Arbeid, vergrijzing en globalisering

Arbeid, vergrijzing en globalisering:
naar een nieuw sociaal pact?!
Marc De Vos
België vandaag
• Hoogtepunt van private welvaart in
absolute termen (micro)
• Tanende gezondheid (macro):
– Geleidelijk verval van de welvaartsstaat:
gezondheidszorg, pensioen, gezinsbijslagen,
armoede, onderwijs
– Onvoldoende economische groei ondanks
historisch hoge en lange mondiale groei
– Onvoldoende werkgelegenheid –
dysfunctionele arbeidsmarkt
Uitdagingen 21ste eeuw
•
•
•
•
Klimaat
Energie
Religie en multi-etnische samenleving
…
• Vergrijzing
• Globalisering
Vergrijzing
Vergrijzing
• Vergrijzing = levensverwachting +
denataliteit + baby boomers / baby busters
• Geboortecijfer: 1,6 vs. 2,1
• Beroepsactieve bevolking EU25:
– 303 milj. 2004 – 280 milj. 2025
– Verlies van 1 miljoen / jaar over de komende
20 jaar  economische impact!
• België in 2020:
– Actieven: -300.000 + resterende ouder
– Niet-actieve ouderen: +200.000
Uitdagingen
• Het “piramidespel” van de sociale
zekerheid & stijgende kosten in pensioen
en gezondheidszorgen
• Minder financieringsbasis in de economie
• Internationale competitiviteit
• Afbetaling staatsschuld
Meervoudige bankschroef
Een uitweg?
• Rapporten Commissie Vergrijzing:
– Activiteitsgraad 70% “asap” (62% nu)
– Productiviteitsstijging van 1,75% per jaar tot
2030 (1,45% gemiddeld tussen 1980-2004)
– Stijging ziekteverzekering: max. 3% per jaar
(5% gemiddeld 1970-2006)
– Afbouw staatsschuld tot 60% BBP tegen 2014
(nu 85%) & alles wat vrijkomt terug in de SZ
– Economische groei van gemiddeld 2,2% op
jaarbasis tot 2030 (1,8% tussen 1990-2005)
Activiteitsgraad
• Activiteitsgraad:
– van nu 61 % moet naar ong. 70%
– +400.000 VTE
• Werkloosheid van 14% naar 8%: trendbreuk
• Noodzakelijk:
– Werklozen en zwartwerkers recupereren
– Langer werken
– Betere “matching” op de arbeidsmarkt
– Selectieve immigratie
– Tewerkstellingsgroei in de private sector
Arbeidsmarkt vandaag
• Meerdere arbeidsmarkten
– Hooggeschoold/laaggeschoold – man/vrouw –
Vlaanderen/Wallonië – publiek/privaat etc.
• Keihard voor de zwakste - laaggeschoolde
– 3 keer meer kans op werkloosheid – (EU15: 1,5)
– Bijna 1 op 10 in langdurige werkloosheid
– Nauwelijks 5% per jaar geniet een opleiding
– Tewerkstelling geconcentreerd in de marge van
de arbeidsmarkt – insiders/outsiders
– Manifeste raciale stratificatie
Arbeidsmarkt en ouderen
• Activiteitsgraad:
– 25-49: 85% (EU15: 84%) – 50-64: 41% (EU15
55%) – 60-64: 12% - 65-69: 3% (EU15: 7%)
• Aandeel zelfstandigen:
– Algemeen: -20%
– 60+: 50%
• Aanwervingen +50 jaren: minder dan 4%
• 70% van de 50+ werkt 15 jaar of langer
voor = WG – slechts 54% in tijdelijke AO
Arbeidsmarkt en ouderen
• Activiteitsgraad:
– 25-49: 85% (EU15: 84%) – 50-64: 41% (EU15
55%) – 60-64: 12% - 65-69: 3% (EU15: 7%)
• Aandeel zelfstandigen:
– Algemeen: -20%
– 60+: 50%
• Aanwervingen +50 jaren: minder dan 4%
• 70% van de 50+ werkt 15 jaar of langer
voor = WG – slechts 54% in tijdelijke AO
 Geen arbeidsmarkt na 50 jaar & ontslag
Oorzaken
• Push:
– Personeelsbeleid, mentaliteit en discriminatie
– Loonkosten en kostprijs aanvullende
verzekeringen
– Ontslagkosten
• Pull:
– Gebrek aan perspectief: alles of niets
– Werken loont te weinig
– Mentaliteit
• Vervroegde pensionering: 80% - “lump of
labour” syndroom
Globalisering
Globalisering
• Politieke, economische én technologische
liberalisering
• Per saldo enorme voordelen voor de
gehele wereldeconomie, inclusief voor de
ontwikkelde landen
• Verliezers in bepaalde regio’s en bepaalde
sectoren
• Nog maar het begin, behoudens mondiale
crisis – demografische ontwikkeling
3.500
3.000
2.500
1.470
2.000
1.500
1.000
1.000
1.000
370
460
460
1980
Pre-1990
Post-1990
590
500
0
Globalisering
• India en China zijn vandaag nog wezenlijk
agrarische landen
• BBP: China = 6 x België; India = 2 x België
• China:
– Gemiddelde jaarinkomen top 1% in 2006 =
10.000 EUR
– 77% van de stedelijke huishoudens in China
vandaag jaarinkomen van – 2500 EUR
– In 2008 = derde economie ter wereld, maar in
BBP/capita nog niet in de top 100
• BRICs + “The Next Eleven”
Implicaties
• Gevaren (voor ons):
– Enorm reservoir aan goedkope en
goedgeschoolde arbeid
• Kansen:
– Enorme investeringen in infrastructuur en
technologie etc. zijn nodig
– Lokale consumentenmarkt, ook voor dure
Westerse producten
– De groei-economieën worden enorme klanten
én investeerders
– Winnen als consumenten én als economie
Productiefactor arbeid
• “Prijs” van arbeid staat onder druk
• Dalend aandeel van arbeid in het
nationale inkomen
• Productiviteitsgroei essentieel
• High velocity arbeidsmarkt: sneller, meer
variatie, meer verandering
• Beter omgaan met verandering v.
gestandaardiseerde arbeidsmarkt en
loopbaan: IMF, Oeso, Europese Unie
Besluit
Besluit
• Zowel voor vergrijzing als voor
globalisering: anders gaan werken
• De budgettaire en economische noodzaak
is ook een sociale noodzaak én een
ethische noodzaak
• Weg van de retoriek van verworven
rechten. Iedereen moet (samen)
veranderen: WGs, WNs en overheid
Besluit
• Verandering is geen revolutie en is elders al
met succes gebeurd:
– Combinatie werk-gezin
– Van jobzekerheid naar werkzekerheid
– Activering doordrijven in werkloosheid
– Langer en anders werken
– Opleiding en vorming
– Vakbonden en werkgevers kunnen en moeten
voortrekkers worden
• Arbeidsmarkt is prioritair maar geen panacee
Statisch v. Dynamisch
Contact Info
Marc De Vos
[email protected]
T. 02 412 02 60
www.itinerainstitute.org