Arbowet nieuwe stijl - Q

Arbowet nieuwe stijl
Per januari 2007
Werkgevers en werknemers krijgen vanaf januari 2007 meer
mogelijkheden om samen afspraken te maken over hoe
werknemers zo veilig en gezond mogelijk hun werk kunnen
doen. De nieuwe Arbowet, waar de Eerste Kamer mee akkoord
is gegaan, geeft sociale partners ruimte om het arbobeleid goed
aan te laten sluiten op specifieke werksituaties in sectoren of
bedrijven.
 De overheid schrijft niet meer tot in detail voor aan welke eisen
ondernemingen moeten voldoen.
Wel zijn er zogenoemde doelvoorschriften, waarin staat wat het beschermingsniveau
moet zijn. Bijvoorbeeld dat als een werknemer wordt blootgesteld aan een geluid van 85
decibel of meer, dan moet de werkgever beschermende maatregelen nemen.
Werkgevers en werknemers kunnen per sector regelen hoe ze dat bereiken. In
discotheken waar werknemers langdurig worden blootgesteld aan harde muziek, zullen
partijen andere maatregelen nemen dan op werkplekken waar zo nu en dan met
lawaaierige machines wordt gewerkt.
 In arbocatalogie leggen vakbonden en werkgeversorganisaties de
afspraken vast die zij in de verschillende sectoren maken.
Arbocatalogie: Daarin kunnen bedrijven opzoeken op welke manieren en met welke
middelen zij hun werknemers voldoende kunnen beschermen.
Het draagvlak voor het arbobeleid binnen de ondernemingen krijgt draagvlak omdat
werkgevers en werknemers samen het arbobeleid moeten invullen.
 Het aantal arboregels is verminderd.
Zie ook de website www.arbonieuwestijl.nl
Hoofdindeling Arbowet
Publieke domein:
In het publieke domein zorgt de overheid voor een helder wettelijk kader met zo min
mogelijk overbodige regels en zo weinig mogelijk administratieve lasten
Private domein:
In het private domein maken werkgevers en werknemers samen afspraken over de wijze
waarop zij aan de door de overheid gestelde voorschriften willen voldoen. Deze
afspraken kunnen zij vastleggen in zogenoemde arbocatalogi
Wat verandert er?
De belangrijkste veranderingen op een rijtje:





Meer verantwoordelijkheid voor werkgevers en werknemers
Invoering arbocatalogi
Minder regels
Andere controle door Arbeidsinspectie
Overig
Meer verantwoordelijkheid voor werkgevers en werknemers
Werkgevers en werknemers krijgen meer verantwoordelijkheid voor het
arbobeleid. De overheid stelt doelvoorschriften vast. Dat is het niveau van
bescherming dat bedrijven moeten bieden aan de werknemers, zodat zij veilig en
gezond kunnen werken.
Deze doelvoorschriften worden zoveel als mogelijk concreet beschreven in de
Arbowet, het Arbobesluit en de Arboregeling.
Bijvoorbeeld het nemen van maatregelen als het gevaar bestaat om 2,5 meter of
meer te vallen of het voorschrift dat het geluidsniveau op de arbeidsplaats niet
hoger mag zijn dan 85 decibel. Daarna is het aan de werknemers en werkgevers
om te bepalen op welke manier zij invulling geven aan deze doelvoorschriften.
De werkgever voert overleg over zaken die het arbeidsomstandighedenbeleid van
de onderneming aangaan met de ondernemingsraad of de
personeelsvertegenwoordiging.
Invoering arbocatalogi
Werkgevers en werknemers stellen doorgaans binnen hun branche zogenoemde
arbocatalogi op. Hierin staan de verschillende methoden en oplossingen
beschreven die werkgevers en werknemers samen hebben gerealiseerd om te
voldoen aan de doelvoorschriften die de overheid stelt. Bijvoorbeeld:
beschrijvingen van technieken en methoden, goede praktijken, normen en
praktische handleidingen. De verantwoordelijkheid voor de arbocatalogi ligt
volledig bij de werkgevers en werknemers (of organisaties van werkgevers en
werknemers, bijvoorbeeld binnen een bepaalde sector).
Zodra werkgevers en werknemers een positief getoetste arbocatalogus hebben
opgesteld voor een sector, worden de beleidsregels voor die sector ingetrokken.
Drie jaar na de inwerkingtreding van het wetsvoorstel worden alle
arbobeleidsregels ingetrokken.
Minder regels
Er komen zo min mogelijk Nederlandse regels boven op de regels van de
Europese Unie. Alleen als het echt nodig is, blijven aanvullende regels bestaan;
bijvoorbeeld bij het werken met professioneel vuurwerk.
Controle Arbeidsinspectie
De Arbeidsinspectie controleert. Zij gaat hierbij uit van de wet- en regelgeving,
en de invulling daarvan door werkgevers en werknemers in arbocatalogi. De
Arbeidsinspectie stelt ten behoeve van werkgevers en werknemers speciale
branchebrochures op. In de brochure is informatie opgenomen over welke
verplichtingen de werkgever heeft en hoe een bedrijfsinspectie verloopt. Ook zijn
de belangrijkste arbeidsrisico’s in de branche uitgewerkt. Doorgaans zijn dit de
belangrijkste aandachtspunten bij een inspectie. Bij misstanden treedt de
Arbeidsinspectie hard op. De maximale boetes die de Arbeidsinspectie kan
opleggen, worden verdubbeld.
Overig





Voor vrijwilligers gelden uitsluitend nog de regels uit het Arbobesluit als
het gaat om ernstige arbeidsrisico’s, zoals valgevaar of het werken met
gevaarlijke stoffen.
Het arbeidsomstandighedenspreekuur als verplichte taak van de
arbodienst vervalt. Het organiseren van een spreekuur is in beginsel een
zaak tussen werkgevers en werknemers. Zij kunnen hier zelf vorm aan
geven.
Werknemers krijgen toegang tot een arbeidsdeskundige. Dit kan een
deskundige van de arbodienst zijn, zoals een bedrijfsarts of een
arbeidshygiënist, maar ook een preventiemedewerker.
In organisaties met maximaal 25 werknemers mag de werkgever zelf als
preventiemedewerker optreden. In de huidige wet mag dat alleen in een
bedrijf met niet meer dan 15 werknemers.
Als een RI&E instrument is afgesproken in een CAO en getoetst is door een
deskundige dan is bij de RI&E, die gemaakt wordt met behulp van dit
instrument, geen toets meer nodig van de Arbodienst. Dit geldt bij
bedrijven met in de regel ten hoogste 25 werknemers (was 10
werknemers).
Arbocatalogus
Wat zijn arbocatalogi
Bij de herziene Arbowet wordt gewerkt met arbocatalogi. In een
arbocatalogus staan de verschillende manieren beschreven waarop
werkgevers kunnen voldoen aan de doelvoorschriften die de overheid
stelt. Bijvoorbeeld: beschrijvingen van technieken en methoden, goede
praktijken, normen en praktische handleidingen. De verantwoordelijkheid
voor het opstellen en bekendmaken van de arbocatalogi ligt bij de
werkgevers en werknemers (of organisaties van werkgevers en
werknemers, bijvoorbeeld binnen een bepaalde sector).
Nadat werkgevers en werknemers een positief getoetste arbocatalogus
hebben opgesteld voor een sector, worden de beleidsregels voor die
sector ingetrokken. Drie jaar na de inwerkingtreding van het wetsvoorstel
worden alle beleidsregels ingetrokken.
Toetsing
De overheid gaat ervan uit dat werkgevers en werknemers heel goed in
staat zijn om een professionele arbocatalogus op te stellen. Daarom
worden de catalogi niet uitgebreid getoetst. Wel wordt bekeken of de
totstandkoming goed verlopen is en of de catalogus adequaat is.
Samengevat wordt het volgende getoetst:




Is beschreven voor welk werkgebied (branche/groep bedrijven) de
catalogus bedoeld is?
Vertegenwoordigen de opstellers de werkgevers en werknemers in
dit werkgebied?
Is de catalogus beschikbaar en bekend voor werkgevers en
werknemers?
Wordt bij navolging van de catalogus voldaan aan de
doelvoorschriften? Dit punt wordt getoetst met een zogenaamde
quickscan; is de catalogus begrijpelijk, logisch en niet in strijd met
de wet?
Catalogi die deze toets doorstaan, vormen nadat ze in een beleidsregel
zijn opgenomen, een uitgangspunt voor de handhaving door de
Arbeidsinspectie.
Handhaving
Rol arbocatalogi
De Arbeidsinspectie controleert of bedrijven zich aan de wettelijke regels
houden. Zodra een getoetste arbocatalogus is opgesteld, vormt die het
uitgangspunt voor de inspectie. Werkgevers die werk maken van de
arbocatalogus kunnen rekenen op een soepele opstelling van de
Arbeidsinspectie. In sectoren met hoge risico's waar een arbocatalogus
ontbreekt, zal de Arbeidsinspectie vaker inspecteren. In een arbocatalogus
staan de verschillende manieren beschreven waarop werkgevers kunnen
voldoen aan de doelvoorschriften die de overheid stelt. Bijvoorbeeld:
beschrijvingen van technieken en methoden, goede praktijken, normen en
praktische handleidingen. De verantwoordelijkheid voor de arbocatalogi
ligt volledig bij de werkgevers en werknemers (of organisaties van
werkgevers en werknemers, bijvoorbeeld binnen een bepaalde sector).
Rol branchebrochures van de Arbeidsinspectie
De Arbeidsinspectie ontwikkelt een uitgebreide serie zogenaamde
‘branchebrochures’. Deze branchebrochures zijn voorlichtingsinstrumenten
die aan alle bedrijven in een bepaalde branche worden verzonden. De
eerste set van vier brochures is inmiddels aan de betreffende branches
aangeboden. Met de brochures kunnen de werkgevers zich goed op een
inspectie van de Arbeidsinspectie voorbereiden. In de brochure is
informatie opgenomen over welke verplichtingen de werkgever heeft, hoe
een bedrijfsinspectie verloopt en zijn de belangrijkste arbeidsrisico’s in de
branche uitgewerkt. Ook worden de inspectienormen per arbeidsricico
aangegeven en wordt verwezen naar bestaande instrumenten en
hulpmiddelen om aan de regels te voldoen. Daarmee wordt het optreden
van de overheid duidelijk en voorspelbaar. U kunt de brochures hier
downloaden.
Boetes
Bij ernstige overtredingen en misstanden zal de Arbeidsinspectie hard
optreden. De boetes die de Arbeidsinspectie bij overtredingen kan
opleggen, zijn in de herziene wet verdubbeld. Zowel de werkgever als de
werknemer kan een boete krijgen als hij zich niet aan de wet houdt. Bij
meer eigen verantwoordelijkheid voor werkgevers en werknemers hoort
ook meer aanspreekbaarheid.
Wat is arbeidsveiligheid?
Veilig werken betekent werken in een omgeving waar de kans op
ongevallen klein is. In veel Nederlandse bedrijven is deze kans nog niet
klein genoeg. In Nederland werken ongeveer 7 miljoen werknemers bij
zo’n 500.000 bedrijven. Jaarlijks krijgen 85.000 werknemers een
arbeidsongeval. Dat zijn ruim 200 slachtoffers per dag. Twee derde van
deze slachtoffers kan door hun ongeval (tijdelijk) niet meer werken. Zo’n
80 à 90 keer per jaar gaat het goed mis en valt er een dodelijk
slachtoffer. Dat zijn bijna 2 doden per week.
Wat is een arbeidsongeval?
In de Arbowet staat de volgende definitie: “Een ongewilde, plotselinge gebeurtenis, die
schade aan de gezondheid tot vrijwel onmiddellijk gevolg heeft gehad en heeft geleid tot
ziekteverzuim, of die de dood tot vrijwel onmiddellijk gevolg heeft gehad.” Deze definitie
heeft betrekking op ongevallen die moeten worden gemeld aan de Arbeidsinspectie. Wanneer
we de definitie verbreden naar alle arbeidsongevallen ontstaat de volgende definitie: een
ongewilde, plotselinge gebeurtenis, die schade aan de gezondheid tot vrijwel onmiddellijk
gevolg heeft gehad.
Waarom is het belangrijk?
Arbeidsongevallen leiden niet alleen tot persoonlijk leed. Ze gaan ook
gepaard met hoge kosten. Bovendien kan een ongeval het imago van het
bedrijf schaden en hoge boetes tot gevolg hebben. Daarom is het
belangrijk te investeren in een goede veiligheidscultuur. Onderzoek toont
aan dat duurzame vermindering van ongevalrisico’s voor bedrijf én
maatschappij zeer rendabel is. Daarmee daalt niet alleen het
ziekteverzuim, maar wordt ook de werksfeer beter en gaat de
productiviteit omhoog.
Kosten en baten van arbeidsongevallen
Om een indicatie van de kosten te geven: een arbeidsongeval kost een
bedrijf gemiddeld € 5000,- en de maatschappij nog eens ruim € 6000,-.
De kosten voor een bedrijf zijn onder te verdelen in drie categorieën:
productieverlies, zorgkosten en specifieke bedrijfskosten, zoals
werkgeversaansprakelijkheid, vervangingskosten, de kosten van
loondoorbetaling, de kosten van verzuimmanagement en de uitvoering
van de WIA. Met de juiste veiligheidsmaatregelen kan dus een hoop geld
worden bespaard.
Ernstcategorie
Dodelijk ongeval
Ongeval met WAO instroom
Overige ongevallen
Bedrijf
Maatschappij
€ 70.000
€ 635.000
€ 110.000
€ 136.000
€ 2.730
€ 4.500
* Immateriële kosten als imagoschade voor het bedrijf en emotionele
schade voor de slachtoffers zijn buiten beschouwing gelaten.
Zelf aan de slag?
Het management van een bedrijf speelt een belangrijke rol bij het sturen,
motiveren en stimuleren van werknemers om zo veilig mogelijk te
werken. Bijvoorbeeld door ervoor te zorgen dat veiligheidsmaatregelen
gebruikt en onderhouden worden en dat de toepassing ervan wordt
gecontroleerd. Hier vindt u handvatten om voldoende preventieve
maatregelen te nemen.
De volgende cijfers tonen aan hoe belangrijk het is om als management
preventieve maatregelen te nemen:

In meer dan 50% van de valongevallen (waarbij een werknemer zelf
valt of een object op een werknemer valt) had het management
geen bescherming aan laten brengen in de vorm van leuningen, een
hekwerk of markering van veiligheidszones in de buurt van vallende
objecten.



In 30% van alle valongevallen werden werknemers niet gemotiveerd
om preventieve maatregelen te nemen.
In meer dan 50% van de ongevallen met vallende objecten en 30%
van de ongevallen waarbij de werknemer zelf een val maakte, waren
er geen plannen of procedures om veilig te werken.
In 10% van alle valongevallen speelde het conflict tussen productie
en veiligheid een rol.
1. Wat is een arbeidsongeval?
De Arbowet omschrijft een arbeidsongeval als volgt: “Een aan een
werknemer in verband met het verrichten van arbeid overkomen
ongewilde, plotselinge gebeurtenis, die schade aan de gezondheid tot
vrijwel onmiddellijk gevolg heeft gehad en heeft geleid tot ziekteverzuim,
of de dood tot vrijwel onmiddellijk gevolg heeft gehad.”
2. Wanneer moet ik een arbeidsongeval melden aan de
Arbeidsinspectie?
De Arbowet verplicht werkgevers om ernstige arbeidsongevallen
onverwijld
(zo snel mogelijk, maar in ieder geval binnen 24 uur) aan de
Arbeidsinspectie
te melden.
Er is sprake van een ernstig arbeidsongeval als iemand aan de gevolgen
van het ongeval overlijdt of ernstig lichamelijk of geestelijk letsel oploopt.
Van ernstig letsel is sprake als een slachtoffer schade aan de gezondheid
heeft opgelopen die binnen 24 uur leidt tot opname in een ziekenhuis ter
behandeling of ter observatie. Ook als de schade aan de gezondheid
(vermoedelijk) van blijvende aard is (zoals amputaties en vermindering
van het gezichtsvermogen) is er sprake van ernstig letsel.
De melding moet telefonisch gebeuren bij het kantoor van de
Arbeidsinspectie
in het gebied waarin het ongeval is gebeurd. De Arbeidsinspectie is 24 uur
per dag telefonisch bereikbaar voor meldingen van ernstige
arbeidsongevallen.
Zie www.arbeidsinspectie.nl voor meer informatie.
Missie van de Arbeidsinspectie
De missie van de Arbeidsinspectie luidt als volgt:
” De Arbeidsinspectie bevordert door middel van handhaving de naleving
van de wetgeving op het gebied van de veiligheid en gezondheid op het
werk en bestrijdt illegale tewerkstelling. Daarbij wordt prioriteit gegeven
aan de aanpak van misstanden.
De AI levert relevante informatie over de naleving op deze terreinen en
draagt daarmee bij aan het inzicht in de werking en vergroting van de
effectiviteit van het overheidsbeleid.
Er wordt actief samengewerkt in de keten van beleidsbepaling, preventie,
toezicht, opsporing en handhaving’’.
Het aanpakken van misstanden
(m.b.t. arbeidsomstandigheden, arbeidstijden en arbeidsmarktfraude)
De kern van de werkwijze van de AI is dat zij zich met nadruk op de
aanpak van misstanden richt. Met andere woorden: de AI houdt zich bezig
met hoofdzaken.
Onder misstanden verstaat de AI:





ernstige schending van de wet- en regelgeving, waardoor
onaanvaardbare risico’s voor de veiligheid of gezondheid van
werknemers en aanwezige ‘derden’ (kunnen) ontstaan;
stelselmatige overtreding (recidive) van wet- en regelgeving,
waardoor het rechtsgevoel van de maatschappij wordt aangetast;
stelselmatige overtreding (recidive) van arbeidsbeschermende
wetten, waardoor de eerlijke concurrentieverhoudingen tussen
marktpartijen wordt verstoord, of de overheid financieel wordt
benadeeld (illegale arbeid/arbeidsmarktfraude);
uitbuiting van ‘zwakke’ groepen werknemers (bij illegale arbeid);
vormen van (dreigende) risico's of uitbuiting, die maatregelen of
politiek-maatschappelijke aandacht vereisen wanneer regelgeving
ontbreekt of tekortschiet.
Handhaving
De Arbeidsinspectie (AI) ziet er bij bedrijven en instellingen via
systematische inspecties op toe dat werkgevers en werknemers de
wetgeving op het gebied van de arbeidsbescherming naleven. Dit doet zij
op actieve wijze door het systematisch uitvoeren van inspectieprojecten,
en op ‘reactieve wijze’ door meldingen van ernstige arbeidsongevallen,
zware ongevallen met gevaarlijke stoffen en klachten van werknemers te
onderzoeken. De nadruk ligt op het opsporen en opheffen van misstanden
en het onderzoeken van de oorzaak van ongevallen.
Tegen overtredingen van de wet- en regelgeving wordt handhavend
opgetreden.
De belangrijkste wetten op het terrein van de AI zijn:




de Arbeidsomstandighedenwet,
de Arbeidstijdenwet,
de Wet arbeid vreemdelingen.
het Besluit Risico's Zware Ongevallen.
Daarnaast is er nog een aantal andere wetten waar de AI bevoegdheid tot
handhaven heeft. Voor een overzicht, zie onder `Wetgeving & handhaving'
<> Overige wetgeving.
De AI hanteert de volgende handhavinginstrumenten:





het geven van een officiële waarschuwing met een bindende
afspraak tot naleving,
het stellen van een ‘eis tot naleving’ van de wet,
het opleggen van een bestuurlijk boeterapport bij het constateren
van ernstig beboetbare feiten of wanneer de werkgever een eerder
geconstateerd beboetbaar feit niet binnen de bepaalde termijn heeft
opgeheven.
het geven van een bevel tot onmiddellijke stillegging van het werk/
de werkzaamheden bij (dreigend) ernstig gevaar voor de
gezondheid of veiligheid van de werknemer(s) of de omgeving,
het aanzeggen van een proces-verbaal in het geval van een
strafbaar feit of een misdrijf
ARBODIENSTEN:
Waarom een Arbodienst?
In de Arbowet is vastgelegd dat de werkgever verantwoordelijk is voor de arbeidsomstandigheden in
een bedrijf. Elk bedrijf moet zich aansluiten bij een Arbodienst of zelf een (interne) Arbodienst
oprichten. Zo’n dienst ondersteunt de werkgever op gebieden die te maken hebben met
arbeidsomstandigheden. In dat verband is de Arbodienst belast met de uitvoerende taken op het
gebied van de gezondheid van de werknemers en het bewaken van de veiligheid.
Wat zijn de taken van de Arbodienst?
De Arbodienst adviseert en verleent bijstand bij de uitvoering van de verplichtingen die de Arbowet de
werkgever oplegt.
1. Risico-inventarisatie en evaluatie
De Arbodienst werkt samen bij het inventariseren en evalueren van de risico’s van het werk voor de
gezondheid en de veiligheid van medewerkers
2. Begeleiding ziekteverzuim
De Arbodienst verleent de werkgever bijstand bij de begeleiding van werknemers die door ziekte niet
in staat zijn hun arbeid te verrichten. De verzuimbegeleiding is erop gericht om zieke werknemers zo
goed mogelijk te steunen bij reïntegratie, dat wil zeggen bij de hervatting van hun eigen werk. Als dat
nodig is, wordt daarbij ook gekeken of aangepast werk een terugkeer mogelijk kan maken.
3. Periodiek arbeidsgezondheidkundig onderzoek
Niet alle risico’s voor de gezondheid van de werknemer kunnen volledig worden geëlimineerd. Bij
sommige risico’s is het mogelijk om door vroegtijdig arbeidsgezondheidskundig onderzoek
gezondheidsschade te voorkomen..
4. Arbeidsomstandighedenspreekuur
Elke medewerker kan een afspraak maken met zijn/haar bedrijfsarts om problemen van arbeid en
gezondheid te bespreken. Oók de andere deskundigen (bedrijfsmaatschappelijk werkers, arbeids- en
organisatiedeskundigen, arbeidshygiënist en veiligheidskundigen) kunnen rechtstreeks benaderd
worden.