Bodemkunde 2 (bodem Nederland)

PowerPoint
Bodemkunde
(bodemsoorten in Nederland)
Bodemkaart van Nederland
Factoren.
Een bodem is het resultaat van factoren en processen die zich afspelen in
de loop van de tijd. Die factoren zijn:
 klimaat: temperatuur en/of vochtigheid
 samenstelling van het moedermateriaal: veen-, klei- of zandgronden
resulteren in geheel andere bodems,
 tijd: bodemvorming in jonge grond of oude bodems
 reliëf/drainage: waterinfiltratie of oppervlakteafstroom (beken, rivieren e.d.)
Factoren.
Een bodem is het resultaat van factoren en processen die zich afspelen in de
loop van de tijd. Die factoren zijn:
 vegetatie: planten zorgen voor voedingsstoffen en humus in de bodem,
terwijl de regenwaterinfiltratie wordt geremd door regenwateropvang door
bladeren
 biologische activiteit, zoals graafgangen van wormen, muizen of mollen
(maken de bodem poreus)
 menselijke invloeden, bijvoorbeeld jarenlange bemesting van
landbouwgronden
Bodemhorizonten.
O - horizont.
een organische horizont bestaande uit
organisch materiaal aan het oppervlak,
Deze laag is niet langer dan enkele dagen
per jaar verzadigd met water
A- horizont
De A-horizont is het organische /
humeuze bovenste deel van de
bodem.
Humus is de organische rest van
dode planten. Dit verrijkt de bodem
met organische stoffen.
E- horizont
De E-horizont vormt zich tussen de A en de B-horizont. Het staat
voor uitspoeling. Pas na langdurige uitspoeling zal de bovenliggende horizont zo
verarmd zijn dat hij te herkennen is als een vaalgrijze uitspoelingslaag.
B- horizont
De B-horizont is de inspoelingslaag. Dit
is de horizont die als opvangkamer
dient van stoffen die eerder zijn
opgelost en hier weer neerslaan.
Inspoeling vindt plaats als regenwater
de opgeloste stoffen uit hogere lagen
transporteert naar een lagergelegen
laag.
Dit kunnen organische
humusbestanddelen zijn, maar ook ijzer.
C- horizont
De C-horizont is de ondeerste laag en
vormt het originele moedermateriaal
waarin de bodem zich ontwikkeld heeft.
De bodemvorming is nog niet tot deze
diepte doorgedrongen. De C-horizont
kan bestaan uit veen, zand of klei.
R- horizont
R- horizont is een laag van
hard gesteente. Grindrijk of
stenig materiaal waarin zich
wortels kunnen groeien wordt
niet als R maar als C horizont
beschouwd
Vaagbodem
Het duinlandschap
= zandige
afzettingen die
door de wind
worden
aangevoerd.
Vaagbodems
bestaan namelijk
uit onveranderd
moedermateriaal,
in dit geval
duinzand.
Hoe wordt de bodem gevormd
Door windrichting of de windsterkte is grof of fijn zand afgezet. Bij sterke wind
worden grovere zandkorrels meegevoerd dan bij zwakkere wind.
Elke bodem begint zijn leven als vaagbodem, maar het is geen eindstadium.
Vaagbodems ontwikkelen zich meestal door tot een ander bodemtype.
Blijven bodemvormende processen echter afwezig, dan blijft de afzetting eeuwig
in het stadium van vaagbodem.
Podzolbodem
Podzolgronden
hebben duidelijk
gescheiden
grijze, bruine en
gele banden.
Het woord
podzol stamt uit
het Russisch en
betekent zoveel
als 'lijkt op as.'
Hoe wordt bodem gevormd.
Podzolen is ontstaan in het Vroeg-Holoceen op de dekzandgronden.
Na de ijstijd verbeterde het klimaat en raakten de zandgronden begroeid met
bossen. Gevallen bladeren zorgden ervoor dat de toplaag van het zand werd
verrijkt met humus.
Door de korrelgrootte spoelen plantenresten (humus) mee de bodem in. Op
hun weg naar beneden lossen de humuszuren ijzer op, dat als een dun huidje
om de zandkorrels heenzit. Het ijzer, dat de zandkorrels gelig kleurde, verdwijnt
langs chemische weg en het zand wordt vaalgrijs. Zodra dit gebeurt, heet de
bodem al een podzol.
Lossbodem
Löss is een fijne
leem.
De korrelgrootte
ligt tussen de
20-40 µm.
Daarmee zijn
lössdeeltjes iets
groter dan
kleideeltjes,
maar veel
kleiner dan
zandkorrels.
Hoe wordt bodem gevormd.
Onderin de gletsjer zaten stenen vastgevroren. Als een
gigantische schuurmachine wreef de gletsjer stenen fijn
tot poeder.
Tijdens koude fasen van de ijstijden zijn de
poedervormige bodemdeeltjes van de toen droogliggende
Noordzeebodem en van droge rivierbeddingen in het
binnenland door de wind opgenomen en over ons land
verplaatst.
Hoe wordt bodem gevormd.
Löss heeft een vrij open structuur en laat water goed door. Regenwater sijpelt
dan ook gemakkelijk naar diepere lagen.
Door de open structuur kan ook zuurstof goed de lössgrond binnendringen. De
werking van water en lucht leiden tot chemische verwering.
Kalk, klei en andere deeltjes lossen op en sijpelen met het regenwater naar
diepere lagen, waar ze neerslaan.
Veenbodem
Een
veenbodemprofiel
bestaat uit een
keurige
opeenstapeling
van meerdere
horizontale
laagjes. Daarin
zijn de
plantenresten
duidelijk te
herkennen.
Hoe wordt bodem gevormd.
Moerasplanten die na hun dood in het water terechtkomen, raken afgesloten
van de buitenlucht.
Bij gebrek aan zuurstof verteren ze maar een klein beetje. Het is echter
genoeg om stoffen uit de plantencellen vrij te maken die het water sterk
verzuren. Het zure water verhindert de groei van bacteriën die de
plantenresten verder af kunnen breken.
Hoe wordt bodem gevormd.
Laagveenbodems vormen zich op plekken waar grondwater tot aan de
oppervlakte doordringt. In de moerassen die ontstaan groeien verschillende
soorten planten, waaronder riet, elzen en wilgen. Ze zorgen voor een
veenbodem die uit vrij grof materiaal is opgebouwd.
Hoogveenbodems zijn fijner van structuur. Ze zijn gevormd uit de resten van
slechts één plantensoort: sphagnum oftewel veenmos.
Rivierkleibodem
Rivierklei heeft een
dichte structuur. De
kleur is meestal
grijsblauw, maar zit
er veel ijzer in dan
kleurt de klei oranje.
Rivierkleibodems
missen een
opvallende
gelaagdheid, omdat
bodemprocessen
vanwege de dichte
structuur niet goed
kunnen plaatsvinden
Hoe wordt bodem gevormd.
Wanneer een rivier buiten zijn oevers treedt, komt het water tot rust.
Slibdeeltjes die in het water zweven krijgen nu de kans om te bezinken (naar
bodem te zakken).
Ze stapelen zich op tot een laag klei. Is de waterstand in de rivier weer
normaal dan kan de klei in de uiterwaarden opdrogen. Dit gebeurt echter
langzaam omdat klei water lang vasthoudt.
Dunne humuslaag kan op klei komen wanneer het een tijd niet overspoeld is.
Zo'n organisch rijke laag tekent zich af als een bruine band.
Zeekleibodem
Een
zeekleibodem
bestaat bestaat
uit de kleinste
en lichtste
slibdeeltjes die
met rivieren uit
de bergen
meekomen.
De deeltjes zijn
kleiner dan de
deeltjes waaruit
rivierklei
bestaat.
Hoe wordt bodem gevormd.
Grote delen van Nederland raakten overspoeld. Met zand wierp de zee
strandwallen op. Daarachter bevond zich een uitgestrekt waddengebied waar
het water tot rust kwam en slibdeeltjes konden bezinken. Zo ontstonden dikke
pakketten zeeklei die nog steeds langs de hele kust het overgrote deel van de
bodem vormen.
Doordat de dichte structuur van de klei watercirculatie verhinderde, drongen
organische bestanddelen uit de toplaag moeilijk naar diepere bodemlagen door.
In een dwarsprofiel zijn dan ook geen duidelijk van elkaar te onderscheiden
bodemlagen te zien.