hier de berichten van Januari 2016 - Maart

BERICHTEN van de ANTWERPSE CONTACTGROEP
– jan.-feb.-maart 2016 - blad 1
VAN DE EERSTE VERDIEPING
Ook wij wensen u het allerbeste toe in het jaar 2016 dat nu ingevuld kan worden. Maar we kijken nog even
terug. Het einde van 2015 bracht aan stortvloed van teksten die met het 50 jaar jubileum van Nostra Aetate
te maken hebben. Heel wat media gaven zelfs terug opnieuw de volledige tekst van dit Conciliedecreet uit
1965. We werden zowat van onze sokken geblazen door de vele teksten en verklaringen van Joodse en van
katholieke zijde. We zouden terug een vaste fulltimer kunnen gebruiken om dit alles te bestuderen en door
te geven.
23 november 2015 was er de “Déclaration pour le Jubilé de Fraternité à venir” waarbij een Joodse
delegatie met o.a. de opperrabbijn van Frankrijk Haïm Korsia als antwoord op Nostra Aetate hun nieuwe
visie overhandigden aan kardinaal André Vingt-Trois, aartsbisschop van Parijs en aan ds. François Clavairoly,
voorzitter van de Fédération Protestante de France.
3 december 2015 was er de verklaring van orthodoxe rabbijnen over het christendom “To Do the Will of
Our Father in Heaven, Toward a Partnership between Jews and Christians” waar men zich als rabbijn waar
ook ter wereld kon bij aansluiten.
Donderdag 10 december 2015 vroeg het Vaticaan versterking van de dialoog met het jodendom. "Dit
theologische gesprek is niet enkel noodzakelijk, maar tevens een plicht", aldus de verklaring. In een 17
pagina's tellend document van de pauselijke Commissie voor de Interreligieuze Dialoog "The gifts and the
calling of God are irrevocable" (Rom 11:29): a reflection on theological questions pertaining to catholic–
jewish relations on the occasion of the 50th anniversary of Nostra Aetate (no.4)” distantieert het zich van
pogingen om joden te bekeren. De commissie spoort joden en christenen ook aan om zich samen in te
zetten voor gerechtigheid, vrede, de bescherming van de schepping en verzoening in de wereld. Samen
moeten zij rassendiscriminatie en antisemitisme bestrijden. (Kerknet) (zie ook verder)
Deze verklaringen hebben dan weer heel wat reacties en bijval uitgelokt, zoals bvb. in Nederland waar
opperrabbijn Jacobs voor samenwerking pleit maar niet voor een ‘eenheidsworst’. Zoals we al zeiden : een
fulltime job om dat alles te volgen. Er is dus heel wat aan het schuiven.
Wij wijzen op de volgende bladzijden op de theologische conferentie van maart 2016 en sluiten nu af met
de aankondiging van postzegel voor religieuze verdraagzaamheid die verwacht wordt in de herfst.
Bpost brengt op 24 oktober 2016 een postzegel op de markt
die aanmoedigt tot religieuze verdraagzaamheid. De foto van
fotografe Lieve Blancquaert toont drie Belgische religieuze
vertegenwoordigers, imam Khalid Benhaddou, bisschop
Johan Bonny van Antwerpen en grootrabbijn van Brussel
Albert Guigui. 'Allen gelijk, allen verschillend. Een oproep
tot tolerantie', luidt de tekst op de postzegel. Bron: Bpost
In dit nummer weer het gebruikelijke overschrijvingsformulier als geheugensteun.
______________________________________________________________________________________
Dit tijdschrift wordt normaal slechts toegestuurd aan de leden van de gespreksgroepen, de Vrienden van de Antwerpse Contactgroep voor Joods-Christelijke Betrekkingen ( zij die ons werk van onderling contact willen steunen met minstens 25 EUR per jaar ) en
aan hen die 2,50 EUR per jaar betalen voor de portokosten. Als U het Berichtenblad verder wenst te ontvangen, stort dan even 2,50
of 25 EUR. Naast de Berichten van de Antwerpse Contactgroep - met meer inhoudelijke artikels - bestaat er ook de Mailkrant. Met
die uitgave kunnen wij vlug op de bal spelen, en u verwittigen als er iets belangrijks gaat gebeuren, zoals een voordracht, een
presentatie, een concert, enz. Indien U hiervoor belangstelling hebt geef dan even een seintje op [email protected]. Vermeld wel in
de e-mail uw reële naam. De vroegere Mailkranten kunnen teruggevonden worden op de site van de ACJCB.
BERICHTEN van de ANTWERPSE CONTACTGROEP
– jan.-feb.-maart 2016 - blad 2
Theologische Conferentie
15 - 16 maart 2016
Westmalle
Thema:
Identiteit , in beweging ?
Op dinsdag 15 maart en woensdag 16 maart 2016 vindt de jaarlijkse tweedaagse conferentie
plaats voor predikanten, pastores, kerkelijk werkers, catecheten en een ieder die zich wil verdiepen
in de relatie van Jodendom en christendom.
De organisatie is in handen van de Provinciale Werkgroep Kerk en Israël Noord-Brabant en
Limburg en de Antwerpse Contactgroep voor Joods-Christelijke Betrekkingen.
De conferentie wordt gehouden in Huize Ter Dennen in Westmalle, België.
Programma:
Dinsdag 15 maart 2016
10.00 uur
ontvangst, kamerindeling, koffie/thee
11.15 uur
prof. dr. Cees J. den Heyer: Wie zegt gij dat ik ben?, de vraag van
Jezus
13.00 uur
middagmaaltijd
14.30 - 15.45 uur
prof. dr. Peter J. Tomson : Paulus’ identiteit in een wereld in
beweging
15.45 uur
koffie-/theepauze
16.15 - 17.30 uur
Dr. Leo Mock : Rabbijnen en andere Joodse geleerden over Jezus
18.00 uur
broodmaaltijd
20.00 – 21.15 uur
Dr. Elisabeth Boddens Hosang: Ontwikkelingen rondom de
christelijke identiteit in de 3 e en 4e eeuw in relatie tot het Jodendom
Woensdag 16 maart 2016
8.15 uur
ontbijt
9.15 - 10.30 uur
Dr. Bart Wallet : De herontdekking van Tenach door de Reformatie
10.30 uur
koffie-/theepauze
11.00 - 12.15 uur
Dr. Rachel Reedijk : Je hebt elkaar nodig om bij de les te blijven
(wat laat je vallen , wat houd je vast ?)
12.30 uur
middagmaaltijd
14.00 - 14.45 uur
Prof. Dr. Cees J. den Heyer : Afronding van de conferentie
15.00 uur
sluiting conferentie, liturgische afsluiting ( Ds. Adjo Witte )
15.30 uur
koffie/thee, afscheid
Voor predikanten en kerkelijk werkers binnen de PKN is het goed te weten dat voor deelname aan
de gehele conferentie 0,5 studiepunt toegekend wordt in het kader van de PE.
Voor deze conferentie dient u zich aan te melden bij de penningmeester van de werkgroep, de
heer Douwe Wielenga; zie hiervoor de volgende pagina’s.
Wij hopen u op 15 maart 2016 in Westmalle te mogen verwelkomen.
BERICHTEN van de ANTWERPSE CONTACTGROEP
– jan.-feb.-maart 2016 - blad 3
Nadere informatie
De conferentie wordt gehouden in: Huize Ter Dennen, Sint Pauluslaan 8, 2390 Westmalle,
België
Tel. * 32 (0) 3 3121414
Huize Ter Dennen beschikt over zestig éénpersoonskamers. Deelnemers die gebruik wensen te
maken van een tweepersoonskamer, moeten die zelf reserveren in een nabijgelegen hotel of B&B
locatie.
Het is mogelijk om reeds op maandag 14 maart 2016 aan te komen in Huize Ter Dennen,
echter niet vóór 19.00 uur.
Inschrijving: Door middel van het insturen van het volledig ingevuld formulier op de volgende
pagina (dit kan ook per email) aan:
de heer D.K. Wielenga, Hofmeierstraat 8, 5663 CK Geldrop, Nederland,
e-mail [email protected]
Uw opgave is definitief zodra het benodigde bedrag is overgemaakt
op IBAN NL92 FVLB 0635 8031 94 t.n.v. Werkgroep Kerk-Israël te Geldrop,
o.v.v. ‘Conferentie Westmalle 2016’.
Het deelname bedrag is : € 125,= ; dit is inclusief 1 overnachting.
Inclusief twee overnachtingen betaalt u € 140,=
Wie niet overnacht betaalt € 105,=; deelname één dag kost € 60,= .
Het studententarief is € 75,= (inclusief 1 overnachting).
N.B.: de betaling moet vóór 31 januari 2016 door de penningmeester zijn ontvangen!
Indien u wilt/moet afzeggen, ná 16 februari 2016, wordt 10% van het bedrag ingehouden, voor
administratieve kosten.
Bij afmelding ná 1 maart 2016, wordt 50% van het bedrag gerestitueerd.
Bankgegevens voor internationale betalingen:
BIC code bank : FVLBNL22
IBAN : NL92FVLB 0635 8031 94
De deelnemers uit België kunnen zo nodig contant betalen bij aankomst op de conferentie.
Zij kunnen zich voor 1 februari 2016 aanmelden door middel van het opgavenformulier.
Na opgave volgt twee weken voorafgaande aan de conferentie per e-mail of reguliere post een
routebeschrijving. Op de conferentie wordt het programmaboekje uitgereikt .
Inlichtingen bij: D.K. Wielenga, tel * 31 (0) 40 286 30 09, e-mail [email protected]
BERICHTEN van de ANTWERPSE CONTACTGROEP
– jan.-feb.-maart 2016 - blad 4
OPGAVENFORMULIER
Opsturen naar: D. Wielenga, Hofmeierstraat 8, 5663 CK Geldrop, Nederland
Ondergetekende,
Naam, de heer en/of mevrouw (evt.titel) ......................................................................
Aantal personen .................................. …………………………………………………
Adres ..............................................................................................................................
Postcode ........................................................................................................................
Woonplaats ....................................................................................................................
Land ...............................................................................................................................
E-mail .............................................................................................................................
Wenst/wensen deel te nemen aan de conferentie 2016
en zal/zullen ……… nacht(en) in het conferentieoord verblijven.
Wenst/wensen maaltijd: wel / niet vegetarisch
Eventuele praktische wensen m.b.t. logies:…………………………………………..
Eventuele opmerkingen: ……………………………………………………………….
Het verschuldigde bedrag van € ………… is aan de penningmeester overgemaakt.
Handtekening
Datum
BERICHTEN van de ANTWERPSE CONTACTGROEP
– jan.-feb.-maart 2016 - blad 5
BIJ ONZE BUREN
Instituut voor Joodse Studies
Lezingen van het 2de semester 2015-2016
Telkens op donderdag om 20.00 uur in de Universiteit Antwerpen, Rodestraat 14 (lokaal R.013) – 2000
Antwerpen (tenzij anders vermeld)
Meer informatie: http://www.uantwerpen.be/ijs , tel. 03 265 52 43 en via e-mail: [email protected]
20/01 A World without Contours: Levinas’s Critiques of Literary Freedom
Prof. dr. Sarah Hammerschlag – University of Chicago Divinity School
Keynote lezing conferentie Levinas, Law and Literature
Hof van Liere, Prinsstraat 13b – lezing op woensdag
11/02 4de Herman Tob-lezing
Quel statut accorder à la dimension juive dans l’oeuvre de Mark Rothko – immigrant, artiste,
pionnier?
Dr. Annie Cohen-Solal – Franse schrijfster
Lezing in lokaal R.007 – Rodestraat 14
18/02 Moet de banvloek op Spinoza worden opgeheven?
Dr. David Wertheim – Menasseh ben Israel Instituut
25/02 “Bep Voskuijl, het zwijgen voorbij. Een biografie van de jongste helpster van het Achterhuis”
Joop van Wijk – co-auteur
03/03 Antisemitism in France before World War II
Prof. dr. Richard Millman – Université Paris IV Sorbonne
10/03 Moses Mendelssohn
Prof. dr. Reinier Munk – Vrije Universiteit Amsterdam
UCSIA/IJS-Leerstoel
17/03 What’s Divine about Divine Law?
Prof. dr. Christine Hayes – Yale University
Divine Law in the Latin West: Augustine on Paul
Prof. dr. Paula Fredriksen – Hebrew University of Jerusalem
Dialooglezing UCSIA/IJS-Leerstoel voor Joods-Christelijke Relaties
Lezing in lokaal R.008 – Rodestraat 14
21/03 Moses: God’s Partner or Adversary?
Prof. dr. Christine Hayes – Yale University
Hof van Liere – Prinsstraat 13 – lezing op maandag
14/04 “That Day His Soul Rested”: The Mercy Killing of Rebbe
Dr. Gila Fine – Maggid Books, Koren Publishers Jerusalem Ltd.
21/04 Beyond Enemy Studies: The Research Agenda of Exploring Israel Studies in the Arab World
Prof. dr. Johannes Becke – Center for Jewish Studies Heidelberg
12/05 Naakt, vernederd en net niet (ter)neergeslagen: De stad Nineveh in de Hebreeuwse Bijbel
Dr. Karolien Vermeulen – IJS, UAntwerpen
19/05 The Anxiety of Appropriation: Jewish Literature and History
Prof. dr. Bryan Cheyette – University of Reading
__________________________________
BERICHTEN van de ANTWERPSE CONTACTGROEP
– jan.-feb.-maart 2016 - blad 6
MATERIAAL
Tenachon Bij de vroegere Folkertsma Stichting voor Talmudica, nu PaRDeS, verschijnt een nieuwe reeks,
met verwijzingen naar de westerse cultuur. Geen tijdschriftformaat meer op A4, maar kleurrijke brochures,
op 32 tot 52 bladzijden. Het eerste nummer ging over ‘Schepping en menselijke identiteit’, 2 over ‘Satan en
het kwaad’, 3 ‘Sabbat –een uitdaging voor de mens’, 4 ‘Goddelijke identiteit: Stem of Beeld?’, 5‘Fanatisme:
hart en verharding’, 6 ‘Grenzeloos vertrouwen, in het voetspoor van Abraham’ , 7 ‘Uitverkoren?’, 8 ‘Offer:
achterhaald of actueel?’ , 9 ‘geboden: gebonden vrijheid’, 10 ‘Yehuda Aschkenasy, een rabbijn met lev’ , 11
‘Kidoesj Hasjeem, martelaarschap’, 12 ‘de lijdende knecht’, 13 ‘Ballingschap en terugkeer’, 14 ‘Oud en
Nieuw Verbond’, 15 ‘Particulier of universeel’, 16 ‘Leren’, 17: ‘En er komen betere tijden’, 18: ‘Openheid’
o.a. over privacy en klokkenluiders , 19: ‘Samenleven’, 20: ‘Wonderen en Magie’ , 21: ‘Vriendschap’ , 22:
‘Gastvrijheid’ , 23: ‘Wij – individu en gemeenschap’, 24: ‘Geweld’, 25: ‘Keuzestress’ en nu deel 26:
‘Seksualiteit’ en deel 27: ‘Waarheid en werkelijkheid’. Telkens wordt naast het hoofdstuk ook literatuur
aangegeven om verder te lezen. De abonnementsprijs is € 52,95 per jaar met 5 deeltjes per jaar. Los
nummer € 12,50. Bankgegevens: IBAN: NL37 INGB 0000 1793 86, BIC INGB NL2A . Bezoekadres van de
Stichting Pardes en de bibliotheek : Claude Debussylaan 2-8, NL-1082 MD Amsterdam (van maandag t/m
vrijdag) en het postadres: Stichting Pardes, Postbus 325, NL-4200 AH GORINCHEM; tel. : 00.31.183.645006;
mail : [email protected] , en site: www.stichtingpardes.nl .
Hebreeuws lezen
Er is aan de Tilburg School of Catholic Theology een mogelijkheid gecreëerd om
dagelijks een vers uit de Hebreeuwse bijbel mee te lezen. Een manier meer om stap voor stap het
Hebreeuws te onderhouden/op te frissen en zo rechtsreeks in contact te komen met de rijkdom van de
taal. Indien u mee wil doen kan u een mail sturen aan de initiatiefnemer dr. Piet J. van Midden:
[email protected] , en dan krijgt u een mail terug met het Bijbels Hebreeuws Online. Uit te proberen
op https://videocollege.uvt.nl/Mediasite/Play/b9c7ce89d5eb4ac8a71a1a29555caf7a1d . Ongeveer 600
mensen hebben dit reeds ontdekt .
Hieraan is tevens een woordenboek in context toegevoegd met spraakkundige verklaringen voor bepaalde
teksten. Van de opgezochte woorden kan de uitspaak opgevraagd worden. Makkelijk bij een eerste
kennismaking met de taal. Proberen op : https://webapp.fkt.uvt.nl/bho . Deze cursus is gratis.
Als we dan toch met Hebreeuws bezig zijn, kijk dan ook even naar het analytische programma shebanq op
https://shebanq.ancient-data.org/hebrew/text waar u de volledige tekst kunt zien, de uitspraak kunt
controleren en nota’s toevoegen (tip van dr. P. van Midden).
Niets belet natuurlijk om alvast de teksten te horen voordragen in het Hebreeuws op de site
http://www.aoal.org/hebrew_audiobible.htm .
‘Nulla dies sine linea hebraica’, geen dag zonder een regeltje Hebreeuws zei Rosenzweig.
Juifs et Protestants, une Fraternité exigeante
Bij de uitgeverij Olivétan is een bundeling verschenen van verschillende onderwerpen geklasseerd onder de
hoofdingen ‘jalons bibliques’, juifs et chrétiens en dialogue’ , ‘juifs et protestants en France’, en ‘questions
politiques autour de l’Etat d’Israël’. Zoals gebruikelijk worden hier geen meningen opgedrongen maar krijgt
u een breed panorama. Wij komen hier zeker nog op terug. ISBN 978-2-235479-329-6.
L’Esprit du Judaïsme
Onder deze titel verschijnt in februari bij Grasset, Parijs het volgende boek van Bernard-Henry Levy.
Compass-Infodienst.de
Na een lange periode van onderbreking sinds november – te wijten aan een hartinfarct van de
verantwoordelijke – is de dagelijkse Duitse Internet-Newsletter van de Joods-christelijke samenwerking
opnieuw opgestart. Een proefabonnement is gratis, de dieper gravende online-extra’s blijven gratis. Uit te
proberen op www.compass-infodienst.de .
__________________________________
BERICHTEN van de ANTWERPSE CONTACTGROEP
– jan.-feb.-maart 2016 - blad 7
BOEKBESPREKINGEN
Verkoren en veracht
van Antoine Bodar verscheen in 2011 een klein boekje over de
wordingsgeschiedenis van de Concilietekst Nostra Aetate en de verhouding tussen de katholieke kerk en
het jodendom. Bodar is een rooms-katholiek priester die in Nederland op Radio 4 een programma heeft.
Onlangs was hij in Antwerpen voor een voordracht op uitnodiging van de Antwerpse Raad van Kerken.
Op de kaft achteraan vonden we : “Christenen hebben te lange tijd geloofd dat de Joden eens het door God
verkoren volk zijn geweest, maar dat die verkiezing met de komst van Jezus Christus over zou zijn gegaan
op de Christenheid. De Kerk alleen wakker, de Synagoge stekeblind – niet in staat de ogen te openen naar
de Messias die niet nog moet komen maar die gekomen is. Uitverkorenheid door God verkeerde onder
mensen in het tegendeel en leidde tot verachting, die zich vele eeuwen op allerlei wijzen heeft geuit.
Ontwaakt uit de verschrikkingen van toen zoekt de kerk nu verbondenheid met het Jodendom.
Toch blijven Christenen de Bijbel op eigen wijze lezen en begrijpen, zoals Joden dat doen op hun eigen
wijze. Maar dat onderscheid kan geen verwijdering betekenen, maar verbondenheid.”
Gedeeltes van preken (van Augustinus bvb.) worden geciteerd, de ontmoeting van Jules Isaac met Paus
Johannes XXIII in 1960, maar de deur van dit makkelijk , dun boekje wordt geopend met Abel Herzberg. We
volgen het tot stand komen van Nostra Aetate en het touwtrekken achter de schermen. Bodar eindigt met
het gebed dat Paus Johannes Paulus II in 2000 in een voeg van de Klaagmuur stak.
Antoine Bodar: Verkoren en veracht, uitg. Balans, Amsterdam 2011 , ISBN: 978 94 600 3375 9
DR
__________________________________
MEDEDELINGEN
Krachtig 'neen' van Poolse bisschoppen tegen antisemitisme
De Poolse bisschoppen nemen naar aanleiding van de 50ste verjaardag van 'Nostra Aetate' een krachtig
standpunt in tegen het antisemitisme. In een opmerkelijke pastorale brief bestempelen zij antisemitisme en
anti-judaïsme als "zonden tegen de liefde voor de naaste." Dialoog met het jodendom mag nooit als hobby
worden beschouwd, maar moet een vast onderdeel zijn van de pastorale inzet van de katholieke Kerk.
De Poolse Opperrabbijn Michael Schudrich bestempelt de verklaring van de Poolse bisschoppen in de krant
'The Jerusalem Post' als 'baanbrekend' en 'historisch'. Volgens hem beperkt de draagwijdte zich niet tot
Polen. "Wij hopen dat deze morele stem van de Poolse bisschoppen tot ver buiten de landsgrenzen
weerklank kan vinden." (Kerknet)
De Europese commissie wil antisemitisme en islamofobie tegengaan
Vicevoorzitter Frans Timmermans heeft hiervoor twee coördinatoren aangesteld binnen het dagelijks
bestuur van de Europese unie: mevr. Katharina von Schnurbein als coördinator om antisemitisme tegen te
gaan en dhr. David Friggieri als coördinator in de strijd tegen islamofobie.
Het "eeuwenoude monster" antisemitisme steekt de afgelopen jaren weer de kop op, aldus Timmermans.
Islamofobie is een recenter verschijnsel, maar heeft ook een "verwoestend" effect. Volgens Timmermans
zijn mensen geneigd in crisistijd op zoek te gaan naar een zondebok.
De coördinatoren krijgen de opdracht te zoeken naar manieren om discriminatie op grond van religie te
bestrijden. Zie verder op http://ec.europa.eu/justice/events/colloquium-fundamental-rights2015/index_en.htm , en http://ec.europa.eu/justice/newsroom/fundamental-rights/news/151201_en.htm
De levensbeschouwelijke omroepen worden vanaf januari 2016 geschrapt in België en in Nederland. In
Nederland echter heeft de Joodse Omroep een plaats gekregen in de eigen zendtijd van de Evangelische
Omroep.
BERICHTEN van de ANTWERPSE CONTACTGROEP
– jan.-feb.-maart 2016 - blad 8
Nieuw tweetalig interreligieus magazine in Brussel
In Brussel werd in december het nieuwe tweetalige interreligieuze magazine
'Glimp/Lueurs' voorgesteld. De publicatie is mogelijk dankzij de samenwerking van
de afgevaardigden van negen verschillende godsdiensten. Het magazine kadert in
de interreligieuze en levensbeschouwelijke dialoog die de staatssecretaris startte in
de herfst van 2014 en biedt informatie over de verschillende christelijke kerken, het
Jodendom en de islam. Met het nieuwe tijdschrift hoopt staatssecretaris Debaets
vooral jongeren te bereiken. Daarom is er gekozen voor "vlotte, toegankelijke
teksten en sprekende foto's."
Glimp (Lueurs in het Frans) zal op een oplage van 100.000 exemplaren verspreid
worden via enkele Brusselse media, de jeugdhuizen, cultuurcentra, bibliotheken, enzovoort. Bianca
Debaets: “Zeker in turbulente tijden – ik denk onder andere aan de aanslagen in Parijs en Beirut en het
stijgend aantal gevallen van antisemitisme en islamofobie – moeten we goed communiceren en aan het
zelfde zeel trekken". "Vandaag tonen we met enige trots dat Brussel verenigd is, over
levensbeschouwingen en religies heen, en dat we samen strijden tegen extremisme en voor meer empathie
en verdraagzaamheid.”
__________________________________
Er verschenen BELANGRIJKE TEKSTEN voor het Joods-christelijk gesprek in synagoge en kerk (zie p. 1)
------------------------------------a) de Joodse verklaring “Déclaration pour le Jubilé de Fraternité à venir” (23 november 2015)
(http://www.zenit.org/fr/articles/declaration-pour-le-jubile-de-fraternite-a-venir)
Hierin verheugen personaliteiten uit het Franse Jodendom (J.-F. Bensahel, rabbijn Ph. Haddad, rabbijn R.
Krygier, R. Marciano, F. Rausky) zich met het jubileum van 50 jaar Nostra Aetate, die een periode heeft
ingeluid van toenadering , maar die nu ook het begin moet zijn van een nieuwe uitdaging.
Er werd na NA terug aangeknoopt bij de bronnen en met de Joodse waarden zoals die bij Jezus en de
apostelen gevonden worden. Het Joodse volk is niet meer verantwoordelijk voor de dood van Jezus, het
christelijk geloof maakt het verbond niet ongedaan tussen God en het Joodse volk; het antijudaïsme die
maar al te vaak geleid heeft tot antisemitisme wordt een zonde genoemd, het Joodse volk is niet langer
verbannen en de staat Israël is erkend door het Vaticaan. Deze omdenking aan christelijke kant getuigt van
de wil om zich in vraag te durven stellen. Het rabbijnse Jodendom en het christendom van de concilies
hebben zich in het verleden tegenover elkaar opgesteld. De Joden hebben door de vervolgingen een zware
prijs moeten betalen. Die 20 eeuwen hebben het essentiële doen vergeten dat wij complementair zijn. Wij
hebben eenzelfde horizon, een universele broederschap rond Eén en Enige God. Joden werken daaraan om
via de studie van de thora, de praktijk van de mitsvot (geboden) de harten en de geesten te veranderen. U
christenen werkt daaraan door het Woord die u dat supplement geeft om harten en geesten hoger te
richten.
Het Jubeljaar dat zich voor ons opent, roept ons samen op om dit broederschap en deze ethiek te
actualiseren. Wij moeten leren afstand nemen van de vooroordelen uit het verleden en beter luisteren
naar wat onze godsdiensten zeggen over zichzelf.
De verwantschap tussen Joden en christenen is een eerste stap en een uitnodiging aan alle godsdiensten
om de dialoog aan te gaan ten bate van een vredevolle mensheid. (vert.DR)
b) de verklaring van orthodoxe rabbijnen over het christendom (3 december 2015)
“To Do the Will of Our Father in Heaven, Toward a Partnership between Jews and Christians”
(http://cjcuc.com/site/2015/12/03/orthodox-rabbinic-statement-on-christianity/ )
In 7 punten wordt hier het gunstige moment aangestreept: wij willen de wil van de Vader doen door de
hand van onze christelijke broeders en zusters aan te nemen. Joden en christenen moeten als partners
samenwerken om de morele uitdagingen van onze tijd samen aan te gaan.
BERICHTEN van de ANTWERPSE CONTACTGROEP
– jan.-feb.-maart 2016 - blad 9
- Terugkijkend op de periode van na de Sjoa werd hebben we de kans gemist om een weerstand op te
bouwen tegen het antisemitisme
- We erkennen dat sinds het Tweede Vaticaans Concilie de officiële leer van de Katholieke Kerk
fundamenteel en onherroepelijk veranderd is . NA en de latere kerkdocumenten hebben geleid tot een
verwerping van het antisemitisme, de bevestiging van het eeuwige verbond tussen God en het Joodse volk,
de verwerping van het idee van de godsmoord en het onderlijnen van de unieke band tussen de kerk en
het Joodse volk. De Joden werden “onze oudere broers” genoemd door Paus Johannes Paulus II en “onze
Vaders in het geloof” door Paus Benedictus XVI. Joden van vandaag hebben oprechte liefde en respect
ervaren van veel christenen in meetings rond dialoog en conferenties.
- In het spoor van Maïmonides en Jehuda Halevi erkennen wij dat het christendom de wil van de Vader was
als een gift voor de volkeren. In het onderscheid tussen Joden en christenen, wilde God een verschil tussen
partners met een andere theologie en niet tussen vijanden. Rabbi Jacob Emden schreef dat Jezus een
dubbel voordeel bracht in de wereld, hij maakte de Thora van Mozes sterker, waarvan hij niets afdeed, en
anderzijds reageerde hij tegen de afgoden van de volkeren en wees op de 7 geboden van Noach, zodat zij
niet zouden leven als de dieren. Rabbi Samson Raphaël Hirsch leerde ons dat christenen de Joodse bijbel
van het oude testament aanvaard hebben als goddelijke openbaring.
Nu de Katholieke Kerk het eeuwig verbond tussen God en het Joodse volk onderstreept heeft, kunnen wij
Joden de blijvende inbreng erkennen in het heil van de wereld, zonder gevaar dat hier een missionaire
bedoeling achter schuilgaat. Wij zijn partners om de essentiële morele waarden uit te dragen ten bate van
het overleven van de mensheid. Niemand van ons kan Gods bedoeling alleen verwezenlijken in deze
wereld.
- Beide, Joden en christenen hebben de taak om de wereld te vervolmaken onder Gods almacht. Aan het
eind van de 19de eeuw zei Rabbi Naftali Zvi Berliner dat Joden en christenen voorbestemd waren om
partners te zijn: “als in de toekomst de kinderen van Ezau zo bewogen worden om het volk Israël te
erkennen, dan zullen ook wij erkennen dat Ezau onze broeder is”.
- Wij Joden en christenen hebben meer gemeenschappelijk dan wat ons verdeelt: het ethisch
monotheïsme van Abraham, het verbond met één schepper van hemel en aarde, de Joodse heilige
schriften, het geloof in een bindende traditie, de waarde van leven, familie, de barmhartige
rechtvaardigheid, absolute vrijheid, universele liefde en wereldvrede.
- Ons partnerschap vaagt op geen enkele wijze de verschillen weg tussen onze twee gemeenschappen en
godsdiensten. Wij geloven dat God veel boodschappers gebruikt om Zijn waarheid te brengen.
- Als beelddragers van God moeten Joden en christenen modellen aanreiken van dienstbetoon, liefde en
heiligheid. Wij zijn allen geschapen naar Gods beeld en Joden en christenen zijn geroepen om een actieve
rol te spelen in de redding van de wereld.
Volgen daarna bij de ondertekenaars een lange lijst van alvast 54 rabbijnen Israël, de Verenigde Staten,
verschillende Europese landen, enz.
c) de aangekondigde Vaticaanse tekst "The Gifts and the Calling of God are irrevocable" (Rom 11:29): a
reflection on theological questions pertaining to catholic–jewish relations on the occasion of the 50th
anniversary of "Nostra Aetate" (no.4) (10 december 2015) is te vinden in het Engels op:
http://www.vatican.va/roman_curia/pontifical_councils/chrstuni/relations-jewsdocs/rc_pc_chrstuni_doc_20151210_ebraismo-nostra-aetate_en.html (ook beschikbaar in het Frans,
Duits, Italiaans, Hebreeuws en Spaans).
Deze lange tekst (17 blzn.) is ook opgebouwd rond 7 punten:
- een korte geschiedenis van de impact van ‘Nostra Aetate (§ 4) over de laatste 50 jaar
- de speciale plaats in de theologie van de Joods-christelijke dialoog
- de openbaring in de geschiedenis als ‘Woord van God’ in Jodendom en christendom
- het verband tussen Oud en Nieuw Testament en oud en nieuw verbond
- de universaliteit van het heil in Jezus Christus en Gods blijvend verbond met Israël
- de roeping van de kerk om te evangeliseren in relatie met het Jodendom
- het doel van de dialoog met het Jodendom
BERICHTEN van de ANTWERPSE CONTACTGROEP
– jan.-feb.-maart 2016 - blad 10
Op deze tekst moeten wij later nog eens terugkomen, de grote punten zijn ondertussen aangegeven.
Daarbij moet ook gewezen worden op het bezoek van de Paus op de katholieke Dag van het Jodendom van
17 januari (dag voor het begin van de Bidweek voor de Eenheid van de christenen!) : een duidelijke stap
naar een regelmatig contact tussen de verschillende leden van één familie.
Dat deze drie teksten heel wat bijval en kritiek kregen van verschillende kanten hoeft geen betoog. We
zitten blijkbaar op een keerpunt in de onderlinge relaties en het raakt ons diep.
DR
__________________________________
SINDS MOZES OP DE SINAI
de joodse traditie
in het heilige land.
15 — Rabbi José haGelili, de Galileeër (ca. 110).
Rabbi José genaamd ha-Gelili, wat men kan vertalen met ‘de Galileeër’, is zoals zijn naam het zegt
afkomstig uit Galilea. Men weet echter niet uit welke locatie. Een enkeling meent evenwel dat Galil de
naam is van een dorp in het uiterste NNW van Galilea. De naam zou dan slaan op dat dorp. Hoe dan ook,
deze rabbijn verschijnt veel te Javnè om er deel te nemen aan de debatten van het sanhedrin. Merkwaardig
is dat hij in het geheel niet genoemd wordt in de traktaten mAvot en mEdujot die zich met de rabbijnse
overlevering bezig houden. In de oude halachische literatuur komt zijn naam vrij veel voor: Misjna, Tosefta,
Mechilta, Sifra, Sifre. De bijzondere aandacht van deze rabbi gaat uit naar de offers en de Tempeldienst, die
sinds 70 tot het verleden behoren.
Twee tradities verduidelijken mooi het gezegde. De eerste speelt zich af ‘voor de Wijzen in de
wijngaard te Javnè’ een klassieke uitdrukking. Men bedoelt ermee een officiële samenkomst van het
sanhedrin te Javnè, waarbij het woord wijngaard een plastisch beeld is voor de vergadering. Daar is de
vraag aan de orde: hoe lang mag men het vlees van het offer van een eerstgeboren dier eten (zie Numeri
18,15-18)? In de academie treden in volgorde op: rabbi Tarfon, zijn studenten, rabbi José de Galileeër, rabbi
Aqiba. Rabbi Tarfon en rabbi Aqiba antwoorden op de vraag ‘twee dagen en één nacht’, maar rabbi José de
Galileeër stelt ‘één dag en één nacht’. Het wordt een schitterende discussie waarbij Tarfon uit het zadel
wordt gelicht en Aqiba hem te hulp moet komen om uiteindelijk het pleit te winnen. José wordt getekend
BERICHTEN van de ANTWERPSE CONTACTGROEP
– jan.-feb.-maart 2016 - blad 11
als de student (aangesproken als ‘mijn zoon’) en de twee anderen als de leermeesters (aangesproken als
‘rabbi’). De tekst preciseert nog ‘rabbi José haGelili was daar, toen hij in het begin kwam om de Wijzen te
dienen’. Hij was pas als student naar Javnè gekomen en leefde – zoals gebruikelijk – als helper tussen de
rabbijnen. Reeds toen bleek zijn buitengewone scherpzinnigheid (Sifre bij Numeri 18,18 §118).
De tweede traditie handelt over een vergadering van het grote sanhedrin te Lod, waarschijnlijk in
de tijd dat rabbi Tarfon, die daar woonde, nasi ad interim was. Aan de orde is het volgende probleem: een
koe heeft reinigingswater (het water gemaakt met de as van de rode koe Numeri 19,9), dat ritueel onrein
is, gedronken. Binnen de 24 uur wordt zij geslacht, hoe is dat vlees dan? Rabbi José de Galileeër verklaart
het rein en rabbi Aqiba verklaart het onrein. Deze hoofdopponenten in het debat worden bijgestaan door
collega’s. In een eerste fase haalt rabbi Aqiba het, maar later wordt het debat opnieuw geopend en
stemmen 32 Oudsten, met het gevolg dat rabbi José de Galileeër de zaak definitief wint (tMiqwaot 7,11).
Uniek in de verhalen over de rabbijnen is de geschiedenis van de echtscheiding van rabbi José
haGelili. In het volkse Aramees klinkt het dat hij een onmogelijke vrouw getrouwd had. Rabbi Elazar ben
Azarja raadt hem aan te scheiden, maar hij antwoordt dat hij geen geld heeft om de ketuba (de som
voorzien in het huwelijkscontract die aan de vrouw uitbetaald moet worden bij scheiding) uit te betalen.
Zijn collega schenkt hem de som en rabbi José de Galieeër stuurt zijn vrouw daarmee weg. Daarop huwt zij
een man die later blind wordt en in uiterste armoede vervalt. Zij wordt op die manier gedwongen hem in
de stad rond te leiden, zodat hij kan bedelen om daarvan samen te overleven. Rabbi José haGelili hoort hen
eens ruzie maken op straat en is zo getroffen dat hij hen onderdak geeft in een van zijn huizen en hen van
voedsel voorziet zolang zij leven (jKetubot 11,3 34b onder).
In de context van de volgende passage zijn verschillende uitspraken van rabbi José de Galileeër te
vinden. Zij handelen zowel over de vrede in oorlogstijd – was hij misschien tegen de Bar Kochba opstand? –
als over de vrede aan het einde der tijden. Bij dit laatste blijkt dat hij de vreugdebode uit het boek Jesaja
beschouwde als de Messias met zijn goede boodschap.
Rabbi José haGelili zegt: Groot is de vrede, want op het ogenblik dat de Koning Messias zich
openbaren zal aan Israël, zal hij beginnen met niets anders dan met vrede, want er is gezegd:
(Jesaja 52,7) Hoe lieflijk zijn op de bergen de voeten van de vreugdebode die vrede aankondigt.
(Dèrèk Erèts Zuta, pèrèk hasjalom 13)
Gerard F. WILLEMS
P.S. Dit verhaal kan men uitvoeriger, samen met veel andere dingen, vinden in het boek van de auteur van
dit artikel getiteld ‘Oog in oog met het vroegrabbijnse Jodendom’ uitgegeven bij Altiora Averbode 2014
(ISBN 978-90-317-3844-1 / 416 p. / € 29,90).