Het belang van GLA bij eczeem

GLA BIJ ECZEEM
Algemeen voedingsadvies ter bevordering van de wondgenezing
• Eet gevarieerd en veel groenten (een kilo of minimaal vier porties per dag). Denk ook aan
groentensoep van gepureerde groenten en groentensap
• Eet gevarieerd en veel fruit (minimaal vier stuks per dag)
• Eet voldoende micronutriënten
Kies voor een gevarieerde inname van met name
• Gebruik voldoende hoogwaardige aminozuren. Bij voorkeur uit bronnen van plantaardige
fruit, groenten, ongeraffineerde granen en peul-
oorsprong, ei (niet gebakken), vette vis of dieren die bewogen hebben
vruchten. De opbouw van bindweefsel is afhanke-
• Gebruik voldoende essentiële vetzuren in de vorm van koud geperste oliën (koud gebruiken)
of suppletie in de vorm van een oliemengsel of capsule. In het algemeen staat het belang van
lijk van tal van micronutriënten. Zo vereisen de
de omega-3-vetzuren voorop
fibroblasten veel micronutriënten voor vernieuwing
• Drink minimaal twee liter vocht als mineraalwater en kruidenthee
(met name vitamine A, B6, B12 en zink) en synthe-
• Beperk het gebruik van verzadigd vet
se en secretie van procollageen (vitamine C, B1, B5,
• Vermijd het gebruik van kant-en-klaar-producten, die zijn in het algemeen rijk aan
mangaan en arginine). Voor de aanmaak van kruisverbindingen tussen de collageenvezels zijn zink,
transvetzuren en geraffineerde koolhydraten en arm aan micronutriënten
koper en silicium essentieel. Ook secundaire plan-
• Vermijd het gebruik van geraffineerde koolhydraten (o.a. witmeelproducten) en suikers
tenstoffen, zoals bioflavonoïden, blijken een grote
rol te spelen bij de opbouw van bindweefsel.
Bij onvoldoende eetlust kan een shake
Voedingsinterventies, weefselherstel
en weefselfunctie
een uitkomst zijn. Mix bijvoorbeeld
Verschillende nutriënten zijn betrokken bij de aan-
Bij een vochtgebrek blijkt het lichaam het vocht in de
een avocado samen met fruit als een
maak van gezond bindweefsel.
extracellulaire matrix van bindweefsel als eerste aan
fijn in een blender. Voeg weipoeder of
De belangrijkste voedingsinterventies op een rij:
neren en dus ook herstel van het bindweefsel.
specifieke aminozuurpreparaten toe.
• Neem de goede aminozuren
De gezonde shake
• Drink voldoende vocht
te spreken. Dit benadeelt direct het totale functio-
banaan, ananas, druiven of bosbessen
bij eczeem
Aldert Hoogland
Met name de zwavelhoudende aminozuren
vloeibaarder te maken. Dit geheel kan
(cysteïne en methionine), maar ook arginine en
Suiker heeft een desastreuze uitwerking op de
koel bewaard worden. Voeg vlak voor
glutamine zijn belangrijke bouwstenen voor een
wondgenezing doordat het allerlei micronutriënten
consumptie essentiële vetzuren toe (bij-
gezonde matrix. Cysteïne behoort tot de niet-
gebruikt die ook noodzakelijk zijn voor de wond-
Hernieuwde belangstelling
voorbeeld een theelepel of 1 à 2 capsules
essentiële aminozuren en wordt in het lichaam
genezing. Daarnaast leidt suiker tot verstoring van
Pas in de jaren tachtig ontstond er nieuwe belangstelling voor de rol
openprikken). Eventueel kunnen aan
gevormd uit methionine. In de praktijk blijkt
de prostaglandinehuishouding waardoor de ontste-
van vetzuren bij de huidopbouw, met name door onderzoek van Mehar
de shake nog speciale ‘green powders’
echter een cysteïnedeficiëntie regelmatig voor te
kingsfase kan ontsporen. <<
S. Manku en dr. David Horrobin (de ‘vader’ van het onderzoek naar
zoals green magma, spirulina en gerste-
komen. Goede bronnen van cysteïne zijn ui, knof-
de werking van teunisbloemolie). Zij stelden vast dat atopisch eczeem
graspoeder worden toegevoegd.
look en vis. Bij vorming van de proteoglycanen
vooral voorkomt bij mensen die een defect hebben in de omzetting van
zijn micronutriënten als magnesium, mangaan
Literatuur
linolzuur en alfa-linoleenzuur (zie afbeelding 1) [3]. Beide omzettingen
en zink essentieel. De flexibiliteit van de matrix
•
MacKay D, Miller AL. Nutritional Support for Wound Healing.
verlopen via hetzelfde enzym: delta-6-desaturase (D6D). Dit enzym
Alternative Medicine Review, Volume 8, Number 4, 2003
is erg gevoelig voor verstoring (zie kader ‘Beïnvloeding van delta-6-
Mix de volgende ingrediënten:
wordt grotendeels bepaald door collageen en elas-
150 ml rijstedrank of havermelk
tine. Hydroxyproline is noodzakelijk voor een
1 avocado
goede collageenaanmaak. Vanuit arginine wordt
•
Lourenco R, Camilo ME. Taurine: a conditionally essential
amino acid in humans? An overview in health and disease. Nutr
desaturase’). Het gevolg van een dergelijke verstoring is een overschot
Hosp. 2002 Nov-Dec; 17(6):262-70
aan linolzuur en een tekort aan de metabolieten van linolzuur, vooral
1 banaan
via proline hydroxyproline gemaakt. Deze chemi-
Patrick L. Nonalcoholic fatty liver disease: relationship to insulin
gamma-linoleenzuur (GLA) en dihomo-gammalinoleenzuur (DGLA)
1 eetlepel wei-eiwitten
sche omzetting is onder andere afhankelijk van
sensitivity and oxidative stress. Treatment approaches using
in onder meer het plasma en het vetweefsel. Dit leidt dan weer tot een
1 eetlepel essentiële oliën (m.n. omega-
vitamine C, ijzer en zuurstof. Ook lysine is als
vitamin E, magnesium, and betaine. Altern Med Rev. 2002
verminderde vorming van PGE1 en andere eicosanoïden uit de eer-
3-vetzuren)
hydroxylysine noodzakelijk voor een goede colla-
Aug;7(4):276-91
ste serie. Arachidonzuur (AA) is ook verminderd, al is dat in mindere
geenaanmaak. Lysine komt voor in eieren en ste-
•
•
Chyka PA, Butler AY, Holliman BJ, Herman MI. Utility of
acetylcysteine in treating poisonings and adverse drug reactions.
Teunisbloemolie is de bekendste bron van
GLA en bevat gemiddeld 9 tot 10% GLA.
De olie van de bernagieplant (borageolie) is
echter veel rijker aan GLA en bevat gemiddeld 21 tot 24% GLA. Niet alleen zijn deze
vetzuren gunstig voor de huid bij inwendig
gebruik. Ook uitwendig gebruik van deze
olie blijkt de conditie van de huid gunstig te
beïnvloeden, vandaar dat het ook in diverse
cosmeticaproducten wordt toegepast.
Eén van de pioniers op het gebied van onderzoek naar essentiële vetzuren en de huid is professor Hansen. Begin jaren
dertig van de vorige eeuw was het hem opgevallen dat dieren die een voedingsdeficiëntie aan essentiële vetzuren (EVZ)
hadden, huidontstekingen ontwikkelden die erg leken op atopisch eczeem bij kinderen. Na twintig jaar onderzoek kon hij in
1955 middels een interventiestudie inderdaad aantonen dat kinderen die te weinig essentiële vetzuren binnenkrijgen, huidafwijkingen ontwikkelden. De huidafwijking was erger naarmate het kind jonger was en dus een hogere EVZ-behoefte had
[1]. In de jaren dertig en veertig van de vorige eeuw bleek uit diverse onderzoeken dat suppletie met plantaardige olie of reuzel (ook rijk aan EVZ) de symptomen van eczeem bij kinderen duidelijk kon verbeteren. Het grootste effect trad op wanneer
langdurig (tot achttien maanden) werd gesuppleerd, en dit effect was eerder zichtbaar bij jonge kinderen dan bij oudere kinderen of volwassenen. De gebruikte doseringen kwamen overeen met 30 tot 60 gram linolzuur per dag, terwijl 1 tot 2 gram
per dag al voldoende was om de huidverschijnselen van een EVZ-deficiëntie te doen verdwijnen. Lijnzaadolie echter had
meestal geen effect [2]. In die tijd waren de analysemethoden nog onvoldoende voor een goed begrip van de rol van vetzuren voor de huid. Echter, professor Hansen ontdekte destijds al wel dat eczeem niet een gevolg is van een EVZ-deficiëntie, omdat bij de getroffen kinderen de hoeveelheden linolzuur in het plasma juist hoger was dan normaal. Na de introductie
van de steroïdencrèmes in de jaren vijftig van de vorige eeuw raakten de essentiële vetzuren uit de belangstelling en kwam
er helaas een einde aan een tijdperk van interessant onderzoek naar de rol van essentiële vetzuren voor de huid [2].
Voeg eventueel wat water toe om het
Smoothie
Omega-6-familie
LA
linolzuur
Delta-6-desaturase
(D6D)
GLA
gamma-linoleenzuur
Type-1-eicosanoïden
DGLA
dihomo-gammalinoleenzuur
Type-2-eicosanoïden
Type-4-eicosanoïden
AA
arachidonzuur
mate. De gevolgen die dit voor de huid kan hebben zijn onder meer
Hartige shake
vig bindvlees (dieren die bewogen hebben). Alle
Mix de volgende ingrediënten:
granen zijn relatief arm aan lysine waardoor de
150 ml groentensap
westerse voeding in het algemeen neigt naar een
and ascorbic acid supplementation on human skin wound hea-
lysinedeficiëntie. Glutamine wordt door de fibro-
ling process. A double-blind, prospective and randomized trial.
Suppletie met GLA omzeilt de omzettingsstap die afhankelijk is
meerdere typen, maar grofweg kunnen ze in drie hoofdtypen wor-
50 ml groentenbouillon
blasten gebruikt als energiebron en voor de aan-
Eur Surg Res 1995;27(3):158-66
van D6D en werkt zo anti-inflammatoir. GLA wordt in het lichaam
den ingedeeld, afhankelijk van het vetzuur waaruit ze worden ge-
2 eetlepels wilde rijst
maak van proteïnen en nucleïnezuren. Tijdens
vrij snel omgezet in DGLA, de directe precursor van prostaglandine
synthetiseerd: Eicosanoïden uit DGLA (de ‘eerste serie’ omdat ze
1 gekookte aardappel
een immuunreactie stijgt de glutaminebehoefte
Miller AL. Therapeutic considerations of L-glutamine: a review
E1 (PGE1). Via verhoging van cyclisch AMP (cAMP, een belangrijke
meestal ‘1’ achter hun naam hebben staan) hebben gunstige ef-
1 eetlepel essentiële oliën (m.n. omega-
drastisch en kan dan deficiënt worden. Glutami-
of the literature. Alternative Medicine Review, 1999;4: 239-48
boodschapper in de cel) leidt dit tot remming van fosfolipase A2, het
fecten op onder meer ontstekingsprocessen, het immuunsysteem
Mandl J, Banhegyi G. Role of glutathione in the regulation of
enzym dat verantwoordelijk is voor het vrijmaken van arachidonzuur
en de conditie van hart- en bloedvaten.
liver metabolism. Biofactors. 2003;17(1-4):21-6
uit de celmembraan. Daardoor blijft arachidonzuur zitten in de >>
1 theelepel gerstegraspoeder
20
• Vermijd suiker en suikerrijke producten
Het belang van GLA
Borageolie beste bron van GLA
3-vetzuren)
ne komt met name voor in rundvlees, wild, hüt-
evt. 1 eetlepel wei-eiwitten
tenkäse, ricotta, tarwekiemen en avocado.
•
•
Drug Saf 2000 Feb;22(2):123-48 2000; 22: 123-148
een droge en schilferige epidermis, acne, eczeem, ichthyosis (visschub-
Vaxman F, Olender S, Lambert A et al. Effect of pantothenic acid
ziekte), haaruitval en broze nagels.
Labow BI, Souba WW. Glutamine. World J Surg 2000
Dec;24(12):1503-113
•
•
Afbeelding 1.
Eicosanoïden zijn lokale en kortlevende regulators in organen en
weefsels die uit essentiële vetzuren worden geproduceerd. Er zijn
21
GLA BIJ ECZEEM
Leidt suppletie met GLA ook tot extra productie van arachidonzuur?
membraanfosfolipiden en is het niet beschikbaar voor synthese van
Cellen in de epidermis zijn zeer actief in het omzetten van essentiële
GLA wordt in het lichaam snel omgezet in dihomo-gammalinoleenzuur (DGLA). Deze stof kan in het lichaam twee verschillende routes volgen,
PGE2 en andere pro-inflammatoire eicosanoïden. Een tekort aan PGE1
vetzuren naar prostaglandines. Deze prostaglandines bepalen voor een
de één gunstig, de ander ongunstig. In de gunstige route wordt DGLA afgebroken tot prostaglandine E1 (PGE1) en andere ontstekingremmende
leidt (via lage cAMP-niveaus) mogelijk tot een verstoorde ontwikkeling
zeer belangrijk deel de gladheid en vochtigheidsgraad van de huid, en
eicosanoïden. In het ongunstige geval wordt DGLA via het enzym delta-5-desaturase (D5D) omgezet in arachidonzuur en daarmee in ontste-
van immuuncellen en op den duur tot een hyperactief immuunsysteem.
beïnvloeden huidaandoeningen zoals eczeem. In de huid zijn de desa-
kingsbevorderende prostaglandinen (PGE2) en leukotriënen (LTB4) [17]. In normale omstandigheden functioneert D5D-enzym traag, zodat maar
Dit hyperactieve immuunsysteem zou verantwoordelijk zijn voor de
turase-enzymen echter niet aanwezig en de huid is dan ook afhankelijk
weinig arachidonzuurvorming langs deze route plaatsvindt. Echter hoge insulinespiegels stimuleren dit enzym. Dit is mogelijk een verklaring
typische huidveranderingen bij eczeempatiënten [4].
van de aanvoer van GLA en AA via het bloed vanuit de lever. Zowel de
voor het feit dat obese mensen vaak aan chronische ontstekingen lijden. Lignanen en EPA blijken een remmende werking te hebben op het D5D.
aanvoer van vetzuren naar de huid als de opslag van vetzuren in de huid
Aangezien desaturase-enzymen (evenals elongase-enzymen) een voorkeur hebben voor omega-3-vetzuren, is het bij hyperinsulinemie of chroni-
Belang GLA voor uitdroging van de huid
is minimaal. Hierdoor reageert de huid erg snel op een deficiëntie aan
sche ontstekingen aan te raden GLA-suppletie te combineren met visolie. Hierdoor kan delta-5-desaturase minder arachidonzuur vormen. DGLA
De bovenste laag van de epidermis, het stratum corneum, voorkomt uit-
essentiële vetzuren [2].
werkt ook op andere manieren remmend op de arachidonzuurstofwisseling. Zo gaat DGLA de competitie aan met arachidonzuur om de oxida-
droging van het lichaam. Deze barrièrefunctie wordt in stand gehouden
door een gelaagde structuur van lipiden, met name linolzuur en gamma-linoleenzuur in de vorm van sphingolipiden in de intercellulaire
ruimtes van het stratum corneum. De granulaire cellen in de epidermis
tieve enzymen lipoxygenase en cyclo-oxygenase. DGLA wordt via genoemde enzymen omgezet in ontstekingsremmende eicosanoïden (eerste
“Prostaglandines bepalen voor een
zeer belangrijk deel de gladheid en
vochtigheidsgraad van de huid”
serie). De capaciteit om arachidonzuur in ontstekingsbevorderende eicosanoïden (tweede serie) om te zetten, neemt daardoor af.
Praktische aanbevelingen
Referenties
worden ingebouwd. Omega-6-vetzuren zijn in hun natuurlijke, gekrom-
De omzetting van EVZ (o.a. in de lever) is ook niet optimaal, want het
D6D-insufficiëntie blijkt bij zowel seborroïsch als atopisch eczeem een
1.
de vorm cruciaal voor het in stand houden van deze barrière. Alleen in
D6D-enzym is erg gevoelig voor verstoring en functioneert op latere
belangrijke rol te spelen. Suppletie en/of uitwendige toepassing van
deze vorm kan de gelaagde structuur gevormd worden die nodig is voor
leeftijd een stuk minder efficiënt dan voorheen (zie ook kader ‘Beïnvloe-
borageolie, teunisbloemolie en hennepolie is een goede therapeutische
een goede barrièrefunctie [5, 6]. In geval van een omega-6-deficiëntie
ding van delta-6-desaturase’). In dergelijke omstandigheden wordt GLA
maatregel. Voor een zo goed mogelijk effect zijn echter een aantal onder-
worden deze vetzuren vervangen door oliezuur (een omega-9-vetzuur),
een semi-essentieel vetzuur en leidt een deficiënte inname ervan tot
steunende maatregelen van belang:
dat niet in staat is om de waterbarrièrefunctie in stand te houden. Dit
een tekort aan PGE1, een verstoorde verhouding tussen PGE1 en PGE2,
•
Beperking van de inname van linolzuurrijke (plantaardige) oliën
uit zich in eerste instantie als jeuk en een droge huid. Later kunnen
en als gevolg daarvan tot huidproblemen als een droge huid, jeuk, rood-
•
Minimalisering van de inname van de transvetzuren (via vermijden
scheiden voortdurend pakketjes lipiden (ceramiden) uit die in deze laag
huidontstekingen en huidinfecties ontstaan, evenals een verminderde
heid (erytheem) en het dunner worden van de huid. GLA-suppletie is
wondgenezing en hypertrofie van de talgklieren [2, 5, 6].
dan noodzakelijk om de kritische D6D-stap te omzeilen [7].
van o.a. koek, gebak en gefrituurde producten)
•
Verhoging van de inname van omega-3-vetzuren uit vis. Plantaardige omega-3-bronnen (lijnzaadolie) hebben geen zin, aangezien
Klinisch onderzoek naar GLA bij huidontstekingen
deze van het D6D-enzym afhankelijk zijn om effectief te worden.
Beïnvloeding van delta-6-desaturase
Hoewel er een sterke theoretische basis lijkt te zijn voor een effect
Een standaard therapeutische hoeveelheid omega-3-vetzuren is 6
Delta-6-desaturase (D6D) is een onderdeel van het cytochroom
van GLA bij huidontstekingen, levert klinisch onderzoek (met name
gram voor een persoon van 80 kg
P450-enzymsysteem. Een te grote aanslag op dit systeem door
bij atopisch eczeem) conflicterende resultaten op [8-14]. Mogelijk kun-
toxische belasting blokkeert ook een goede werking van dit
nen deze inconsistente onderzoeksresultaten verklaard worden door de
raden, aangezien deze grote hoeveelheden vitamine A en D bevat.
enzym. Hierdoor worden linolzuur en alfa-linoleenzuur slecht
recente ontdekking dat een verminderde functie van het D6D-enzym
Deze vitaminen hebben een synergetisch therapeutisch effect
omgezet in hun metabolieten en vindt verschuiving van de pros-
waarschijnlijk alleen een rol speelt bij patiënten met atopisch eczeem
taglandinesynthese plaats. De belangrijkste en meest voorko-
wanneer ook de IgE -waarden zijn verhoogd [15]. Verder blijken er hoge
aangezien hoge insulinespiegels remmend werken op het D6D-
mende verstoorders zijn:
doses GLA nodig te zijn voor een klinisch effect [14]. Bovendien zijn
enzym en juist stimulerend op het D5D-enzym, dat arachidonzuur
• Overmatig alcoholgebruik
voor omzetting van de omega-6-vetzuren in PGE1 een aantal cofactoren
• Medicijngebruik (bijvoorbeeld de anticonceptiepil)
nodig die vaak deficiënt zijn bij patiënten met atopische dermatitis. De
• Nutriëntendeficiëntie, met name tekorten aan vitamine B6,
belangrijkste cofactoren zijn magnesium, zink en vitamine B6. Daar-
magnesium en zink zijn vaak de limiterende factoren. Ook vi-
naast lijkt het effect van GLA groter te zijn als niet gelijktijdig met ste-
tamine B3, C en E beïnvloeden de werking van D6D positief
roïden wordt behandeld.
• Hoge cholesterolspiegels
•
•
Naast visolie zelf, is ook levertraan (kabeljauwleverolie) aan te
Inname van voedingsmiddelen met een lage glycemische index,
produceert
•
Suppletie met vitamine B6, magnesium en zink, de belangrijkste
cofactoren van D6D
•
Remming van het arachidonzuurmetabolisme (zie onderstaand
kader) <<
and amount of fat. Pediatrics 1963; 31:171-192
2. Wright S. Essential fatty acids in Clinical Dermatology. Journal of Nutritional medicine
1990;1:301-313
3.
Manku MS, Horrobin DF, Morse N et al. Reduced levels of prostaglandin precursors
in the blood of atopic patients: defective delta-6-desaturase function as a biochemical
basis for atopy. Prostaglandins Leukot Med. 1982 Dec;9(6):615-28
4. Horrobin DF. Essential fatty acid metabolism and its modification in atopic eczema.
Am J Clin Nutr. 2000 Jan;71(1 Suppl):367S-72S
5.
Fore-Pfliger J. The epidermal skin barrier: implications for the wound care practitioner, part I. Adv Skin Wound Care. 2004 Oct;17(8):417-25
6. Fore-Pfliger J. The epidermal skin barrier: implications for the wound care practitioner, part II. Adv Skin Wound Care. 2004 Nov-Dec;17(9):480-8
7. Horrobin DF. Fatty acid metabolism in health and disease: the role of delta-6-desaturase. Am J Clin Nutr. 1993 May;57(5 Suppl):732S-736S; discussion 736S-737S
8. Takwale A, Tan E, Agarwal S et al. Efficacy and tolerability of borage oil in adults and
children with atopic eczema: randomised, double blind, placebo controlled, parallel
group trial. BMJ. 2003 Dec 13;327(7428):1385
9. van Gool CJ, Thijs C, Henquet CJ et al. Gamma-linolenic acid supplementation for
prophylaxis of atopic dermatitis--a randomized controlled trial in infants at high familial risk. Am J Clin Nutr. 2003 Apr;77(4):943-51
10. van Gool CJ, Zeegers MP, Thijs C. Br J Dermatol. 2004 Apr;150(4):728-40. Oral
essential fatty acid supplementation in atopic dermatitis-a meta-analysis of placebocontrolled trials
11. Callaway J, Schwab U, Harvima I et al. Efficacy of dietary hempseed oil in patients with
atopic dermatitis. J Dermatolog Treat. 2005 Apr;16(2):87-94
12. Kerscher MJ, Korting HC. Treatment of atopic eczema with evening primrose oil:
13. Lovell CR, Burton JL & Horrobin DF. Treatment of atopic eczema with evening prim-
de bij baby’s voorkomende vorm, ook wel ‘berg’ genoemd. Indien de
• Het verouderingsproces in het algemeen
hoofdhuid van baby’s tweemaal daags werd ingesmeerd met borage-
Remming arachidonzuurmetabolisme
• Hyperinsulinemie
olie, was de aandoening binnen twee weken verdwenen. De berg keerde
Hoewel arachidonzuur een essentieel vetzuur is, is arachidonzuur ook een
• Stress
binnen een week terug indien de behandeling gestopt werd. Na het be-
directe voorloper van ontstekingsbevorderende eicosanoïden. Inbouw van te grote
• Virale infecties
reiken van de leeftijd van zeven maanden kwam de aandoening niet
hoeveelheden arachidonzuur in de membraan vergroot de ontstekingsgevoelig-
• Blootstelling aan hoogenergetische straling
meer terug na het stoppen van de behandeling. Het feit dat het D6D bij
heid. Het is daarom van belang het voedingspatroon als volgt aan te passen:
Pasgeborenen en jonge kinderen kunnen nog niet voldoende
baby’s pas enige tijd na de geboorte voldoende functioneert, is hiervoor
• Gebruik voldoende omega-3-vetzuren
D6D aanmaken. Moedermelk is rijk aan GLA, terwijl flesvoeding
de waarschijnlijke verklaring [16]. Recent werden er gunstige resultaten
• Vervang vette vleeswaren en zuivelproducten door vette vis, wild en gevogelte
bereikt bij de behandeling van atopisch eczeem met hennepolie (bevat
• Vervang zonnebloem-, maïs- en gemengde plantaardige oliën door olijfolie
tot 4 procent GLA) [11].
• Beperk alcoholconsumptie
• Vermijd transvetzuren
22
tion. Clinical and chemical study of 428 infants fed on milk mixtures varying in kind
rationale and clinical results. Clin Investig. 1992 Feb;70(2):167-71
Seborroïsch eczeem blijkt gunstig te reageren op borageolie, vooral
• Transvetten
geen GLA bevat.
Hansen AE, Wiese HF, Boelsche AN, Adam DJD. Role of linoleic acid in infant nutri-
rose oil. Lancet. 1981 Jan 31;1(8214):278
14. Wright S, Burton JL. Oral evening-primrose-seed oil improves atopic eczema. Lancet.
1982 Nov 20;2(8308):1120-2
15. Focke M, Sesztak-Greinecker G, Brannath W et al. Plasma levels of polyunsaturated
fatty acids in children with atopic dermatitis and in atopic and nonatopic controls.
Wien Klin Wochenschr. 2005 Jul;117(13-14):485-91
16. Tollesson A, Frithz A, Berg A et al. Essential fatty acids in infantile seborrheic dermatitis. J Am Acad Dermatol. 1993 Jun;28(6):957-61
17. Gamma-linolenic acid (GLA). Monograph. Altern Med Rev. 2004 Mar;9(1):70-8
HET
DOSSIER
23