Wanhopige patiënten en nietsontziende stamcelcowboys

Polsslag 2, 8 februari 2007
Lezing Christine Mummery
Wanhopige patiënten en nietsontziende stamcelcowboys
Wanhopige patiënten en nietsontziende stamcelcowboys
Dat er grote belangstelling bestaat voor stamcelonderzoek blijkt 15 januari wel uit de bomvolle
Geertsema-zaal in het Academiegebouw. Ademloos luistert het publiek naar de Studium Generalelezing van de Britse hoogleraar Ontwikkelingsbiologie Christine Mummery over de mogelijkheden,
toepassingen en ethische problemen van stamceltherapie. Zij is onder andere verbonden aan het
Hubrecht Laboratorium in Utrecht. Wie erbij was, weet nu voor altijd het verschil tussen embryonale en
adulte stamcellen en neemt mediahypes over wonderbaarlijke genezingen voortaan met een korrel
zout.
‘Weet waar het over gaat als je iets hoort over stamcelonderzoek’, houdt Christine Mummery haar publiek voor.
“Gaat het over embryonale of adulte stamcellen? Embryonale stamcellen zijn afkomstig van een embryo, adulte
stamcellen worden gevormd tijdens de zwangerschap en daarna. Zoals de stamcellen uit navelstrengbloed of om het
beenmerg. Gaat het over onderzoek met menselijke of dierlijke cellen? Een laboratoriumrat kan dankzij stamcellen
genezen van een dwarslaesie. Een mens nog niet.” Sceptisch is ze als het gaat om succesverhalen van patiënten die in
het buitenland een peperdure stamceltherapie hebben ondergaan. Korte metten maakt ze met onderzoekers die
voor de troepen uitlopen en zonder degelijk klinisch onderzoek stamcelproeven doen op wanhopige patiënten. Ze
ergert zich aan commerciële klinieken die valse hoop verspreiden en bloedbanken die voor veel geld
navelstrengbloed opslaan. Naar haar mening zijn er teveel ‘stamcelcowboys’ actief.
Schrijnende voorbeelden
“Er zijn maar heel weinig aandoeningen die nu al behandeld kunnen worden met stamcellen”, legt ze uit. “De enige
bewezen toepassingen zijn beenmergtransplantatie en de toepassing van stamcellen bij brandwonden.” Ze geeft
enkele schrijnende voorbeelden en wijst op de risico’s. “Ik heb begrepen dat patiënten in China zijn ingespoten met
stamcellen die niet waren getest op HIV. Er zijn ook gevallen bekend van hartpatiënten die door onderzoekers zijn
behandeld met spierstamcellen. Dat onderzoek is stopgezet toen de patiënten bijna allemaal hartritmestoornissen
kregen.”
Nog in de kinderschoenen
Ondanks haar scepsis verwacht Mummery veel van stamcelonderzoek. Ze laat zien wat stamcellen allemaal kunnen
in een laboratorium. Toepassing op de mens is vaak nog een brug te ver. Daarbij komt dat het Amerikaanse verbod
op nieuwe embryonale stamcellijnen het onderzoek vertraagt. Bovendien zijn lang niet alle aandoeningen geschikt
voor stamceltherapie. “Complexe aandoeningen zoals een hersenbloeding of MS komen er waarschijnlijk niet voor
in aanmerking. Maar als het je lukt om met behulp van stamcellen cellen te vormen die insuline produceren, kun je
wellicht diabetes genezen. En bij Parkinson is sprake van een gebrek aan cellen die dopamine aanmaken. Er is heel
veel mogelijk in de toekomst, maar het onderzoek staat echt nog in de kinderschoenen.”
Marjan Brouwers