Studiefiche - studiegids UGent

Studiefiche
Vanaf academiejaar 2015-2016
Farmacognosie en fytochemie (J000398)
Cursusomvang
(nominale waarden; effectieve waarden kunnen verschillen per opleiding)
Studiepunten 4.0
Studietijd 120 u
Contacturen
37.5 u
Aanbodsessies en werkvormen in academiejaar 2016-2017
A (semester 2)
practicum
15.0 u
hoorcollege
22.5 u
Lesgevers in academiejaar 2016-2017
Pieters, Luc
Deforce, Dieter
FW01
FW01
Aangeboden in onderstaande opleidingen in 2016-2017
Bachelor of Science in de farmaceutische wetenschappen
Verantwoordelijk lesgever
Medelesgever
stptn
4
aanbodsessie
A
Onderwijstalen
Nederlands
Trefwoorden
farmacognosie, fytochemie, natuurstoffen
Situering
Het doel van de cursus is een overzicht te geven van de belangrijkste klassen van
natuurstoffen, die als geneesmiddel gebruikt worden, aan de basis hebben gelegen van
synthetische geneesmiddelen, of die voorkomen in medicinale planten. Aangezien veel
natuurstoffen een zeer complexe structuur bezitten, wordt uitgebreid aandacht besteed
aan de bouwstenen en de biosynthetische mechanismen waaruit ze ontstaan. Op deze
manier leert de student inzicht te verwerven in de manier waarop dergelijke complexe
structuren opgebouwd zijn. Het is uitdrukkelijk NIET de bedoeling van de cursus om
structuurformules te memoriseren, of te reproduceren aan de hand van de naam van
het product. Wel dienen de studenten aan de hand van de structuurformule de
biosynthetische opbouw van de molecule uit de betreffende bouwstenen te kunnen
reconstrueren, en de biosynthetische reactie-mechanismen te kunnen uitleggen.
Daarnaast worden eveneens de medicinale eigenschappen besproken, zoveel mogelijk
in relatie tot de structuur.
Inhoud
Na een korte inleiding over de begrippen farmacognosie en fytochemie, en een
situering van het primair en secundair metabolisme, worden de natuurstoffen met
medicinale eigenschappen systematisch besproken volgens hun biosynthetische
bouwstenen. In een eerste grote deel van de cursus worden de producten behandeld
opgebouwd uit acetaat-eenheden (vetzuren en polyketiden), vervolgens de derivaten
van shikimizuur, en hun combinatieproducten. Het tweede grote deel omvat de
terpenoiden, en het derde grote deel de alkaloiden. Telkens worden de belangrijkste
producten besproken, hun biosynthetische opbouw, farmacologische eigenschappen,
en gebruik. Er wordt geen encyclopedisch overzicht van alle gekende producten
gegeven, maar in de eerste plaats type-producten van de verschillende klassen.
Praktische oefeningen: de student wordt aangeleerd hoe een plantaardige grondstof te
herkennen aan de hand van de selectie van een aantal plantaardige grondstoffen met
actuele waarde voor de farmaceutische praktijk. Het herkennen van volle grondstoffen
(thees, gedroogde plantendelen) komt aan bod, evenals de microscopische identificatie
van plantenpoeders. Bovendien dient de student ook het medisch gebruik en eventuele
bijwerkingen van deze grondstoffen te kennen.
Begincompetenties
Met succes gevolgd hebben van de opleidingsonderdelen ‘organische chemie’ en
(Goedgekeurd)
1
‘plantkundige biologie’ of de erin beoogde competenties op een andere manier
verworven hebben.
Eindcompetenties
1 Inzicht hebben in de diversiteit van natuurstoffen met medicinale eigenschappen.
2 Inzicht hebben in de biosynthese en de bouwstenen van de complexe structuren van
1 natuurstoffen.
3 De activiteit en toxiciteit van de belangrijkste natuurstoffen met medicinale
1 eigenschappen bespreken, zoveel mogelijk gebaseerd op structuur-activiteitsrelaties.
4 Drogerijen zowel macroscopisch als microscopisch identificeren.
Creditcontractvoorwaarde
Toelating tot dit opleidingsonderdeel via creditcontract is mogelijk mits gunstige beoordeling
van de competenties
Examencontractvoorwaarde
Dit opleidingsonderdeel kan niet via examencontract gevolgd worden
Didactische werkvormen
Hoorcollege, practicum
Leermateriaal
Het cursusmateriaal omvat de “powerpoint” presentaties, gebruikt tijdens de
hoorcolleges, gebaseerd op de in de referenties vermelde handboeken. Deze zijn
elektronisch beschikbaar. Deze powerpoint presentaties geven een schematische
samenvatting van de leerstof.
Voor het practicum is een afzonderlijke cursus beschikbaar.
Referenties
G. Samuelsson, L. Bohlin: Drugs of Natural Origin: A Treatise of Pharmacognosy (6th
edition).
P.M. Dewick: Medicinal Natural Products - A Biosynthetic Approach (3rd edition).
Vakinhoudelijke studiebegeleiding
Gelieve de docent te raadplegen
Evaluatiemomenten
periodegebonden en niet-periodegebonden evaluatie
Evaluatievormen bij periodegebonden evaluatie in de eerste examenperiode
Schriftelijk examen
Evaluatievormen bij periodegebonden evaluatie in de tweede examenperiode
Schriftelijk examen
Evaluatievormen bij niet-periodegebonden evaluatie
Mondeling examen, participatie, werkstuk, vaardigheidstest, verslag
Tweede examenkans in geval van niet-periodegebonden evaluatie
Examen in de tweede examenperiode is niet mogelijk
Toelichtingen bij de evaluatievormen
Theorie (periodegebonden) :
Het examen over het theoretisch deel van de cursus omvat het schriftelijk
beantwoorden van een reeks vragen (open vragen zowel als meerkeuzevragen). De
open vragen bestaan uit het bespreken van de biosynthese van de opgegeven
natuurstoffen, hun farmacologische eigenschappen en gebruik.
Practicum (niet-periodegebonden) : schriftelijk en mondeling :
permanente evaluatie en praktisch examen
Eindscoreberekening
Het theoretisch deel van de cursus heeft een gewicht van 16 / 20 in het eindcijfer, de
praktische oefeningen van 4/20.
Voor het practicum is er geen tweede examenkans.
De examinator kan de student die zich onttrekt aan periodegebonden en/of
nietperiodegebonden evaluaties voor dit opleidingsonderdeel als niet-geslaagd
verklaren.
(Goedgekeurd)
2