strong - Medisch Contact

pinnekesdraad
Je weet maar nooit
T
Luc Bonneux is epidemioloog
beeld: Keke Keukelaar
Tien jaar geleden werd het DNA van het eerste
menselijke genoom vastgelegd, 3 miljard paar
nucleotiden, aan 1 dollar per paar (enkel de
publieke fondsen). Dit ontzagwekkende project
had veel met de opeenvolgende grieppandemieën
gemeen. Genen zijn sexy. Ze klinken in de oren als
het geheim van ons bestaan. Mensen kan gemakkelijk een rad voor de ogen worden gedraaid. Dat
werd dan ook schaamteloos gedaan, de potentiële
mogelijkheden werden de hemel in geprezen door
wie eraan verdiende en door hun spreekbuizen in
de wetenschapsbladen, zonder erbij te vertellen
dat het voorlopig nog sciencefiction was. Deskundigen zonder belangen in dezen, ergerden zich dood
aan de opgeblazen propaganda en de ten hemel
schreiende verkwisting van publieke middelen.
Zoals na de gruwelijke pandemie van Mexicaanse
griep - gruwelijk in verspilling van geld en vertrouwen van het publiek - wordt de geschiedenis nu
‘geïnterpreteerd’. Al is nog nooit voordien een
circulerend griepvirus kwaadaardiger geworden,
het had gekund. Je weet maar nooit. Het Human
genome project (HGP) had een wetenschappelijk
succes kunnen zijn. Je weet maar nooit. De grootste winst is dat we beseffen dat hoe de werking
van genen tot uitdrukking komt in levende wezens,
nog veel ingewikkelder is dan we al dachten. Dat
was echter het argument van
belangeloze deskundigen,
waarom de identificatie van
het genoom nu geldverspilling was. Wat hielp het
letters tellen, als je de taal
niet sprak? Noteer dat het
om timing gaat: DNA-technologie wordt snel goedkoper.
Vandaag zou het HGP een
fractie kosten en binnen nog eens tien jaar kan
een middelgrote universiteit het uitvoeren als
onderzoeksproject. Tussendoor hadden we niets
verloren en alleen maar gewonnen als we zoveel
geld verstandig hadden geïnvesteerd in geduldig
onderzoek. Wetenschap is het naarstig dieper
boren, theorieën verfijnend met toetsbare hypothesen. Als we wat willen leren over veroudering
en levensverlenging, moeten we geduldig paden
ontcijferen waarlangs deze processen werken.
De letters van het DNA zelf zijn voetnoten in dit
verhaal. Het HGP was bruut geweld van machines,
zonder duidelijk doel dan bewijzen dat we het
kunnen. Het was het biologische equivalent van de
Stapelend toeval beëindigt
onze natuurlijke levensloop
maanlanding: spectaculair maar overbodig.
Het enige dat er te leren valt, is dat er verdacht
veel enthousiasme bestaat voor onderzoek met
hoge kosten aan peperdure laboratoria.
Je begrijpt niets in de biologie, zonder het in het
licht te zien van natuurlijke evolutie. Dat biologische licht is helder, maar hard. Genetische
aandoeningen zijn zeldzaam, frequente aandoeningen hebben geen grote genetische component.
Hoe groter de kans dat een gen ons ziek maakt,
hoe zwaarder de druk om het te verwijderen.
Alleen als er tegendruk bestaat, zoals malaria bij
sikkelcelanemie, kan het zich in stand houden in
een bevolking. In onze moderne maatschappij,
bij levensverwachtingen boven de 75, worden wij
ziek door toenemende slijtage en toenemende
evolutionaire overbodigheid. Deze ziekten ontstaan
door complexe interacties tussen grote aantallen
genen en grote aantallen toevallige gebeurtenissen die ons geruisloos overvallen gedurende onze
levensduur. Het stapelende toeval, in individuele
en in evolutionaire tijd, beëindigt onze natuurlijke
levensloop. Je kunt met grote zekerheid voorspellen dat, in grote bevolkingsaantallen, genetische
predictie nooit veel kan toevoegen aan de kennis
van het geboortejaar.
65 nr. 31-32 | 5 augustus 2010 | Medisch Contact | 1511