden, kermissen en concerten werden geannuleerd, … De burgerwacht zag
toe op een strikte naleving van deze nieuwe wetten.20
05/08/1914 In zowat alle gemeenten werden meteen na het uitbreken van de oorlog (hier
en daar in samenwerking met het Rode Kruis) comités opgericht die zouden
o.a. instaan voor de opvang van vluchtelingen en het verzorgen van
gewonden. Wie dat wou kon dit comité ondersteunen door geld te storten of
voedingsmiddelen en andere waren te schenken. 21
22/08/1914 In Lichtervelde kwamen voor het eerste Duitse verkenners te paard aan. Ze
hadden een kort onderhoud met de burgemeester en vertrokken weer
dezelfde dag. 22
De Belgische overheid gaf het bevel aan alle burgers (ook aan de burgerwacht)
om alle wapens af te leveren op de gemeentehuizen. Hiermee wou men
voorkomen dat burgers op Duitse soldaten zouden vuren en de Duitsers
wraak zouden nemen tegenover de bevolking (wat later alsnog zou gebeuren,
zie: “Schuwe Maandag”). 23
18
19
20
21
22
23
24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 32
BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 14
LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 14
LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 16
24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 38
CAGNEAUX A. – GESCHIEDENIS VAN OUCKENE – 1992 – p. 83
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
4
De eerste vijanden…
Ruim 2 weken na de inval van de Duitsers in België werden de eerste Duitse
verkenners al opgemerkt in de regio. Ze zagen er met hun lange jassen, hoge
hoeden, lange lansen en gezeten op een paard zeer angstaanjagend uit. Deze
cavaleristen of dragonders werden algemeen “Ulanen” genoemd. Later
werden ze ook vergezeld door verkenners per fiets (cyclisten). Samen met hun
angstaanjagend voorkomen droegen ze ook hun wreedaardige reputatie mee
(al dan niet terecht…). In de eerste dagen van de oorlog werd verteld dat ze in
dorpen in het binnenland hadden gemoord en verkracht, dat het losgelaten
criminelen waren. Deze reputatie kwam hen goed uit, want hierdoor liet de
bevolking hen ongemoeid uit angst en konden ze zonder ongemakken hun
verkenningstaken uitvoeren. Naast het verkennen werden ze ook ingezet voor
sabotagedaden als het vernielen van telefoondraden- en toestellen of het
stukmaken van spoorwegen. Dit alles in functie van de grote troepenmacht
die volgde.
Alhoewel de bevolking hen ongemoeid liet moesten ze al vlug opbotsen tegen
kleine groepjes Belgische en Britse soldaten die net als hen door de regio
reisden. Regelmatig kwam het tot een vuurgevecht. De Duitse verkenners
deden er echter alles aan om deze gevechten uit de weg te gaan en als ze dan
al eens beschoten werden gingen ze er zo vlug mogelijk vandoor. Hun taak
was: verkennen en saboteren.
September was dan ook een zeer verwarrende en angstaanjagende periode
voor de inwoners van regio TERF. Om de andere dag zagen ze soldaten van
een andere nationaliteit de revue passeren. De ene dag kwamen Duitsers
langs, de volgende dag sloegen Britten hun tenten op om na hun vertrek een
2-tal dagen later opnieuw Duitsers langs te krijgen. Van een zichtbaar front
was toen in de regio totaal nog geen sprake.
Wel wees alles er op dat het front heel vlug dichterbij zou komen. De Duitsers
rukten vliegensvlug op, de forten aan de Maas vielen al gauw in Duitse
handen en ook de fortengordel van Antwerpen stond op instorten. De Duitse
troepen rukten vanuit Zuid-België al vlug Frankrijk binnen waar ze echter op
grote tegenstand botsten aan de Marne. In een poging om deze onverwachte
tegenstand te overvleugelen zou het Duitse leger na de val van Antwerpen
alsnog door West-Vlaanderen oprukken en zo via Noord-Frankrijk Parijs
proberen aan te vallen.
23/08/1914 In Izegem en Ingelmunster24 kwamen voor het eerst Duitse verkenners langs.
Er was een korte schermutseling tussen deze Ulanen en Belgische soldaten en
gendarmen. Hierbij werd één Belgische gendarm gedood.25
24/08/1914 Een 2e maal kwamen Duitse verkenners in Lichtervelde. Ze knipten telefoonen telegraafdraden door, pikten wat geld en eisten een paard op, waarna ze
24
25
VERSCHEURE A. - INGELMUNSTER NA DE FRANSE REVOLUTIE – 2000 - Den Hert - p. 364
LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 22
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
5
verder trokken richting Torhout. 26 In Roeselare27, Rumbeke28 en Ingelmunster
kwamen Ulanen langs en sneden telefoondraden door. 29 Ook Izegem werd
nogmaals bezocht door een 16-tal Ulanen. Zij lieten iedereen gerust en
trokken verder.30
Deze dag werd bekend als “vliegende maandag”. Heel wat mannen uit ZuidWest-Vlaanderen trokken panisch op de vlucht bij het zien van de eerste
Duitse verkenners. Ook in het Roeselaarse wilde een deel van de mannelijke
bevolking op de vlucht gaan, maar ze bleven uiteindelijk toch thuis. 31
25/08/1914 Belgische lansiers richtten de molen van Henri Loncke te Moorslede in als
uitkijkpost. 32
30/08/1914 In Oekene kwam voor het eerst een kleine groep (15-tal) Ulanen door33 en in
Izegem werden een aantal Engelse en Belgische soldaten gesignaleerd.34
26
27
28
29
30
31
32
33
34
24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 39
LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 16
DELBAERE J., VAN TIEGHEM R. – GESCHIEDENIS VAN DE KONINKLIJKE HARMONIE ST. CECILIA TE RUMBEKE –1965 – p. 152
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 30
LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 22
HOUTHAEVE R. – OEKENE - KRONIEK VAN EEN DORP (DEEL 2) – 1984 – p. 71
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 30
HOUTHAEVE R. – OEKENE - KRONIEK VAN EEN DORP (DEEL 2) – 1984 – p. 73
LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 23
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
6
Vluchtelingen
Ongeveer een maand na het uitbreken van de oorlog kwamen de eerste
vluchtelingen langs in de regio TERF. De meesten kwamen uit de driehoek
Leuven, Brussel, Antwerpen, maar werden gemakkelijkheidshalve door de
plaatselijke bevolking “Mechelaars” genoemd, omdat de meesten toch
afkomstig waren uit de regio Mechelen.
Reeds de eerste dagen na het uitbreken van de oorlog werden in alle
gemeenten hulpcomités opgericht. Hierdoor waren de gemeenten dan ook
grotendeels voorbereid op de komst van de vluchtelingen. De mensen werden
zo goed als mogelijk opgevangen, meestal in openbare gebouwen of
kloosters. Deze vluchtelingen brachten dan ook meestal de gruwelijke
verhalen mee van Duitse moordpartijen en andere wandaden. Heel wat van
deze vluchtelingen trokken bij het naderen van de Duitse troepenmacht, half
oktober, verder richting Frankrijk.
De eerste vluchtelingen uit Mechelen kwamen aan in Lichtervelde (183)35,
Hooglede (300-tal), 36 Roeselare (700)37 en Rumbeke38. De vluchtelingen
werden zo goed als mogelijk opgevangen in openbare gebouwen, kloosters,
etc… 39
In Roeselare werd de burgerwacht dan toch opnieuw bewapend. 40 In de
meeste andere gemeenten zoals in Moorslede bleef de burgerwacht ook
patrouilleren. 41
Ondertussen kwamen als maar meer militairen voor in de regio. Zowel
geallieerden (vooral Belgen en Engelsen) als Duitsers. Het aantal
vuurgevechten nam dan ook stilaan toe.
03/09/1914 In Rumbeke kwamen de eerste vluchtelingen aan. Het betrof een 150-tal
mensen uit Brabant. Ze kregen onderdak in de jongensschool. 42
05/09/1914 Er kwamen ook Ulanen langs in Moorslede. Tijdens een vuurgevecht met
Belgische soldaten werden 2 Duitsers gedood.43
08/09/1914 Ook in Staden kwamen per trein de eerste vluchtelingen uit Mechelen aan. Ze
werden ondergebracht in de gemeenteschool.44 Even later vluchtten ze verder
richting Frankrijk. 45
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 40
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 22
LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 15
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 32
LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 15
LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 12
HOUTHAEVE R. – ’T KLUIZENAARTJE 18 – Moorslede 1914-1918, een document –1998 – p. 7
DELBAERE J., VAN TIEGHEM R. – GESCHIEDENIS VAN DE KONINKLIJKE HARMONIE ST. CECILIA TE RUMBEKE –1965 – p. 153
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 32
BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 14
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
7
In Izegem kwamen een 40-tal vluchtelingen aan. 46
11/09/1914 Een groep van een 100-tal Belgische wielrijders-verkenners kwamen aan in
Roeselare. Ze bleven er een 10-tal dagen. 47 Dezelfde dag werden Duitse
verkenners gesignaleerd in Ingelmunster.48
12/09/1914 In Izegem kwam een grotere groep Duitse verkenners aan, onder hen een
aantal cyclisten. Toen die op een bepaald moment werden beschoten vanuit
een fabriek bij Kachtem-Statie vielen de Duitsers het klooster van de paters
Kapucijnen binnen, namen een aantal burgers op en bedreigden allen
meerdere malen met de dood. Uiteindelijk werd iedereen ongedeerd
vrijgelaten. 49
Uiteindelijk trokken de Ulanen verder over Rumbeke, Oostnieuwkerke en
Westrozebeke om uiteindelijk door Staden te trekken. 50 Daar hielde ze enkel
even halt aan het station om de telefooninstallatie stuk te maken. 51
13/09/1914 Engelse en Belgische soldaten overnachtten in Izegem en trokken daarna
verder. Kort na hun vertrek kwamen Duitse verkenners langs.52
15/09/1914 Nogmaals kwam een grote groep Duitsers langs Izegem, ze trokken verder
westwaarts. 53
18/09/1914 Eerste Ulanen kwamen aan in Hooglede (waren al actief in de provincie sinds
22/08/1914). 54
19/09/1914 18 Ulanen kwamen naar Moorslede afgezakt en namen een aantal burgers
mee als gijzelaars richting Passendale. Uiteindelijk mochten de gegijzelden
terug keren naar huis. 55
26/09/1914 ’s Nachts vloog een Duitse zeppelin boven Beveren. De woningen moesten
verduisterd worden zodat de zeppelins hun koers zouden verliezen. 56
28/09/1914 Een 40-tal vluchtelingen uit de regio Mechelen kwamen aan in Beveren 57 en
Rumbeke58. Ook in Moorslede kwamen nu vluchtelingen aan, ze werden
ondergebracht in de school het Klein College. 59
45
46
47
48
BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 16
LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 25
BACCARNE R., STEEN J. - VAN ROUSSELARE TOT LANGEMARCK 1914 – 1989 – p. 17
VERSCHEURE A. - INGELMUNSTER NA DE FRANSE REVOLUTIE – 2000 - Den Hert - p. 365
49
LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 26-33
WACKENIER W. - ARCHEOLOGIE VAN STAAL EN BETON – 2004 – p. 54
51
BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 15
50
52
53
54
LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 2 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 7
LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 2 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 7
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 22
55
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 33
VERBEKE G. – BEVEREN-ROESELARE IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 18
57
VERBEKE G. – BEVEREN-ROESELARE IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 18
56
58
DELBAERE J., VAN TIEGHEM R. – GESCHIEDENIS VAN DE KONINKLIJKE HARMONIE ST. CECILIA TE RUMBEKE –1965 – p. 153
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
8
01/10/1914 In Izegem kwamen 150 vluchtelingen uit het Mechelse aan. In Emelgem
werden 125 vluchtelingen opgenomen en in Kachtem een 100-tal.60
59
60
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 35
LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 35
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
9
Echt oorlog!
Toen bleek dat de vesting Antwerpen zou begeven en uiteraard na de val van
Antwerpen werd het een pak rumoeriger in de streek. De Belgische soldaten
trokken zich via de regio TERF massaal terug achter de IJzer en stuurden van
daaruit heel wat voorposten richting de aanstormende Duitsers. In en rond
het Roeselaarse kwam het begin oktober dan ook geregeld tot een conflict.
Langzaamaan werd de streek overspoeld door soldaten. Eerst de
terugtrekkende Belgen, later kregen die versterking van Fransen en Britten en
quasi tegelijkertijd kwamen de Duitsers met man en macht aan in de regio. In
sommige gemeenten konden ze zich zonder slag of stoot vestigen in andere
gemeenten ging het een stuk moeilijker.
Midden dat beginnend strijdgewoel werd het sommige inwoners te warm
onder de voeten en deze vluchtten in de richting van de Franse grens.
04/10/1914 Met de trein kwamen de eerste Belgische soldaten aan in Lichtervelde. Vanaf
die dag was het een komen een gaan van troepen. Men probeerde langs de
lijn Menen-Roeselare-Gistel de Duitsers nog tegen te houden, maar later
moest men zich terugtrekken achter de IJzer. 61
05/10/1914 In Oekene kwamen wat Duitse voorposten door, ze kwamen uit de richting
Izegem.62
06/10/1914 Duitse Ulanen bliezen een spoorwegwissel op in Roeselare. De rails werden
meteen hersteld, maar al even vlug werden ze door dezelfde Ulanen opnieuw
beschadigd. 63
07/10/1914 Tussen Oekene en Izegem geraakten een aantal leden van de burgerwacht
slaags met enkele Duitse verkenners. Er was ook een gevecht tussen Belgische
soldaten en Duitsers. 64
08/10/1914 Een patrouille Duitse cavalerie kwam voorbij in Moorslede, waarop de
vluchtelingen die er verbleven onmiddellijk verder vluchtten. Ook te
Slijpskapelle kwamen Ulanen voorbij. 65
09/10/1914 In Izegem sloeg een deel van de bevolking op de vlucht na het horen van
geruchten over de aanstormde Duitse overmacht. Het merendeel nam in
Roeselare de trein naar Brugge.66
61
62
63
64
65
66
24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 56
CAGNEAUX A. – GESCHIEDENIS VAN OUCKENE – 1992 – p. 84
LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 17
HOUTHAEVE R. – OEKENE - KRONIEK VAN EEN DORP (DEEL 2) – 1984 – p. 75
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 37
LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 39
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
10
10/10/1914 In Moorslede kwamen geregeld Duitse Ulanen en Engelse soldaten langs. De
inwoners begroeven hun geld en waardevolle papieren. Ze zouden het nooit
meer terugvinden…67
11/10/1914 Terugtrekkende Belgische soldaten kwamen langs in Hooglede-Gits. Later
volgden ook Britten, Fransen en Duitsers. Geallieerden trokken zich verder
terug achter de IJzer.
De eerste burgers en de burgemeester van Gits vluchtten richting Frankrijk. 68
De Roeselaarse burgerwacht werd opgeroepen om op te rukken richting
Knesselare en post te nemen bij de infanteristen van het Belgische leger die
daar in linie lagen. Twee dagen later echter werden ze opgeroepen om hun
wapens en militair kostuum in te leveren. Dit betekende het definitieve einde
van de Roeselaarse burgerwacht. 69
12/10/1914 Opnieuw kwamen heel wat Engelse troepen door Moorslede vanuit Roeselare
richting Ieper.70 Ook in Oekene71, Rumbeke72 en Izegem73 krioelde het van de
Engelsen en Schotten.
13/10/1914 30 000 Engelse soldaten trokken Roeselare binnen en namen plaats op de
markt. De volgende dag trokken ze westwaarts achterna gezeten door
Duitsers.74
14/10/1914 Terugtrekkende Belgische soldaten kwamen nu massaal voorbij, soldaten
werden ingekwartierd in schuren, zolders, zalen, klaslokalen, ... 75
Enkele schermutselingen tussen Belgen en Duitsers vonden plaats op de
Bruggesteenweg te Hooglede-Gits. 76
Een aantal Ulanen trokken door Westrozebeke. Tussen Westrozebeke en
Staden wilden ze spoorwegstaven losschroeven, maar hierbij werden ze onder
vuur genomen door Belgische soldaten en rijkswachters en vluchtten richting
Passendaele.77
Een 30-tal Duitsers drongen Izegem binnen en vuurden er zonder reden op de
gebouwen. Even later trokken ze verder en verlieten de stad.78
67
68
69
70
71
72
73
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 37
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 23-24
LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 12-13
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 39
HOUTHAEVE R. – OEKENE - KRONIEK VAN EEN DORP (DEEL 2) – 1984 – p. 75
DELBAERE J., VAN TIEGHEM R. – GESCHIEDENIS VAN DE KONINKLIJKE HARMONIE ST. CECILIA TE RUMBEKE –1965 – p. 154
LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 41
74
LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 17
24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 56
76
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 25
77
WACKENIER W. - ARCHEOLOGIE VAN STAAL EN BETON – 2004 – p. 54
75
78
LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 41
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
11
Ingelmunster werd zonder slag of stoot ingenomen door de Duitsers die er
zich meteen vestigden. Een officier nam z’n intrek in het kasteel. Het kasteel
zou gedurende de volledige oorlog een hoofdkwartier voor het Duitse 4e leger
blijven. De volgende dagen nam het aantal soldaten alsmaar toe. Tegen 18
oktober zouden zo’n 3000 Duitse soldaten zich in de gemeente bevonden
hebben.79
15/10/1914 Eerste grote Duitse troepenmacht nam zonder slag of stoot Hooglede in: RIR
35 (6 RD). 80 Ook Lichtervelde werd die dag zonder grote incidenten
ingenomen. 81
Op St-Jozef werden 2 landbouwers neergekogeld door Duitsers. Eén stierf,
veel anderen vluchtten.
In Gits werden 2 Britse soldaten geëxecuteerd. 82
In Rumbeke kwamen gedurende heel de dag alsmaar meer Duitse troepen
aan. In Roeselare kwamen ’s morgens een honderdtal Ulanen samen op de
markt, rond de middag passeerden zo’n 5 000 Duitse soldaten door de stad
richting Staden.83 Ook Izegem zag een grote groep Duitsers langstrekken. 84
In Staden was er een kort vuurgevecht tussen 2 Belgische en 2 Duitse
soldaten. Even later kwam een Duitse legereenheid van uit Roeselare Staden
binnen en vuurde een vijftal granaten af op de kerktoren waarna ze richting
de IJzer trokken. Onmiddellijk na deze doortocht sloegen zo’n 4000
Stadenaars op de vlucht richting Ieper. De komende dagen zagen de
Stadenaars zowel Belgische, Franse als Duitse troepen de revue passeren. Af
en toe vonden kleine en grotere vuurgevechten plaats.85
In Oostnieuwkerke kwamen ook Duitse troepen aan. 2 dagen later trokken ze
verder westwaarts. 86 Idem voor Moorslede. 87
16/10/1914 In Rumbeke werden een 40-tal kanonnen opgesteld, de Duitse cavalerie
verliet het dorp en trok richting het front. 88
17/10/1914 De Duitsers trokken door richting Zarren. Enkele Franse ruiters trokken door
Hooglede, waar er wat kleine schermutseling waren met Ulanen89, en door
Oostnieuwkerke. 90
79
VERSCHEURE A. - INGELMUNSTER NA DE FRANSE REVOLUTIE – 2000 - Den Hert - p. 365-367
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 25-26
81
24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 57
82
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 25-26
80
83
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 40
84
LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 48
BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 16-19
86
WACKENIER W. - ARCHEOLOGIE VAN STAAL EN BETON – 2004 – p. 59
85
87
HOUTHAEVE R. – ’T KLUIZENAARTJE 18 – Moorslede 1914-1918, een document –1998 – p. 8
88
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 40
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 26
90
WACKENIER W. - ARCHEOLOGIE VAN STAAL EN BETON – 2004 – p. 59
89
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
12
Engelse troepen passeerden langs Moorslede en raakten slaags met Duitsers.
De bevolking werd angstig en sommige vluchtten weg. Er vond ook een
vuurgevecht plaats tussen Duitse en Belgische soldaten met slachtoffers langs
beide zijden. Als later nogmaals Duitsers langskwamen eisten ze paarden en
wagens op en namen enkele inwoners mee om de weg te tonen. Eén van hen
werd ’s anderendaags dood teruggevonden in een weide bij het station. 91
Engelse troepen passeerden door Dadizele waar ze drank en voeding
opvorderden bij de bevolking. Ze trokken verder naar Menen waar ze kort
contact hadden met Duitse verkenners en trokken daarna terug over Dadizele
richting Beselare en Zonnebeke. Even later kwamen de Duitsers zich vestigen
op de Kezelberg waar ze de molen als observatiepost gebruikten. De molen
werd echter in brand gestoken, het is nog steeds onduidelijk wie effectief de
molen in brand stak, de Duitsers of de Engelsen.92
18/10/1914 De Duitsers trokken zich nu terug richting Torhout en Lichtervelde. Fransen
kwamen met enkele eenheden zich opstellen in en rond Staden. 93
Franse troepen (vooral Cavalerie) voerden verkenningen en aanvallen uit op
Duitsers in regio Roeselare vanuit Hooglede. Er waren enkele
schermutselingen. 94 Op het einde van de dag bezetten de Fransen Roeselare.
95
De Roeselarenaars sloegen massaal op de vlucht, maar liefst 12 000 (of
bijna de helft van de bevolking) inwoners verlieten de volgende dagen hun
stad. 96
Izegem werd overspoeld door Duitse troepen. Ze namen massaal hun intrek in
de huizen. 97
In Moorslede vestigden zich Britse troepen, de hele dag lang waren er hier en
daar gevechten tussen kleine groepen Duitsers en Britten. De inwoners waren
bang en sommigen maakten zich klaar om te vluchten. 98 Ook in Dadizele
bevonden zich heel de dag Britse troepen die af en toe slaags geraakten met
Duitsers.99
91
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 42
92
DECOENE D. - EEN KLEINE JONGEN IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 11-14
BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 19
94
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 27-28
93
95
96
97
98
99
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 44
LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 18
LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 49-50
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 42-43
DECOENE D. - EEN KLEINE JONGEN IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 18-19
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
13
Schuwe Maandag
Behalve in gemeenten als Lichtervelde en Ingelmunster, waar de Duitsers op
bijna geen weerstand waren gebotst, hadden de Duitsers op 18 oktober 1914
nog bijna nergens vaste voet aan grond. Alhoewel ze hier en daar al in grote
of minder grote mate de gemeenten hadden betreden, hadden ze zich
meestal toch nog moeten terugtrekken wegens teveel weerstand van de
geallieerden.
Op 19 oktober zou het tij echter keren. Er was vers bloed op komst, nieuwe
Duitse troepen kwamen aan in de regio.
De Duitse troepen die tijdens deze dagen de streek overspoelden waren niet
dezelfde soldaten die begin augustus België binnenvielen, maar verse
troepen: jonge oorlogsvrijwilligers, vaak studenten. Deze pas gevormde
regimenten werden ook wel “Kinderregimenter” genoemd. Ze kregen een
ultra-korte opleiding van 8 weken en vertrokken vanaf 10 oktober vol
enthousiasme naar het front. De oorlog leek hen één groot avontuur. Eens in
Vlaanderen aangekomen volgden enkele lange dagmarsen waarbij ze quasi
geen tegenstand ondervonden. Ze hadden het nochtans erger verwacht.
Tijdens hun opleiding hoorden ze immers verhalen van Belgische burgers die
op de soldaten vuurden en ze waren dan ook sterk op hun hoede. Half
oktober kwamen ze aan in West-Vlaanderen waar ze zonder slag of stoot o.a.
Lichtervelde konden innemen.
Op 19 oktober werden de jonge krijgers echter onverwacht onder vuur
genomen in de verschillende gemeenten rond Roeselare door Franse
sluipschutters. Voor het eerst werden ze geconfronteerd met de dood en de
gruwel van een oorlog. Volledig in paniek en uitzinnig van woede trokken ze
een spoor van moord en vernieling. Onmiddellijk dachten ze terug aan de
verhalen van schietende burgers en waren er van overtuigd dat ze door de
inwoners van de dorpen onder vuur werden genomen. 100
19/10/1914 Schuwe Maandag
Ondertussen waren de Fransen in Roeselare zich aan het ingraven en legden
ze barricades aan. Maar reeds vroeg in de morgen begonnen de Duitsers met
een verwoestende artilleriebeschieting op de stad, bijna meteen gevolgd door
een infanterieaanval. 101 Het ging het er hevig aan toe. Na felle gevechten
werd Beveren door de Duitsers ingenomen en na hevige guerrillagevechten
met Fransen viel ook Roeselare voor de vijand. 102
100
DEBAEKE S. - VLUCHTEN VOOR DE GROTE OORLOG, 1,5 MILJOEN BELGEN OP DE VLUCHT 1914-1918 – 2004 – p. 191-192
101
102
LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 20
BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 21-25
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
14
De ondertussen dronken Duitse soldaten staken na de val van Roeselare uit
wraak 252 huizen in brand en schoten zo’n 40 burgers dood. 103 Meteen
gingen nog meer Roeselarenaars op de vlucht. 104
De duizenden Duitsers die een dag eerder Izegem waren binnengekomen
vertrokken terug, richting Roeselare, richting het front. Eens de Duitse
troepen verdwenen waren kwam een nieuwe golf mensen Izegem
ingetrokken. Deze keer waren het geen soldaten vluchtelingen uit Oekene en
Rumbeke.105
In Rumbeke werd fel strijd geleverd tussen Fransen en Duitsers. De Fransen
moesten zich terugtrekken en vuurden even later met hun artillerie op het
centrum. Ook hier verdachten de Duitsers de burgers ervan op hen geschoten
te hebben. Uiteindelijk werden 13 burgers gedood en 60 gebouwen in brand
gestoken. De andere inwoners sloegen massaal op de vlucht.106 Oekene werd
gelukkig gespaard. De Duitsers namen het dorp in maar lieten de bevolking
ongemoeid. Wel sloegen heel wat inwoners op de vlucht richting Izegem en
Ingelmunster. 107
In Kachtem vierden de Duitsers ook hun woede bot op de inwoners. 4 burgers
werden gedood en een aantal huizen in brand gestoken. 108
Tussen Rumbeke, Beitem en Moorslede probeerden Britse troepen ’s morgens
nog de Duitse opmars te stoppen, maar ze moesten zich al snel terugtrekken.
Bij het aanhoren van het naderend strijdgewoel sloegen de inwoners van
bovengenoemde dorpen massaal op de vlucht richting het Ieperse. Komende
vanuit de richting Oekene namen de Duitsers al vlug Beitem en even later ook
het quasi volledig ontruimde Moorslede in. De Duitsers plunderden het dorp
leeg en vestigden zich in de kerk, het klooster en een aantal huizen. 109
In Dadizele sloegen de inwoners ook op de vlucht. De hele dag lang trokken
Duitsers door het dorp. Het gemeentehuis werd bezet door soldaten en de
markt en kerk lagen vol met gewonden.110 Ook in Slijpskapelle ging een groot
deel van de bevolking ervandoor.111 Op de Kezelberg bij Dadizele werd een
jongeman geëxecuteerd omdat hij 2 gevonden Engelse kogels op zak had. 112
In Staden bleven de ganse dag Franse soldaten aankomen. Er werd artillerie
opgesteld. Naar de avond toe werd deze artillerie door Duitsers echter
uitgeschakeld. De artillerietroepen trokken zich terug terwijl de infanterie zich
103
BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 21-25
104
105
106
107
108
109
110
111
112
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 44
LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 49
DELBAERE J., VAN TIEGHEM R. – GESCHIEDENIS VAN DE KONINKLIJKE HARMONIE ST. CECILIA TE RUMBEKE –1965 – p. 155
HOUTHAEVE R. – OEKENE - KRONIEK VAN EEN DORP (DEEL 2) – 1984 – p. 75-77
SLOSSE L., DELBAERE-DUMOULIN J. - OORLOGSDAGBOEK VAN RUMBEKE IN 1914-1918 – 1962 – p. 15
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 44-51
DECOENE D. - EEN KLEINE JONGEN IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 29
CASTELEIN L., BEERLAND F. – DE GESCHIEDENIS VAN SLYPSKAPELLE – 1978 – p. 82
DECOENE D. - EEN KLEINE JONGEN IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 23
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
15
ingroef rond Staden. Naar de avond toe kwam het Duitse geschut dichterbij
en de kloosterzusters Maricolen en nog wat burgers vluchtten ’s nachts in
allerijl. Amper 150 burgers bleven bij hun huis. 113
De Duitsers rukten ondertussen massaal op. Fransen en Belgen probeerden op
grondgebied Hooglede-Gits verdedigingen op te werpen en de aanvallers
tegen te houden, maar de overmacht was te groot. Duitsers voerden een
artilleriebombardement uit op St.-Jozef (Geite) en heel wat burgers sloegen
ook hier op de vlucht.
In Gits werd zwaar gevochten tussen Fransen en Duitsers. Huizen werden
zwaar beschadigd en brandden uit. De nerveuze Duitse vrijwilligers dachten
ook hier dat ze door burgers onder vuur werden genomen. Tal van burgers
werden gevangengenomen, enkelen werden doodgeschoten (geëxecuteerd).
Op het einde van de dag was Gits volledig in Duitse handen. 114 Enkele van de
gevangengenomen burgers werden voor de Duitse troepen uitgedreven als
levend schild. Uiteindelijk werden negen van hen rond 20u in Staden gedood,
slechts één kon vluchten. 115
Ook Hooglede werd ingenomen door de Duitsers. Komende uit Beveren trok
RIR 213 door Hooglede richting Staden. Het dorp kreeg het tijdens de
gevechten zwaar te verduren. De Duitse soldaten plunderden en
mishandelden ook hier de bevolking. Enkele burgers werden zonder reden
doodgeschoten.116
De nacht van 19 op 20 oktober brak de hel los in Staden. In de straten van het
dorp kwam het tot hevige lijf aan lijf gevechten tussen Franse en Duitse
soldaten. Heel wat soldaten verloren hierbij het leven. Duitse soldaten die de
veroverde huizen binnenvielen sloegen aan het plunderen. Uiteindelijk gingen
ruim 160 gebouwen in vlammen op. Tussen Stadendorp en het bos van
Houthulst probeerden Belgen tevergeefs de Duitse opmars een halt toe te
roepen. 117
20/10/1914 ’s Morgens hadden de Duitsers Staden volledig in handen, de Fransen hadden
zich teruggetrokken. De Duitsers vielen elk huis binnen op zoek naar mogelijke
sluipschutters onder de bevolking. Heel wat mannen werden op straat
getrokken en gefolterd, heel wat van hen werden gedood. 118 Uiteindelijk
vielen tijdens 19 en 20 oktober in Staden meer dan 40 burgerslachtoffers. 119
Er kwamen heel wat soldaten en materiaal aan in Hooglede. Ook heel wat
vluchtelingen uit Staden kwamen aan.120 Andere Stadenaars waren gevlucht
113
BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 19-20
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 29-37
115
BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 30-32
116
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 29-37
117
BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 21-25
118
BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 25-30
119
24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 63-64
120
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 39
114
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
16
naar Roeselare. 121 Tegen de avond waren zowat alle burgers uit Staden
gevlucht. Wie niet gevlucht was werd uiteindelijk door de Duitsers gedwongen
zich naar Roeselare te begeven. 122
De troepen die op 19 oktober Roeselare konden innemen veroverden
Oostnieuwkerke en Westrozebeke om dan door te stoten richting Poelkapelle
en Langemark.123
Door de slachtpartijen die een dag eerder plaatsvonden in de omringende
gemeenten trokken heel wat Westrozebekenaars op de vlucht. Van de 2250
inwoners bleven slechts een 200-tal in hun huizen. Toen de Duitsers naderden
werd het dorp door Duitse artillerie onder vuur genomen. Dit was echter niet
nodig want de Fransen hadden zich al teruggetrokken. Om 14u kon het dorp
dan ook ingenomen worden. Ook hier werden de burgers hardhandig
aangepakt, maar gelukkig kwam het niet tot executies. Wel werden enkele
huizen van waaruit Franse sluipschutters zouden hebben geschoten in de as
gelegd. Ook de molens van Westrozebeke werden in brand gestoken. De
Duitsers wilden immers voorkomen dat de molenaars met de wieken signalen
zouden doorgeven aan de geallieerden wat verderop.
Na de inname van Westrozebeke werd de Zeugeberg als Duits hoofdkwartier
ingericht. Van op deze strategische hoogte had men immers een goed zicht op
de vlakte rond Ieper. Later werd deze heuvel als een versterkte burcht
uitgebouwd met tal van bunkers en ondergrondse gangen.124
Een bijna identiek verhaal krijgen we in Oostnieuwkerke waar ook bijna de
volledige bevolking op de vlucht ging na de verhalen van de Duitse
moordpartijen. Ook hier bleven slechts een 200-tal inwoners thuis. Toen de
Duitsers in Oostnieuwkerke aankwam bleek het dorp verlaten. Toch
doorzochten de soldaten de huizen en sloegen uiteindelijk aan het plunderen.
Ook hier werden geen burgers gedood en evenmin werden huizen in brand
gestoken. Dit had vooral te maken met het feit dat het dorp zonder slag of
stoot kon ingenomen worden.125
De Duitsers die de nacht hadden doorgebracht in Moorslede trokken nu
verder richting Passendale en Zonnebeke. Vanuit deze dorpen vuurden de
Britten en Fransen op Moorslede. Ook ten zuiden van Moorsleden werd zwaar
gevochten en leden de Duitsers heel wat verliezen. Toch konden ze oprukken
naar Beselare .126
121
BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 45
BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 47
123
BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 22
124
WACKENIER W. - ARCHEOLOGIE VAN STAAL EN BETON – 2004 – p. 55
122
125
126
WACKENIER W. - ARCHEOLOGIE VAN STAAL EN BETON – 2004 – p. 60
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 51-57
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
17
De niet gevluchte inwoners van Dadizele zagen op 20 en 21 oktober heel wat
Duitse soldaten door hun dorp marcheren. Bijna in alle huizen werden
soldaten ingekwartierd en bij de boeren werd vee aangeslagen. 127
Slijpskapelle werd volledig ingenomen door Duitse troepen. Wie niet gevlucht
was mocht het dorp niet meer verlaten. Alle gebouwen (huizen, hoeven, de
kapel, het klooster en de school) werden gebruikt om soldaten in te
kwartieren. Het klooster werd onmiddellijk ingericht als hospitaal en op de
Spriethoek werden barakken opgericht voor de soldaten. 128
Ingelmunster bleef volledig gespaard van alle gruwel van Schuwe Maandag.
Ondertussen werd het station van Ingelmunster een draaischijf van goederen
en allerlei vervoer en werd de buurt van het station ingericht als een
gigantische opslagplaats. 4 jaar lang zouden via deze weg troepen, munitie en
andere goederen naar Izegem, Roeselare en het front gebracht worden. Via
dit station werden ook duizenden krijgsgevangen en gewonden weggevoerd.
Het klooster en de zalen van de paters Lazaristen en de Weststraat werden als
ziekenzalen in gebruik genomen.129
Ook de jongens- en meisjesschool van Beveren werd tijdens de oorlog
geregeld gebruikt als lazaret voor Duitse soldaten.130
127
128
DECOENE D. - EEN KLEINE JONGEN IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 36
CASTELEIN L., BEERLAND F. – DE GESCHIEDENIS VAN SLYPSKAPELLE – 1978 – p. 83
129
130
VERSCHEURE A. - INGELMUNSTER NA DE FRANSE REVOLUTIE – 2000 - Den Hert - p. 369
VERBEKE G. – BEVEREN-ROESELARE IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 127-132
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
18
Lazaretten en begraafplaatsen
Na de hevige gevechten in Staden kwamen heel wat gewonden tot in
Hooglede. Het rusthuis ’t Hoge werd ingericht als verbandplaats. Later
moesten de zusters, ouderlingen, wezen en zieken een nieuw onderkomen
zoeken. Die vonden ze in het klooster en de school op de Neerplaats. Het
Feldlazarett bleef heel de oorlog actief maar vooral vanaf het Britse
zomeroffensief werd het er heel druk. Op het terrein achter het hospitaal
groeide een Duitse begraafplaats. 131 Na de oorlog bevonden er zich 4 Duitse
militaire begraafplaatsen in Hooglede. Ongeveer 4 100 Duitse soldaten waren
er begraven. Later werden alle begraafplaatsen uit de regio verzameld tot één
grote in de Beverenstraat, waar nu uiteindelijk 8 257 Duitsers begraven
liggen.132
Ook in de andere gemeenten in de regio werden Duitse militaire
begraafplaatsen aangelegd, meestal vlakbij de plaats waar zich een hospitaal
bevond. Op het einde van de oorlog bevonden zich in België naar schatting
700 Duitse begraafplaatsen. Doordat deze slechts voor korte tijd vergund
waren werden deze begraafplaatsen na de oorlog samengevoegd. In de jaren
1950 volgde de laatste grote samenvoeging, die leidde tot de huidige 4 Duitse
verzamelbegraafplaatsen: Vladslo, Langemark, Hooglede en Menen.
Na het grote geweld van 19 en 20 oktober 1914 waren de grootste gevechten
voorbij in de regio (voorlopig toch). Het front stabiliseerde gemiddeld zo’n 15
km van de gemeenten uit regio TERF en de inwoners moesten zich langzaam
gaan aanpassen aan het regime van de bezetter. De eerste dagen van de
bezetting werd de regio vooral overspoeld door gewonden uit de gevechten in
de Ieperboog (1e slag van Ieper) en aan de IJzer (slag van de IJzer). Er werden
dus massaal gebouwen ingericht als verbandposten en hospitalen. In de
literatuur worden termen als hospitaal, verbandpost, hulppost, chirurgische
voorpost, lazaret, … los door elkaar gebruikt en aanzien als allemaal hetzelfde.
Er was echter een onderscheid binnen die lazaretten:



Verbandplätze: eerstehulppost, lag onmiddellijk achter de frontlijn.
Feldlazarett: verzorgingsplaats verder achter het front, hier vonden de
noodzakelijkste operaties plaats.
Kriegslazarett: Ziekenhuizen met verschillende afdelingen waar de gewonden
gedurende langere tijd konden verzorgd worden.133
Vooral de gemeente die het verst van het front lagen zoals Lichtervelde,
Roeselare en Izegem zorgden voor de opvang van gewonden en hadden het
grootste aantal Kriegslazarette. Maar ook de andere gemeenten richtten
gedurende de oorlog één of meerder Lazarette in.
131
132
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 45-47
VERHELST Dirk - HET DUITS MILITAIR KERKHOF 1914-1918 IN HOOGLEDE – 1996 – p. 7
133
ASPESLAGH P. - ROESELARE IN VEERTIEN-ACHTTIEN, de verzorging van zieken… – 2008 – p. 43
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
19
Afhankelijk van de situatie aan het front (al dan niet een grote veldslag)
werden meer of minder Lazarette ingericht.
21/10/1914 Westrozebeke werd al vlug omgebouwd tot één groot legerhospitaal, zowel
kerk als kloosterschool werden als lazaret ingericht. Alle vervoermiddelen
werden opgevorderd voor het vervoer van gewonden en de thuisgebleven
inwoners werden opgevorderd om massagraven te delven. 134
Ook in Moorslede werd onder andere het klooster ingericht als hospitaal. 135
In Slijpskapelle werd “Café Commerce” op de Strooiboom (Strobome) als
hospitaal ingericht. Het werd de eerste hulppost achter de frontlijn
Waterdam-Keiberg-Beselare-Geluveld. Gedurende de 1e slag van Ieper waren
er dag en nacht 5 dokters actief. Tal van gewonden werden er verzocht. Later
werd de herberg ingericht als veldkeuken en bevoorradingsplaats. 136
In Roeselare werd het Klein Seminarie, alle kloosters en het stedelijk
ziekenhuis opgeëist en als lazaretten ingericht. De komende dagen leek
Roeselare wel een gigantische paardenstal, honderden wagens met
ingespannen paarden, gevuld met gewonden wachtten in de straten.137 Het
Redemptoristenklooster bleef tot eind 1915 bestemd als verpleegplaats voor
geallieerde gewonden. Het enige in bezet België. Eind 1915 werd het een
hospitaal voor burgerlijke slachtoffers en werd er onderdak geboden aan
vluchtelingen uit de Ieperse frontstreek. Vanaf 31 juli 1917 werd het een
veldlazaret voor de Duitsers. Vanaf 1915 was er in een woning op de hoek
Brugsesteenweg-Noordstraat een Geslachtsziekenhuis voor vrouwen. 138
In de loop van de oorlog nam het “vrouwenverkeer ’s avonds”sterk toe.
Vooral in de gemeenten verder achter het front zoals Ingelmunster en Izegem.
Tot laat in de avond bleven de vrouwen in de plaatselijke herberg.
Geslachtsziekten werden uiteindelijk een ware plaag. Waardoor heel wat
vrouwen werden opgepakt en voor onderzoek naar Brugge werden
overgebracht. Later werden sommige vrouwen zelfs voor lange tijd gevangen
gezet. 139 Ook Dokter Gits uit Izegem klaagt deze nieuwe “ambacht” geregeld
aan in zijn oorlogsdagboek.
134
WACKENIER W. - ARCHEOLOGIE VAN STAAL EN BETON – 2004 – p. 56
135
136
137
138
139
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 58
CASTELEIN L., BEERLAND F. – DE GESCHIEDENIS VAN SLYPSKAPELLE – 1978 – p. 95
LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 23
LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 28
VERSCHEURE A. - INGELMUNSTER NA DE FRANSE REVOLUTIE – 2000 - Den Hert - p. 372
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
20
Vliegvelden
Een andere vast gegeven in de regio werden vliegtuigen. 4 jaar lang
vertrokken van op diverse vliegvelden in de regio TERF vliegtuigen voor
bombardementen of verkenningsvluchten boven het front of het onbezette
België en Noord-Frankrijk.
Ook in omgekeerde richting gebeurde dit. Geallieerde vliegtuigen kwamen op
verkenning en namen duizenden luchtfoto’s van de streek. Naarmate de
oorlog vorderde werden de gemeenten van regio TERF alsmaar meer
gebombardeerd vanuit vliegtuigen en werden luchtgevechten, met uiteraard
vaak crashende vliegtuigen als gevolg, dagelijkse kost.
25/10/1914 Te Rumbeke werd een vliegveld opgericht ter hoogte van de Molenkouter
(Hoogstraat). Eind 1914 verhuisde het vliegveld naar het Roodhuis (ten
noorden aan het kasteel van Rumbeke) 140
De eerste Stadenaars keerden angstig terug naar hun verwoeste dorp waar
Duitse soldaten ondertussen tenten hadden opgeslagen en hun paarden
stalden in de kerk en enkele verlaten huizen. 141 Eerst planden de Duitsers om
Staden, net zoals enkele andere gemeenten dicht bij het front (Merkem,
Klerken, Langemark, …) te ontruimen, maar de burgemeester kon dit
voorkomen. Hij zorgde er tevens voor dat er opnieuw wat orde kwam in het
dorp en de vele lijken werden begraven. Uiteindelijk zouden zo’n 650
Stadenaars thuis blijven.142
28/10/1914 De inwoners van o.a. Oekene die rond Schuwe Maandag op de vlucht sloegen
waren nu grotendeels teruggekeerd naar hun huizen. 143
05/11/1914 Na dagenlange gevechten rond Zonnebeke, Passendale, Geluveld, … werd
beslist om Moorslede-dorp te gaan ontruimen. Alle overgebleven inwoners
moesten hun huizen verlaten en werden naar Roeselare gevoerd. Enkel de
kloosterzuster mochten blijven om de zieken en gewonden te verzorgen. De
gehuchten die iets verder van het front lagen mochten wel bewoond blijven
(bv: Koekuit, Bloemhoek, …).144
Roeselare werd niet enkel door Moorsleedse vluchtelingen overspoeld maar
door inwoners van alle gemeente in het frontgebied (Mesen, Wijtschate,
Boezinge, Esen, …). Zo’n 700 vluchtelingen werden door de Duitse bezetter
opgesloten in de lokalen van Jongelingenkring Kattenstraat. De
levensomstandigheden waren er in die mate ondermaats dat er dagelijks
doden vielen onder de vluchtelingen. 145
140
DENECKERE B. – LUCHTOORLOG BOVEN WEST-VLAANDEREN 1914-1918 – 1998 – p. 36
BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 50
142
BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 55
141
143
144
145
CAGNEAUX A. – GESCHIEDENIS VAN OUCKENE – 1992 – p. 85
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 65
LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 25
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
21
In Oekene kwamen nieuwe Duitse troepen aan die introkken in het klooster
en de gemeenteschool. 146
Ook in Rumbeke kwamen 1200 Duitse soldaten toe die er ingekwartierd
moesten worden.147
November 1914
Bij kasteel de Pélichy in Gits werd een Duits vliegveld aangelegd van waarop
geregeld (quasi dagelijks) vluchten vertrokken naar het front. Door de slechte
staat van het terrein verhuisde het in februari 1915 naar de Koolskampstraat
vlakbij het klooster van de Witte Paters, dat daardoor ontruimd werd. Vooral
tijdens de tweede slag van Ieper speelde het vliegveld een belangrijke rol. In
de loop van 1915 werd het vliegveld geregeld gebombardeerd. Hierdoor was
het eind november 1915 zwaar beschadigd en werd alles geëvacueerd naar
Beveren (Roeselare). Ook vonden in die periode tal van luchtgevechten plaats
in de regio. Vanaf 13/08/1916 werd het vliegveld niet langer gebruikt door
Feldflieger Abteilung nr. 41 en werd het een uitwijkvliegveld. Het terrein zou
in die functie in gebruik blijven tot juli 1917.
In april 1918 werd in functie van het lenteoffensief een extra landingsterrein
aangeduid langs de Grijspeerdstraat te Gits. De bedoeling van dit uitwijkveld
was om gewonde bemanningsleden op te vangen.148
01/11/1914 De Duitse Keizer bezocht Dadizele.149
06/11/1914 Door de vele gevechten aan het front werden heel wat gewonde soldaten
opgevangen in de kerk van Dadizele die als lazaret werd ingericht. Tijdens een
begrafenis in de namiddag werd het dorp gebombardeerd door Engelse
vliegtuigen. Niemand raakte gewond. 150
11/11/1914 Izegem werd langzaam aan één grote Rode Kruis-post. O.a. de ziekenzalen van
het rustoord en het nieuw opgerichte goederengebouw dienden voor de
opvang van gewonden. De straten liepen vol met verpleegsters, dokters, etc…
Het verplegend personeel werd ingekwartierd bij inwoners. Later werden
langs de vaart negen grote tenten opgeslagen waarin gewonden werden
verzorgd. Ook het klooster van de paters werd als Lazaret ingericht. De
toevloed aan gewonden was enorm tijdens de eerste bezettingsmaanden.151
In de loop van 1915 nam het aantal gewonden sterk af.152 In 1916 werden de
tenten langs de vaart vervangen door barakken. 153
146
HOUTHAEVE R. – OEKENE - KRONIEK VAN EEN DORP (DEEL 2) – 1984 – p. 77
147
148
SLOSSE L., DELBAERE-DUMOULIN J. - OORLOGSDAGBOEK VAN RUMBEKE IN 1914-1918 – 1962 – p. 19
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 48-64
149
150
151
152
153
DECOENE D. - EEN KLEINE JONGEN IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 37
DECOENE D. - EEN KLEINE JONGEN IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 38
LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 60-61
LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 95
LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 2 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 61
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
22
20/11/1914 De zusters van Moorslede werden overgebracht naar Roeselare. Het klooster
werd geplunderd en later ingericht als slaapplaats voor de soldaten. 154
22/11/1914 Zowel de slag aan de IJzer als de Eerste Slag om Ieper waren ten einde. Het
front was vastgelopen.155
Moorslede die een pak dichter bij het front lag werd bijna dagelijks beschoten
door de geallieerden. Op de Waterdamhoek werden ondertussen goed
versterkte schuilplaatsen ingericht. 156 De komende jaren werd Moorslede,
ondanks aanhoudende bombardementen een rustplaats voor de Duitse
soldaten. Van hieruit vertrokken ze naar het front bij Zonnebeke en Geluveld.
In Lichtervelde kwamen ’s avonds 825 vluchtelingen uit Esen, Woumen en
Klerken aan, dorpen die vlakbij het strijdgewoel liggen en door de Duitsers
ontruimd werden. De vluchtelingen werden opgevangen in het klooster van
de zuster Paulinen.157 2 dagen later kwamen nog eens 350 uitgedrevenen uit
Klerken, Merkem en Jonkershove aan. 158
Het station van Lichtervelde werd een Ausladepunkt, een afstap- en losplaats
voor manschappen, munitie en oorlogsmateriaal op amper 3u stappen van
het front. 159 Lichtervelde werd niet enkel een rustplaats en logistiek
knooppunt, maar ook een plaats waar fel geoefend werd. Er werden tal van
oefenterreinen, loopgraven en schietstanden opgericht waarop de soldaten
de oorlogsactiviteiten konden inoefenen. 160 Er waren ook oefenterreinen in
Beveren.161
154
155
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 71
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 40-41
156
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 70
24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 72
158
24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 74
159
24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 88
160
24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 156
161
VERBEKE G. – BEVEREN-ROESELARE IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 48
157
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
23
Het bestuur
Onder de Duitse bezetting werd België onderverdeeld in 3 gebieden:
Okkupationsgebiet (grootste deel van het land), Etappengebied (grootste deel
West- en Oost-Vlaanderen + deel Henegouwen en Luxemburg) en
Operationsgebiet (frontzone van 25 km breed). De meeste gemeenten uit
regio TERF bevonden zich in het Operationsgebiet, enkel Ingelmunster viel
daar buiten.162 Het Etappen-Kommandantur bestuurde de gebieden en had
aan het hoofd een Etappenkommandant. Zo viel bv Beveren onder het
Etappen-Kommandantur Gent. 163 Er was ook sprake van het frontgebied (bv
bij Staden begon dat gebied over de Stadenberg), daar werden geen burgers
meer toegelaten.164
Eind oktober 1914 werd een Ortskommandantur ingericht in Hooglede. 165 Op
11 november in Oekene166 en op 16 november 1914 was ook Lichtervelde aan
de beurt. In de loop van de oorlog volgden verschillende
plaatscommandanten elkaar op. In Lichtervelde bv waren dat er 19 in totaal.
167
De Ortskommandantur van Izegem was eveneens verantwoordelijk voor
Ingelmunster dat net buiten het Operationsgebiet viel. In Ingelmunster bleef
het gemeentelijk bestuur in dienst. Wel werd één Duitse officier als
commandant daaraan toegevoegd. 168
De plaatscommandant moest in de eerste plaats zorgen voor rust, orde en
veiligheid, maar stond ook in voor de infrastructuur, onderkomen,
bevoorrading en ontspanning van de in te kwartieren troepen. De
plaatscommandant stelde ook tal van verordeningen in die de burgers
moesten naleven. Deze konden al eens wijzigen afhankelijk van de
plaatscommandant.169 In elke gemeente bleef de gemeenteraad met
burgemeester en schepenen wel aangesteld, al hadden die niet altijd nog veel
in de pap te brokken. In theorie stonden zij in voor alle burgerlijke zaken en
het Ortskommandantur voor het militaire. Hetzelfde principe was geldig voor
het gerecht. Burgerlijke bevoegdheden vielen onder het Belgische gerecht,
militaire onder het Duitse. Vanaf 18 juli 1918 veranderde dit en viel alles
onder het Duitse gerecht. Voor de ordehandhaving zorgde de veldwachter
samen met de Duitse militaire politie die van België een ware politiestaat
maakte. In West-Vlaanderen was ook een militair gouverneur aangesteld en
162
LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 12
VERBEKE G. – BEVEREN-ROESELARE IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 29-30
164
BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 55
165
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 42-43
163
166
167
CAGNEAUX A. – GESCHIEDENIS VAN OUCKENE – 1992 – p. 85
24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 90-92
168
169
VERSCHEURE A. - INGELMUNSTER NA DE FRANSE REVOLUTIE – 2000 - Den Hert - p. 367
24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 90-92
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
24
een provinciale Zivilverwaltung met een (Duitse) provinciegouverneur aan de
macht. 170
Tegen het einde van 1914 had elke gemeente zijn Ortskommandantur. Soms
werd onder de Duitse bezetting een herschikking van de besturen ingevoerd.
Zo werd bv. Slijpskapelle als een afzonderlijke entiteit aanzien en werd er
door de plaatselijke Ortskommandantur een “oorlogsburgemeester”
aangesteld. 171
170
VERBEKE G. – BEVEREN-ROESELARE IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 30-31
171
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 77-78
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
25
Nieuwe wetten
De Ortskommandantur stelde per gemeente zijn wetten. Alhoewel deze per
commandant wel eens konden verschillen, waren die over het hele bezette
gebied (Operationsgebiet) toch vaak ongeveer dezelfde.
Enkele vbn: Enkele herbergen waren enkel toegankelijk voor Duitse soldaten,
vergaderingen werden verboden, reisduiven moesten worden gedood172,
uurwerken moesten de Duitse tijd weergeven, …173 174 O.a. in Roeselare
moesten alle Franse opschriften verwijderd worden. Enkel Duits en Vlaams
werd nog toegelaten in het straatbeeld.175
De gemeentekas moest instaan voor het inrichten van tal van gebouwen voor
de Duitse soldaten en werd zo langzamerhand leeggemolken. Dit probeerde
men op te lossen door gemeentekasbons uit te geven. 176 Ook in de
omringende gemeente zoals Lichtervelde177 en Beveren178 startte men met
het uitgeven van “noodgeld”. Vanaf april 1915 werd bv. in Dadizele noodgeld
uitgegeven. 179
Er werd een soort identiteitskaart in gebruik genomen voor wie in het
legergebied van het 4e leger woonde. Dit moest men altijd op zak hebben. Dit
was ook geldig voor kinderen vanaf 10 jaar. 180
Onder de bezetting mocht de bevolking hun gemeente niet meer verlaten,
enkel wanneer ze in het bezit waren van een Reiseschein of Passierschein kon
het wel. 181 De plaatswacht controleerde alle dorpsuitgangen. Ze
controleerden ook of de avondklok (voor soldaten 22u, voor burgers 21u)
werd nageleefd. 182
In de loop van de oorlog gebeurde het ook af en toe dat er voor bepaalde tijd
geen paspoorten werden uitgegeven zodat de inwoners hun dorp niet konden
verlaten. Vaak was dit een straf die door de kommandantur werd opgelegd
aan de bevolking wegens bepaalde wandaden zoals bv het herhaaldelijk
bespotten van Duitse soldaten. 183
Geregeld werden ook mannen opgeëist om allerhande frontwerk uit te
voeren. 184 O.a. in Lichtervelde stuitten deze verplichte opeisingen op verzet.
172
LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 125
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 72
174
24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 106-110
173
175
LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 76
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 72
177
24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 79
178
VERBEKE G. – BEVEREN-ROESELARE IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 65
176
179
DECOENE D. - EEN KLEINE JONGEN IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 43
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 73
181
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 67
182
VERBEKE G. – BEVEREN-ROESELARE IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 41
180
183
184
LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 158
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 73
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
26
Wie weigerde werd opgepakt, de gemeente kreeg een boete. Wie ging
werken werd ingezet bij het aanleggen van spoorlijnen, grondwerken, bouwen
van bunkers en loopgraven, munitietransporten, uitzetten van prikkeldraad, …
en dit regelmatig onder beschietingen. Ook vrouwen werden gedwongen
tewerkgesteld op hoeven of in lazaretten.185 In Beveren gebeurde dit pas in de
loop van 1917 wat trouwens een zware rel uitlokte binnen de gemeenteraad.
186
Heel wat van de dwangarbeiders werden ondergebracht in
barakkenkampen o.a. te Stadenreke. 187
In de regio werd een zeer dicht netwerk van spoorwegen (trein/tram)
aangelegd voor hoofdzakelijk munitietransport, maar ook manschappen,
dwangarbeiders, etc… werden via deze trams vervoerd. Naast de spoorwegen
groeiden pionierparken die dienden voor de opslag van materiaal. 188
Tal van voorwerpen, grondstoffen en voedingsmiddelen werden door de
Duitse bezetter opgeëist: graan, aardappelen, metalen, steenkolen,
brandhout, etc…189
Onder andere door deze opeisingen waren er heel wat tekorten bij de
bevolking. Er werden heel wat commiteiten opgericht die voor de nodige
voedselvoorziening moesten zorgen. O.a. het Spaans-Amerikaans comiteit
bevoorraadde de bevolking met levensmiddelen. 190 191 192 193 In bv. Dadizele
werd in maart 1915 een “hulp- en voedingskomiteit” opgericht. Het comité
stond in voor het afhalen van de goederen in Kortrijk en de bedeling ervan in
het dorp. 194 Een identiek comité werd in Slijpskapelle opgericht. 195
Een fel contrast hiermee was dat sommige Roeselarenaars in hun
“garnizoensstad” van de aanwezigheid van de vele Duitse soldaten gebruik
maakten om een gelegenheidswinkel te open en aldus heel wat geld te
verdienden. 196 Begin 1915 waren er maar liefst 122 nieuwe winkels met
postkaarten, chocolade, boter, wijn, sigaretten, … Ook de 264 Roeselaarse
herbergen deden goede zaken. 197 Een gelijkaardig fenomeen zagen we in
Izegem. Arme inwoners probeerden wat geld te verdienen door sigaretten of
lekkernijen te verkopen. 198
185
24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 129-133
VERBEKE G. – BEVEREN-ROESELARE IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 85
187
BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 87
188
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 73-74
189
VERBEKE G. – BEVEREN-ROESELARE IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 65-78
190
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 75-76
191
24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 115-128
192
VERBEKE G. – BEVEREN-ROESELARE IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 69
193
BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 81-84
186
194
195
196
197
198
DECOENE D. - EEN KLEINE JONGEN IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 41-42
CASTELEIN L., BEERLAND F. – DE GESCHIEDENIS VAN SLYPSKAPELLE – 1978 – p. 83
LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 35-36
LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 40
LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 215
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
27
Door de voedselschaarste en de hierdoor alsmaar stijgende prijzen werd een
nieuw fenomeen in het leven geroepen: heel wat voedingsmiddelen werden
gesmokkeld of “geblauwd” tussen de verschillende gemeenten. Vooral als na
de zomer van 1916 er even wat minder MP’s en gendarmen waren werd er
naar hartenlust gesmokkeld. Vooral aardappelen en vlees waren populaire
artikelen. 199
199
LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 2 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 145
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
28
Inkwartieringen
In de loop van de oorlog werden tienduizenden soldaten ingekwartierd in de
gemeenten van regio TERF.
Door het hoge aantal soldaten die afzakten naar dorpen als Lichtervelde,
Beveren en Hooglede-Gits (soms volledige regimenten = meer dan 1 000
soldaten – in Staden was vaak een volledige divisie aanwezig 200) werden vaak
ook burgerwoningen gebruikt voor de inkwartiering van soldaten. Later in de
oorlog werden zelfs volledige huizen opgeëist en werden de bewoners
uitgedreven. 201 In Roeselare waren na de 1e slag van Ieper maar liefst 7 000
Duitse soldaten ingekwartierd. 202 In Izegem bevonden zich eind 1914 zo’n 3
000 Duitse soldaten. 203
In Hooglede werden dus heel wat Duitse soldaten ingekwartierd bij de
burgers. De kerken werden ingericht als paardenstallen. In de meisjesschool
van in de Kleine Stadenstraat werd een bakkerij en cinema ingericht. 204
De regio diende als rust- en herstelplaats voor de soldaten. De rust bestond
vooral uit rusten, appels, geringe dienst, onderhoud van wapens en kledij en
het verbeteren van wegen. Er werden ook erediensten georganiseerd voor de
Duitse soldaten en er waren inentingen tegen tyfus. 205
De sfeer in een rustige gemeente als Lichtervelde was goed voor de Duitse
soldaten. Dagelijks werd er marsmuziek gespeeld en in de kroegen werd Duits
bier gedronken en gezongen. 206 In Staden werd een cinemazaal ingericht, ook
burgers waren er welkom. Later kwam er ook nog een bierhalle waarin een
strijkorkest geregeld optredens gaf, diverse kantienen waar de soldaten even
tot rust kunnen komen en wijn en bier kunnen drinken, een kiosk voor
concerten, etc…207 Ook in Moorslede werd in het voorjaar van 1915 gedacht
aan de ontspanning van de Duitse soldaten. Er werd eveneens een cinemazaal
ingericht, er kwam een Duitse boekenhandel, een repetitielokaal voor
orkestliefhebbers, etc…208 In Oekene werd de pastorie zelfs als “casino”
ingericht.209
In Roeselare hadden de Duitse soldaten het de eerste oorlogsjaren goed naar
hun zin. De officieren doen zich tegoed aan chique diners, wijnvoorraden uit
de Roeselaarse kelders, etc… 210
200
201
BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 58
24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 94-98
202
LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 35
203
LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 70
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 40-41
205
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 44
206
24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 80
207
BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 65-66
204
208
209
210
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 95
SLOSSE L., DELBAERE-DUMOULIN J. - OORLOGSDAGBOEK VAN RUMBEKE IN 1914-1918 – 1962 – p. 88
LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 77
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
29
Naast het feesten werd er ook hard gewerkt in Roeselare. Hospitalen werden
ingericht, spoorlijnen aangelegd, beken uitgekuist, etc… De Duitsers hadden
vooral ook oog voor goede hygiënische condities. 211
De scholen in Gits werden als paardenstal gebruikt.
212
211
212
LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 78
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 67
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
30
De eerste oorlogswinter
Na de eerste woelige oorlogsmaanden en het stagneren van het front werd
het rustiger aan het front in de Westhoek. De Duitsers maakten gebruik van
de eerste oorlogswinter om zich te installeren, militaire infrastructuren op te
bouwen, etc…
07/12/1914 Het rusthuis van Staden dat als militair hospitaal was ingericht werd op 4
zusters na ontruimd. Iedereen werd naar Tielt overgebracht. Ondertussen
kwamen alsmaar meer inwoners uit de frontstreek (Jonkershove, Langemark,
Merkem, …) naar Staden. Hierdoor klom het aantal inwoners naar 1350. 213
In Izegem kwamen in de loop van december geregeld vluchtelingen uit de
frontstreek (o.a. Sleihage, Oostnieuwkerke, …) aan. Ze werden opgesloten in ’t
Gildenhuis. Later (januari 1915) verhuisden deze “gevangenen” naar ’t lokaal
van de Germana en het gesticht van de zusters van Maria, omdat het
Gildenhuis zou gebruikt worden voor de inkwartiering van soldaten.214 Het
Gildenhuis werd later als Soldatenheim gebruikt. Hier konden de soldaten
even alle zorgen vergeten en zich tegoed doen aan een glas bier.215 Na de 2e
slag bij Ieper (april 1915) kreeg het gebouw nogmaals een andere functie: het
werd lazaret. 216
Later zouden nog vluchtelingen uit de frontstreek naar Izegem worden
gebracht. Zo kwamen op 26 februari 1915 een groep vluchtelingen die eerder
opgevangen werden in Staden naar Izegem. Eén nacht verbleven ze in het
Gildenhuis en werden de volgende dag verder gevoerd naar Tielt. 217
Die dag bezocht Keizer Wilhelm II zijn troepen in Moorslede. 218
Eindejaar 1914
Vanuit regio TERF gebeurde het vervoer van en naar het front van
manschappen, munitie, wapens, voedsel, onderhoudsstukken, gewonden en
doden. Vanuit Hooglede-Gits werd de frontstreek Poelkapelle-LangemarkHouthulstbos bevoorraad. Op het einde van de oorlog lag de gemeente
Hooglede-Gits dan ook bezaaid met barakkenkampen, munitiedepots,
begraafplaatsen, pioniersparken, etc… 219 Hetzelfde geldt voor Lichtervelde
220
en Staden, waar een groot munitiedepot werd aangelegd op Stadenreke. In
deze opslagplaats werden Italiaanse krijgsgevangen tewerkgesteld. 221 Ook in
Moorslede bevonden zich tal van dergelijke militaire infrastructuren. Door de
213
BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 56
214
215
216
217
LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 71-72
LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 88
LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 120
LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 94
218
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 76
VERHELST Dirk - HET DUITS MILITAIR KERKHOF 1914-1918 IN HOOGLEDE – 1996 – p. 17
220
24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 94
221
BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 72-73
219
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
31
aanhoudende bombardementen daar werden de wegen moeilijk berijdbaar
en werden smalspoorverbindingen aangelegd. 222 Op de Waterdamhoek te
Moorslede konden de soldaten een bad nemen en zich ontluizen. 223
In Oekene werd het klooster ingericht als veldlazaret. De gemeenteschool
werd een “Isolierstation” voor tyfuspatiënten. 224
Op het einde van 1914 werd de omgang met de Duitse bezetter iets
gemoedelijker en groeide er zelfs een band tussen burgers en soldaten, 225 226
zelfs in Staden waar de bevolking tijdens schuwe maandag zo hard werd
aangepakt. 227
In alle gemeenten achter het front vierde de Duitse bezetter zo goed als het
kon kerstavond en oudejaar. De vele kerstbomen zorgden voor de juiste sfeer.
228
Januari 1915 Eind januari 1915 werden de 200 Westrozebekenaars die niet gevlucht waren
uit hun huizen gezet, de meesten verhuisden naar Roeselare. Het dorp diende
nu enkel nog als rustplaats voor Duitse soldaten.
Ondertussen diende de kerk niet langer als hospitaal maar als paardenstal. De
kerktoren werd ook afgebroken omdat het voortdurend een mikpunt was
voor Franse en Britse artillerie.229
222
223
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 84
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 97
224
HOUTHAEVE R. – OEKENE - KRONIEK VAN EEN DORP (DEEL 2) – 1984 – p. 79
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 67
226
24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 105-106
227
BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 54
225
228
229
LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 38
WACKENIER W. - ARCHEOLOGIE VAN STAAL EN BETON – 2004 – p. 56
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
32
Spionnen en verzet
Onder de laatst ontzette inwoners van Westrozebeke bevond zich ook Martha
Cnockaert. Enkele dagen na haar aankomst in Roeselare werd ze door een lid
van de Britse geheime dienst aangesproken en werd spionne. Ze gaf tijdens de
oorlog tal van informatie over de Duitse bezetter in Roeselare door:
troepenverplaatsingen, verblijfplaatsen van militairen, opslagplaatsen van
munitie, etc… Ze was als verpleegster actief in het als lazaret ingerichte Klein
Seminarie. Ze zou ook verantwoordelijk geweest zijn voor een aantal
sabotagedaden, zoals het opblazen van een munitiedepot in Roeselare.
Uiteindelijk werd ze in november 1916 aangehouden en opgesloten. Op het
einde van de oorlog werd ze door Britse troepen uit haar cel te Gent bevrijd.
230
Spionage was een onderdeel van het verzet tegen de bezetter. Het verzet in
de Eerste Wereldoorlog is een thema die nog maar weinig werd belicht en
onderzocht. Zo waren er zonder twijfel sabotagedaden tegenover de bezetter
net zoals we dat kenden in de Tweede Wereldoorlog. Ook zijn er verhalen
bekend van Britse piloten die via Nederland terug naar het onbezette gebied
werden overgebracht.
In Oekene werd ondertussen weer lesgegeven aan de kinderen. De Zusters
van Liefde van Roeselare namen de kloosterschool in handen. De onderwijzers
van de gemeenteschool moesten geregeld van leslocatie veranderen.231
27/01/1915 In Roeselare werden de priesters van o.a. Passendale en Moorslede, die er al
gevangen zaten sinds oktober 1914 vrijgelaten. 232
27 januari was de geboortedag van de Duitse Keizer. Deze dag werd dan ook
in alle bezette gemeenten gevierd door de ingekwartierde soldaten. Er werd
vaak een banket voorzien voor de officieren, er werd muziek gespeeld, in de
kerken werd een speciale viering gehouden en op het einde van de dag was er
een drink- en zingfeest voor de soldaten. Deze verjaardag werd trouwens elk
jaar opnieuw gevierd, dus niet enkel in 1914.233
21/02/1915 Het Duits kerkhof in Izegem werd officieel ingehuldigd. Op dat moment lagen
er 93 soldaten begraven. Niet enkel Duitsers, maar ook Fransen, een Belg, een
Engelsman en een koloniale soldaat. 234 Later zou deze begraafplaats echter
nog sterk uitbreiden.
230
231
232
233
234
QUAGHEBEUR R. - IK WAS EEN SPIONNE – 2000 – p. 114-231
HOUTHAEVE R. – OEKENE - KRONIEK VAN EEN DORP (DEEL 2) – 1984 – p. 83
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 88
LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 85
LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 91-92
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
33
23/02/1915 In Rumbeke brandden de schoolgebouwen van het klooster af door de
onvoorzichtigheid van Duitse soldaten. Er waren zo’n 400 soldaten
ingekwartierd. 235
Maart 1915
Begin maart 1915 werd een grote troepenschouw gehouden in Staden. Men
zegt dat Keizer Wilhelm II hierbij aanwezig zou geweest zijn en dus even zijn
intrek zou genomen hebben in Staden. 236
In Dadizele werden begin maart arbeiders opgeëist om in Moorslede aan de
Waterdam een wasserij en drogerij te maken voor de bezetter.237
09/03/1915 Het genadebeeld van Westrozebeke werd door 2 Duitse aalmoezeniers op een
hondenkar naar Roeselare overgebracht. Daar werd het in de St.-Michielskerk
ter verering uitgestald. In 1917 werd het bij de ontruiming van de stad met de
vluchtelingen meegenomen naar Hamme. In 1920 werd het terug naar
Westrozebeke gebracht.238
20/03/1915 Een aantal gezinnen keerden terug naar hun huizen in Moorslede. Een aantal
zusters kreeg toestemming om in Moorslede en Slijpskapelle les te gaan
geven.239
02/04/1915 Begin april 1915 werd in Staden een school geopend in een woonhuis in de
Ieperstraat. Meer dan 50 kinderen liepen er school. Al vlug werden echter de
oudste jongens door de Duitse soldaten van de schoolbanken geplukt om de
akkers te helpen bewerken. In de loop van 1916 werd de school gesplitst voor
jongens en meisjes. In de zomer van 1917 echter werden de schoollokalen als
lazaret ingericht door de grote toevoer van gewonden tijdens de 3 e slag van
Ieper. 240
Izegem werd ondertussen langzaam maar zeker volledig ingericht als een
garnizoensstad. Er kwamen naast het casino voor de officieren, het
soldatenheim en de diverse hospitalen, een tandarts, een groot autopark, een
mooie tuin aangelegd door revaliderende soldaten, een badinrichting, etc… 241
18/04/1915 De bekende Franse piloot Roland Garros kwam boven het Sterrebos te
Rumbeke in problemen met zijn vliegtuig en kon net aan de grens van
Ingelmunster en Hulste een noodlanding maken. Hij vernietigde zijn vliegtuig
met het ingenieuze gesynchroniseerde mitrailleursysteem en werd gevangen
genomen. Hij werd een tijd opgesloten te Izegem. Na een paar jaar
gevangenisstraf kon hij ontsnappen en terug naar Frankrijk vluchtten om zijn
235
236
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 90
BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 57
237
238
DECOENE D. - EEN KLEINE JONGEN IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 41
LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 105
239
240
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 95
BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 74-77
241
LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 109-110
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
34
loopbaan als gevechtspiloot verder te zetten. In oktober 1918 werd zijn
vliegtuig echter neergehaald en overleed hij op 30-jarige leeftijd.242 243
242
243
LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 101
VERSCHEURE A. - INGELMUNSTER NA DE FRANSE REVOLUTIE – 2000 - Den Hert - p. 372
We kregen volgende reactie van Bart Azou uit Izegem ivm het Roland Garros verhaal:
Er wordt geopperd dat Roland Garros in moeilijkheden kwam boven het Sterrebos en neerstortte te Ingelmunster /Hulste.
Dit lijkt me niet juist. Ik heb wel degelijk gelezen dat Roland Garros een aanval uitvoerde op de spoorweg boven Lendelede op een hoogte
van 100 m.Daar werd zijn toestel getroffen door een grondmitrailleur en diende hij een noodlanding uit te voeren direct nabij de grens
Ingelmunster/Hulste. Ik meen dit gelezen te hebben in een zeer uitvoering artikel hierover in “Schrapnel”
Bovendien was het vliegtuig van Garros niet uitgerust met een “ ingenieus” synchronisatiesysteem, maar met stalen deflectoren op de
schroef. Kogels die er op terechtkwamen schampten gewoon af. Zijn vliegtuig werd tentoongesteld op de Grote Markt te Izegem en werd
dan overgebracht naar de vliegtuigbouwer Fokker.( ifv het echte synchronisatiesysteem waarbij een “nok” het schieten op de schroef
verhinderde). Thuis heb ik een boek waarin de systemen beschreven staan. ( ik denk “ze vielen uit de lucht”)
Antwoord:
De samenvatting is opgemaakt na een literatuurstudie. M.a.w. bestaande publicaties (anno 2009-2010) werden geïnventariseerd en
nagelezen. Het was geen diepgaand historisch onderzoek waarbij de correctheid van de publicaties en bronnen werden nagetrokken. En
daar zit natuurlijk het steeds terugkerende probleem met een literatuurstudie: welke publicatie (die vaak jaren/decennia) na de feiten werd
opgesteld bevat de waarheid.
Het stuk in de samenvatting over Roland Garros is gebaseerd op de bronnen die je onder de aangeduide voetnoten kan vinden. De kans
bestaat dat de auteurs van het boek "Ze vielen uit de lucht" en het artikel in het tijdschrift Schrapnel iets dieper op de materie ingaan dan de
bronnen onder de voetnoten. Mogelijk is die informatie dan ook correct, maar 100% zeker is dit niet, zeker met het bestaan van
verschillende versies over het Roland Garros-verhaal.
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
35
Gas!
Na de betrekkelijke rustige eerste oorlogswinter wilden de Duitsers in
Vlaanderen een nieuw offensief opstarten. Het front verschoof immers al
maanden voor geen meter en men was van mening dat er nu echt wel
dringend een doorbraak moest geforceerd worden om de oorlog gunstig te
kunnen beëindigen.
De Duitsers beslisten dan maar om, tegen eerder gemaakte internationale
afspraken, het gruwelijke chloorgas in te zetten rond Steenstraat ten noorden
van Ieper. Het gas werd in grote flessen via de regio TERF (o.a. Staden) naar
het front gebracht en ingegraven. Men moest nu enkel nog gunstig weer en
vooral een gunstige wind afwachten. Op 22 april was dit het geval en werden
de flessen massaal opengedraaid. De vooral Franse troepen die zich aan de
andere zijde van het front bevonden werden verrast en trokken zich massaal
terug waardoor een gigantische bres in het front ontstond en de Duitsers
tegen alle verwachtingen in bijna een vrijgeleide kregen naar Ieper. De
Duitsers waren echter niet voorzien op deze gunstige situatie en konden niet
optimaal gebruik maken van de nieuwe kansen. Al vlug zouden vooral
Canadezen massaal een tegenaanval lanceren en zo de Duitse opmars
stoppen. De komende dagen voerden de Duitsers nog meerdere malen
gasaanvallen uit, maar het verrassingseffect was nu weg en de Duitsers
slaagden er toch niet in om Ieper in te nemen.
In het bezette gebied van regio TERF waren de gevolgen van deze 2 e slag bij
Ieper sterk voelbaar. Voorafgaand was er een sterke aanvoer van troepen en
materiaal. Na het begin van de slag werden heel wat krijgsgevangen,
gewonden en doden van het front aangevoerd:
22/04/1915 In april was er een grotere bedrijvigheid in de regio wegens de
voorbereidingen voor de gasaanvallen en de 2e slag bij Ieper die van start
gingen op 22 april 1915. Het aantal ingekwartierde soldaten liep in deze
periode ook sterk op. Zo bevonden er zich op 1 april 1915 ruim 4000 soldaten
in Rumbeke. 244
Na die slag en de daaraan gekoppelde terreinwinst voor de Duitsers lag het
front op 18 à 20 km van Hooglede en Gits. Die bewuste slag zorgde ook voor
een sterke uitbreiding van het aantal Duitse militaire graven op het
burgerkerkhof van Hooglede. Na juni 1915 werd het kalmer voor de
ingekwartierde troepen. 245
In Staden, langswaar de gebruikte gasflessen trouwens werden aangevoerd,
werd de dag na de bewuste gasaanval de kerk gevuld met gewonde Franse
krijgsgevangen, de volgende dag al werden deze doorgevoerd naar Roeselare.
246
De weken die volgden op de gasaanval werd een gigantisch groot aantal
244
SLOSSE L., DELBAERE-DUMOULIN J. - OORLOGSDAGBOEK VAN RUMBEKE IN 1914-1918 – 1962 – p. 39
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 85-88
246
BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 60
245
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
36
Duitse gewonden Staden binnengebracht. De geallieerden hadden immers
een grootscheepse tegenaanval uitgevoerd. Het klooster was al vlug niet groot
genoeg meer als lazaret en ook de scholen, de kerk en het kasteel van notaris
Reynaert werden als hospitaal ingericht. 247
23/04/1915 In Roeselare kwamen na een groot aantal vluchtelingen uit het gebied van de
gasaanvallen ook heel wat krijgsgevangenen aan op de markt. Vooral Fransen
waaronder een heel deel gewonden. Ook de komende dagen zou de stroom
krijgsgevangen en gewonden (vriend en vijand) blijven toestromen in
Roeselare.248
Sommige inwoners van Roeselare konden hun sympathie voor de Franse
krijgsgevangen niet onder stoelen of banken steken en stopten hen voedsel of
drank toe. Enkele waren zo geestdriftig dat ze “vive la France” riepen en
iemand durfde het zelfs aan de Marseillaise op zijn piano te spelen. Wie
betrapt werd werd opgesloten, sommigen werden naar Duitsland
gedeporteerd en de Ortskommandant dreigde er mee Roeselare in brand te
steken als dergelijke praktijken zouden blijven voorvallen.249
In Izegem vond een gelijkaardige situatie plaats bij het zien van de Franse
krijgsgevangenen. Ook hier werd de stroom aan gewonden terug een pak
groter. Er was sprake van duizenden gewonden. Ondanks de vrij ruime afstand
van het front hoorde men in Izegem ’s nachts het kanonvuur en
geweergekletter onophoudelijk.250
26/04/1915 Izegem werd voor het eerst slachtoffer van een luchtbombardement. De
buurt van het station en de brouwerij werd aangevallen. Als bij wonder vielen
er geen slachtoffers. De materiële schade was wel enorm. Hierna vloog het
vliegtuig verder richting Ingelmunster waar het ook enkele bommen dropte.
Even later gingen nog enkele vliegtuigen bommen gooien boven Ingelmunster.
251
Mei 1915
247
In Staden werd in de weefschool een noodkapel ingericht. Eind mei werd de
eerste mis er opgedragen door de Duitse legeraalmoezenier. Vanaf juni 1915
kwam een jonge priester uit Roeselare er wekelijks de mis opdragen. Even
later moest de weefschool echter gebruikt worden voor militaire doeleinden
en bouwden de Duitsers een barak waar de vieringen konden doorgaan. In
september 1915 kreeg Staden eindelijk een nieuwe pastoor: E.H. Coucke.
Vanaf maart 1916 werd de kerk ontruimd (het was een hospitaal) en werden
de vieringen terug daar gehouden. E.H. Coucke werd echter regelmatig ziek en
werd even later vervangen door E.H. Vandenberghe, die teruggehaald werd
uit Tielt. Op de vooravond van de 3e slag van Ieper werd voor een laatste maal
BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 62
248
249
250
251
LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 46-49
LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 75
LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 116
LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 119
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
37
de mis gevierd in de kerk. Vanaf die dag werd de kerk regelmatig beschoten.
Begin januari werd de kerktoren zelfs tot ontploffing gebracht. 252
De stroom van gewonden bleef in Izegem onverbiddelijk aankomen. De
hospitalen draaiden op volle toeren. Wel merkten de inwoners dat er eind mei
1915 heel wat minder soldaten aanwezig waren. In Kachtem en Emelgem zijn
er in die periode zelfs bijna geen soldaten meer. 253 Later neemt het aantal
weer toe.254 Dit verschijnsel deed zich de komende jaren nog meerdere malen
voor bij de aflossing van de troepen. Tussen het vertrek van het ene regiment
en het aankomen van het andere regiment leken de dorpen soms
“soldaatloos”.
252
BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 78-81
253
254
LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 132
LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 148
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
38
Geen nieuws van het front
Na de 2e slag van Ieper werd het voor lange tijd relatief rustig in de Westhoek
en dus ook in de gebieden achter het front. Er werden tot in de zomer van
1917 geen grote slagen meer uitgevochten. De grote offensieven verplaatsten
zich vooral naar Frankrijk waar rond Verdun en aan de Somme duizenden
levens werden verwoest.
De Duitsers maakten van deze “windstilte” in Vlaanderen gebruik om hun
infrastructuur nog verder uit te bouwen. Verdedigingslinies werden
uitgebouwd, tenten werden vervangen door barakken, soldatenheimen en
casino’s werden ingericht, munitiedepots en pionierparken werden
aangelegd, spoorwegennetwerken uitgebreid, etc…
Voor dit vele werk werd vooral beroep gedaan op de inwoners uit het bezette
België. In eerste instantie konden ze vrijwillig geld verdienen door voor de
Duitsers te werken, later in de oorlog werden ze verplicht tewerkgesteld als
dwangarbeiders. Ook krijgsgevangen werden ingezet bij deze arbeid. Vooral
Russen maar ook Italianen werden in groten getale naar West-Vlaanderen
overgebracht. Deze krijgsgevangen werden ondergebracht in weinig
comfortabele kampen en werden sterk uitgebuit. Heel wat stierven aan
ondervoeding of ziekte.
Wel namen tijdens deze periode de beschieteningen (artillerie en
luchtbombardementen) boven het Operationsgebiet sterk toe. De oorlog
werd op deze manier voelbaarder voor de plaatselijke bevolking.
31/05/1915 Opnieuw vliegtuigen boven Izegem, maar deze keren gooiden ze geen
bommen maar briefjes! Op deze briefjes stond te lezen dat Italië de oorlog
had verklaard aan Duitsland en Oostenrijk. En dat hiermee 1 miljoen nieuwe
krijgers ten strijde trokken tegen de vijand en de bevolking in het bezette
België de moed niet mocht opgeven. Dergelijke propagandapamfletten
werden gedurende heel de oorlog regelmatig uitgestrooid boven het bezette
gebied. 255
20/06/1915 Vliegtuigen gooiden bommen op Emelgem. Hierbij kwamen 3 inwoners om
het leven, verscheidene andere werden gewond.256
Juli 1915
255
Vanaf juli 1915 brak een rustige en aangename periode aan voor de soldaten
die gekwartierd werden in Hooglede-Gits. Verschillende regimenten kwamen
beurtelings in Hooglede-Gits op rust. Er werden ook tal van oefenterreinen
aangelegd waarop gevechtsoefeningen uitgevoerd werden. Muziekkapellen
zorgden bijna dagelijks voor een goeie sfeer in de straten. 257 In die “goeie
LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 133
256
257
LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 140-143
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 88-92
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
39
sfeer” groeiden ook tal van romances tussen Duitse soldaten en de
plaatselijke vrouwen en meisjes, met soms een zwangerschap als gevolg. 258
In Staden werd in bijna alle huizen waar soldaten ingekwartierd zaten
elektrische leidingen en verlichting aangelegd. Er werd eveneens een
waterleiding voorzien met buizen tot in Vijfwegen. Het werd nu ook in Staden
een pak rustiger, de puinhopen waren opgeruimd en waar huizen werden
platgebrand werden bloemperken en monumentjes aangelegd. 259
Ook in Oekene260 en Slijpskapelle werd tijdens de oorlog voor het eerst
elektriciteit voorzien via een stoommachine. In de huizen waar de Duitsers
kwartier hadden werd elektrische verlichting voorzien. 261 In Izegem was deze
voorziening al aanwezig vanaf januari 1915. 262
In deze rustige periode voerder de geallieerden tal van verkenningsvluchten
uit. 263
In de loop van 1915 werd in Beveren, ten zuiden van de weg BeverenRoeselare een vliegveld aangelegd die operationeel bleef tot in 1918. 264
06/09/1915 Het centrum van Lichtervelde werd getroffen door een luchtbombardement.
Hierbij vielen zowel bij de Duitse soldaten als bij de burgers slachtoffers. 7
inwoners en 29 militairen werden gedood. Zes huizen werden vernield. Al was
dit niet het eerste en zeker niet het laatste bombardement op Lichtervelde,
toch maakte deze het meeste ophef.265 Vooral het station werd een
geliefkoosd doelwit voor de geallieerde vliegtuigen. 266
Ook Roeselare werd die dag gebombardeerd. Hier viel slechts één slachtoffer.
267
Oktober 1915 In Roeselare kwamen de eerste Russische krijgsgevangenen aan. Ze werden
ingezet om straten aan te leggen en militaire constructies op te trekken. 268
Eind december werden ook in Izegem de eerste Russische krijgsgevangenen
gezien.269
Januari 1916 In de loop van 1916 liepen de verkenningsvluchten vaak uit in luchtgevechten
boven Hooglede-Gits. 270
258
259
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 102
BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 64
260
261
HOUTHAEVE R. – OEKENE - KRONIEK VAN EEN DORP (DEEL 2) – 1984 – p. 93
CASTELEIN L., BEERLAND F. – DE GESCHIEDENIS VAN SLYPSKAPELLE – 1978 – p. 96
262
LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 86
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 94-101
264
VERBEKE G. – BEVEREN-ROESELARE IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 43-44
265
24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 149-154
266
24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 162
263
267
268
269
LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 84
LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 87
LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 219
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
40
Oekene werd bij de kommandantur van Rumbeke gevoegd. Hierdoor mochten
zowel de burgers van Rumbeke als van Oekene zonder paspoort van de ene
naar de andere gemeente. 271
25/02/1916 “’t Roeselaernaarki”, een Roeselaars Frontblaadje voor de soldaten die aan
het Klein Seminarie hadden gestudeerd, verscheen voor de eerste keer.
Tussen deze datum en 17 december 1917 verschenen 19 nummers. Het
krantje bracht nieuws van vrienden en familie, enkele gedichten, etc… 272
Lente 1916
Ten zuid-westen van het station van Lichtervelde werd een munitiedepot
aangelegd. Tegelijkertijd werden een aantal tramsporen aangelegd richting
het front die voor de nodige bevoorrading moesten zorgen.273
In Sleihage werd een barakkenkamp opgetrokken voor Russische
krijgsgevangenen die ingezet werden bij militaire bouw- en
herstellingswerken. 274 Ook in Lichtervelde werden in 1916 Russische
krijgsgevangenen gevangen gehouden en aan het werk gezet. 275 De
gevangenen werden in Staden ingezet voor het bouwen van militaire
versterkingen (oa de Hindenburg-linie en ondergrondse schuilkelders en
gangen op de Keiaart). De gevangen werden zeer slecht behandeld en met de
regelmaat van de klok stierven ze aan ondervoeding en ziektes. Als de
gevangenen door Staden trokken gooide de plaatselijke bevolking hen voedsel
en sigaretten toe. In ruil kregen ze zelfgemaakte juwelen en beeldjes terug
van de Russen. 276
10/03/1916 Sinds het begin van de oorlog was de kerk van Beitem ingericht als
legermagazijn. Op 10 maart 1916 echter werd er voor het eerst opnieuw mis
gevierd. 277
21/03/1916 De Duitsers vroegen de inwoners van Moorslede om terug te keren naar hun
huizen. Ze hoopten dat de teruggekeerde inwoners de velden zouden
bewerken en voor bevoorrading zouden zorgen. 278
22/04/1916 De dorpscafés van Beveren werden in 2 categorieën ingedeeld. De ene
mochten nog drank verkopen aan Duitse soldaten andere niet. Vanaf 20
december 1916 moesten de meeste cafés zelfs hun deuren sluiten voor
burgers.279 Dat laatste gebeurde ook o.a. in Izegem en Ingelmunster. 280
270
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 103-104
271
SLOSSE L., DELBAERE-DUMOULIN J. - OORLOGSDAGBOEK VAN RUMBEKE IN 1914-1918 – 1962 – p. 63
DEBRUYNE M., BACCARNE R., STEEN J., GELDHOF P., VANDEKERKHOVE J., VAN MOERBEKE W. - ROESELARE IN DE EERSTE
WERELDOORLOG – p.58-85
273
24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 163-166
274
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 81-83
275
24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 168-169
276
BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 67-68
272
277
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 126
278
279
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 127
VERBEKE G. – BEVEREN-ROESELARE IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 35
280
LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 2 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 187
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
41
28/05/1916 Westrozebeke werd zwaar gebombardeerd door Britse artillerie. Tientallen
soldaten werden gedood en de kerk en een groot deel van het centrum werd
vernield. 281
03/06/1916 Het centrum van Moorslede werd zwaar onder vuur genomen. Een obus sloeg
in op het koor van de kerk. 282 Vanaf 1916 werd de omgeving alsmaar meer
bestookt door luchtbombardementen. Er was ook een toename van het
aantal luchtgevechten merkbaar.
22/07/1916 Roeselare werd voor het eerst zwaar gebombardeerd door geallieerde
vliegtuigen. Er waren geen dodelijke slachtoffers, maar wel heel wat
materiële schade. 283
Augustus 1916
Achter het front en deels over Stadens grondgebied (Stadenberg, Keiaart, …)
werd een nieuwe Duitse verdedigingslinie aangelegd: de Hindenburg-linie.
Deze linie is een reeks van zware betonnen bunkers met schietgaten. 284
Vanaf augustus 1916 werd Dadizele geregeld gebombardeerd door
geallieerde vliegtuigen.285
08/08/1916 Opnieuw werd Roeselare en omgeving (Rumbeke, Beveren, Gits) opgeschrikt
door een hevig luchtbombardement. Naast heel wat materiële schade vielen
er onder de burgers een aantal slachtoffers. 286
31/08/1916 In Izegem werd nog maar eens een nieuw Lazaret geopend. Ditmaal één
specifiek voor tyfuslijders. De ziekte verspreidde zich niet enkel onder de
soldaten, maar ook heel wat burgers werden besmet en sommigen stierven
aan de vreselijke ziekte. 287 Izegem werd langzaamaan een “stad van
lazaretten”. De locaties van de verzorgplaatsen wijzigden zeer regelmatig
waardoor het soms moeilijk is een duidelijk overzicht te krijgen van het aantal
hospitalen en hun vesting. 288
Als de tyfusepidemie later nog meer uitbrak gebeurde het wel eens dat
volledige wijken verboden werden voor Duitse soldaten om het verder
verspreiden van de ziekte tegen te gaan. Zo’n verbod werd bijvoorbeeld half
oktober 1916 van kracht op de Mentenhoek te Izegem.289
Oktober 1916 De nieuwe Ortskommandant Rittmeister Stephenson voert een terreurbeleid
over Hooglede. Hij blijft tot augustus 1917 en regeerde met harde hand. Hij
281
WACKENIER W. - ARCHEOLOGIE VAN STAAL EN BETON – 2004 – p. 57
282
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 130
283
284
LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 119
BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 67
285
286
287
288
289
DECOENE D. - EEN KLEINE JONGEN IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 54
LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 120
LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 2 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 136
LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 2 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 150
LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 2 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 159
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
42
bleef ook voortdurend geld, voedingsmiddelen en andere goederen en
werkvolk opeisen. 290
November 1916
100 mannen uit Dadizele werden als dwangarbeiders aangeduid om te werken
aan het front. Ze verbleven in barakkenkampen in Kruiseke en Ledegem. Het
leven in de kampen was hard.291
Ook in Izegem werden 150 mannen als dwangarbeider aangeduid. 292 Later
komen er daar nog een pak bij. 293 Hetzelfde lot was beschoren voor de
mannen uit Ingelmunster. 294
Januari 1917 In Ingelmunster werd gestart met de aanleg van een nieuw vliegveld. 295
April 1917
Vanaf april 1917 waren er, vooral ’s nachts, opvallend veel Duitse
troepenbewegingen in het gebied. 296 Een groot deel van hen komt van aan
het Oostfront waar ze niet meer nodig waren. 297
Lente 1917
Er kwam een tweede vliegveld in Rumbeke op die driehoek gevormd tussen
Izegemstraat, Kwadestraat en Batailliebeek. Vermoedelijk in de zomer van
1917 werd het vliegveld aan het Roodhuis opgegeven omdat het binnen het
bereik kwam van Britse kanonnen en verhuisden alle eenheden naar het
nieuwe vliegveld. 298
In dezelfde periode werd op de wijk Abele te Izegem vlakbij het vliegveld
Rumbeke-Oost een vliegveld aangelegd dat in gebruik bleef tot de zomer van
1918.299
En tenslotte werd ten zuiden van de Izegemstraat in Ingelmunster een
vliegveld ingericht dat bleef dienst doen tot het einde van de oorlog. 300
Mei 1917
De Duitsers verwachtten een geallieerd offensief en stuurden extra troepen
naar de regio. Dit was zowel in Hooglede-Gits 301 als in Lichtervelde merkbaar.
In Lichtervelde was er tijdens 1917 zelfs bijna sprake van overbevolking. 302
05/05/1917 Het station van Lichtervelde werd gebombardeerd. Er was geen al te grote
schade. 303
290
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 107-108
291
292
293
294
DECOENE D. - EEN KLEINE JONGEN IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 56
LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 2 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 170
LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 2 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 183
VERSCHEURE A. - INGELMUNSTER NA DE FRANSE REVOLUTIE – 2000 - Den Hert - p. 374
295
VERSCHEURE A. - INGELMUNSTER NA DE FRANSE REVOLUTIE – 2000 - Den Hert - p. 374
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 115
297
BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 70
298
DENECKERE B. – LUCHTOORLOG BOVEN WEST-VLAANDEREN 1914-1918 – 1998 – p. 138
299
DENECKERE B. – LUCHTOORLOG BOVEN WEST-VLAANDEREN 1914-1918 – 1998 – p. 139
300
DENECKERE B. – LUCHTOORLOG BOVEN WEST-VLAANDEREN 1914-1918 – 1998 – p. 123-124
301
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 121
302
24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 99-100
296
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
43
3e slag van Ieper
In het voorjaar van 1917 leek er iets op til. Alsmaar meer soldaten werden
ingekwartierd en ook de geallieerde bombardementen werden opgedreven.
Uiteindelijk startten de geallieerden eind juli een grootscheeps offensief.
Vanuit Ieper wilde men doorstoten naar de Vlaamse havens. Het plan was
groots, de uitvoering viel echter tegen. Ruim 3 maanden vochten de
geallieerden keihard. Beide partijen verloren honderdduizenden soldaten in
de buurt van Passendale.
Voor de gemeenten van regio TERF die het dichtst bij het front lagen werd de
oorlogsgruwel nu volledig realiteit. Westrozebeke, Moorslede, Slijpskapelle en
Dadizele kwamen op een beugschoot van de eerste linies te liggen en werden
compleet verwoest.
Uiteraard werden de vele hospitalen opnieuw met gewonden overspoeld en
ook de vele ondertussen aangelegde Duitse militaire begraafplaatsen zwollen
aan.
Juni 1917
In de aanloop naar de 3e slag van Ieper liep het aantal luchtgevechten boven
de regio op. 304 305
Aan de Bollestraat te Lichtervelde werd een vliegveld aangelegd. Door de
nabijheid van een belangrijk spoorwegknooppunt werd het vliegveld geregeld
gebombardeerd. Vermoedelijk was het slechts actief tot eind augustus
1917.306
In Ingelmunster werd een tweede vliegveld in gebruik genomen aan de grens
met Meulebeke. De Ingelmunsterse velden werden de grootste van de
regio.307
130 Dadizelenaars werden per trein gedeporteerd naar Wolvertem en
Londerzeel. 308
07/06/1917 In de omgeving van Wijtschate lieten de geallieerden een 20-tal dieptemijnen
ontploffen. Door de daaropvolgende gigantische luchtverplaatsingen
sprongen tot in Staden ruiten stuk. 309
Juli 1917
Niet enkel de luchtgevechten namen toe, maar de geallieerden bombarderen
ook frequent vitale punten in de Duitse achterlinie. 310 Zo kreeg Staden het
303
KRONIEK VAN LICHTERVELDE IN DE TWINTIGSTE EEUW – 2000 – Heemk. Kring Karel van de Poele – p. 96
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 123-124
305
BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 89
306
DENECKERE B. – LUCHTOORLOG BOVEN WEST-VLAANDEREN 1914-1918 – 1998 – p. 136
307
DENECKERE B. – LUCHTOORLOG BOVEN WEST-VLAANDEREN 1914-1918 – 1998 – p. 124
304
308
DECOENE D. - EEN KLEINE JONGEN IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 59
BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 89
310
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 125
309
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
44
zwaar te verduren. Nacht na nacht werd het dorp gebombardeerd. 311 Ook
Ingelmunster312 en Rumbeke werd alsmaar meer onder vuur genomen. 313
21/07/1917 Tijdens de nacht van 21 op 22 juli 1917 vond één van de zwaarste
luchtaanvallen plaats. Roeselare werd gebombardeerd met brisant- en
brandbommen. Het Klein Seminarie, de Broederschool, de brandweerkazerne,
de gasfabriek en nog heel wat gebouwen werden in puin gelegd. Heel wat
Duitse militairen en burgers kwamen om het leven. Enkele uren later werd het
kasteel van Staden volledig vernietigd. 19 Duitse officieren en hun
ordonnansen kwamen daarbij om het leven. 314
eind juli 1917 De komende dagen en nachten bleef de volledige regio het doelwit van
geallieerde bombardementen.315 De inwoners van Staden sloegen, nu reeds
voor de tweede maal, op de vlucht. Vooral na het nieuws dat de Duitsers
Staden op 27 juli zouden ontruimen en iedereen op treinen zou gezet worden,
gaan de inwoners er zelf vandoor richting Hooglede. 316 Ook opgeëiste
arbeiders die in barakkenkampen te Moorslede woonden vluchtten richting
Roeselare. 317
Ook Dadizele werd eind juli een paar keer zwaar gebombardeerd door
geallieerde artillerie. 318
27/07/1917 De trein met vluchtelingen uit Staden en andere gemeenten in de frontstreek
vertrok uit het station van Staden naar Ninove en Halle. Ze zouden er blijven
tot het einde van de oorlog. Op 28 juli vertrokken de laatste Stadenaars uit
hun gemeente.319
Ook Duitse soldaten die in Staden en omgeving gelegerd waren trokken zich
terug op Hoogleeds grondgebied.320 Op 29 juli verliet ook de Generale Staf
Staden en vestigde zich in Tielt. 321
Ook de achtergebleven inwoners van Oostnieuwkerke werden op deze dag
verplicht hun dorp te verlaten. 322
De kerktoren van Moorslede werd om 5u gedynamiteerd. Ook de
schoorstenen van de vlasfabrieken in de buurt werden neergehaald alsook de
311
BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 89
312
VERSCHEURE A. - INGELMUNSTER NA DE FRANSE REVOLUTIE – 2000 - Den Hert - p. 375
313
314
SLOSSE L., DELBAERE-DUMOULIN J. - OORLOGSDAGBOEK VAN RUMBEKE IN 1914-1918 – 1962 – p. 107
BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 90
315
316
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 154
BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 91
317
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 154
318
DECOENE D. - EEN KLEINE JONGEN IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 60-61
BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 91
320
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 131-133
321
BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 92
319
322
WACKENIER W. - ARCHEOLOGIE VAN STAAL EN BETON – 2004 – p. 60
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
45
molen op de Strooiboom. Dit alles diende om het richten van de kanonnen
van de geallieerden te bemoeilijken. 323
30/07/1917 In Moorslede, Slijpskapelle en Dadizele vluchtten zowat de laatste inwoners.
De dorpen werden immers vanuit het Ieperse heel zwaar onder vuur
genomen. Alle gebouwen liepen zware schade op. 324
31/07/1917 Na een 14 dagen durend artilleriebombardement barstte het Brits
zomeroffensief los (3e slag om Ieper) met gigantische troepenbewegingen als
gevolg. Honderden gewonden werden achter het front gebracht. Ook de kerk
van St.-Jozef (Geite) diende als verbanpost. Ook hier en op deze dag werd
Erich Remark (Remarque) verzorgd. Hij werd later bekend als auteur van o.a.
“Van het Westelijk Front geen nieuws”.
De nieuw aangelegde begraafplaatsen van Hooglede West, St.-Jozef (Geite) en
Gits krijgen dagelijks nieuwe doden. 325
Dadizele werd overspoeld door gewonden die verzorgd werden in de kerk, het
kasteel en het rustoord.326 De kloosterzusters vluchtten naar Lendelede met
het miraculeus O-L-V-beeld van Dadizele. 327
Het front kwam alsmaar dichter bij Staden te liggen. Door de gunstige ligging
op Stadenberg konden de Duitsers daar echter stand houden. Tijdens deze
gevechten werd Staden volledig in puin geschoten. 328 Ook Westrozebeke
werd in de zomer van 1917 tot een puinhoop herleid. 329
De kerk van Lichtervelde werd in de zomer van 1917 ingericht als
veldhospitaal. Voor de kerkdiensten ging men op zoek naar andere plaatsen,
zo werden vieringen georganiseerd in de Congregatiezaal, in de zaal van De
Handboog (de huidige Potteriezaal), in de Berchmansschool, … 330 In de loop
van 1918 liet de bezetter toe dat de kerkdiensten in zaal De Zwaan werden
gevierd. Dit werd de enige zaal waar nog kerkdiensten werden gehouden tot
het einde van de oorlog.331
01/08/1917 Tussen 1 en 9 augustus voerden de Duitsers heel wat troepenwisselingen
door.332
Door het toenemend aantal soldaten werd de kerk van Rumbeke ingericht als
slaapplaats voor zo’n 500 soldaten. De misvieringen zouden vanaf die dag
doorgaan in de eetzaal van het klooster. 333
323
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 154
324
325
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 155
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 133-134
326
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 156
327
DECOENE D. - EEN KLEINE JONGEN IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 61
BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 93
329
WACKENIER W. - ARCHEOLOGIE VAN STAAL EN BETON – 2004 – p. 57
330
KRONIEK VAN LICHTERVELDE IN DE 20STE EEUW – 2000 – Heemk. Kring Karel van de Poele – p. 96-97
331
KRONIEK VAN LICHTERVELDE IN DE 20STE EEUW – 2000 – Heemk. Kring Karel van de Poele – p. 110
332
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 135
328
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
46
03/08/1917 Evacuatie van de Hoogleedse bevolking. Hooglede werd een militair
spookdorp en werd geregeld gebombardeerd.334 In Gits bleef een deel van de
bevolking aanwezig tot ze ook daar gedwongen worden te vluchten eind
september 1918. 335
04/08/1917 Het station van Lichtervelde werd nogmaals zwaar gebombardeerd. Een
munitietrein werd geraakt. 336
In en rond Roeselare was het een ongezien komen en gaan van troepen. De
lazaretten in Roeselare, Rumbeke, Izegem, … lagen vol gewonden. 337
09/08/1917 In Moorslede werd een nieuw groot munitiedepot aangelegd. Als bij wonder
werd de opslagplaats nooit geraakt tijdens bombardementen. 338
13/08/1917 Uit de kerk van Dadizele werden de klokken en het orgel weggehaald. 339
15/08/1917 Er viel een bom op de kerk van Emelgem. 340
21/08/1917 In de loop van augustus werden alsmaar meer troepen ingekwartierd in
Hooglede. De schamele kwartieren werden dan ook vlug overbevolkt. 341
03/09/1917 Moorslede lag zodanig zwaar onder vuur dat een deel van de ingekwartierde
troepen zich terugtrokken richting Beitem en St.-Eloois-Winkel. Dagelijks
vonden ook zware luchtgevechten plaats boven de regio.342
12/09/1917 Na een bombardement werd de kerk van Dadizele zwaar beschadigd. 343
14/09/1917 Het beperkt aantal inwoners in Dadizele en op grondgebied Moorslede werd
nu verplicht hun huizen te verlaten. Al moest hierover niet te zwaar worden
aangedrongen. De bombardementen waren immers in die mate verzwaard
dat iedereen halsoverkop ging vluchten.344
September 1917
Heel wat voorwerpen uit de kerk van Hooglede werden begin september in
veiligheid gebracht richting Torhout. Later werden de klokken uit zowel de
toren van Hooglede en Gits naar Hamburg overgebracht. 345
333
SLOSSE L., DELBAERE-DUMOULIN J. - OORLOGSDAGBOEK VAN RUMBEKE IN 1914-1918 – 1962 – p. 111
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 135
335
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 225
336
KRONIEK VAN LICHTERVELDE IN DE TWINTIGSTE EEUW – 2000 – Heemk. Kring Karel van de Poele – p. 98
334
337
338
339
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 156
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 157
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 157
340
341
SLOSSE L., DELBAERE-DUMOULIN J. - OORLOGSDAGBOEK VAN RUMBEKE IN 1914-1918 – 1962 – p. 113
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 146
342
343
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 160
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 161
344
345
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 161
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 148-149
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
47
In de tweede helft van september werd Hooglede een belangrijk doelwit voor
de Britse luchtbombardementen. 346
Ook Roeselare werd tijdens september 1917 bijna dagelijks gebombardeerd.
Reeds van in augustus kregen de inwoners de kans om te vluchten naar het
Etappengebied. 347
In Ingelmunster werd half september 1917 een kamp voor Russische
krijgsgevangen geopend. Ze moesten helpen in de pionierparken en
munitiedepots in de buurt en stonden ook in voor herstellingen aan de
spoorwegen. Net zoals elders werden ze heel slecht behandeld.348
16/09/1917 Rumbeke werd in alle vroegte zwaar onder vuur genomen. 349
21/09/1917 Bij een luchtbombardement op Roeselare werden ruim 10 inwoners gedood.
350
Dezelfde dag werd in Izegem de kerk zwaar beschadigd door een
bombardement. 351
28/09/1917 Door de hevige beschietingen kregen de inwoners van Roeselare toelating om
hun stad te verlaten en op eigen kracht te gaan vluchten. 352 Ook 26
kloosterzusters uit Rumbeke werden naar Oost-Vlaanderen gevoerd.353
Oktober 1917 Door de Britse druk bij Poelkapelle werd Hooglede overrompeld door Duitse
troepen en volgde de ene divisiewissel op de andere. 354 En door de
geallieerde aanvallen ten zuiden van Ieper werd ook de regio van Moorslede
overspoeld door nieuwe troepen. 355
Alhoewel Hooglede en Gits nog steeds rustplaatsen waren was de rust en het
comfort ver te zoeken in deze overbevolkte gebieden. 356 Deze rustplaatsen
werden trouwens geregeld gebombardeerd. 357
In het najaar van 1917 werd Sleihage, waar ondertussen een verbandpost,
veldkeuken en lokaal ortskommandantur was ingericht, grotendeels ontruimd
en werd er artillerie opgesteld. Het kruispunt kwam regelmatig onder vuur te
liggen. Pas vanaf februari 1918 keerde de (relatieve) rust er terug. 358
346
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 153-155
347
348
349
350
351
352
LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 142-150
VERSCHEURE A. - INGELMUNSTER NA DE FRANSE REVOLUTIE – 2000 - Den Hert - p. 378
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 161
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 165
LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 2 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 203
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 168
353
354
SLOSSE L., DELBAERE-DUMOULIN J. - OORLOGSDAGBOEK VAN RUMBEKE IN 1914-1918 – 1962 – p. 119
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 170
355
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 171
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 174-175
357
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 198
358
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 81-83
356
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
48
Het station van Gits werd in deze woelige periode een belangrijke schakel in
de aanvoer van Duitse troepen.359
08/10/1917 Er werd hard gevochten om de heuvel van Droogenbroodhoek bij Moorslede.
Maar de Duitsers konden de Britten hier afslaan. Aan beide zijden kenden de
legers duizenden verliezen.
Door het heviger worden van de bombardementen op Roeselare trokken de
Duitse stafofficieren zich terug naar Ardooie, Izegem, Beveren, Zwevezele en
Ingelmunster. 360
De komende weken lag het front vlakbij Moorslede. Het dorp en de omgeving
veranderden in een hel en werd volledig in puin geschoten. Door het slechte
weer werd het landschap een moeras vol granaattrechters. 361
15/10/1917 Slijpskapelle werd beetje per beetje vernield en de laatst overgebleven
inwoners werden verplicht hun huizen te verlaten. 362 Hetzelfde gebeurde met
de gehuchten rond Dadizele. 363 De dagen na het ontruimen van Slijpskapelle
werd het dorp met de grond gelijkmaakt door het oorlogsgeweld. Slechts een
paar huizen en de kapel werden van erge schade gespaard. 364
20/10/1917 Izegem werd gebombardeerd met als doel het station te beschadigen. De
meeste projectielen brachten echter schade toe aan ’t klooster in de
Gentsestraat die op dat moment als lazaret dienst deed. Er waren
slachtoffers, maar het aantal werd nooit bekendgemaakt. 365
21/10/1917 Engelse vliegtuigen bombardeerden Rumbeke, hierbij kwamen naast Duitse
soldaten ook wat burgers om. In Roeselare werd het munitiedepot bij het
station vernield. De ontploffing zorgde in de buurt voor enorm veel schade.
De komende dagen werden zowel Roeselare als Rumbeke nog geregeld
beschoten.366 Ook Beitem kreeg het eind oktober hard te verduren door
geallieerde bombardementen. 367
26/10/1917 Het centrum van Lichtervelde werd een uur lang zwaar gebombardeerd.
Vooral het klooster van de zuster Paulinen werd heel zwaar getroffen, 5 zuster
kwamen hierbij om het leven. 368
06/11/1917 Een zoveelste bombardement op het station van Lichtervelde. De Duitsers
hadden de geallieerden echter misleid door een nepstation te bouwen,
359
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 181
360
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 172
361
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 172-179
362
363
364
365
366
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 179
DECOENE D. - EEN KLEINE JONGEN IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 103
CASTELEIN L., BEERLAND F. – DE GESCHIEDENIS VAN SLYPSKAPELLE – 1978 – p. 97
LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 2 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 205
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 181
367
368
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 182
KRONIEK VAN LICHTERVELDE IN DE TWINTIGSTE EEUW – 2000 – Heemk. Kring Karel van de Poele – p. 98
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
49
compleet voorzien van lichten en signalen. Ondanks het aldus mislukken van
de aanval vielen er 2 doden. 369
07/11/1917 Door het sterk toenemend aantal bombardementen beslisten de Duitsers om
een 150-tal oude en zwakkere Lichterveldenaars per trein te deporteren naar
Herentals.370
369
370
KRONIEK VAN LICHTERVELDE IN DE TWINTIGSTE EEUW – 2000 – Heemk. Kring Karel van de Poele – p. 98
KRONIEK VAN LICHTERVELDE IN DE TWINTIGSTE EEUW – 2000 – Heemk. Kring Karel van de Poele – p. 99
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
50
De laatste oorlogswinter
De 3e slag van Ieper kwam tot z’n einde. Het front kwam tot stilstand vlakbij
Moorslede. Het terrein was door de meer dan 3 maanden durende
beschietingen omgewoeld tot een maanlandschap. Honderdduizenden
soldaten lieten het leven bij deze veldslag. 371
Ondanks het einde van de 3e slag van Ieper begin november bleef het vrij
onrustig in de regio. De luchtaanvallen en artilleriebombardementen bleven
doorgaan. 372 Filmvoorstellingen en muziekoptredens zorgden in deze
rustsector voor ontspanning. 373
Ook de ruïnes van Moorslede en Slijpskapelle werden nog wekenlang zwaar
onder vuur genomen.374
Tijdens de 3e slag van Ieper werd een heel groot deel van de regio al ontruimd
of deels ontruimd. Vooral de dorpen het dichtst tegen het front. Na de slag
namen de bombardementen zoals eerder gezegd echter niet af. Integendeel,
de gemeenten op vrij verre afstand (bv. Roeselare, Ingelmunster, Izegem,
Beveren, …) werden alsmaar meer en zwaarder onder vuur genomen.
Hierdoor nam de Duitse bezetter hier en daar de beslissing om ook deze
gemeenten deels te ontruimen. Al gaf de bevolking niet altijd gehoor aan deze
bevelen.
December 1917
Burgers werden ingezet om allerhande werken uit te voeren achter de
frontlinies, zoals het aanleggen van verdedigingslijnen (bv. Flandern I
Stellung). Deze opgeëiste arbeiders werden in barakkampen ondergebracht.
375
Lichtervelde werd gedurende en na de 3e slag van Ieper geregeld
gebombardeerd door geallieerde artillerie en vliegtuigen waardoor heel wat
huizen beschadigd waren.376
05/12/1917 Een deel van de inwoners van Oekene377 en Rumbeke378 werden uitgedreven
en trokken richting het Antwerpse. Na het Duitse lenteoffensief eind april
1918 kwam een groot aantal van deze inwoners terug naar hun huis nadat het
front een groot deel was opgeschoven en het een pak veiliger werd in deze
dorpen. 379
371
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 192
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 199
373
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 203
372
374
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 192
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 207
376
24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 145
375
377
378
379
HOUTHAEVE R. – OEKENE - KRONIEK VAN EEN DORP (DEEL 2) – 1984 – p. 105
SLOSSE L., DELBAERE-DUMOULIN J. - OORLOGSDAGBOEK VAN RUMBEKE IN 1914-1918 – 1962 – p. 129
CAGNEAUX A. – GESCHIEDENIS VAN OUCKENE – 1992 – p. 88
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
51
09/12/1917 1600 Roeselarenaars werden weggevoerd uit hun stad. Hierna woonden nog
slechts 5500 mensen in Roeselare.380
19/12/1917 154 gezinnen uit Beveren werden per trein naar Herentals gedeporteerd
wegens het gevaar voor bombardementen. Door de vele verplicht
tewerkgestelden en de deportatie werd Beveren een spookdorp. 381
01/01/1918 Op Nieuwjaarsochtend werd in Lichtervelde het lijk van een vermoorde Duitse
soldaat gevonden. Er werden een 20-tal burgers ondervraagd. 382 Ruim 2
maanden later werden 2 jonge Lichterveldenaars schuldig bevonden aan deze
moord en geëxecuteerd. Later bleken ze onschuldig te zijn.383
Maart 1918
Eind maart 1918 barstte in Frankrijk een nieuw offensief los waardoor heel
wat Duitse troepen teruggetrokken worden uit de regio Hooglede-Gits. 384
Begin april werden echter verse troepen aangevoerd voor een nieuw nakend
offensief.385
Aan de frontlijn vlakbij Moorslede bleven artilleriebombardementen en
kleinschalige infanterieaanvallen schering en inslag. Ook Roeselare en
Rumbeke werden in het voorjaar van 1918 nog geregeld door vliegtuigen en
artillerie onder vuur genomen.386
380
SLOSSE L., DELBAERE-DUMOULIN J. - OORLOGSDAGBOEK VAN RUMBEKE IN 1914-1918 – 1962 – p. 129
VERBEKE G. – BEVEREN-ROESELARE IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 87-88
382
KRONIEK VAN LICHTERVELDE IN DE 20STE EEUW – 2000 – Heemk. Kring Karel van de Poele – p. 99
383
KRONIEK VAN LICHTERVELDE IN DE 20STE EEUW – 2000 – Heemk. Kring Karel van de Poele – p. 110
384
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 225
385
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 232
381
386
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 205-209
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
52
Het Duitse lenteoffensief
16/04/1918 De Britten trokken zich na de verliezen aan de Somme en ten zuiden van Ieper
terug rond Ieper. De ingenomen dorpen van de 3e slag van Ieper werden terug
prijsgegeven. Onder de noemer “Operatie Blucher” nemen de Duitsers het
ontruimde gebied terug in. Door deze sprong voorwaarts moesten de Duitse
troepen herschikt worden en bleven enkel de reservetroepen gelegerd in
Hooglede-Gits. 387
Onmiddellijk na de terugtrekking van de geallieerde troepen zetten de
Duitsers een laatste groot offensief in bij Ieper. In het zuiden deden ze een
aanval op Kemmel en in het Noorden bij Merkem. De bedoeling was om Ieper
te omsingelen en daarna door te stoten naar Poperinge en de Franse
kanaalhavens. Het plan mislukte echter. Na dit laatste Duitse offensief keerde
het tij. De Duitsers zetten alles in op defensie en verzwakten dag na dag.
In Staden werd het door het Duitse lenteoffensief en het daardoor
verschuiven van het front een stuk rustiger. De beschietingen namen af en
dwangarbeiders uit Ruddervoorde en Waardamme moesten er puin ruimen
en probeerden enkele woningen terug bewoonbaar te maken. Na het
offensief kregen de Stadenaars toelating om terug te keren naar hun huizen.
Sommigen probeerden het ook, maar de toestand was er werkelijk onleefbaar
geworden. Hongerige soldaten plunderen alles wat eetbaar is. 388
16/05/1918 De inwoners van o.a. Dadizele werden aangespoord om naar hun gemeente
terug te keren. De huizen waren echter allemaal onbewoonbaar en de velden
een woestenij. 389
04/06/1918 Opgeëiste arbeiders werden naar Moorslede gestuurd om het compleet
verwoeste dorp te zuiveren en er barakken op te trekken. 390
19/06/1918 Door de verre ligging van het front werd het ook in Hooglede terug rustiger en
mochten ook hier de burgers terug hun woonplaats innemen. De burgers die
terugkwamen vonden een vooral verlaten gemeente terug. Er waren nog
weinig Duitse soldaten. 391
21/06/1918 Bij een bombardement op Moorslede werden een aantal dwangarbeiders
verwond, één jongen werd gedood. Dergelijke voorvallen kwamen later nog
meermaals voor.392
09/07/1918 De Spaanse griep brak uit393, later in 1918 zou deze ziekte enorm veel
mensenlevens eisen.394
387
388
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 232-233
BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 95
389
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 213
390
391
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 214
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 235-236
392
393
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 215
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 215
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
53
12/07/1918 Beveren werd gebombardeerd, o.a. de kerk werd vernield.395
28/07/1918 5 Lichterveldse kinderen kwamen om het leven als munitie ontplofte op een
oefenterrein waarop ze aan het spelen waren.396
15/08/1918 De Duitsers probeerden om de kerktoren van Gits te dynamiteren. Dit
mislukte, maar de toren was zo zwaar beschadigd dat die na de oorlog toch
moest afgebroken worden wegens instortingsgevaar. 397
394
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 219
VERBEKE G. – BEVEREN-ROESELARE IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 97
396
KRONIEK VAN LICHTERVELDE IN DE 20STE EEUW – 2000 – Heemk. Kring Karel van de Poele – p. 110
397
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 242
395
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
54
Stellungen en Riegel
Ondertussen hadden de Duitsers een sterk uitgebouwd verdedigingssysteem
uitgewerkt die bestond uit zes Stellungen. Vanuit de IJzervallei had je eerst de
Frankenstellung, daarna de dubbele Preussenstellung, de Bayernstellung en
tenslotte de Flandern II-Stellung en Flandern I-Stellung.
De Flandern II-Stellung bestond uit 2 afzonderlijke linies. De eerste liep aan de
voet van de heuvelrug van Westrozebeke, vanuit Zarren over Vijfwegen tot in
Geluveld. Tot voor de 3e slag van Ieper werd deze linie nog de Flandern IStellung genoemd. De tweede lag er achter op de top van de heuvelrug en liep
van ’s Graveneik (Staden) over Stadenberg, Westrozebeke tot aan Kruiseik. Ze
bestonden uit talrijke bunkers die naast elkaar stonden en een muur
vormden. 398
Net achter de top van de heuvelrug bevond zich nog een 3 e: de Artillerie
Schuts Stellung die bevond zich op grondgebied van Staden en Westrozebeke.
399
De Flandern I-Stellung had als doel Roeselare te beschermen. Deze stelling
was echter nog niet afgewerkt. Ze kon dus tijdens het eindoffensief de
geallieerde opmars enkel wat vertragen en niet tegenhouden. De stelling lang
ongeveer 5 km achter de heuvelrug van Westrozebeke en strekte zich uit van
de Handzamevaart over Hooglede-centrum tot Moorslede. Net daarachter
werd in laatste instantie nog een artillerielijn gevormd. Naast loopgraven en
mitrailleursnesten bevatte deze Stellung veel prikkeldraad en wat bunkers
(deze waren nog niet volledig operationeel door tijdsgebrek). 400
398
399
400
BACCARNE R., STEEN J. - VAN HET VRIJBOS TOT ROESELARE EINDOFFENSIEF 1918 – 2002 – p. 28-31
WACKENIER W. - ARCHEOLOGIE VAN STAAL EN BETON – 2004 – p. 101
BACCARNE R., STEEN J. - VAN HET VRIJBOS TOT ROESELARE EINDOFFENSIEF 1918 – 2002 – p. 32-33
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
55
Het eindoffensief
Na het Duitse lenteoffensief van april 1918 was het tij gekeerd. De Duitsers waren op
het einde van hun krachten en moesten zich nu ten volle in een verdedigende stelling
plaatsen (zie bouw van Stellungen en Riegel). Vanaf mei 1918 bestookten de
geallieerden bijna dagelijks de Duitse linies met kleine aanvallen.
Ondertussen bereidden die geallieerden zich volop voor op een groot offensief die
dan eindelijk na 4 jaar strijd het einde van de oorlog zou moeten betekenen.
Uiteindelijk werd in Vlaanderen (in Frankrijk waren de geallieerden al aan het
oprukken) het startsein gegeven voor een grootscheepse aanval. Deze keer met
succes!
De Belgen gingen tussen Diksmuide en Ieper massaal in de aanval en konden vrij vlug
oprukken. Na een paar dagen kwam het front tot stilstand op de heuvelrug van
Westrozebeke en na een tweede grote aanvalsgolf vanaf 14 oktober werd WestVlaanderen volledig bevrijd. Het einde van de oorlog was in zicht…
28/09/1918 Om 2u30 startte een grootscheepse artillerieaanval in de frontstreek
Houthulst – Langemark – Poelkapelle – Zonnebeke die hoorbaar was tot in
Hooglede-Gits. In de loop van de voormiddag werd ook Hooglede-Gits onder
vuur genomen door artillerie. De troepen die in Hooglede-Gits gelegerd lagen
namen in allerijl posities in bij het front om de infanterieaanval af te slaan.401
Om 5u30 werd door de Belgen tussen Ieper en Diksmuide een massale
infanterieaanval opgestart. Overal kon men meerdere kilometers terrein
winnen. Vanuit het lagere gelegen gebied van de IJzer en het kanaal IeperIJzer trok met richting de heuvelrug van Westrozebeke. Het was de bedoeling
dat in deze eerste aanvalsdag de heuvelrug zou worden ingenomen. Men
slaagden hier echter bijna nergens in. Door de slechte staat van het terrein en
het daardoor moeizame oprukken van zowel infanterie als artillerie bleef men
grotendeels steken op de flanken van de heuvelrug. Wel konden o.a.
Zonnebeke, Passendale, Langemark, Poelkapelle en Houthulst werden bevrijd.
402
Iets voor Westrozebeke werd de opmars van de 6e Belgische infanteriedivisie
gestopt ter hoogte van de Spriet, de Zeugeberg en de Goudberg waar de
Duitsers zich sterk verweerden in de Flandern II Stellung. Het was ook hier,
aan de voet van de Goudberg, dat de Vlaamsgezinde Luitenant Jules De Winde
sneuvelde. Een monument in de buurt van de plaats waar hij sneuvelde
herinnert ons nu nog aan z’n dood en in 1937 werd hij als laatste en als enige
officier bijgezet in de crypte van de IJzertoren te Diksmuide. 403
401
402
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 260
BACCARNE R., STEEN J. - VAN HET VRIJBOS TOT ROESELARE EINDOFFENSIEF 1918 – 2002 – p. 67-105
403
BACCARNE R., STEEN J. - VAN HET VRIJBOS TOT ROESELARE EINDOFFENSIEF 1918 – 2002 – p. 80-82
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
56
Ook iets meer ten noorden van Westrozebeke stagneerde de opmars en
leden de Belgen in volle chaos heel wat verliezen op de flank van de
Tiendenberg. 404
Verder noordwaarts konden Belgen Vijfwegen 405 en het bos van Houthulst
innemen. Toen ze aan de flank van de Stadenberg kwamen was de dag te ver
gevorderd en hielden ze halt. 406
29/09/1918 Tijdens de 2e aanvalsdag probeerden de Belgen verder op te rukken, vooral de
hoogtes die ze reeds een dag eerder wilden innemen, maar daar niet in
slaagden, moesten vandaag veroverd worden.
Het 17e linieregiment veroverde vrij vlug, samen met de Schotten, het gebied
tussen Dadizele en Moorslede. En na een hevig Brits artilleriebombardement
op Moorslede kon dit dorp worden bevrijd door het Belgische 16 e
linieregiment.407 De Schotten bevrijdden ook Dadizele.408
Op de flank van de Zeugeberg, vlak voor Westrozebeke bleef het
bloedvergieten van de dag voordien gewoon doorgaan. Zowel aan Belgische
als aan Duitse kant sneuvelden heel wat soldaten en op het einde van de dag
hadden de Belgen maar een paar honderd meter terreinwinst kunnen maken.
Ook op 29 september bleef Westrozebeke in Duitse handen.409 Hetzelfde
verhaal ten noorden van Westrozebeke: ook de Tiendenberg zorgde voor een
bloedbad en kon tegen de avond niet worden ingenomen door de
geallieerden. 410
Om 17u bereiken Belgische soldaten Stadenberg. Er werd zwaar gevochten op
de flanken en heel wat soldaten lieten er het leven. Vooral ter hoogte van
Stadenkasteel was de weerstand hevig. Dankzij de Fransen kon uiteindelijk de
berg worden ingenomen en even later zonder al te zware gevechten werd ook
het dorp Staden bevrijd.411
30/09/1918 Vanuit Moorslede werd geprobeerd om Beitem te veroveren, maar dit lukte
niet. Het zou nog even duren vooraleer Beitem bevrijd werd.412
Er werd eveneens verwoed geprobeerd om Roeselare binnen te dringen, maar
dit lukte niet door de onverwacht sterke verdediging aan de Flandern I
Stellung.413
404
BACCARNE R., STEEN J. - VAN HET VRIJBOS TOT ROESELARE EINDOFFENSIEF 1918 – 2002 – p. 88-89
405
BACCARNE R., STEEN J. - VAN HET VRIJBOS TOT ROESELARE EINDOFFENSIEF 1918 – 2002 – p. 94
406
BACCARNE R., STEEN J. - VAN HET VRIJBOS TOT ROESELARE EINDOFFENSIEF 1918 – 2002 – p. 98-101
407
408
409
BACCARNE R., STEEN J. - VAN HET VRIJBOS TOT ROESELARE EINDOFFENSIEF 1918 – 2002 – p. 109
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 226
BACCARNE R., STEEN J. - VAN HET VRIJBOS TOT ROESELARE EINDOFFENSIEF 1918 – 2002 – p. 113-115
410
411
BACCARNE R., STEEN J. - VAN HET VRIJBOS TOT ROESELARE EINDOFFENSIEF 1918 – 2002 – p. 115-116
BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 101-104
412
413
BACCARNE R., STEEN J. - VAN HET VRIJBOS TOT ROESELARE EINDOFFENSIEF 1918 – 2002 – p. 121-122
BACCARNE R., STEEN J. - VAN HET VRIJBOS TOT ROESELARE EINDOFFENSIEF 1918 – 2002 – p. 122-125
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
57
Kort na middernacht hadden de Duitse troepen in en rond Westrozebeke
bevel gekregen zich terug te trekken in de Flandern I Stellung. Hierdoor
konden de Belgen op 30 september zonder slag of stoot het verwoeste dorp
innemen.414
Ook Oostnieuwerke werd zonder veel moeite ingenomen, maar ook hier
botsten de Belgen even verder op de sterke Flandern I Stellung ter hoogte van
de Most en het Gemeenhof. Er vielen heel wat slachtoffers en er werd geen
meter terrein meer prijsgenomen.415
Belgische troepen kwamen aan bij Sleihage, tijdens gevechten vielen heel wat
Duitse soldaten. Sleihage werd vrij vlot bevrijd. Even later volgde richting
Roeselare de Vergelderhoek. Hooglede kon nog niet worden bevrijd wegens
hevig Duits verzet. De Flandern I Stellung hield voorlopig stand. Naar de avond
toe losten de Fransen de Belgen hier af.416
Op 30 september werden heel wat Belgen (voornamelijk in de centrale
groepering) afgelost door Franse troepen. 417
Beveren werd volledig ontruimd. Meteen na de ontruiming gingen zowel
Duitse soldaten als burgers aan het plunderen in het verlaten dorp. 418
Ondertussen werden ook in Roeselare alle burgers verplicht de stad te
verlaten. In totaal verlieten die dag “slechts” 1200 Roeselarenaars hun stad.
Uiteindelijk zouden toch bijna alle burgers de stad verlaten. De komende
dagen werden de belangrijkste stukken van het stadsarchief gered, de
Duitsers dreigden er immers mee om de stad in brand te steken. Deze
dreiging werd slechts gedeeltelijk uitgevoerd. Enkel de “strategisch”
belangrijke plaatsen werden in brand gestoken. De belangrijkste kruispunten
werden ondermijnd. 419
Ook in Oekene verliet de volgende dagen het merendeel van de bevolking hun
woonst. 420
01/10/1914 In Roeselare werd de toren van de Onze-Lieve-Vrouwekerk opgeblazen. De
volgende dagen werden spoorwegen, bruggen en wegen in de buurt van
Roeselare onklaar gemaakt. 421
03/10/1914 Zowel het burgerlijke als het militaire bestuur verliet Roeselare. Tot 14
oktober was de stad “regeringsloos”.422 De verlaten en niet-bestuurde stad
414
BACCARNE R., STEEN J. - VAN HET VRIJBOS TOT ROESELARE EINDOFFENSIEF 1918 – 2002 – p. 126
415
416
BACCARNE R., STEEN J. - VAN HET VRIJBOS TOT ROESELARE EINDOFFENSIEF 1918 – 2002 – p. 127-128
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 266-269
417
418
BACCARNE R., STEEN J. - VAN HET VRIJBOS TOT ROESELARE EINDOFFENSIEF 1918 – 2002 – p. 135
VERBEKE G. – BEVEREN-ROESELARE IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 97
419
420
421
422
BACCARNE R., STEEN J. - VAN HET VRIJBOS TOT ROESELARE EINDOFFENSIEF 1918 – 2002 – p. 162-164
CAGNEAUX A. – GESCHIEDENIS VAN OUCKENE – 1992 – p. 89
BACCARNE R., STEEN J. - VAN HET VRIJBOS TOT ROESELARE EINDOFFENSIEF 1918 – 2002 – p. 164-165
BACCARNE R., STEEN J. - VAN HET VRIJBOS TOT ROESELARE EINDOFFENSIEF 1918 – 2002 – p. 164
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
58
werd leeggeplunderd, vooral door hongerige Duitse soldaten, maar ook
burgers sloegen aan het plunderen. 423
04/10/1918 Na enkele dagen hard vechten konden de Belgen ter hoogte van de Mosten
en het Gemeenhof toch nog de Flandern I Stellung doorbreken, waardoor de
weg naar Roeselare hier open lag. 424
De Duitsers hielden rond Hooglede goed stand achter de Flandern I Stellung.
Ze konden hier genieten van het voordeel van de hoogte van Hooglede en
konden op die manier elke Franse aanval afslaan. Dagenlang werd hevig
gevochten. De Duitsers voerden ook enkele tegenaanvallen uit. De verliezen
langs beide zijden liepen hoog op. 425
Ook na de mislukte Franse tankaanval op 3 en 4 oktober bleef Hooglede in
Duitse handen. 426 Na deze mislukking werd door de Fransen een
gevechtspauze ingelast tot 11 oktober 1918. De volgende dagen vonden enkel
wat nachtelijke verkenningstochten en artilleriebombardementen plaats. 427
Vanaf 11 oktober 1918 volgden opnieuw enkele aanvallen, met telkens
beperkte terreinwinst. 428
05/10/1918 Duitsers staken de noodkerk in brand en bliezen de laatste 2 windmolens van
Beveren op.429
10/10/1918 De Duitsers veranderden hun tactiek en namen gebruik van de gevechtspauze
bij de geallieerden om heel wat van hun troepen terug te trekken uit het
centrum van Roeselare. Ze graafden zich in bij de spoorweg naar Brugge en op
de noordelijke oever van het kanaal Roeselare-Leie. 430
14/10/1918 De Frans-Belgische troepen voerden op 14 oktober een grootscheepse aanval
uit. De aanval begon in alle vroegte met een verwoestend
artilleriebombardement op de Flandern I Stellung vlug gevolgd door een
infanterieaanval ondersteund door tanks en vliegtuigen. Bijna over de hele lijn
konden de geallieerden een 5-tal kilometers oprukken. 431
Bij Roeselare wou men bij de spoorweg in het noorden een doorbraak
forceren, de stad omsingelen en de ingegraven Duitsers aan het kanaal
Roeselare-Leie in de rug aanvallen. Om het centrum van de stad niet te zwaar
te beschadigen werd beslist om Roeselare niet te bombarderen. De
423
BACCARNE R., STEEN J. - VAN HET VRIJBOS TOT ROESELARE EINDOFFENSIEF 1918 – 2002 – p. 165
424
BACCARNE R., STEEN J. - VAN HET VRIJBOS TOT ROESELARE EINDOFFENSIEF 1918 – 2002 – p. 131
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 270
426
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 280-283 / p. 289-290
427
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 290-303
428
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 304-308
429
VERBEKE G. – BEVEREN-ROESELARE IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 97
425
430
431
BACCARNE R., STEEN J. - VAN HET VRIJBOS TOT ROESELARE EINDOFFENSIEF 1918 – 2002 – p. 166
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 309-323
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
59
infanterietroepen mochten de stad ook pas binnendringen eens de volledige
omsingeling een feit was. 432
Ten zuiden van Roeselare trokken de geallieerden richting het kanaal
Roeselare-Leie. Ze konden heel wat kilometers innemen (o.a. Beitem en
Oekene werden ontzet)maar werden uiteindelijk toch halt gehouden vlakbij
Izegem (Bosmolens) en Rumbeke. In de buurt van Rumbeke werd trouwens
keihard gevochten. Nadat de Belgische karabiniers het dorp hadden
ingenomen plaatsten de Duitsers een ongemeen harde tegenaanval waarop
de Belgen zich moesten terugtrekken om tegen de avond alsnog Rumbeke te
heroveren en als eerste het kanaal te bereiken. 433 ’s Morgens vroeg hadden
de Duitsers de kerktoren van Rumbeke gedynamiteerd. 434
Ten noorden van Roeselare vielen de Fransen, ondersteund door tanks aan. Ze
konden vrij vlot oprukken en na gevechten in Beveren werd de stad quasi
omsingeld. Toen het nieuws werd verspreid dat Roeselare bijna volledig
omsingeld was trokken Franse troepen het centrum in vanuit de Most. Vooral
aan kruispunten werden hevige gevechten gevoerd. Ondanks her en der
hevige weerstand werd tegen de avond de stad volledig ingenomen door de
Fransen. Pas hierna kon de “ring” rond Roeselare volledig gesloten worden
door de Belgen en Fransen. 435
Ondertussen werd ook Hooglede omsingeld en ingenomen. 436
15/10/1918 Op 15 oktober werd de aanval hernomen. Opnieuw werd terrein gewonnen,
al was de progressie minder groot dan de dag voordien. Wel kon het centrum
van Gits worden bevrijd door de Fransen. 437
Ook Beveren wordt nu volledig ingenomen door de Fransen, een dag later
worden de laatste weerstandsnesten uitgeroeid.438
Pogingen om Izegem en Ingelmunster in te nemen liepen uit op een bloedbad
en mislukten. 439
16/10/1918 Op 16 oktober ging het een stuk vlotter. De Duitsers hadden een groot deel
van hun stellingen verlaten en de Fransen konden gemakkelijk doorstoten
richting Lichtervelde en Koolskamp. Alle Duitsers waren nu verdreven van het
grondgebied Hooglede-Gits en de Fransen installeerden hun hoofdkwartieren
en medische posten in Hooglede-Gits. 440
432
433
434
435
BACCARNE R., STEEN J. - VAN HET VRIJBOS TOT ROESELARE EINDOFFENSIEF 1918 – 2002 – p. 169
BACCARNE R., STEEN J. - VAN HET VRIJBOS TOT ROESELARE EINDOFFENSIEF 1918 – 2002 – p. 173-175
SLOSSE L., DELBAERE-DUMOULIN J. - OORLOGSDAGBOEK VAN RUMBEKE IN 1914-1918 – 1962 – p. 161
BACCARNE R., STEEN J. - VAN HET VRIJBOS TOT ROESELARE EINDOFFENSIEF 1918 – 2002 – p. 175-179
436
BACCARNE R., STEEN J. - VAN HET VRIJBOS TOT ROESELARE EINDOFFENSIEF 1918 – 2002 – p. 179-180
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 323-331
438
VERBEKE G. – BEVEREN-ROESELARE IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 98
437
439
440
BACCARNE R., STEEN J. - VAN HET VRIJBOS TOT ROESELARE EINDOFFENSIEF 1918 – 2002 – p. 183
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 334
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
60
Bij het verlaten van Lichtervelde lieten de Duitsers een spoor van vernielingen
na. O.a. de kerktoren, het station, een aantal herbergen, de Hofmolen, …
werden verwoest achtergelaten. 441
Ten zuiden van Roeselare konden de Belgen eindelijk ook Izegem en
Ingelmunster bevrijden.442 Al werd de 17e oktober nog fel gevochten in en
rond Ingelmunster. Deze gevechten eisten zowel levens bij de bevolking als bij
de militairen. Maar liefst 18 inwoners van Ingelmunster kwamen om bij de
bevrijding van hun dorp. 443
De komende dagen was het een komen en gaan van Franse en Amerikaanse
troepen. De Amerikanen sloegen hun kamp op in Hooglede-Gits en zouden
hier een 10-tal dagen blijven om dan weer verder op te rukken. 444
17/10/1918 Roeselare werd nog steeds met Duitse obussen bestookt. De duizenden
Duitse krijgsgevangen werden ondertussen ondergebracht in hun eigen
barakken te Dadizele, Moorslede en Beselare. 445
Eind oktober 1918
De eerste burgers kwamen terug naar de streek. De dorpen en de omgeving
waren verwoest. In Gits keerden de zusters van het St. –Vincentiusklooster al
op 19 oktober terug. Bij het terug bewoonbaar maken van de huizen kreeg
men hulp van Franse en Amerikaanse troepen. 446
Ook in Staden kwamen al vlug bewoners terug. Het dorp was echter volledig
verwoest en hoe dichter bij het front hoe ontoegankelijker het gebied was.
Een landschap vol obusputten, achtergebleven munitie en wapentuig, etc…
maakten het heel moeilijk om het leven van weleer terug op te pakken. Het
zou dan ook nog lang duren vooraleer de meeste Stadenaars terugkeerden.447
Wie eind oktober 1918 de streek van Moorslede kwam bezoeken kon z’n ogen
niet geloven. Het dorp bestond niet meer. Het landschap was compleet
verwoest en lag bezaaid met oorlogsmateriaal en lijken waartussen het
krioelde van het ongedierte. Niemand kon vermoeden dat hier ooit nog
iemand zou kunnen wonen en werken.448
31/10/1918 De laatste Duitse obus kwam op Roeselare terecht en kostte een dodelijk
slachtoffer. Tegen de avond werd het klooster van de paters Kapucijnen te
Izegem nog gebombardeerd. 449
441
KRONIEK VAN LICHTERVELDE IN DE 20STE EEUW – 2000 – Heemk. Kring Karel van de Poele – p. 110
442
BACCARNE R., STEEN J. - VAN HET VRIJBOS TOT ROESELARE EINDOFFENSIEF 1918 – 2002 – p. 191
443
444
VERSCHEURE A. - INGELMUNSTER NA DE FRANSE REVOLUTIE – 2000 - Den Hert - p. 393
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 337-343
445
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 244
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 346-348
447
BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 104
446
448
449
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 245
HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 248
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
61
01/11/1918 Franse escadrilles bleven tot 17 december 1918 gestationeerd op het
vliegveld van Beveren.450
450
VERBEKE G. – BEVEREN-ROESELARE IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 99
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
62
Het einde
11/11/1918 Wapenstilstand. Duitsland geeft zich over.
17/11/1918 Op het naamfeest van Koning Albert werd in Lichtervelde het bevrijdingsfeest
gevierd.451
Nog tot eind 1918 bleven Franse en Amerikaanse troepen in de buurt. 452
Wederopbouw
Fransen, vooral koloniale troepen, hielpen in Staden met het opruimen van
het slagveld: doden ontgraven, obussen wegruimen, wegen begaanbaar
maken. De vaak “wilde” mannen durfden de streek al eens onveilig maken
wat voor angst zorgde bij de bevolking. 453
De komende jaren werd hard gewerkt aan de wederopbouw van de regio. De
wederopbouw sleepte aan tot in 1923. Duizenden mannen kwamen vanaf
1919 naar de streek afgezakt om te helpen bij het opkuisen van de slagvelden
en de wederopbouw.
De bevolking woonde in afwachting in barakken en “Drieduisters”:
noodwoningen die betaald werden door de staat. 454
451
KRONIEK VAN LICHTERVELDE IN DE 20STE EEUW – 2000 – Heemk. Kring Karel van de Poele – p. 112
VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 352-352
453
BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 111-112
454
BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 114
452
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
63
INHOUDSOPGAVE
HET VERHAAL VAN REGIO TERF IN W.O. 1 ........................................................................................................ 1
INLEIDING............................................................................................................................................................... 1
HET BEGIN.............................................................................................................................................................. 2
DE EERSTE VIJANDEN… ............................................................................................................................................. 5
VLUCHTELINGEN ...................................................................................................................................................... 7
ECHT OORLOG!...................................................................................................................................................... 10
SCHUWE MAANDAG............................................................................................................................................... 14
LAZARETTEN EN BEGRAAFPLAATSEN ........................................................................................................................... 19
VLIEGVELDEN ........................................................................................................................................................ 21
HET BESTUUR........................................................................................................................................................ 24
NIEUWE WETTEN ................................................................................................................................................... 26
INKWARTIERINGEN ................................................................................................................................................. 29
DE EERSTE OORLOGSWINTER .................................................................................................................................... 31
SPIONNEN EN VERZET ............................................................................................................................................. 33
GAS! ................................................................................................................................................................... 36
GEEN NIEUWS VAN HET FRONT ................................................................................................................................. 39
E
3 SLAG VAN IEPER ................................................................................................................................................. 44
DE LAATSTE OORLOGSWINTER .................................................................................................................................. 51
HET DUITSE LENTEOFFENSIEF ................................................................................................................................... 53
STELLUNGEN EN RIEGEL .......................................................................................................................................... 55
HET EINDOFFENSIEF................................................................................................................................................ 56
HET EINDE ............................................................................................................................................................ 63
WEDEROPBOUW ................................................................................................................................................... 63
INHOUDSOPGAVE .......................................................................................................................................... 64
Het verhaal van regio TERF in W.O. 1
www.rentaguide.be
64