Dr. Lucille Dorresteijn MST
Dr. Henk Willem Nijmeijer ZGT
Combinatie van klachten (=symptomen)
Kernverschijnselen
Traagheid in bewegen/ verminderd (spontaan)
bewegen
Stijfheid
Trillen
Houdingsinstabiliteit
>30.000 patienten in NL
Motoriek
Neuropsychiatrisch
Autonoom
Slaap
Maag darm verschijnselen
Sensoor
Sexueel
Overig (moe, zien)
Tekort aan Dopamine cellen in bovenste deel
hersenstam
Initiatie van motoriek
Gedrag (rewarding)
Cognitie
Motoriek
Cognitie
Stemming
Dopamine agonisten (tabletten, pleister)
1x/24u doseren
Pramipexol (sifrol), ropinirol (requip) rotigotine
(neurpo)
Levo-dopa (tabletten)= madopar, sinemet
Normaal, snel werkend en langzame afgifte
werkend
Fabel: In het begin niet te veel medicatie, dan
kun je opsparen voor later
Belangrijk is dat patiënt een goede kwaliteit
van leven heeft met optimaal medicatie
schema
ZIEKTEDUUR
“Honeymoon fase”
Goed effect op bradykinesie, rigiditeit
Matig effect op tremor
Weinig effect op o.a. valneiging, freezing
“Wearing off”
Steeds minder effectief
Dosis verhogen, vaker per dag
Meer en meer non-dopaminerge symptomen
Late complicaties
Dyskinesieën
Responsfluctuaties
Verwardheid, hallucinaties, gedragsstoornissen
Doel behandeling:
dopamine op het ‘goede’ niveau krijgen
Dopamine spiegel
TE VEEL DOPAMINE
GOED
TE WEINIG DOPAMINE
06:00
12:00
18:00
OFF
24:00
06:00
Later stadium van Parkinson:
het ‘goede’ niveau wordt krapper
Dopamine spiegel
TE VEEL DOPAMINE
OVERBEWEEGLIJK
VERWARD
GOED
TE WEINIG DOPAMINE
06:00
12:00
18:00
24:00
06:00
Duodopa
Apomorfine
DBS
Bij toenemende fluctuaties
Keuze van de patiënt en van de dokter samen
Bij cognitieve problemen en >70 geen DBS
Bij darmproblemen liever geen Duodopa
Voordeel DBS: geen uitwendige devices
Voordeel duodopa: medicatie wordt omgezet in gel
(mono-therapie)
Voordeel apomorfine: makkelijk in te stellen naast
huidig schema, snel resultaat.
Continue duodenale infusie van L-dopa (Duodopa)
Via sonde in dunne darm
Fysiotherapie
Ergotherapie
Logopedie
Diëtiste
Arbeidsdeskundige
….
Fabels:
alleen bewegen in het begin van de ziekte
“beweeg maar weinig want dan is het veilig”
“ bewegen heeft weinig nut”
Exercise matters!
Bewegen helpt tegen symptomen
Proberen vaker te doen om effect te bereiken
Advies: 5x /week 30 min
In proefdieren zelfs nieuwe dopamineverbindingen in het brein
Sport=medicijn
Parkinson disease: Exercise matters in patients with PD—another piece of evidence
Nature Reviews Neurology 11, 9–10 (2015)
https://www.youtube.com/watch?v=aaY3gz5
tJSk
Sporten:
Bewuste motoriek (=sport) en gaat soms beter dan
lopen (onbewust)
Externe prikkels helpen bij bewegen
Sport in de ON-fase
Evtentueel extra dopamine tablet voor het sporten
Zoek iets uit wat je leuk vindt, evt met een
Parkinsonnet fysiotherapeut
Doe een gezondheidscheck (Hart, Bloeddruk,
longfunctie) vooraf
Levo-dopa= groot eiwit
In de darm concurrentie met andere eiwitten
daardoor minder opname
Eiwitten= vlees, vis, zuivel
Beter spreiden over de dag
Levo-dopa NIET tegelijk met maaltijd
Adviezen evt via parkinsonnet diëtist
Goed drinken (1,5-2,0 liter water)
Ga obstipatie tegen (beter opname, minder
buikklachten)
Geen obstipatie betere werking medicatie!
Verdeel eiwitten
Hou je gewicht in de gaten (Parkinson hoger
verbruik van engergie)
1-2 glazen alcohol mag
http://www.parkiskookatelier.be/
Slaapstoornissen komen heel veel voor
Er is wat een te doen!
Bij slechte slaap, overdag meer problemen
Parkinson “pauseert niet” ‘s nachts
Veel voorkomend:
Onrustige benen
Dromen
REM slaap stoornissen
Stijfheid
Opstartproblemen in de nacht
Plassen in de nacht
Slaperigheid overdag
Parkinson pauseert niet!
Dus medicatie ook ‘s nachts
Langzame preparaten (Sinemet CR, Madopar
HBS, agonisten (rotigotine pleister)
Satijnen lakens
Frequent plassen: uroloog, betmiga (nieuwe
medicijn)
REM-slaapstoornis: clonazepam
Stemmingsstoornissen en slaap!
Power-nap (20 min, verkwikkend)
Wetenschappelijk onderzoek
Samenwerking MST, ZGT, UT en UMC
O.a. onderzoek naar therapietrouw,
balansproblemen en freezing
Medidostudie gestopt, binnenkort resultaten
Samenwerking apotheek, huisarts en specialisten
Doel: optimaliseren medicatieschema’s effect op de
kwaliteit van leven
Wie: ≥ 4 verschillende medicamenten per dag, ≥ 4 inname
momenten per dag
Vanaf mei 85 deelnemende patiënten, 200 patienten
nodig.
Intekenlijst voor deelname of voor vragen
Telefonisch contact volgt
Uitgebreide informatie per post
Parkinson patiënten gezocht
Met loop of balansproblemen
Voor een wetenschappelijk onderzoek naar lopen en balans
Wat gaat u doen?
Ochtend 1: Loop- en balanstaken in het echt uitvoeren
Ochtend 2: Dezelfde taken in gedachten uitvoeren, terwijl we de onderliggende hersenactiviteit meten met fMRI
Waar zal het onderzoek plaats vinden?
Op het Donders Instituut voor Neuroimaging, in Nijmegen
Wat is het doel?
Beter inzicht krijgen in wat er gebeurd in het brein bij loop- en balansproblemen bij de ziekte van Parkinson
Hiermee hopen we bij te dragen aan betere behandelingen en interventies
Heeft u loop of balansproblemen en wilt u eventueel meedoen?
Stuur dan een e-mail naar dr. Murielle Ferraye: [email protected]
Ziekte van alle leeftijden en verschillende
vormen
Symptomen goed behandelbaar
“bewaar geen pillen voor later”
Responsfluctuaties pomp-therapie of DBS
Blijf bewegen
Let op gewicht en voeding
Bespreek slaapstoornissen want grote impact
op kwaliteit van leven
