`De tijd vliegt` met PET/CT

“Door de snelheid van het nieuwe systeem zouden we meer patiënten
kunnen onderzoeken dan met een standaard PET-systeem. We berekenden
dat de besparingen op de kosten van FDG de meerkosten van het
systeem binnen twee jaar zou terugbetalen.”
Speciale Editie RADIOLOGIE
van de data. De introductie ervan in een klinische omgeving
is lange tijd een wensdroom geweest, die nu met de lancering
van de GEMINI TF is uitgekomen. Philips heeft hiermee
tevens een nieuwe standaard gevestigd in spatiële resolutie en
gevoeligheid. Alle reacties tot dusver bevestigen dat TruFlight
de beeldkwaliteit, de consistentie en de resultaten voor alle
patiënten – groot en klein – op een spectaculaire manier
verbetert. Het draagt bij aan de detectie van zeer kleine afwijkingen en helpt daardoor een ziekte in het vroegste stadium
vast te stellen. Bovendien kunnen, door een verkorting van
de onderzoekstijd, meer patiënten worden onderzocht. Een
complete lichaamsscan is in slechts tien minuten uit te voeren.
Gekoppelde krachten
Het AVL is nu gekoppeld aan het Nederlands Kanker
Instituut (NKI), waarin klinisch specialisten en wetenschappers
al geruime tijd in multidisciplinaire teams samenwerken. Het
centrum is voor Philips ook een referentiesite. De installatie
en klinische evaluatie van de nieuwe GEMINI TF markeert
een nieuwe episode in een lange geschiedenis van succesvolle
samenwerking.
De nieuwe GEMINI TF PET/CT-scanner van Philips
‘De tijd vliegt’ met PET/CT
Nieuwe ‘time-of-flight’ PET/CT-technologie brengt zowel snelheid als
resolutie van PET/CT-scanning op hoger niveau
ebruikmakend van door hemzelf ontworpen microscopen, deed de 17e-eeuwse Nederlandse wetenschapper Antoni van Leeuwenhoek ooit een aantal belangrijke ontdekkingen. Daaronder de ontdekking van bacteria en bloedcellen; ijkpunten in de geschiedenis van de biologie. Het in
1913 te Amsterdam opgerichte, naar hem genoemde Antoni
van Leeuwenhoek Ziekenhuis (AVL), is een fervent adept van
de door hem gevestigde onderzoekstraditie. Het ziekenhuis
kan bogen op een niet-geëvenaarde reputatie op het gebied
van klinische research in Nederland. Met name de afdeling
G
4
Nucleaire Geneeskunde is verantwoordelijk voor belangrijke
vorderingen in de ontwikkeling van radiofarmaceutica en in de
vroege diagnose van kanker. Dit werk is enorm gestimuleerd
door de recente installatie van een GEMINI TF PET/CT-scanner.
Deze herbergt de nieuwe ‘TruFlight’ time-of-flight
PET-reconstructietechnologie van Philips. Bij time-of-flight-PET
worden minieme verschillen in de looptijden van overeenstemmende fotonen gemeten. Deze extra informatie helpt de
oorsprong van de fotonen te lokaliseren en zorgt tegelijkertijd
voor een aanzienlijke verbetering van de signaal/ruisverhouding
Mariska Sonneborn, PET-coördinator en technisch specialist nucleaire geneeskunde
“Gedurende vier jaar hebben we gebruikgemaakt van een
mobiele PET/CT-faciliteit*”, zegt dr. Sara Muller, fysicus
medische beeldvorming van het NKI-AVL. “Dat ging goed,
maar door de beperkte tijd waarin we over het systeem konden
beschikken, konden we niet alle onderzoeks- en beeldvormingsactiviteiten verrichten die we zouden willen. We kwamen
tot de conclusie dat we een eigen systeem nodig hadden. Dat
was precies op het moment dat de Philips GEMINI TF
beschikbaar kwam.”
De GEMINI TF PET/CT is een topklasse-systeem waarin een
16-kanaals Brilliance CT-scanner en het PET TruFlight-systeem
zijn samengebracht. “De relatief hoge kosten vormden aanvankelijk een probleem, maar we konden ons management
overtuigen met een aantrekkelijk businessplan”, licht
dr. Renato Valdés Olmes, specialist nucleaire geneeskunde, toe.
“Het nieuwe systeem is bijzonder gevoelig, zelfs bij lage
injectiedoses. Dit betekende dat we de dosis FDG** tot vijftig
procent van de standaarddosis omlaag konden brengen, zonder
verlies in resolutie. Ook door de snelheid van het nieuwe
systeem zouden we meer patiënten kunnen onderzoeken dan
met een standaard PET-systeem. We berekenden dat de
besparingen op de kosten van FDG de meerkosten van het
systeem binnen twee jaar zou terugbetalen.”
Het systeem was ook een gemeenschappelijke aankoop van de
afdelingen Nucleaire Geneeskunde en Radiologie van het
NKI-AVL, waardoor de kosten konden worden gedeeld. Het
werd in juni 2006 geïnstalleerd en wordt door beide afdelingen
dagelijks gebruikt (dus ook voor radiologische procedures).
Dr. Sara Muller, fysicus medische beeldvorming
Dr. Renato Valdés Olmos, specialist nucleaire geneeskunde
5
“Na één week waren we al zo gelukkig met de mogelijkheden
van de GEMINI, dat we de mobiele service hebben opgezegd.
We waren vooral opgetogen over de detectiemogelijkheden
van kleine afwijkingen; en dat bij FDG-doses van vijftig procent
van wat we gewend waren.”
De afdeling Nucleaire Geneeskunde voert dagelijks ongeveer
elf onderzoeken uit. “Door een verhoging van de FDG-dosis
zouden we het aantal onderzoeken per dag weliswaar kunnen
opvoeren”, zegt dr. Muller, “maar de voorbereiding van de
patiënt, met inbegrip van de paar uur die de patiënt na de
injectie in de voorbereidingskamer moet blijven, is de beperkende factor.” Momenteel beschikt de afdeling over twee
voorbereidingskamers, maar er zijn plannen dit in de toekomst
naar vier uit te breiden. Hierdoor zou een hogere patiëntendoorstroming mogelijk zijn.
Sagittale 18F-FDG PET (linksboven) en
PET-CT gefuseerde beelden (rechtsboven)
tonen een verhoogde tracer-opeenhoping in
een primaire tumor in de rechterlong en
bovendien twee lymfeknoop-metastases in
het prevertebrale gebied van de thorax. Let
op een kleine hypermetabolische afwijking,
verenigbaar met een metastase in een van de
lage thoracale wervels, ook te zien op de axiale
PET-CT (linksonder) en MRI (rechtsonder).
6
Coronale 18F-FDG PET-CT gefuseerde
beelden van een patiënt met een carcinoom
in de bovenste lob van de rechterlong, vóór
(linksboven) en na (rechtsboven) twee cycli
van chemotherapie. Ze tonen een significante
afname van de tumor. Let op dat een kleine
metastase in de linker bijnier, te zien op
PET en PET/CT (coronale en axiale beelden
links) vóór chemotherapie, na de behandeling niet meer zichtbaar is (beelden rechts)
Vergelijking
Na de installatie van de GEMINI TF ging men aanvankelijk
door met de mobiele PET/CT-faciliteiten. Door met beide
systemen te werken, konden de gebruikers vergelijken. “Na
één week waren we al zo gelukkig met de mogelijkheden van
de GEMINI, dat we de mobiele service hebben opgezegd”,
zegt dr. Valdés Olmos. “We waren vooral opgetogen over de
detectiemogelijkheden van kleine afwijkingen; en dat bij
FDG-doses van vijftig procent van wat we gewend waren.”
Om de hoge resolutie van de GEMINI TF in perspectief te zien,
is een vergelijking met een standaard PET-systeem interessant.
Die laatste scant met een minimum voxelgrootte van ongeveer
4 mm en detectorelementen van 6 x 6 of 6 x 4 mm. Bij de
GEMINI TF loopt de standaard voxelgrootte van 4 tot
slechts 2 mm, afhankelijk van de scantijd, met detectorelementen van 4 x 4 mm. Bovendien zijn de voordelen van de
hogere resolutie zeer manifest. Dit geldt voor alle patiënten,
maar in het bijzonder voor de grotere onder hen. Hier heeft
de extra time-of-flight-informatie zijn grootste effect. Als gevolg
daarvan kan de afdeling voor vrijwel alle patiënten volstaan
met een enkel protocol van 180 MBq van het FDG-medium,
met alleen doses van 220 MBq voor de allergrootste patiënten.
Door de hogere snelheid van het systeem kan de afdeling
bovendien bij elke patiënt een complete lichaamsscan uitvoeren.
Hierdoor kunnen secundaire tumoren worden gelokaliseerd
in gebieden waar ze niet verwacht worden. Bekend is dat
PET-onderzoeken van het hoofd en de hals erg lastig zijn uit
te voeren. In dit gebied bestaat een grote absorptie, die de
beeldkwaliteit kan beïnvloeden. Een ander probleem is dat na
de verwijdering van een tumor patiënten weer kunnen
terugkomen met afwijkingen in een ander gebied. “Om deze
beide problemen aan te pakken, gebruiken we een protocol
waarin het hoofd en de nek met een lagere snelheid en met
een voxelgrootte van 4 mm worden gescand, terwijl de rest
van het lichaam op de normale manier wordt gescand om
secundaire kankers of metastases op te sporen”, legt
dr. Valdés Olmos uit. “Ook evalueren we momenteel een
2 mm reconstructieprotocol.”
Daarnaast maakt de hogere resolutie het mogelijk de bijnier
duidelijker af te beelden. Dat was voorheen met de mobiele
PET/CT-faciliteit niet mogelijk. “Over de aanwezigheid van
metastases in de bijnier weten we dat ze de resultaten
van longkankerbehandelingen kunnen beïnvloeden”, legt
dr. Valdés Olmos uit. “Hiermee zouden we dus een waardevol
Het Nederlands Kanker Instituut - Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis, Amsterdam
selectiecriterium hebben bij de beslissing of een patiënt
geschikt is voor chemotherapie.”
Preklinisch onderzoek
De afdeling Nucleaire Geneeskunde van het NKI-AVL voert
ook preklinisch onderzoek uit op het gebied van radiofarmaceutica. Daarbij wordt bijvoorbeeld het effect van chemotherapie
en de uitwerking ervan bij prostaat- en leverkanker geëvalueerd.
Omdat veel van dit soort onderzoek is gebaseerd op het
gebruik van tumormodellen in muizen, besloot de preklinische
groep te experimenteren met de beeldvorming van muizen op
de GEMINI TF.
“Hoewel we wisten dat de resolutie van de GEMINI TF uitzonderlijk hoog is, dacht iedereen dat dit verloren tijd was”,
zegt dr. Muller. “Voor zover wij weten is niemand er ooit in
geslaagd fatsoenlijke PET-beelden van muizen op een scanner
voor mensen te maken. Maar de resultaten waren ongelofelijk; het systeem levert uitstekende beelden van muizen. De
preklinische groep maakt voor researchdoeleinden nu gebruik
van de GEMINI TF totdat ze binnenkort de beschikking
krijgen over hun eigen speciale muizenscanner.”
Uit het werk dat in het NKI-AVL en in andere centra wordt
uitgevoerd, blijkt duidelijk dat de nieuwe GEMINI TF op
het gebied van PET werkelijk gensverleggende prestaties
levert. Zoals Antoni van Leeuwenhoek vele jaren geleden
nieuwe dingen zag, zo zien clinici vandaag de dag zaken die
ze nog nooit eerder gezien hebben. Die zullen op hun beurt
leiden tot belangrijke researchprogramma’s waar bepaalde
conclusies uit kunnen worden getrokken, zoals dat nu ook al
in het NKI-AVL gebeurt. Zeker is dat er werkelijk spannende
tijden voor PET-diagnostiek in het verschiet liggen.
<
* PET/CT op een trailer, geparkeerd buiten het ziekenhuis. De scans worden
ingepland en de feitelijke procedure vindt in de trailer plaats
** Fluorodeoxyglucose
+ LANGE VERSIE
Vul voor meer informatie
de antwoordkaart in
7