Stress

Leven met stress
•
•
•
•
stress hoort bij het leven als dag en nacht
stress is onontkoombaar
we hebben er allemaal mee te maken
hersenen beschikken over effectief systeem om
met stress om te gaan
• systeem werkt kort, krachtig en efficiënt bij
kortdurende belasting
• systeem werkt niet bij langdurige stress
Wat is stress?
• een gebeurtenis die ertoe leidt dat een systeem uit
balans wordt gebracht, zodat het natuurlijke
evenwicht wordt verstoord.
• aantasting van het bestaansevenwicht
‘Ik ben helemaal van slag’
‘Ik kan mijn draai niet meer vinden’
• korte, hevige stress
• langdurige, sluipende (chronische) stress
Korte hevige stress wordt
opgemerkt
• materialen
- tennisbal knalt op een ruit en
veroorzaakt een barst
• mensen
- iemand raakt gewond bij een ongeluk
- gevaar: een mes op je keel bij de
pinautomaat
Landurige, sluipende stress wordt
vaak niet opgemerkt en is
verradelijk
• materialen
chronische stress (overbelasting) op staal
voorbeeld: het staal knapt, de brug stort in
• mensen
chronische overbelasting
voorbeeld: depressie, burn-out
Zenuwstelsel wordt bij acute
stress in werking gezet
• hormonale stresshormoon adrenaline (binnen enkele
sekonden) in het bloed
gevolg:
• verhoogde hartslag
• verhoogde bloeddruk
• spieren krijgen extra bloed dat onttrokken wordt aan
de huid > koude handen
• snelle en oppervlakkiger ademhaling
• zweten
Lichaam wordt binnen enkele
seconden bij acute stress gereed
gemaakt om bv te vechten of te
vluchten
• het lichaam is optimaal toegerust om in deze
extreme omstandigheid te overleven
- water-ingenieur wordt aangevallen door een
zwerm wespen bij het openen van een tank
- een vrouw slaat aanrander van zich af
Reactie van het lichaam op stress
is
functioneel en effectief
1. lichaam levert tijdelijk betere prestatie
• meer spierkracht
• meer uithoudingsvermogen
2. mentaal
• betere concentratie
• betere informatieverwerking
• beter geheugen
Reactie van het lichaam op stress
Overactief stressysteem → overgevoelige
reactie op stress → disfunctionele en
ineffectieve reacties:
3. emoties
• angst, onzekerheid
• irritatie
• vergeetachtigheid
4. gedrag
• opvliegend, roken,
• drinken,
• fouten maken
Lichaam beschikt over krachtig
èn subtiel regulatie mechanisme
om met stress om te gaan
• Doel:
zo snel mogelijk het bestaande evenwicht in basale
functies herstellen:
hartslag, bloeddruk, ademhaling, doorbloeding van
spieren, etc
Herstel na acute stress
• na een periode van stress volgt vaak
ontspanning!
• stressverschijnselen verdwijnen weer!
Chronische stress: hormonale
stresssysteem wordt in hersenen
in gang gezet
•
•
twee hormonen aangemaakt, met effect op
organen (inclusief hersenen)
ze zijn trager in actie (na minuten / uren in
bloed), maar langduriger effect
1. centrale stresshormoon
angst en gespannenheid (vb muizen en ratten)
2. stresshormoon cortisol
toename in het bloed met factor 100
Cortisol
langdurige verhoging van cortisol levert schade op in
plaats van voordeel
•
•
•
•
•
afbraak spierweefsel
suikerziekte
immuunsysteem aangetast > fatale infecties
verhoging cholesterol
schade in hersenen (hippocampus) o.a voor
informatieopslag en geheugen
Hippocampus
• remt afgifte centrale stresshormoon
- zorgt voor herstel evenwicht tussen
stress en rust
- stressreactie blijft binnen de perken
• te lange aanwezigheid stresshormoon cortisol
- beschadigt hippocampus en wordt
overgevoelig voor stress
- geen vorming van nieuwe cellen
Psychologische
stressverschijnselen
• veranderingen in mentale functies
- het denken
- het geheugen
- de gevoelswereld (emoties)
Familieleden van mensen met
schizofrenie en psychose
• confrontatie met b.v. een ziek kind
veroorzaakt bij familie rouw, verdriet, stress
• zieke zoon, dochter of partner is extra
gevoelig / kwetsbaar voor stress ↔
• Volwassen schizofrenie patiënten hebben
een verstoorde regulatie van hun
stresssysteem, waardoor zij extra gevoelig
zijn voor stress (Lucres Jansen, 1999)
Zijn familieleden extra kwetsbaar
voor stress?
• Kwetsbaarheid voor stress kan ontstaan door
(Kahn, 2006):
• Langdurige en/of vroeg in het leven optredende stress
(door beschadigde hippocampus)
• Erfelijk bepaald ‘overactief gevaarsignaleringssysteem’ → eerder gestresst
• Als genetische verwanten van mensen met
schizofrenie hebben familieleden mogelijk ook
een overgevoelig stressysteem
Wij zijn GGz - Mantelzorgers
• familie heeft zelf last van stress en moet
tegelijkertijd zorgen dat zoon, dochter,
partner zo weinig mogelijk met stress wordt
geconfronteerd.
• herkennen wij onze eigen symptomen van
stress?
• hoe gaan wij hier als familieleden mee om?
OMGANG MET STRESS
• Praten over je angsten en onzekerheden
vermindert aantoonbaar (in hersenonderzoek, Kahn, 2006) de overprikkeling
van het stressysteem
• Géén schuldgevoelens, want extra
kwetsbaarheid voor stress kan nu
eenmaal “de aard van het beestje” zijn!