Weten en weten is twee bij Joh

1
Weten en weten is twee
bij Joh.3:1-16
Tegenstellingen van dag en nacht
nacht
Een mens van aanzien, Nicodemus, met een naam die betekent: "overwinnaar van het volk", een geleerde, zoekt in de nacht naar Jezus.
Een ontmoeting in de nacht……………..
Hij komt in de nacht, en gaandeweg in het verhaal verdwijnt hij in de nacht; we horen geen slotwoord,
we zien hem niet vertrekken.
We zouden van alles kunnen bedenken waarom Nicodemus juist in de nacht naar Jezus gaat.
Wil hij in alle heimelijkheid Jezus ontmoeten, bang wellicht voor de reacties van de mensen, of zijn
mede-Farizeeën ?
Je zou het ook wijs van Nicodemus kunnen noemen: Een openbaar debat met veel omstanders en
publiek zou weinig mogelijkheden hebben om elkaar echt te ontmoeten.
Het minste wat je kunt zeggen is dat Nicodemus meer wil wéten over Jezus.
tegenstellingen
Voor de schrijver van het Johannes-evangelie die zich graag in tegenstellingen uitdrukt staat de
nacht vooral tegenover de dag als het donker tegenover het licht.
Het verhaal van vanochtend vormt ook een deel van een tweeluik. In het volgende hoofdstuk verhaalt
Johannes over de ontmoeting tussen Jezus en een Samaritaanse vróuw op het heetst van de dag.
Zo zet Johannes ze tegenover elkaar : Een Joodse man van naam met een belangrijke positie en
met een naam die klinkt als een klok : Overwinnaar van het volk’ – tegenover een vrouw zonder
naam, een vrouw uit Samaria, een vreemdelinge in Israël
Merkwaardige tegenstelling is ook dat de man bijna ongemerkt uit het verhaal de nacht weer in loopt,
terwijl de vrouw - als herboren, als opnieuw geboren - één van de eerste getuigen van Jezus wordt :
Voor haar gaat de zon op - N.B. op klaarlichte dag!
De nacht is ook de tijd dat het lawaai van de dag tot zwijgen komt ; dat je vooral ook jezelf
tegenkomt, dat er ruimte komt te luisteren naar de vragen in je zelf; vragen die je soms ook uit de
slaap kunnen houden………..
Zo gaat Nicodemus op zoek . Een zoeker naar Jezus in de nacht.
Nicodemus probeert op een voorzichtige manier het gesprek te openen : "Rabbi, wij weten dat u van
God gekomen bent als leraar, want niemand kan die tekenen doen, zoals u ze doet, tenzij God met
hem is....."
En Jezus geeft een antwoord op een vraag die niet als zodanig gesteld wordt met: “Voorwaar, voorwaar ik zeg u......tenzij iemand wederom geboren wordt kan hij het Koninkrijk van God niet zien,” om
dat later met andere woorden nog eens te herhalen.
Bij twee dingen uit dit verhaal wil ik stilstaan :
Weten en weten is twee
Om te beginnen is er het "weten" waarmee Nicodemus het gesprek begint dat door Jezus van een
vraagteken wordt voorzien.
En als reaktie daarop wat Jezus noemt het zg. wederom geboren worden.
leven bij het systeem
Nicodemus is geen domme jongen; als Farizeeër heeft hij de taak de oude woorden van de torah
voor het volk toepasbaar en leefbaar trachten te maken in een steeds veranderende wereld.
En hij is gevoelig voor wat achter de dingen steekt : Hij heeft in Jezus iets van Gods handelen
herkend. Daar wil hij meer van weten, wellicht ook om zichzelf te bekwamen in zijn taak.
Als goed Farizeeër, als bijbelgeleerde en wetenschapper, leeft Nicodemus bij het weten.
Bij de waarheden, bij de letter, bij het systeem, als ik het wat scherp mag zeggen.
Daarin schuilt óók de kracht van de Farizeeën, zij hebben het volk door menig moeilijke periode heen
geholpen, maar tegelijkertijd schuilt daarin óók de zwakheid.
Met een tweemaal ‘Voorwaar, voorwaar’, reageert Jezus.
2
Want systemen kloppen meestal niet. De vaak rauwe werkelijkheid met zijn ongerijmdheden laat
zich meestal niet in een systeem, van welke soort dan ook inpassen.
Er gebeuren te veel dingen in een mensenleven die niet in te passen zijn in welk systeem dan ook.
Er zijn vragen in een mensenleven die levenslang onbeantwoord blijven.
Vragen die vaak ook als een klacht tot aan het hoogste adres klinken en door anderen niet tot
zwijgen gebracht kunnen en mogen worden………
Veel uitroeptekens zijn kromgetrokken tot grote vraagtekens.
Soms zeggen mensen : “Ik weet vaak niet meer wat ik nu wel en wat ik niet moet geloven.”
En hoe vaak is het gesprek over geloven tussen mensen niet gestaakt vanwege de gaten die in het
systeem geschoten zijn ?
Hoe vaak heeft het systeem het levende geloof niet onder druk gezet of de vreugde van het geloof
om zeep geholpen ?
andere wetenschap
Tegenover het weten van Nicodemus, tegenover het systeem dat alles verklaarbaar of op z'n minst
beredeneerbaar wil maken plaatst Jezus een geheel ander weten, een andere wetenschap die elk
systeem a.h.w. openbreekt :
Opnieuw geboren worden………….
De woorden die er in de oorspronkelijke taal van het verhaal staan mag je ook vertalen met: 'van
bovenaf' geboren worden. En verderop vult Jezus aan: uit de Geest geboren zijn.
Het is beeldende taal, zoekend naar woorden om het nauwelijks zegbare aan te duiden.
Om een beetje duidelijk te krijgen wat hier bedoeld wordt kan het begin van het evangelie ons
wellicht helpen; daar wordt Jezus genoemd: ‘Zoon van God, uit God, van bovenaf geboren……..’
Een beeld, een titel die intimiteit en verbondenheid uitdrukt :
'geheel in de geest van’ en: ‘sprekend zijn vader', ‘God aan het Woord: de mens zoals God hem
bedoeld heeft’…
Hem noemen we: een mens van bovenaf geboren, op de aarde, onder ons.
het wagen met het nieuwe weten
Opnieuw geboren worden, of: van bovenaf geboren worden ……….
De ervaring van je gekend en aanvaard weten met heel je levensverhaal.
Of Nicodemus daar aan die zogenaamde wetenschap, aan die ervaring is toegekomen weten we
eigenlijk niet, kunnen wij wellicht ook niet weten.
Bij het volgende verhaal over de vrouw bij de bron wordt dat wel duidelijk :
Zij weet zich erkend en gekend door Jezus in heel haar levensverhaal.
Zij roept het ook uit in de stad: “Komt mee, en ziet een mens die gezegd heeft alles wat ik heb
gedaan: zou deze niet de Christus zijn ?”
Door die ervaring van gekend zijn, aanvaard zijn -als zij is - verandert er iets in haar leven, verandert
haar leven:
alsof ze bevrijd wordt van krampachtigheid,
alsof ze bevrijd wordt ook van een geloof dat zich beperkt tot schijnbaar theoretische vragen en
antwoorden en tot het voor waar houden van systemen, van opvattingen van leerstellingen.
als van bovenaf geboren: gezien en aanvaard
Opnieuw, als van bovenaf geboren worden………………….
Het gaat hier niet per se om een bijzondere ervaring of gebeurtenis, al kun je als de Samaritaanse
vrouw wel plotseling ontdekken dat je je leven a.h.w. terug gekregen hebt……
Opnieuw, als van bovenaf geboren worden…..
Dat heb je - net als je eigen geboorte - niet in de hand.
Dat gebeurt, dat overkomt je, het is ook niet in een systeem te vatten. Het kan zomaar gebeuren
bijv. in een ontmoeting ,een gesprek van mens tot mens.
Het is de wetenschap, of de ontdekking van de wetenschap dat jij een kostbaar mensenkind van God
bent.
Dát aanvaarden; wellicht is dat wel moeilijk ook ………… bij alle twijfel en vertwijfeling die je als
mens kan doen wankelen:
3
Dat bij alles wat er over een mens, een mensenkind, te zeggen valt en bij alles wat er over een
mens geschreven kan zijn, vooral en als eerste dit ene gezegd moet worden:
- zoals Jezus ons het Onze Vader heeft leren bidden: dat wij als mens de eretitel dochter /zoon van God mogen dragen : Dat je iemand bent:
onvervreemdbaar.
Dat je gezien bent, en aanvaard als mensenkind van God.
Voor wie ver van God los lijkt te zijn, kan dat een heel ontdekkende ervaring zijn en wellicht ook
moeilijk te aanvaarden bij alles wat er al over je gezegd of geschreven kan zijn.
Niet dat alles in het leven dan duidelijk en dragelijk wordt, was dat maar waar... (denk ik soms...).
Want ook geloven betekent: je weg zoeken, een leven lang. Maar het maakt dan wel uit of je in dat
zoeken gezien en aanvaard bent.
op hoop van en vertrouwend op zegen
Zo treedt Jezus de zoeker Nicodemus tegemoet, met een tweemaal " Voorwaar, voorwaar, ik zeg je
… ” alsof hij het Nicodemus op het hart wil binden:
Geloven is het wagen met de Levende, het wagen met het verhaal van Jezus, weet hebben van Zijn
Geestkracht in mensen, stappen zetten, anders zie je nooit iets, kom je nergens, zul het Koninkrijk
van God – hier en nu- niet zien of binnengaan……
In beweging komen op een weg die ook onzeker is. Hoe moeilijk kan dat zijn ; dat is Elke dag a.h.w.
opnieuw geboren worden :
Het wagen……..Niet alleen met het geloof IN Jezus, maar ook met het geloof VAN Jezus, d.w.z. met
de weg die Hij voorleefde en ging, waar Hij voor stond…
Het wagen met de van God gegeven moed en kracht van Pinksteren, en dan zie je het soms: een
glimp van de hemel op aarde.
Een glimp van de hemel in de alledaagse soms kleine, soms grootse dingen en gebeurtenissen.
Wie niet waagt, ontneemt zich het zicht, kan niet zien .
In de woorden / het antwoord van Jezus uit dit ontmoetingsverhaal met Nicodemus: “Tenzij iemand
wederom geboren wordt kan hij het Koninkrijk Gods hier en nu niet binnen gaan…”
Van bovenaf geboren om hier te zijn op aarde mens te zijn, kostbaar mensenkind van God
Het wagend met de weg van Jezus, beademd door de Pinkstergeest
Vertrouwend op zegen.