Tijdvakschema tijdvak 5

Tijdvak 5: Tijd van Ontdekkers en Hervormers
Nieuwe geschiedenis/vroeg moderne geschiedenis
Kenmerkende
Voorbeelden
aspecten
Ontdekkingstochten Oorzaken
Voorwaarden
Portugal
1415 Hendrik de Zeevaarder
-rijk priester/koningJohannes
-route naar Indie
1488 Diaz Kaap de Goede
Joop
1498 Da Gama Indie
1500 Cabral Brazilie
1521 Magelhaes tocht om de
wereld
handelskolonies
-factorijen
-behoud eigen bestuur en
cultuur
gevolgen
1500-1600
Uitleg
-handel → vooral specerijen
-uitbreiden geloof
-macht
-wetenschappelijke belangstelling
-betere schepen (kogge →
karveel)
-kompas
-astrolabe, sextant
-kaarten (zeevaartschool)
Spanje
1492 Columbus via het westen naar Indie
na val Granada
1519 Cortez Mexico
Azteken
1530 Pizarro Peru
Inca’s
1494 verdrag van Tordesillas
paus verdeelt de wereld
tussen Spanje en Port.
Vestigingskolonies
-hele gebied bezet
-bestuur en cultuur vereuropeest
plantagekolonies
-plantages en mijnen
-behoud eigen bestuur en
cultuur
-slavenhandel
-christendom verspreid
-Europa overheerst de wereld
-inflatie
-internationale economie
-nieuwe producten bv
Wetenschappelijke
revolutie
-gebruik empirische methode
-eerst oude kennis verzamelen
-daarna nieuwe kennis bv
-geocentrisch wereldbeeld
-Ot kaarten en zonekaarten
Renaissance en
Humanisme
Herleven van kunst en denken uit de
klassieke oudheid
Homo Universale
Denken ME
-verticaal (God→ mens)
-collectief
-memento mori
kunst ME
-alles op een lijn
-onnatuurlijke houding
-bijbelse afbeeldingen
-anoniem
-kerk opdrachtgever
-Gotiek→ verticaal en spitsbogen
Bestuderen klassieke geschriften
N-Europa→ christelijk humanisme
Belangrijke rol boekdrukkunst
Reformatie
Luther(1517)
Luther in de ban→in de rijksban
Calvijn(1536)
Europa aardappele
Z Amerika paarden
observeren→experimenteren→
redeneren→ concluderen
-heliocentrisch wereldbeeld
-kaart van Toscanelli en Mercator
Eerst Italie
-land van de klassieke oudheid
-heropleving handel → geld
voor kunst en onafhankelijkheid
-verdeeldheid → kunstoorlog
-na val Constantinopel geleerden met hun werk daarnaartoe
alleskunner
Denken Renaissance
-horizontaal
-individueel
-carpe diem
kunst Renaissance
-perspectief
-anatomie
-portretten,landschappen
-roem van de kunstenaar
-rijke burgers en vorsten
-horizontaal en ronde bogen
overnemen ideeen uit die
geschriften → mens in het
centrum
zuiver geloof bv
Erasmus Lof der Zotheid
Thomas Moore Utopia
-persoonlijk geloof
-zelf Bijbel lezen→ volkstaal
-tegen aflaathandel
-wat niet in de Bijbel staat
moet weg bv beelden,heiligen
deel van de vorsten steunt hem
-uit geloofsovertuiging
-tegen de keizer
-kerkelijke bezittingen inpikken
-vorst macht over de kerk
-mens van nature slecht→
Predestinatieleer
-streng geloof
Contrareformatie
De OPstand
Concilie van Trente (1545)
-verbeteren kritiekpunten
-handhaven geloofsinhoud
-Jezuiten → vervolgen ketters
-index
-inquisitie
Godsdienstoorlogen
(Nederland,Frankrijk,Duitsland,Engeland)
↓
↓
hugenoten
Anglicaanse kerk
-geen godsdienstige
verdraagzaamheid
-staatskerken (eenheid van
geloof is meer macht voor de
vorst)
-katholieke leer enige ware
Oorzaken
-absolutisme en centralisatie
tegenover particularisme
-verzet tegen felle kettervervolgingen
-toename kloof arm-rijk door slechte economische omstandigheden
Aanleiding
Verloop
vervolg van derde kolom
Unie van Utrecht (7 gewesten)
-anti-Spanje
-calvinistisch
1580 Willem van Oranje in de ban
1581 Apologie van Willem van Oranje
Placaat van Verlatinghe → elders
een vorst zoeken
1584 Willem van Oranje vermoord
1588 Republiek der 7 Verenigde Nederlande
-landvoogd en 3 raden
-stadhouders
-burgers ipv edelen in het
bestuur
-plakkaten en inquisitie
-kerkelijke herindeling
-inflatie
-werkeloosheid (wol uit En
blijft weg)
-honger (misoogsten en hoge
prijzen door afsluiting Sont)
-hoge belastingen (accijnzen)
Smeekschrift→hagepreken→
1566 Beeldenstorm →
1567 Alva komt
-Bloedraad
-invoering vaste belastingen
-centralisatie
1568 Willem van Oranje valt
Nederland binnen →
oorlog begint
1572 Watergeuzen bezetten
Den Briel→steden in
Holland en Zeeland naar
de prins
1573 strafexpeditie Alva →
bij Alkmaar begint de
victorie
1574 mislukt beleg Leiden
1576 Spaanse furie → iedereen
tegen Spanje→
Pacificatie van Gent
-Spaanse troepen weg
-Hol/Zeel calv,rest kath
Parma herovert gebied en
godsdienstige fanatici van
beide kanten sabotteren het
accoord
1579 Unie van Atrecht (10
gewesten)
-trouw aan Philips
-katholiek
zie verder 2de kolom