Apocalyptiek: toekomst verwachting of morele aansporing

Apocalyptiek: toekomstverwachting of morele aansporing?
Door: Jan Visser
Inleiding
In zijn preek op 29 mei jl. sprak R. B. over de geloofshelden die genoemd worden in Hebr. 11. Hierbij
werd ook Jozef behandeld. Jozef die door zijn geloof in de toekomst aan zijn nageslacht kon vragen
om zijn botten mee te nemen en in Kanaän te begraven. Rob gebruikte deze geloofsheld om voor ons
als voorbeeld te dienen, ook wij moeten onze blik op de toekomst richten: op het einde der tijden en
de komst van het Koninkrijk van Jezus op heel de aarde.
Teksten in de Bijbel die gaan over het einde der tijden (eschaton) heten apocalyptische teksten. Dit is
een bepaald literair genre met eigen kenmerken. Een duidelijk voorbeeld van zo’n geschrift is het boek
Openbaring, wat traditioneel ook heet: de Apocalyps van Johannes. Apocalyps betekent zoveel als
‘onthulling’.
Naast Openbaring zijn er meerdere apocalyptische teksten in de Bijbel; in de profetische boeken van
het Oude Testament, o.a. in het boek Daniël, maar ook in Mattheüs 24 en 25 en 1 Thessalonicenzen
4:13-18).
Rob haalde de boeken van Tim LaHaye en Jerry B. Jenkins (De Laatste Bazuin) aan waarin een
realistische voorstelling wordt gemaakt van de apocalyptische geschriften uit de Bijbel. Hij bestreed
daarbij de visie die in die boeken naar voren wordt gebracht dat de gemeente wordt opgenomen voor
de zgn. “grote verdrukking”. Deze grote verdrukking is de verdrukking van de gemeente die plaatsvindt
nadat Satan een millennium gebonden is in de hel (Openb. 20:3, 7).
In dit artikel wil ik proberen aan te tonen dat het niet nuttig is om te proberen uit de verschillende
apocalyptische teksten één toekomstvisie te halen. Ik wil aantonen dat apocalyptische teksten in
eerste instantie een morele oproep doen aan de lezer om anders te leven in het licht van de toekomst.
Om gelijk een eventueel misverstand uit de weg te ruimen: hiermee wil ik niet zeggen dat de bijbelse
openbaringen niets zeggen over de toekomst. De profetieën en openbaringen in de Bijbel gaan wel
degelijk over hoe het in de toekomst zal gaan. Er is echter in de Bijbel geen systematische
uiteenzetting te vinden over hoe de toekomst zal verlopen. Ik wil de volgende drie teksten gebruiken
om te laten zien dat de toekomstverwachting gepaard gaat met een oproep om anders te leven: delen
uit Matth. 24 en 25, 1Thes. 4:13-18 en verschillende teksten uit Openbaring.
Mattheüs 24 en 25
In dit gedeelte in het evangelie van Mattheüs vragen de discipelen aan Jezus wanneer het einde van
de tijd aanbreekt. Jezus legt dan uit dat er oorlogen komen (24:6, 7), dat er onderdrukking zal zijn
(24:9), maar dat die dag pas komt als het goede nieuws (het evangelie) over heel de aarde, onder alle
volken verkondigd is (24:14). Vervolgens volgt een moeilijk gedeelte naar aanleiding van een tekst uit
Daniël (vermoedelijk 11:31). Daarna wordt er gewaarschuwd voor valse profeten (24:23-26). Dan
wordt de komst van de Mensenzoon beschreven (24:29 en verder).
Matth. 24 begint met een beschrijving van hoe het einde der tijden zal zijn. In deze beschrijving zijn
echter al morele aansporingen te vinden. In 24:13 staat bijvoorbeeld: “Maar wie standhoudt tot het
einde, zal worden gered.”. Dit is een oproep om te blijven volharden in de belijdenis van Jezus als
Messias.
Een ander voorbeeld is 24:44: “Daarom moeten ook jullie klaarstaan, want de Mensenzoon komt op
een tijdstip waarop je het niet verwacht.” Vervolgens wordt in de verzen 45-51 een parabel verteld
over dienaren van een huiseigenaar die wel of niet verantwoordelijk omgaan met het beheer van het
huis als de eigenaar weg is. Weer een oproep om nu verstandig om te gaan met datgene wat we
gekregen hebben.
Hierna volgt de parabel over de wijze en de dwaze maagden (25:1-13) en de parabel over de talenten
(25:14-30). Daarna komt het gedeelte waarin de schapen en de bokken gescheiden worden bij de
komst van de Mensenzoon (31-46). In dat gedeelte zijn de schapen diegenen die naar hun medemens
hebben omgezien en daarmee naar Christus hebben omgezien: “Want Ik had honger en jullie gaven
mij te eten…” 25:35 en verder. Het is duidelijk dat de tekst over de komst van de Mensenzoon en het
einde der tijden in Mattheüs doorspekt is van oproepen om trouw te blijven aan de belijdenis van
Jezus als Messias, om verantwoordelijk om te gaan met datgene wat ons is toevertrouwd en om
voorbereid te zijn op de wederkomst, ook al weten we niet wanneer die zal zijn.
1 Thessalonicenzen 4:13-18
Dit gedeelte gaat over de vraag van de Thessalonicenzen over waar de doden nu zijn. Paulus vertelt
dat net zoals wij geloven dat Jezus is gestorven en is opgestaan, zo ook de doden zullen opstaan. Zij
zullen opstaan als (vs. 16) de bazuin klinkt en de Heer zelf uit de hemel zal neerdalen. De doden
zullen dan eerst opstaan (vs. 16) en wij (de levenden) zullen dan met de doden de Heer tegemoet
gaan in de wolken (vs. 17). Vers 18 legt uit waarom Paulus dit verteld: “Troost elkaar met deze
woorden.” Weer een oproep om datgene wat gezegd wordt over de eindtijd toe te passen op nu. We
mogen getroost worden met de wetenschap dat we met onze doden verenigd zullen worden.
Openbaring
Het boek Openbaring is niet zo makkelijk uit te leggen. Het is te groot om hier uitvoerig te behandelen.
Ik zal een paar teksten uit het begin en het einde van het boek gebruiken om aan te tonen dat ook hier
de toekomstverwachting gepaard gaat met een morele oproep.
In Openb. 1:1-3 staat een soort beginselverklaring van het boek. Het is een openbaring van Jezus
Christus aan Johannes en aan zijn dienaren om te laten zien wat er binnenkort moet gebeuren. Vers 3
zegt: “Gelukkig is wie dit voorleest, en gelukkig zijn zij die deze profetie horen en zich houden aan wat
hier gezegd wordt. Want de tijd is nabij.” Hier wordt gezegd dat we ons ergens aan moeten houden!
We kunnen ons niet houden aan een toekomstvoorspelling. We kunnen ons wel houden aan bepaalde
morele voorschriften, of aan een belijdenis. Wederom is de openbaring niet slechts iets om ter
kennisgeving aan te nemen. Het is iets waar we wat mee moeten doen!
Aan het einde van het boek Openbaring wordt Johannes opgeroepen door de engel om de profetie
van dit boek niet geheim te houden want: (22:10, 11) “Wie onheil aanricht zal nog meer onheil
aanrichten, en wie onrein is zal nog onreiner worden. Wie goed doet zal nog meer goed doen, en wie
heilig is zal nog heiliger worden.” In vers 14 staat: “Gelukkig zijn zij die hun kleren wassen: zij kunnen
over de levensboom beschikken en zullen de stad door de poorten binnengaan…”. En nog verder in
vers 17: “De Geest en de bruid zeggen: ‘Kom!’ Laat wie luistert zeggen: ‘Kom!’ Laat wie dorst heeft
komen; laat wie dat wil vrij drinken van het water dat leven geeft.” (denk aan Joh. 4:10, Jezus in
gesprek met de Samaritaanse vrouw).
De profetieën die in het boek Openbaring zijn opgetekend, hadden in de tijd dat het geschreven werd
een tweeledig doel: 1) het bemoedigen van gelovigen die in onderdrukking leefden, dat Christus het
kwaad zal overwinnen en 2) niet-gelovigen te waarschuwen voor het komende oordeel.
Conclusie
Zoals ik al in de inleiding schreef wil ik hiermee niet zeggen dat de apocalyptische teksten in de Bijbel
geen concrete toekomst voorspelling in zich hebben. In tegendeel: ze gaan wel degelijk over de
toekomst en willen ons vertellen wat er dan gebeurt. Een profetie over de toekomst bevat echter altijd
een oproep voor nu: wij moeten nu wat doen met informatie die we krijgen over de toekomst.
Als we weten dat Christus zal oordelen, moeten we trouw blijven aan ons geloof in Hem.
Als we weten dat we met de doden verenigd zullen worden, mogen we ons getroost weten.
En als we weten dat Christus het kwade zal overwinnen, moeten we trouw blijven aan Hem en ons
bemoedigd weten, hoezeer het kwade nu lijkt te heersen.
Een discussie over of de gemeente nu wel of niet voor de grote verdrukking wordt opgenomen lijkt me
dan ook niet heel zinvol. Veel meer moeten we ons afvragen wat de teksten over opname en
verdrukking ons nu te vertellen hebben: zou het kunnen zijn dat Christenen in verdrukking zich
getroost mogen weten en dat Christenen die leven in vrijheid en veiligheid zich gewaarschuwd weten?
Reacties zijn zeer welkom!
[email protected]