Een leven lang muziek

Een leven lang muziek
Over het plezier en de voordelen van een leven
lang muziek
Overzicht
Inleiding: piano + psychologie



De rol van de docent
Muziek in de verschillende levensfases
De effecten van het bespelen van een
instrument
De rol van de docent
Een aantal principes
 Leren moet iemand zelf doen → motivatie
 Verschillende manieren van leren




Inhoud + leerprocessen
Leerling-gestuurd versus docent-gestuurd
Pygmalioneffect → projectie
Relatie onderdeel van leerproces
Onderzoek Hallam naar aspecten van
motivatie



Onderzoek Hallam → aspecten van motivatie
3352 amateurmusici reageren op stellingen
Aantal motivatie-factoren uitgezet tegen
niveau leerling
Support and social affirmation by
level of expertise
Social life and enjoyment of musical
activities by level of expertise
Enjoyment of performing by level
of expertise
Self-belief in musical ability by
level of expertise
Enjoyment of playing, lessons and
practice by level of expertise
Rol van de docent
Vraag
 Neem even tijd om terug te denken aan uw
eerste pianoleraar.




Hoe oud was u?
Wat deed u in de lessen?
Wat vond u leuk, wat vond u minder leuk?
Wat maakte dat u hier nu bent?
Bespreek met uw buurmens

Ervaringen?
Onderzoek Davidson (1998)

Onderzoek naar percepties van kinderen van
de eigenschappen van de leraar.

257 kinderen tussen 8 en 18 jaar, ingedeeld
in 5 niveau-groepen.
Onderzoek Davidson
4 vragen
 Hoe evalueren kinderen de persoonlijke en
professionele kenmerken van docenten
 Effect geslacht leerling op perceptie van kenmerken
leraar
 Frequentie van en redenen voor veranderen van
leraar
 Verhouding individuele lessen en groepsles
Onderzoek Davidson
Vraag 1
Kinderen
 Onderscheiden persoonlijke en professionele
kenmerken

Succesvolle leerlingen beschrijven hun eerste
docent als vriendelijker, gezelliger, meer
ontspannen.

In latere fases: respect voor professionele
vaardigheden
Onderzoek Davidson
Vraag 2
Klein effect: jongens beoordelen hun eerste docent als
meer “pushy”.
Vraag 3
Succesvolle kinderen hebben meer verschillende
leraren gehad
Vraag 4
Meer succesvolle leerlingen hadden vaker individuele
lessen
Deel 2: muziek in de verschillende
levensfases

http://www.ted.com/talks/benjamin_zander_o
n_music_and_passion.html
Muziek in de verschillende levensfases
En aantal ontwikkelingen
 Motoriek
 Muzikaliteit
 Denken
 Motivatie
 Puberteit
Muziek in de verschillende levensfases
Motorische ontwikkeling
 van grof naar fijn
 van boven naar beneden en van binnen naar
buiten
 lateralisatie afgerond rond 6 à 7 jaar
(schoolrijpheid)
 groeispurt bij pubers → invloed op motoriek
Muziek in de verschillende levensfases
Ontwikkeling muzikaliteit
 Iedereen is muzikaal (Honing)
 Muzikale luistervaardigheden reeds aanwezig
bij baby’s

Muzi-taal→ infant directed speech

Muziek en beweging onlosmakelijk met elkaar
verbonden

Vroege luisterervaringen van groot belang →
fundament voor later muzikaal gedrag

Gehoor verfijnt: tot op kwart-toon nauwkeurig

Muzikale basis eigen cultuur gelegd rond 8
jaar




ritme
melodie
harmonie
Tot 8 jaar nog heel open ten opzichte van allerlei
soorten muziek, daarna kieskeuriger
Muziek in de verschillende levensfases
Ontwikkeling denken
Grote lijn: van concreet (zintuiglijk) naar
abstract
 Kleuters: magisch denken
 Schoolleeftijd: logisch denken
 Denkcapaciteit neemt in puberteit enorm toe



snelheid
abstractievermogen
Bij ouderen: nieuwe info opnemen kost meer tijd
Muziek in de verschillende levensfases
Ontwikkeling motivatie
 Kleuters zeer gemotiveerd een instrument te
leren bespelen
 Motivatie pubers verandert
 Motivatie volwassenen



persoonlijk
muzikaal
Sociaal
zelfexpressie/invullen vrije tijd
de muziek zelf, het repertoire
samen spelen, vrienden maken,
ergens deel van uit maken.
Muziek in de verschillende levensfases
Puberteit
 Rijping secundaire geslachtskenmerken
 Heftige emoties
 Overgevoeligheid voor afwijzing
 Experimenteren met gedrag
 Relatie met ouders verandert
 Meer risico’s nemen (m.n. in vriendengroep)
 Creativiteit: prefrontale cortex rijpt het laatst
Puberteit
Muziek krijgt een andere betekenis
 Afreageren
 Troost
 Zelfexpressie
 Identiteit
 Vrienden vinden
 Je onderscheiden
Vragen
Ingezonden vragen van
 Ingrid Laninga
 René Maurer
Deel 3: de effecten van muziek maken
Muziek zeer veeleisende activiteit






verwerken van auditieve info
herkennen van emoties
beroep op geheugen
voorstellingsvermogen (deels visueel)
verwachtingen toetsen, plannen, vooruitdenken,
anticiperen
uitvoeren bewegingen
Muziek en het brein


Hersenen hebben een zekere plasticiteit
Langdurige training van (instrumentale)
vaardigheden veroorzaakt veranderingen in
het CZS.

Op jonge leeftijd: veranderingen in hardware


Vb: handgebied in motorcortex vergroot
vanaf 7 jr: veranderingen in software
Muziek en het brein

Pianisten geschikt voor hersenonderzoek




Gebruiken hele brein
Noodzakelijke coördinatie links en rechts
Bewegingen moeten tegelijkertijd vloeiend en
trefzeker zijn
4 ledematen betrokken
Muziek en het brein
Onderzoek Düsseldorf (1995)
 Vergelijking hersenscans van
 Pianostudenten
 medische studenten die nooit een instrument
hadden gespeeld
 omvang kleine hersenen aanzienlijk groter bij
pianostudenten
 direct verband met het aantal uren oefenen.
 voorste deel hersenbalk aanzienlijk dikker bij
pianisten
Muziek en het brein
Onderzoek Karolinska Institutet (2005)
 Verband tussen hoeveelheid uren studie en
groei hersenen



Retrospectief onderzoek bij pianisten
Ppn gemiddeld 32 jaar
Oefenen op jonge leeftijd (voor 12 jr) → invloed
op dikte verbindingsbanen in de hersenen
Effecten instrumentaal onderwijs
Onderzoek Harvard (Schlaug 2009)
 Twee groepen kinderen, leeftijd 5 -7 jaar.
 Groep 1:


Groep 2:


18 kinderen, half uur p.w. individueel les op
muziekinstrument
13 kinderen, geen muziekles
Nulmeting: geen verschillen

Na 29 mnd: hersenbalk dikker bij tweede
groep.


Alleen bij kinderen die 2 uur per week hadden
geoefend.
Bij minder oefenen → geen verschil
Effecten instrumentaal onderwijs
Canada (Schellenberg 2004)
 144 kinderen, 6 jaar.
 Lessen gratis, check motivatie
 4 groepen
 pianoles
 zanglessen
 toneellessen
 controlegroep
 Stijging IQ in alle groepen met gem. 4 IQ punten

Stijging 7 IQ punten bij kinderen die piano- of
zanglessen hadden gevolgd
Daarnaast

Pianoleskinderen: beter emoties destilleren uit
taal (Zowel in Engels als in Tagalog)
Effecten instrumentaal onderwijs
Duitsland (Bastian 2001: Muziek maakt slim)

7 basisscholen in Berlijn, 170 kinderen

5 scholen 4 uur intensief muzieklessen




2 uur alg. muziekles,
1 uur instrument,
1 uur orkest/ensemble
2 scholen 1 u per week muziek (reguliere
curriculum)
Effecten instrumentaal onderwijs
Resultaten
 Op sommige IQ-testen is de intelligentie
gestegen
 Kinderen met concentratieproblemen
hebben baat bij uitgebreide muzieklessen
 Minder afwijzingen in de klas
 In (pre) puberteit: muziek als middel om
onzekerheid en agressie te hanteren
Effecten instrumentaal onderwijs
Groot Brittannië (The power of music:
Hallam 2010)
 Groot overzicht diverse onderzoeken naar:


Effecten instrumentaal onderwijs
Overdracht op andere vaardigheden wanneer
processen vergelijkbaar zijn
Effecten instrumentaal onderwijs
Bespelen instrument positieve invloed op
 taalvaardigheid +leesvaardigheid
 ruimtelijk inzicht +wiskunde
 algemene leerprestaties
 fijne motoriek
 zelfvertrouwen
 sociale vaardigheden
Effecten instrumentaal onderwijs
Positieve invloeden op persoonlijke en
sociale ontwikkelingen van kinderen
alleen als ervaringen positief en belonend
zijn.
Implicaties voor de leraar
Effecten instrumentaal onderwijs
Onderzoek naar effecten van bespelen van een
instrument bij senioren






Gevoelens van verbondenheid met anderen
Gezondheid
Zelfwaardering
Gevoelens van competentie en zelfstandigheid
Het voorkomen van gevoelens van isolatie en
eenzaamheid
Ervaren en uitdrukken van spirituele gevoelens
Effecten instrumentaal onderwijs
Conclusies (Rene Kahn 2011)
 Bij vroeg beginnen met het leren bespelen van een
instrument worden er meer en steviger verbindingen
in de hersenen gevormd.
 Stijging IQ en EQ
 Veel studeren op een instrument kan voor blijvende
veranderingen zorgen in bepaalde (sensomotorische) gebieden in de hersenen.
Effecten instrumentaal onderwijs
Relativering:
 Correlatie is nog geen oorzakelijk verband
 Waarom onderzoeken of muziek invloed heeft op
andere domeinen? Gebeurt niet bij wiskunde bv.
Legitimatie noodzakelijk?
 Van belang bij beoordelen van onderzoeken vorm
muziekonderwijs:



hoe lang les?
welke methode wordt gebruikt?
hoeveel thuis studeren?
Vragen?
[email protected]
Meer lezen?
Rene Kahn
Susan Hallam
Liesbeth van Beemen
Henkjan Honing
Eveline Crone
David Levitin
Gary McPherson
De tien geboden voor het brein
Music psychology in education
Ontwikkelingspsychologie
Iedereen is muzikaal
Het sociale brein van de puber
This is your brain on music
The child as a musician