Voedingsadvies bij zwangerschapsdiabetes

IDnummer: 000038505, Versie: 1, Publicatiedatum: 28-05-2015
Voedingsadvies bij zwangerschapsdiabetes
Wat is zwangerschapsdiabetes?
Bij zwangerschapsdiabetes, ook wel diabetes gravidarum genoemd, is de glucose (suiker) in
het bloed verhoogd als gevolg van een veranderde hormoonhuishouding tijdens de
zwangerschap. Verhoogde bloedsuikerspiegels bij de moeder gaan gepaard met een
verhoogde kans op problemen bij de baby (bijvoorbeeld een te hoog geboortegewicht of
vroeggeboorte).
Meestal verdwijnt deze aandoening na de bevalling weer. Er is wel een verhoogde kans
(50%) op het ontstaan van diabetes mellitus (suikerziekte) op latere leeftijd.
Insuline
Insuline is een hormoon dat door de alvleesklier wordt gemaakt en dat het glucosegehalte in
het bloed regelt. Zwangerschapsdiabetes ontstaat doordat de lichaamscellen minder
gevoelig zijn voor de werking van het hormoon insuline (insulineresistentie). De
insulinebehoefte neemt hierdoor toe. Dit gaat gepaard met verhoogde bloedsuikerwaarden.
Koolhydraten
Uw voeding bestaat uit de voedingsstoffen eiwitten, vetten en koolhydraten.
Koolhydraten zijn een verzamelnaam voor zetmeel en alle soorten suiker (zoals
vruchtensuiker, melksuiker en gewone suiker).
Koolhydraten komen voor in:
 Aardappels, rijst, pasta, deegwaren, peulvruchten, brood, beschuit, muesli, crackers etc.
 Melk, karnemelk, yoghurt, vla, kwark etc.
 Fruit, vruchtensap en in mindere mate in groente.
 Suiker en voedingsmiddelen waaraan suiker is toegevoegd zoals snoep, chocolade,
frisdrank, gebak en koek.
Koolhydraten worden in de darm omgezet in glucose (suiker). De glucose komt via de darm
in het bloed terecht waardoor het glucosegehalte in het bloed stijgt. De insuline zorgt er dan
voor dat de glucose vanuit het bloed naar de lichaamscellen toe kan zodat die van energie
worden voorzien.
Bij zwangerschapsdiabetes bestaat een relatief tekort aan insuline waardoor de bloedsuikers
te hoog worden.
Een te hoog glucosegehalte in het bloed kan klachten geven zoals:
 dorst
 veel plassen
 moeheid
 jeuk
1/7
IDnummer: 000038505, Versie: 1, Publicatiedatum: 28-05-2015
Het is belangrijk dat het glucosegehalte in uw bloed genormaliseerd wordt om eventuele
problemen voor u en uw kind te voorkomen.
Behandeling
De behandeling van zwangerschapsdiabetes is erop gericht de hoeveelheid glucose in het
bloed tussen de 4 en 8 millimol per liter te houden. Het meest ideale is een bloedglucose
tussen 4 en 6 millimol per liter. Nuchter moet het glucosegehalte lager dan 5.3 zijn en 2 uur
na de maaltijd lager dan 6.7.
De behandeling van zwangerschapsdiabetes is als volgt:
 het geven van een voedingsadvies
 indien nodig kan het spuiten van insuline worden voorgeschreven
 gedurende de rest van de zwangerschap regelmatig de bloedglucose (laten) controleren.
Het voedingsadvies
Het voedingsadvies is in principe tijdelijk en kan in de meeste gevallen worden gestopt na de
bevalling.
Als het bloedglucose door het voedingsadvies onvoldoende daalt dan is de eerste stap om
zelf de bloedglucose te controleren met behulp van een glucosemeter in samenwerking met
uw internist / gynaecoloog en diabetesverpleegkundige. Als de bloedglucose dan nog niet
voldoende daalt zal insuline voorgeschreven worden.
Voor de uitvoering van het voedingsadvies zijn de volgende stappen van belang:
1. Gebruik een gezonde voeding.
2. Gebruik regelmatig kleine maaltijden verdeeld over de dag; bijvoorbeeld 3 hoofd- en
3 tussenmaaltijden, zodat de koolhydraten uit de voeding goed over de dag worden
verdeeld.
3. Beperk de inname van suiker, vruchtensappen, frisdrank, limonade, drinkyoghurt en
snoepgoed.
1.
Gebruik een gezonde voeding
 Eet gevarieerd: breng variatie in de keuze van voedingsmiddelen. Hierdoor is het mogelijk
alle voedingsstoffen die het lichaam nodig heeft op te nemen.
 Drink dagelijks minimaal 1,5 - 2 liter vocht: ons lichaam bestaat voor tweederde uit vocht.
Om uitdrogen te voorkomen moeten we dagelijks 1,5 - 2 liter drinken; bijvoorbeeld in de
vorm van water, thee en koffie zonder suiker (maximaal 4 koppen per dag),
melk(producten) en light-frisdranken (met mate). Tijdens de zwangerschap is het gebruik
van 4 melkproducten per dag aan te raden om een goede kalkinname (calcium) te
waarborgen.
 Af te raden: In de zwangerschap is het gebruik van rauw of niet goed doorbakken vlees,
lever(worst), rauwe (vacuümverpakte) vis zoals gerookte zalm, sushi etc., rauwe melk en
zachte kaassoorten op basis van rauwe melk (au lait cru) af te raden. Ook het gebruik van
alcohol en roken worden zeer sterk afgeraden!
2/7
IDnummer: 000038505, Versie: 1, Publicatiedatum: 28-05-2015
2.
Verdeel de maaltijden regelmatig over de dag
Zorg voor een evenwichtige verdeling van de eetmomenten over de dag. Bij
(zwangerschaps)diabetes gaat het erom dat de koolhydraten regelmatig over de dag worden
verdeeld.
Wanneer een maaltijd koolhydraten bevat, moet er voldoende insuline beschikbaar zijn om
de toevoer van glucose te kunnen verwerken. Daarom is het belangrijk een goed evenwicht
te vinden tussen de koolhydraten uit de voeding en de beschikbare insuline.
Gebruik een ontbijt, lunch en een avondmaaltijd (die geen extreme hoeveelheid
koolhydraten bevatten) en eventueel 3 kleine tussenmaaltijden. De tussenmaaltijden mogen
niet teveel koolhydraten bevatten. Bijvoorbeeld een stuk fruit of een snee brood of 2
crackers / beschuiten of 2 koekjes of een glas melk of (drink)yoghurt.
Let erop dat u ongeveer 1,5 tot 2 uur wacht na een maaltijd voordat u weer iets eet of drinkt
waar (veel) koolhydraten inzitten.
3.
Beperk de inname van suiker
In bijna alle voedingsmiddelen die u gebruikt zitten koolhydraten. De koolhydraten hoeven
niet sterk te worden beperkt maar het is wel het beste om teveel (toegevoegd) suiker te
vermijden zoals snoepgoed, koek /gebak, frisdrank etc. Suiker levert geen vitamines of
mineralen maar wel veel calorieën.
Vermijd het gebruik van suiker:
 in koffie en thee (u kunt eventueel zoetjes gebruiken)
 uit frisdranken (kies de light-dranken; max. 2-3 glazen per dag of mineraalwater)
 uit koolhydraatrijke tussendoortjes zoals koek, gebak, snoep en chocola. Vervang deze
door fruit of een melkproduct.
Suikerhoudende producten kunnen wel in het dieet ingepast worden.
De diëtist zal uw voeding met u bespreken en indien nodig een individueel aangepast
dieetadvies opstellen. U kunt hier variatie op aanbrengen door met behulp van een
koolhydraatvariatielijst de basisproducten uit het dagmenu af te wisselen met producten die
een vergelijkbaar koolhydraatgehalte hebben. Uw diëtist verstrekt u deze variatielijst.
Overige adviezen
Overgewicht
Het is af te raden om tijdens de zwangerschap te lijnen of af te vallen of om heel veel aan te
komen. Een gewichtstoename van circa 12 kilo is normaal tijdens de zwangerschap. Komt u
tijdens de zwangerschap erg snel aan dan kunt u in uw voeding de hoeveelheid suiker en vet
minderen. Kies voor magere of halfvolle producten en gebruik niet teveel olie of margarine
bij de bereiding van uw maaltijden. Beperk tevens de ongezonde tussendoortjes zoals
snoepgoed en snacks.
Nadat u hersteld bent van de bevalling is het belangrijk een gezond gewicht na te streven in
verband met de verhoogde kans op het ontwikkelen van diabetes op latere leeftijd.
Hyper / hypo
Indien u insuline spuit reageert uw bloedglucose sneller met een te hoog (hyperglycemie) of
te laag (hypoglycemie) bloedglucosegehalte. Bij een hyper moet u niets extra eten, u kunt
ook de tussendoortjes overslaan. De bloedglucose daalt door wat extra lichaamsbeweging,
3/7
IDnummer: 000038505, Versie: 1, Publicatiedatum: 28-05-2015
bijvoorbeeld een eindje wandelen. Een hypo moet u behandelen met een portie snel
opneembare koolhydraten zoals 4-5 tabletten Dextro energy (druivensuiker) of een glas
limonade. Indien uw volgende maaltijd nog even op zich laat wachten, is het verstandig na
de eerste glucoseaanvulling eerst uw bloedglucose te meten en daarna iets te eten als de
glucose nog te laag is, zoals een snee brood of een stuk fruit. Het is altijd belangrijk een rol
druivensuiker of snoepjes mee te nemen voor het geval u een hypo krijgt.
Na de bevalling
In de meeste gevallen normaliseert de bloedglucose binnen enkele dagen na de bevalling.
Een normale gezonde voeding is dan het advies.
Meer informatie
Voor meer informatie over diabetes en/of zwangerschap heeft het voedingscentrum diverse
brochures:
 Diabetes type 2
 Eettabel
 Of kijk op www.voedingscentrum.nl of www.dieetinzicht.nl
Bij uw diëtist kunt u informeren naar deze brochures.
4/7
IDnummer: 000038505, Versie: 1, Publicatiedatum: 28-05-2015
Voorbeeld van een dagmenu
Ontbijt
3 snee bruin / volkoren brood
Besmeerd met dieethalvarine
Hartig beleg ((smeer)kaas / vleeswaren)
Pindakaas, sandwichspread
Thee / koffie zonder suiker, water
Koolhydraten (gram)
Totaal
45
2
-
47
1 stuk fruit
Thee / koffie zonder suiker, light-frisdrank
16
-
16
Lunch
3 snee bruin / volkoren brood
Besmeerd met dieethalvarine
Hartig beleg: zie ontbijt
Schaaltje rauwkost
Een glas (karne)melk / yoghurt (200 ml)
45
1
7
53
16
7
-
23
Tussendoor
Tussendoor
1 stuk fruit of een glas vruchtensap
Een glas (karne)melk / yoghurt (200 ml)
Thee / koffie zonder suiker, light-frisdrank, water
Warme maaltijd
Portie vlees/vis/kip
Bereid in scheutje olie of vloeibare margarine
4 opscheplepels groenten (200 gram)
2 opscheplepels rijst / 3 opscheplepels pasta
of 4 kleine aardappelen
Water, light-frisdrank
In de loop van de avond
1 snee brood met hartig beleg
Een glas (karne)melk / yoghurt
Thee, water, light-frisdrank
8
36
-
44
15
8
-
23
Let op: dit is maar een voorbeeld; het advies kan per persoon verschillen!
Overzicht van de hoeveelheid koolhydraten per voedingsmiddel
5/7
IDnummer: 000038505, Versie: 1, Publicatiedatum: 28-05-2015
Voedingsmiddelen
Gewicht (g of ml) Energie (kcal) Kh (g)
1 snee brood
35
85
15
1 beschuit
10
40
7
1 plak ontbijtkoek volkoren
20
60
14
Margarine / roomboter
5
35
0
Halvarine
5
20
0
1 plak kaas 48+
20
75
0
1 plak kaas 30+
20
55
0
1 plak kaas 20+
20
50
0
1 portie vleeswaren vet
15
60
0
1 portie vleeswaren mager
15
20
0
1 portie jam
15
35
9
1 portie halvajam/lightjam
15
20
5
1 portie suikervrije jam
15
25
1
1 portie chocoladehagelslag
15
70
11
1 portie pindakaas
15
100
2
1 beker karnemelk
200
60
7
1 beker magere melk
200
70
10
1 beker halfvolle melk
200
90
10
1 beker volle melk
200
120
9
1 beker Optimel drinkyoghurt
200
60
8
1 portie vlees/vis/kip
100
200
0
1 portie jus gemiddeld
25
110
0
1 portie groente
150
50
6
1 portie aardappelen (2 stuks)
100
85
18
140
28
1 portie pasta zonder saus (2 opscheplepels) 100
6/7
IDnummer: 000038505, Versie: 1, Publicatiedatum: 28-05-2015
Voedingsmiddelen
Gewicht (g of ml) Energie (kcal) Kh (g)
1 portie rijst (2 opscheplepels)
110
160
36
1 schaaltje halfvolle yoghurt
150
75
6
1 schaaltje vla
150
130
20
1 schaaltje Optimel vla
150
75
13
1 portie havermoutpap zonder suiker
150
110
12
1 glas sinaasappelsap
150
65
14
1 portie fruit
125
75
16
1 koekje
10
45
7
Bron: Eettabel 2013
Uw diëtist:
………………………………………………..
Telefoon:
………………………………………………..
E-mail:
………………………………………………..
Diëtetiek / Patiëntenvoorlichting
7/7