Wat is fairtrade? Vragen en antwoorden tijdens de bijeenkomst

Notitie
Van:
Aan:
Onderwerp:
Datum:
Karin van Breda
Fairtrade Gemeente werkgroepen
Terugkoppeling n.a.v. bijeenkomst Jouw fairtrade boodschap
9 april 2013
Dinsdag 9 april waren werkgroepleden van de Fairtrade Gemeente campagne aanwezig bij de
bijeenkomst Jouw fairtrade boodschap bij Stichting Max Havelaar in Utrecht. Gedurende de
bijeenkomst bleek dat de deelnemers behoefte hadden aan meer inhoudelijke informatie om de
boodschap over fairtrade goed over te kunnen brengen. Het onderdeel ´ vertalen van jouw fairtrade
boodschap in de praktijk´ is in overleg met de deelnemers komen te vervallen en in plaats daarvan is
meer ruimte vrij gemaakt voor vragen en discussie.
Wat is fairtrade?
De bijeenkomst startte met een presentatie over fairtrade (zie bijlage).
Het concept fairtrade stoelt op vier kernprincipes
1. Respect voor mens en milieu
2. Langdurige handelsrelatie en leefbaar loon
3. Ondersteuning van boeren en producenten
4. Transparantie in de hele keten
Organisaties gebruiken verschillende middelen om aan te tonen dat een product voldoet aan deze
principes. Het Max Havelaar keurmerk voor fairtrade is het meest bekende middel. Dat keurmerk
verankert de kernprincipes in de keten onder andere via de instrumenten: een minimumprijs, de
premie, voorfinanciering en lange termijn relaties.
Jochem en Melinda geven antwoord op vragen waar werkgroepleden tegenaan lopen. Dit zijn vragen
die zij zelf te horen krijgen vanuit de praktijk. Er worden tips en ideeën met elkaar uitgewisseld. Een
probleem waar de een tegenaan loopt is voor de ander helemaal geen issue. Bij de bijeenkomst
waren zowel titelhouders als nieuwkomers aanwezig. De frisse kijk van de nieuwkomers en de
ervaring van titelhouders zijn met elkaar gedeeld.
Gedurende de bijeenkomst is het programma van de avond aangepast aan de wensen van de
deelnemers. Het gedeelte vertalen van jouw fairtrade boodschap in de praktijk is komen te vervallen
en in plaats daarvan is meer ruimte vrij gemaakt voor vragen en discussie. Hieronder enkele vragen
die aan bod zijn geweest.
Vragen en antwoorden tijdens de bijeenkomst
Welke meerwaarde heeft fairtrade ten opzicht van andere duurzaamheids keurmerken?
Alle fairtrade initiatieven richten zich niet alleen ´people´, ´planet´, maar vooral ook op ´profit´. Alle
fairtrade initiatieven waarborgen in het systeem dat, te allen tijde, boeren en producenten een prijs
voor het product krijgt dat de onkosten dekt en ook een extra marge biedt dat geïnvesteerd kan
worden in ontwikkeling van het bedrijf, het gezin of de omgeving. Het Max Havelaar keurmerk voor
fairtrade maakt dit concreet door de middelen:
- voorfinanciering (wanneer een boer of producent dat wil dan kan hij of zij eisen dat
voorafgaand aan de levering al een deel wordt uitbetaald om onkosten van het
productieproces te betalen)
- een minimumgarantieprijs (dit is een vangnet dat in werking treedt als de marktprijs zo ver
daalt dat de redelijke kosten van een duurzame productiewijze niet meer worden gedekt. De
minimumprijs gaat uit wanneer de marktprijs hoog is.
-
fairtrade premie voor boeren (bovenop de prijs komt altijd een vaste ontwikkelingspremie.
Leden van de boerencoöperatie besluiten gezamenlijk waaraan de premie wordt besteedt.
Dan kan onderwijs of gezondheid zijn, maar ook een investering in nieuwe machines. Zolang
het maar bijdraagt aan duurzame ontwikkeling.)
Tenslotte kiest dit keurmerk voor het motto ‘all that can be must be’. Dat wil zeggen: alle
ingrediënten die gecertificeerd kunnen zijn, moeten ook voldoen aan de voorwaarden van het
keurmerk. Pas dan krijgt het product het keurmerk. Kort gezegd, als een ingrediënt in een product
fairtrade kan zijn dan moet het ook fairtrade zijn. De cacao én de rietsuiker in een chocoladereep
met max havelaar keurmerk zijn volledig fairtrade. Dat is bij andere keurmerken niet altijd het geval.
Waarom is campagnevoeren belangrijk?
Coöperaties produceren vaak al 100% fairtrade, maar kunnen slechts een deel van hun oogst
onder fairtrade voorwaarden verkopen. Het andere deel verkopen ze noodgedwongen tegen
de reguliere (vaak lagere) marktprijs. Door het stimuleren en promoten van fairtrade
producten hier in Nederland kunnen wij ervoor zorgen dat boeren en producenten 100%
fairtrade produceren én 100% fairtrade betaald krijgen.
Er wordt vaak gesuggereerd dat fairtrade duur is?
Over het algemeen is fairtrade iets duurder. Maar, het zijn soms ook premiummerken die kiezen voor
fairtrade. Ben & Jerry’s en Starbucks zijn bijvoorbeeld dure merken. Zij leveren ook fairtrade
producten. Het ijs of de koffie van deze merken is duur ongeacht of het fairtrade is. Het gaat er
blijkbaar niet om of het duur is, maar of mensen het ervoor over hebben. Als mensen kiezen voor
kwaliteit (of een andere specifieke eigenschap) dan vinden ze het vaak niet erg als het product iets
duurder is. Dus: Laat zien dat fairtrade producten producten van goede kwaliteit zijn. Laat bedrijven
kennis maken met fairtrade producten d.m.v. een proeverij of lunchpakketjes.
PLUS biedt fairtrade bananen, koffie (huismerk) en thee (huismerk) aan voor reguliere prijzen. Zij
kiezen ervoor dat de consument niet extra hoeft te betalen. Zij dragen het verschil zelf. Dat verschil
houden ze beperkt door grote aantallen in te kopen. Dit is een weloverwogen keuze. Het
onderscheidt hen van andere supermarkten.
Als consument ervoor je over het algemeen vooral wanneer de wereldmarktprijs laag is dat fairtrade
producten duurder zijn.
Hoe vertel je jouw fairtrade boodschap na negatieve publiciteit?
De aanwezigen geven aan dat bij negatieve publiciteit ze behoefte hebben om snel ondersteund te
worden in communicatie. Bijvoorbeeld met een factsheet waarin kort en krachtig een reactie wordt
gegeven op de publiciteit. De stuurgroep neemt dit mee voor de toekomst.
Hoe stimuleer je anderen om over te stappen op fairtrade?
De aanwezigen wisselen verschillende tips en ervaringen uit. Duidelijk wordt dat er niet een manier is
die voor iedereen werkt. Bovendien stellen de aanwezigen vast dat je niet perse iemand moet
overtuigen. Verdiep je in wat de ondernemer wil en bedenk wat de ondernemer belangrijk vindt. Ga
dus in gesprek met een ondernemer en vertel over de campagne zonder er ´iets´ voor terug te willen.
Door te vragen wat de ondernemer belangrijk vindt, kan je met de ondernemer onderzoeken of
fairtrade daarbij past.
Andere algemene tips zijn:
- investeer in contacten
- stel je kennis over fairtrade producten ter beschikking
- organiseer eens ene proeverij bij een groothandel. Laat mensen zelf fairtrade ervaren
-
ben aanwezig daar waar je doelgroep zit. Dan is je bereik groot
zorg dat je met de juiste persoon aan tafel zit. De inkoper of een andere beslisser
Hoe maak je fairtrade bespreekbaar?
Blijf bij jezelf en word geen ‘prediker’. Erken de expertrol van de ander en vraag hem/haar: ‘Waar
vind jij belangrijk?’ Ga mee met de ondernemer en hoor zijn verhaal aan. De aanwezigen geven als
tip om het woord ‘eerlijk’ te vermijden. Dat impliceert dat hetgeen ze nu doen oneerlijk zou zijn.
Beter zou werken om de vraag te stellen: “wat vind jij van fairtrade?”
Douwe Egberts en fairtrade koffie
Douwe Egberts voert meerdere keurmerken. Ze kiezen voor hun duurzaamheidsbeleid om
primair koffie met het keurmerk Utz Certified te promoten. Een goed keurmerk dat staat voor
duurzame koffie. Douwe Egberts heeft ook fairtrade koffie (met het Max Havelaar keurmerk).
Wil een ondernemer specifiek koffie van Douwe Egberts en wil de ondernemer specifiek
fairtrade koffie, dan moet deze bij Douwe Egberts expliciet vragen naar de mogelijkheden voor
fairtrade koffie. Op de website van Fairtrade Gemeente staat een factsheet met een overzicht
van het aanbod fairtrade koffie- en automaten van Douwe Egberts. Blijf er dus vooral om
vragen. Want: waar als er voldoende vraag is, dan wordt de noodzaak groter om het aanbod
beter zichtbaar te maken.
Voor vragen over fairtrade koffie en koffieleveranciers kun je contact opnemen met Mirjam
Groten van Max Havelaar ([email protected]).
Hoe kan een gemeente fairtrade producten inkopen?
Lokale overheden moeten bij hun inkopen voldoen aan de Nederlandse en Europese normen voor
duurzaam inkopen. Daarbinnen is het mogelijk om te kiezen voor fairtrade. De campagne maakte
een factsheet voor inkopers met meer informatie (zie bijlage).
Lokale producten zijn toch ook fairtrade?
Met name bij versproducten (bijvoorbeeld bloemen) krijgen werkgroepen soms de vraag waarom
deze uit ontwikkelingslanden moeten komen. De campagnecoördinator geeft aan dat versproducten
helemaal niet per definitie van ver moet komen. Het is niet verkeerd om te zorgen dat consumenten
en organisaties alles wat lokaal geproduceerd wordt, lokaal in te kopen. Sommige producten komen
echter per definitie van ver, zoals koffie en bananen. Kies dan voor die producten voor een fairtrade
variant.
Hoe zit het dan met bloemen? Dat is toch heel milieuonvriendelijk om deze te importeren?
In de praktijk blijkt dat de meeste bloemen die in Nederland worden verkocht uit het buitenland
komen. Om de versheid te waarborgen wordt vaak gekozen om de bloemen te laten overvliegen. Je
zou kunnen beargumenteren dat vliegen slecht is voor het milieu. Echter: ook Nederlandse kassen
verbruiken energie. Over wat het meest milieuvriendelijk is valt daarom te bediscussiëren. Ook hier
geldt: het is niet verkeerd om de afname van lokale producten te stimuleren als die producten er zijn.
Er blijft te veel geld aan de strijkstok hangen?
De prijs van een fairtrade product gaat direct de keten in en niet naar fairtrade organisaties. In de
prijs die een consument betaalt is de minimumprijs en de premie ingesloten. De minimumprijs dekt
de kosten van de hele keten, dus ook van de boer. De premie gaat rechtstreeks naar
boerencoöperaties.
Fairtrade organisaties worden niet betaald uit de prijs van het product. De Fairtrade Gemeente
campagne wordt bijvoorbeeld gefinancierd door subsidies. Het kantoor van Max Havelaar draait op
bijdragen van licentiehouders. Bedrijven betalen om het keurmerk te mogen dragen.
Waarom kan ik mijn lokale bonbonwinkel geen Max Havelaar keurmerk op de producten zetten?
Producten mogen alleen het keurmerk dragen als alle onderdelen van de keten gecertificeerd zijn.
Een bonbonwinkel kan zich laten certificeren. Er zijn meerdere bedrijven die chocolade verkopen en
zich hebben laten certificeren. Bijvoorbeeld LaGosse die eerder dit jaar de kleine chocolaatjes van
Fairtrade Gemeente hebben geproduceerd.
Bonbonwinkels die zich niet zelf willen laten certificeren mogen wel (indien ze Callebaut chocolade
gebruiken) laten weten dat zij werken met fairtrade chocolade. Zie de leaflet in de bijlage voor meer
toelichting.
Certificeren vanuit Max Havelaar is duur
Uiteraard moeten de kosten voor certificering worden betaald. Een onafhankelijke organisaties moet
namelijk controleren of gemaakte claims ook worden waargemaakt. De kosten voor certificering zijn
zo laag mogelijk. Certificering levert de boerencooperaties ook veel op. Ze kunnen bewijzen dat hun
product ook echt fairtrade is. Dat zorgt ook voor marktwaarde waardoor ze hun koffie anders in de
markt kunnen zetten. Daarnaast biedt certificering ook handvaten voor boeren en hun coöperaties
om (nog) betere condities af te dwingen in de keten.
Certificering zou nog wel iets efficienter kunnen, doordat verschillende keurmerken hun audits op
elkaar afstemmen. Op dit moment wordt wel bekeken hoe dit in de toekomst vorm kan krijgen.
Versproducten: het criterium is moeilijk te behalen
De criteria voor versproducten in de supermarkt blijkt niet altijd haalbaar. Bananen en ananassen
kunnen jaarrond verkocht worden door alle supermarkten. Helaas gebeurt dat in de praktijk niet
altijd. De stuurgroep vindt het belangrijk dat supermarkten wel bevraagd blijven worden op hun
versassortiment. Juist in de fruitsector is het slecht gesteld met de arbeidsomstandigheden op de
plantages.
Om het criterium wel reëel te houden is in de nieuwe handleiding het criterium iets gewijzigd voor
versproducten. Het luidt nu:
- Minimaal twee fairtrade producten op de versafdeling (denk aan ananas, banaan, mango,
sinaasappel, bloemen of boontjes).
- Van de fairtrade versproducten ligt minimaal één product jaarrond in het schap. Andere
versproducten die minimaal zes maanden per jaar door de supermarkt worden verkocht,
tellen ook mee in dit criterium (bijvoorbeeld: zes maanden per jaar bloemen, maar ook drie
maanden ananas en drie maanden mango)
Extra informatie
• Bijlage 1:
• Bijlage 2:
• Bijlage 3:
• Bijlage 4:
Factsheet DE
Belgisch systeem voor callebaut in chocolaterie en patisserie
Powerpointpresentatie Max Havelaar / Fair Trade Gemeente
Factsheet voor inkopers: U wilt toch ook de hoogste norm?