Fundamenten van taal ”Steiger”

MEERTALIGHEID: EEN TROEF!
{
MARS Studiedag
VAC Gent
19 oktober 2016
Oefening:
mijn gevoelens over taal!
•
Wat roept een bepaalde taal bij jou op?
•
Welke invloed heeft ze op jou?
•
Hecht je er een emotionele waarde aan?
•
Situeer jouw taal op je hoofd – je hart – je handen en motiveer
je keuze!
Definitie meertaligheid?
Een meertalig persoon is iemand die twee of
meerdere talen begrijpt en (regelmatig) gebruikt
(VDB).

alle talen hoeven niet even sterk verworven
te zijn!
Meertaligheid in de wereldcontext!
•
Rond 7000 talen (O n z e T a a l NL 2 0 1 0 • 9)
•
70 à 80% van de wereldbevolking is meertalig!
•
Slechts 25% van alle landen (200)
op de wereld erkent meer dan één officiële taal
(Tucker, 1998)
•
De meeste leerlingen in de wereld volgen
les in een andere taal dan hun thuistaal.
Meertaligheid in Vlaanderen?
23,9% van de kinderen spreekt thuis een andere
thuistaal dan het Nederlands (cijfers Kind & Gezin).
Twee gezichten van meertaligheid!
ENGELS
WIT
Goede meertaligheid
Standaardtaal
MAROKKAANS
ZWART
Slechte meertaligheid
Tussentaal
Bron: Koen Van Gorp: ‘Kleine kinderen, grote kansen’, ppt, 29.11.2013 .
Wetenschappelijk kader:
Taalontwikkeling
•
Alle kinderen beschikken over een
“aangeboren vermogen” om een of
meerdere talen te leren.
1. Voortalige fase:
0 tot 1 jaar
2. Vroegtalige fase:
1 tot 2,5 jaar
EENTALIGE
ONTWIKKELING
3. Differentiatiefase:
2,5 tot 5 jaar
4. Voltooiingsfase:
vanaf 5 jaar
Meertalige ontwikkeling
•
Simultaan:

•
Doorlopen de 4 ontwikkelingsfases in elke taal apart van
elkaar.
Successief:

Eerste taal ontwikkelt volgens de 4 fases

Bij het ontwikkelen van de tweede taal worden de eerste
fases overgeslagen
=> wordt verder opgebouwd op de taal die ze al
kennen/moedertaal.
Fundamenten van taal
”Steiger”-hypothese van Cummins!
Boven water:
Talen die we kennen
Onder water:
Gemeenschappelijke basis met
hetzelfde mentale systeem
 Er worden taalstructuren van de ene taal naar de andere overgedragen.
 Eerste taal (moedertaal) speelt een bijzonder grote rol! =>Transfer
Wetenschappelijk onderzoek
(Thuistaalproject Gent)
Nulmeting:
Sterk verband tussen
goede ontwikkeling
thuistaal en
Nederlands
Eindmeting:
Wordt bevestigd in
resultaten begrijpend
lezen
Kenmerken meertalige ontwikkeling
• Tempo!
• De stille periode! => ontcijfering!
• Vermenging van talen!
 interferentiefouten - codeswitching, bv. ‘mama morgen komt’
 telegramstijl, vb. ‘ik toilet’
Normale verschijnselen die spontaan zullen verdwijnen!
Tijd en ruimte geven!
 Niet forceren, blijven praten
 Positief feedback - fouten verbeteren door correcte vorm te
herhalen
 Niet te snel conclusie trekken!
Factoren die de (tweede)taalverwerving
beïnvloeden!
Persoonlijke factoren:
 leeftijd, karakter, taalaanleg, vermogen…
Omgevingsfactoren:
 veiligheid, motivatie, interactie…
Taal op school bij meertalige kinderen
•
Van contextgebonden alledaagse
taalverwerving:
2 jaar intensief en regelmatig contact nodig!
•
Naar gedecontextualiseerde, complexe
schoolse taalverwerving:
5 à 9 jaar nodig!

(Oefening % woordenschat)
Thuistaal  schooltaal!
Sommige kinderen ervaren een kloof tussen thuistaal
en schooltaal.
 kinderen met een lage socio-economische status =>
gemiste kansen
 kinderen die thuis enkel tussentaal/dialect
gebruiken
 anderstalige kinderen => gemiste kansen ook tot
transfer moedertaal
 schoolse taalvaardigheid Nederlands = de eerste
vorm van meertaligheid!
•
Wetenschappelijk onderzoek
THUISTAALPROJECT GENT (2008-2012)
VALIDIV (2012-2015)
Thuistaal een positieve plaats geven:

is niet nadelig voor schooltaal NL

heeft vooral impact op zelfvertrouwen van leerlingen

heeft een positieve impact op attitudes t.o.v. meertaligheid bij
leerkrachten: bewustwording, waardering, zoekende houding...
Doel: positief omgaan met thuistaal
Ontwikkelen van een positieve taalattitude t.a.v. alle talen
én een positieve invloed op het welbevinden van alle
kinderen.
Het gaat over:
●
Positief beeld
●
Thuistaal als didactisch kapitaal, als steiger!
PEDAGOGISCH KADER:
‘Positief omgaan met de thuistaal
binnen een krachtige leeromgeving’
Thuistaal als
sociaalemotioneel
factor
Talensensibilisering
4 pijlers
Thuistaal als
steiger
Thuistaal als
communicatie
met ouders
Kijkwijzer thuistaal!
Thuistaal als sociaal-emotionele factor
Welkom in de thuistaal
Troostwoorden in verschillende talen
Meertalige boeken
Activiteiten die aansluiten bij de leefwereld van de kinderen
Thuistaal als sociaal-emotionele factor
Filmpje:
 mijn talen en ik - lager
Thuistaal als steiger bij het leren
Woordenboeken in de klas
Coöperatieve werkvormen
Pre-teaching in de thuistaal
Ondersteuning door
native speakers
Kinderen als expert in de eigen taal
Meertalige materialen in de klas
Themawoorden in de thuistaal
Themawoorden in verschillende talen!
Geen uitsluiting – taalafspraken!
5 ‘goede manieren’ als mensen
verschillende talen spreken:
1. Praten met elkaar, hou het gezellig!
 positief taalgebruik!
2. Welke taal je ook spreekt, iedereen hoort
erbij!
 gemeenschappelijke taal, geen uitsluiting!
3. Mijn thuistaal kan me helpen bij het
leren van de schooltaal!
 thuistaal als trapje
4. Ik voel me fijn als mijn thuistaal er mag
zijn!
 gezonde persoonlijkheidsontwikkeling
5. Ik wil weten wie je bent!
 positieve taalattitude
Thuistaal als steiger bij het leren
Filmpje:
 De woordenboom – kleuter
 Meester Bart 2 (buddy).mp4
Talensensibilisering
(Taal)spelletjes in verschillende talen
Muziek en dans in verschillende talen
Gedichten in verschillende talen
Talensensibilisering
Filmpje:
 Talige diversiteit zichtbaar maken Rarara – lager
Thuistaal als communicatie met ouders
Informatie versterken
Talige expertise van ouders benutten
Thuistaal als communicatie met ouders
Ouders versterken in hun rol als opvoeder
Thuistaal als communicatie met ouders
Filmpje:
 Meertalig koken - lager
Basisvoorwaarden tot succes!
Op klasniveau:
•
Gevoel van urgentie!
•
Omgaan met gevoel van controleverlies en kliekjesvorming
•
Een krachtige leeromgeving als voedingsbodem!
=> Bewust zijn van je eigen referentiekader rond (taal)diversiteit!
=> Positieve houding thuistaal en cultuur! => respect en als rijkdom zien!
=> (Talige) achtergrond van kinderen goed kennen
=> Bewust zijn van tweedetaalverwervingsprosessen => je aanpak/ aanbod
hierop afstemmen
Leerkracht maakt het verschil!
Basisvoorwaarden tot succes!
Schoolniveau:
•
Gevoel van urgentie bij minstens 2/3 team!
•
Gedragen visie
•
Procesbewaking/ondersteuning:
 Leiderschap/directie als sleutelrol
 Professionalisering
 Samenwerking en overleg
•
Geïntegreerde aanpak
 Open meertalig beleid => Taaldiversiteit als didactisch kapitaal!
 Taal op alle domeinen
 Evalueren en verankeren
 Ook rollen ouders waarderen
www.metrotaal.be
http://www.taalbeleid.org/index.php?idMenu=45
Getuigenis directie Werk maken van een talenbeleid.wmv
Basisvoorwaarden tot succes!
Schoolniveau:
• Krachtig zorgbeleid

Proces tweedetaalverwerving

(Taal)achtergrondinformatie bij de inschrijving
=> anamnese meertalige kinderen

Ondersteuning op maat
=> taalanalisten
http://www.code.thomasmore.be/node/771
http://www.foyer.be/IMG/pdf/folder_taalanalist.pdf
Bedankt voor je aandacht!
Vragen?
[email protected]