een situatie in kaart gebracht: het ecogram

EEN SITUATIE IN KAART GEBRACHT: HET ECOGRAM
Een ecogram is een eenvoudige simulatie of visuele voorstelling die ontwikkeld is om het sociale netwerk van
een cliënt(systeem) in kaart te brengen.
Onder sociaal netwerk of relatienetwerk kunnen we verstaan:
"De groep mensen met wie iemand ten minste het afgelopen jaar min of meer duurzame banden
onderhoudt voor de vervulling van de noodzakelijke levensbehoeften" (ERICKSON, 1976)”.
Het gaat dus om directe, persoonlijke, min of meer duurzame, en betekenisvolle contacten of banden die mensen
onderhouden met hun omgeving. We kunnen dat beschouwen als het sociaal kapitaal waarover iemand
beschikt.
Een sociaal netwerk vervult een drietal belangrijke functies:
Vooreerst is er een informatieve functie: mensen leren van elkaar wat ze succesvol hebben aangepakt en
voorzien aldus in een vorm van natural support. We onderscheiden ook een ontladende functie. Bij iemand je
emoties kwijt kunnen heeft een bevrijdend effect. Soms is er ook een feedbackfunctie. We krijgen van anderen
corrigerende reacties, zodat we nieuwe wegen ontdekken om uit de problemen te geraken.
PARRY onderscheidt volgende 4 functionele eigenschappen van steun:
E = emotionele steun (waardering, ondersteuning, affectie, acceptatie, bezorgdheid, achting, vertrouwen, begrip
en sympathie)
Vb. Waar gaat iemand vertrouwelijke en intieme aangelegenheden bespreken?
Waar gaat iemand 'stoom afblazen', en troost zoeken in crisissituaties?
P = instrumentele steun (praktische en materiële hulp)
Vb. Wie schakelt men in voor kinderoppas, financiële steun, vervoer, het verrichten van klusjes en
karweien...enz.
G = gezelschap (aanwezigheid en aansluiting schept veiligheid)
Vb. Waar gaat iemand voor de gezelligheid mensen opzoeken (buurthuis, speelplein, café, bioscoop...)
A = advies en informatie
Vb. Waar gaat men raad vragen voor het nemen van moeilijke beslissingen?
Daarnaast vertoont een sociaal netwerk volgende structurele eigenschappen:
1.
OMVANG : Hoe groot (omvangrijk) is het netwerk? het totaal aantal mensen met wie contact bestaat. (Zo kan
een netwerk onbestaande, ingekrompen of uitgebreid zijn)
2.
DIFFERENTIATIE (verscheidenheid): de variatie van netwerkleden in leeftijd, geslacht, cultuur/etniciteit sociale
klasse, burgerlijke staat, opleiding, scholing en beroep...(een netwerk kan homogeen zijn of heterogeen).
3.
DENSITEIT: dichtheid = blijkt o.m. uit de frequentie van het contact, het initiatief (mate van wederkerigheid en
vrijwilligheid) + kwaliteit = gewicht en intensiteit van de (wederzijdse) betrokkenheid.
4.
BEREIKBAARHEID: de geografische & ruimtelijke afstand tussen de cliënt en netwerkleden. De wijze waarop
die afstand overbrugd wordt bepaalt ook de inzetbaarheid (vb. gebruik van GSM).
5.
STABILITEIT: een sociaal netwerk schept een relatief duurzame of eerder wankele en labiele vorm van sociale
bescherming.
Hoe tekenen we een ecogram?
Vanuit de cliënt in het middelpunt worden eerst zijn relaties getekend met belangrijke sleutelfiguren en
collateralen:
We gebruiken volgende symbolen:
Voor Personen en Relaties
Man
Vrouw
Sterk Ondersteunend
Zwak ondersteunend
Wederzijds ondersteunend
Stressvolle relaties
Neutrale relaties
(Vb: “ik geen geen contact met..
-
Gebruik eventueel kleuren of letters (PAGE) om de functie van de steun aan te geven.
Werk ook met de dimensie ‘afstand’ en cluster bepaalde subsystemen.
Een persoonlijke relatiekaart kan men nu structureel en functioneel analyseren aan de hand van voornoemde
kenmerken.
De analyse van genoemde structurele en functionele eigenschappen van een netwerk kan een beeld geven van
de kwetsbaarheid, draagkracht of sociale inpassing (integratie) van een cliënt(systeem). Tegenover sociale
integratie staan sociaal isolement en marginalisering.
Een adequaat sociaal netwerk is uitgebalanceerd en verschillende vormen van (compenserende) steun zijn
aanwezig. Verder moet het geborgenheid en bestaanszekerheid bieden, maar ook voldoende open zijn.
Een ecogram heeft altijd een voorlopig karakter en is in de eerste plaats een dynamisch instrument om relaties
op een bepaald moment te beschrijven en te analyseren.
Over de relevantie van een ecogram:
"Een belangrijk effect van het maken van een ecogram is dat, naast een overzicht van de bestaande
hulp- en spanningsbronnen, ook potentieel te mobiliseren hulpbronnen zichtbaar worden. Hierdoor
ontstaat niet alleen een goed en dynamisch beeld van de verhouding tussen draaglast en draagkracht
van het cliëntsysteem, de geschetste relaties laten ook duidelijk zien waar het groeipotentieel binnen dit
netwerk te vinden is. Bovendien kan gemakkelijker vanaf de start van de hulpverlening een te sterke
nadruk op de relatie maatschappelijk werker-cliënt worden voorkomen. In het ecogram is de relatie
tussen de maatschappelijk werker en het cliëntsysteem immers slechts een van de (vele) relaties die
het cliëntsysteem met anderen onderhoudt. (1)
Door het uittekenen van het relationele netwerk wordt (ook voor de cliënt) duidelijker hoeveel, en welke sociale
steun mensen (al of niét) ontvangen en wat de invloed daarvan is op hun beleving en gedragingen. Bovendien is
die ondersteuning vaak alleen maar potentieel aanwezig, niet direct zichtbaar en niet operationeel. Aan de
hulpverlener om (sàmen mét de cliënt) uit te zoeken welke mogelijkheden in het sociale netwerk besloten liggen.
In het geval van Chadidja
Verstoorde relatie met haar schoonouders, ex-man. Sterke relatie met haar kinderen, vriendinnen,
schoolkinderen, docente Nederlands, BJA en AMW.