Stamceltoerisme Op vakantie voor dubieuze behandeling

Stamceltoerisme
Op vakantie voor dubieuze behandeling
Noorderlicht.vpro.nl, april 2009
Therapie op basis van stamcellen staat nog in de kinderschoenen. Maar als je de reclame van klinieken in
Thailand en China moet geloven, is het al een volwassen aanpak. Geen wonder dat veel mensen het vliegtuig
pakken en afreizen naar zo’n kliniek. Maar niemand weet wat de risico´s zijn.
Medisch toerisme is niets nieuws. Nederlanders wijken al een aantal jaren uit naar buitenlandse klinieken om de wachtlijsten
van Nederlandse ziekenhuizen de ontwijken. En mensen die genoeg hebben van hun bril boeken een verzorgde zonvakantie naar
Turkije en laten aldaar hun ogen laseren in een kliniek. Dat kan ook in eigen land, maar is in Turkije een stuk goedkoper. Dus
waarom
dan
niet
voor
hetzelfde
geld
een
lekkere
vakantie
erbij?
Als de patiënt niet naar de kliniek gaat, komt de kliniek soms zelfs naar de patiënt. Wie herinnert zich niet Women on Waves, die
met hun tot miniziekenhuis omgebouwde boot abortussen uitvoerden buiten de territoriale wateren van bepaalde landen? Dat
laatste had alles te maken met de verschillen in wetgeving tussen verschillende landen. In Nederland is abortus toegestaan, in
bijvoorbeeld Ierland niet. Dergelijke verschillen in wetgeving leiden er in praktijk vaak toe dat mensen allerlei oplossingen
verzinnen
om
de
beperkingen
te
omzeilen.
De belofte van een succesvolle stamceltherapie doet menigeen de koffers pakken. (Afbeelding: Science)
Een blastocyst (voorloper van een echt embryo) van vijf dagen oud. Onder in beeld de binnenste celmassa, waaruit de stamcellen
worden
geoogst.
(bron: http://fertilitydoc.net/pictures.htm)
En als je er dan toch bent...
Religieuze
weerstand
Zo ook in de VS. President Bush heeft er daar acht jaar lang veel aan gedaan om onderzoek naar en behandelingen
met stamcellenzoveel mogelijk tegen te houden. Stamcellen worden namelijk gewonnen uit embryo´s in het beginstadium van
hun ontwikkeling. Bush en zijn partijgenoten konden het niet verenigen met hun religieuze overtuigingen dat het ongeboren
leven
wordt
gebruikt
voor
medische
doeleinden.
Amerikanen gingen daardoor hun heil elders zoeken. Onderzoek naar stamcellen, en therapieën op basis ervan, namen daardoor
sterk toe in landen als China en India. Dat leidde tot de opkomst van het zogenoemde stamceltoerisme, waardoor behandelingen
zich grotendeels afspeelden buiten het bereik van de wetgeving en veiligheidsvoorschriften van de Amerikanen.
Een groot probleem is dat er nog maar weinig bekend is over stamceltherapie. De therapieën waarvan wetenschappelijk is
bewezen dat ze werken, hebben vooral betrekking op aandoeningen aan het bloed en het immuunsysteem. Andersoortige
therapieën zijnveelbelovend maar speculatief. Er is nog geen of onvoldoende wetenschappelijk onderzoek dat de werking heeft
bewezen
en
de
risico’s
voldoende
in
kaart
gebracht.
‘Dit
is
echt
fantaaastisch,
Jim!’
Toch zijn er volop klinieken die stamceltherapieen aanbieden. Het Thaise TheraVitae bijvoorbeeld biedt voor 20.000 dollar een
stamceltherapie voor hartkwalen aan. Het bedrijf heeft de president van de Thaise Heart Association in zijn gelederen, en
schermt op zijn site met een erkenning door het World Economic Forum. Maar de werkzaamheid van de aangeboden therapie is
nooit aangetoond in een wetenschappelijke publicatie. De publicatie die de organisatie op zijn site noemt, was slechts een
veiligheidsstudie
waarbij
geen
dubbelblinde
controles
werden
uitgevoerd.
Hoewel deze specifieke kliniek zich in Thailand bevindt, zijn er vele vergelijkbare klinieken in onder meer India en China. Via
interviews, op weblogs en in YouTube-videos verspreiden ze de subjectieve ervaringen van hun patiënten, en wekken zo de
indruk
een
uitstekende
therapie
in
de
aanbieding
te
hebben.
Daardoor zijn de afgelopen jaren steeds meer mensen gevallen voor een behandeling waarvan wetenschappelijk niet is
aangetoond dat die werkzaam is, en waarvan de mogelijke gevaren onvoldoende in kaart zijn gebracht. Is daar iets tegen te
doen?
Toezicht
en
berichtgeving
In praktijk zijn er meerdere manieren om bedrijven ervan te weerhouden dat ze te veel risico’s nemen, schrijven twee
wetenschappers in Science. In de eerste plaats natuurlijk wetgeving. Zowel in de VS als in de Europese Unie zijn er meerdere
overheidsinstellingen die toezien op de kwaliteit van medische producten. Ook in Thailand gaan stemmen op om
stamceltherapie
aan
meer
regels
te
binden.
Maar een probleem van het medische toerisme is nu juist dat het niet onder de wetgeving van het thuisland valt. In dat geval
kunnen ook de media een belangrijke rol spelen. Zo heeft de BBC in een aantal documentaires bijvoorbeeld laten zien dat
menselijke foetussen uit de Oekraïne werden verkocht aan klinieken in het Caribische gebied. De daaruit voortvloeiende
publiciteit bracht zoveel stamceltoeristen aan het twijfelen dat een kliniek op Barbados de poorten moest sluiten wegens een
gebrek
aan
animo.
En ten slotte kunnen ook patiëntverenigingen een belangrijke rol spelen. Die kunnen zo eerlijk mogelijk rapporteren over de
ervaringen van hun patiënten, zodat een evenwichtiger beeld ontstaat dan de klinieken in hun reclame naar buiten brengen.
Belofte
voor
de
toekomst
Al deze maatregelen kunnen de indruk wekken dat stamceltherapie alleen maar ontmoedigd moet worden. Niets is minder waar.
Deze vorm van therapie heeft een enorme potentie. Het zou daarom doodzonde zijn als de ontwikkeling ervan zou worden
vertraagd
doordat
er
onvoorzichtig
en
onverantwoord
mee
wordt
omgesprongen.
Gelukkig lijkt ook de nieuwe president van de VS, Barack Obama, daarvan doordrongen. Hij heeft inmiddels een begin gemaakt
het terugdraaien van het beleid van zijn voorganger, zodat er weer meer mogelijkheden komen voor onderzoek naar stamcellen.
Maar dat zal vast niet op heel korte termijn leiden tot een therapie die aan alle eisen voldoet. Het stamceltoerisme zal dus nog
wel even blijven bestaan, net als de noodzaak om mensen op de gevaren ervan te wijzen.