CVS en huisarts - CVS Contactgroep

Is er plaats voor CVS bij de huisarts
Is er plaats voor de huisarts bij CVS
Eddy De Moerloose, 2011
CVS treft niet iedere patiënt op dezelfde manier.
De symptomen en de intensiteit ervan kunnen
sterk wisselen


van persoon tot persoon
en bij eenzelfde persoon
•
ook van dag tot dag
•
of zelfs van uur tot uur.
CVS werd vroeger ook wel eens smalend "de
yuppie-ziekte" genoemd, omdat men dacht dat ze
vooral jonge, hardwerkende, carrièregerichte
mensen trof. Intussen is duidelijk geworden
dat de meeste patiënten tussen 20 en 50 jaar oud zijn,
maar de ziekte ook voorkomt bij kinderen vanaf 7 jaar;
 dat CVS méér voorkomt bij vrouwen (ong. 1 man op 3
vrouwen);
 dat de ziekte in alle socio-economische groepen
voorkomt, maar iets meer bij onderwijzend personeel en
bij medische en paramedische beroepen;
 dat CVS-patiënten vaak een zeer actief, druk en vrij
gestresseerd leven leidden.

•
•
•
•
•
•
•
•
perioden met allesoverheersende moeheid en uitputting;
niet-verkwikkende slaap;
krachtloosheid in spieren van armen, benen, rug en nek;
langdurige herstelperiode na ziekte of inspanning;
plotse hardnekkige spierkrampen, spierpijn na
inspanningen of gewrichtspijn;
ernstige beperking van geestelijke inspanningen
door hoofdpijn, duizeligheid, concentratieproblemen;
geen weerstand tegen stress
Deze symptomen komen zelfs na geringe inspanning
voor en beperken de patiënt ernstig in zijn activiteiten.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
overgevoelig voor koude of weersveranderingen;
sterk wisselende lichaamstemperatuur, overmatige transpiratie;
schommelingen in de bloeddruk;
aanvallen van misselijkheid;
te laag bloedsuikergehalte (hypoglycemie) wat zich kan uiten in
trillen, zweten, angst, zwakte, drang om zoetigheid te eten;
darmstoornissen, zowel verstopping als diarree;
schommelingen in het gewicht;
vaak moeten plassen;
emotioneel labiel, prikkelbaar, depressief zijn;
geheugenstoornissen;
onhandig zijn, bv. veel laten vallen;
moeite met schrijven en praten;
slaapstoornissen, omkering dag-nacht ritme, nachtmerries;
permanent gevoel van griep;
veelvuldig infecties van bv. keel, luchtwegen, ogen, sinusholtes,
vagina;
overgevoelig zijn voor licht, geluid, geur;
allergie voor bepaalde voedingsstoffen.

HOOFDCRITERIUM
o Vermoeidheid (langer dan 6 maanden) die nieuw is of een duidelijk begin
heeft, die niet het resultaat is van een voortdurende inspanning, en die
aanzienlijk verbetert door rust en die resulteert in een aanzienlijke
vermindering van vroegere niveaus van activiteiten.

NEVENCRITERIA : 4 VAN DE 8 moeten aanwezig zijn
o belangrijke vermindering van het korte-termijngeheugen of concentratie
o keelpijn
o pijnlijke lymfeklieren in de hals of oksels
o spierpijn
o gewrichtspijn zonder zwelling of roodheid
o hoofdpijn van een nieuw type, patroon of hevigheid
o niet-herstellende slaap
o malaise die meer dan 24 uur duurt na een inspanning
vermoeidheid (in detail)
malaise na inspanning en/of vermoeidheid (in detail)
slaapstoornissen (in detail)
pijn (in detail)
neurologische/cognitieve stoornissen : twee of meer (in detail)
•
•
•
•
•
Ten minste één symptoom uit twee van de volgende categorieën:
•
o
o
o
•
autonome stoornissen (in detail)
neuro-endocriene stoornissen (in detail)
immuniteitsstoornissen (in detail)
De ziekte duurt ten minste al zes maanden. Meestal is er
een duidelijk begin alhoewel het ook gradueel kan gaan.
Drie maanden is geschikt voor kinderen.
•
Vermoeidheid: de patiënt moet een significante mate hebben van
aanhoudende of terugkerende fysische en mentale vermoeidheid van
een nieuw begin, onverklaarbaar en die het activiteitenniveau
substantieel verminderd.
•
Malaise na inspanning en/of vermoeidheid:
Er is een, in verhouding tot de geleverde inspanning, totaal
onaangepast verlies van fysisch en mentaal
uithoudingsvermogen, vlugge spier- en cognitieve
vermoeidheid, malaise en/of vermoeidheid en/of pijn.
o Er is ook een tendens dat de andere symptomen typisch voor de
patiënt verslechten.
o Er is een pathologisch trage recuperatieperiode van 24 uur of
langer.
o
•
Slaapstoornissen: Er is een niet recupererende slaap of
slaapkwantiteit of ritmestoornissen zoals tegengestelde of
chaotische diurnale slaapritmes. (diurnaal : per etmaal)
•
Pijn:
o
o
o
Er is een significante mate van spierpijn.
Pijn kan voorkomen in de spieren en/of de gewrichten en is dikwijls
verspreid en verplaatst zich.
Dikwijls komt ook zware hoofdpijn voor van een nieuw type, patroon of
ernst.
•
Neurologische / Cognitieve stoornissen : Twee of
meer van de volgende :
o
o
o
o
o
o
o
Verwardheid
aantasting van het concentratievermogen en consolidatie van
het korte termijn geheugen (het blijven onthouden)
desoriëntatie
moeilijkheden om informatie te verwerken, categoriseren en
woorden vinden
perceptuele en sensoriële stoornissen, bv ruimtelijke
instabiliteit en desoriëntatie en het onvermogen om je zicht
op iets te focussen
Ataxie (onzekere gang), spierzwakte en spierkrampen
“overbelasting” fenomenen (als je teveel gedaan hebt) :
cognitief, sensorieel, bv lichtschuwheid en overgevoeligheid
voor geluid en/of emotionele overbelasting, die kunnen
leiden tot een periode van inzinking en/of angst.
o
Autonome manifestaties:
• neuraal-gemedieerde hypotensie (NMH),
• posturaal orthostatisch tachycardie syndroom
•
•
•
•
•
•
•
(POTS),
vertraagde posturale hypotensie;
lichthoofdigheid;
extreme bleekheid;
misselijkheid en prikkelbare darmsyndroom;
vaak moeten plassen en blaasstoornissen;
hartkloppingen met of zonder hartritmestoornissen;
kortademigheid na lichamelijke inspanning.
o
Neuro-endocriene manifestaties:
• verlies van thermostatische stabiliteit,
• subnormale lichaamstemperatuur en duidelijke
•
•
•
•
•
•
•
diurnale fluctuaties,
periodes van transpireren,
terugkerende gevoelens van koortsachtigheid en
koude extremiteiten,
intolerantie voor extreme hitte of kou;
belangrijke lichaamsgewichtveranderingen
anorexia of abnormale appetijt;
verlies van aanpassingsvermogen
verergering van symptomen bij stress
o
Immuun manifestaties:
• gevoelige lymfeklieren,
• terugkerende keelpijn,
• terugkerende griepachtige symptomen,
• algemene malaise,
• nieuwe overgevoeligheden tov voedsel, medicatie
en/of chemicalieën.
Biomedisch model
“strikte, formele” diagnose
Welk model kiezen
Biopsychosociaal model
Bredere invalshoek van diagnostiek
Communicatie over beleving
Plaatsing binnen het biotoop
Thuismatch voor de eerste lijn
Arts
Voldoende medische kennis
1. Gelokaliseerd: orgaan dysfunctie
•endocrien
•Hypofyse
•Bijnier
•Schildklier/bijschildklier
•Diabetus mellitus
•hart
•long
•lever
•nieren
2. Gegeneraliseerd: Infectie / niet infectieuze ontsteking
•Intoxicatie
•Stapelingsziekten
•Kanker
•Anemie
3. Neurologisch
•MS
•Narcolepsie
•Myasthenia gravis
4. Psychologisch
/ psychiatrisch: Stemmingsstoornissen
•Slaapstoornissen
•Somatoforme stoornissen
•Depressie
5. Medicamenteus/intoxicaties
•Bijwerking van geneesmiddelen (vele mogelijk)
•Sedativa/verslavende stoffen
6. CVS
1. Gelokaliseerd: orgaan dysfunctie
•endocrien
•Hypofyse
•Bijnier
•Schildklier/bijschildklier
•Diabetus mellitus
•hart
•long
•lever
•nieren
2. Gegeneraliseerd: Infectie / niet infectieuze ontsteking
•Intoxicatie
•Stapelingsziekten
•Kanker
•Anemie
3. Neurologisch
•MS
•Narcolepsie
•Myasthenia gravis
4. Psychologisch
/ psychiatrisch: Stemmingsstoornissen
•Slaapstoornissen
•Somatoforme stoornissen
•Depressie
5. Medicamenteus/intoxicaties
•Bijwerking van geneesmiddelen (vele mogelijk)
•Sedativa/verslavende stoffen
Arts
Arts
Voldoende medische kennis
Voldoende medische kennis
Gids
Voldoende kennis van het zorgpad
Patiënt
Patiënt
Internist
Alternatie
f
Huisarts
Gestandaardiseerde verwijsbrief
Fysio /
orthopedie
Internet
Psy
Bilan revalidatieprogramma:
Medepatiënten
•Arts inwendige geneeskunde
•Geneesheer-psychiater
•Revalidatiearts
•Sociale anamnese
CVS ?
•Psychodiagnostisch onderzoek
Specifiek interdisciplinair revalidatieprogramma:
•Cognitieve gedragstherapie
•Progressieve fysieke revalidatie
Kine/osteopaat
Referentiearts
Referentiecentrum
Arts
Arts
Voldoende medische kennis (uitsluitingscriteria cvs)
Gids
Voldoende kennis van het zorgpad (zorgdoolhof?)
Coach




Voldoende kennis van het biotoop van de patiënt
Voldoende kennis van de verwachtingen en de doelstellingen
Voldoende kennis van de totaliteit van de patiënt
Voldoende kennis van de waarde van psychotherapeutische
methodes
Dossierbeheerder


Overzicht houden op het verloop en de gedane stappen
Verdedigen van het dossier tegenover controle organismen
•Wees
beducht voor de ridder op het witte paard
Diagnostische en therapeutische hardnekkigheid
•Wees
beducht voor de profeet
Onrealistische beloften zonder evidence based grond
•Wees
beducht voor het profijt
Streef naar het verdwijnen van uw moeheid, niet van uw laatste
spaarcent
Voor veel van de patiënten met CVS is het niet zozeer de behoefte aan een formele
diagnose die hen drijft, maar het zoeken naar verlichting, geloof, steun en begrip.
Bron: Pof. Elke Van Hoof , Tijdschrift Klinische Psychologie 38° jaargang nr 1 maart 2008 blz 41-53
Over de oorzaken van CVS bestaan
verschillende theorieën, maar niet één daarvan
levert een onomstotelijk bewijs.
Een mogelijke hypothese is dat CVS wordt veroorzaakt door een nog niet geïdentificeerd- virus dat het immuunsysteem
voortdurend activeert.
 Er zijn inderdaad heel wat virussen bekend die tijdens de
infectieperiode een sterke vermoeidheid veroorzaken.
 Van sommige virussen, zoals het Epstein-Barr virus (beter gekend
als de mononucleosis of the kissing disease) weet men dat ze
uitzonderlijk een chronisch actieve infectie veroorzaken, met
blijvende vermoeidheid als gevolg.
 Correlaties tussen Epstein-Barr en CVS, en tussen CVS en andere
bekende virussen zoals Herpes type 6, HIV , retrovirussen en een
aantal enterovirussen, zijn uitvoerig bestudeerd, maar nooit kon
een oorzakelijk verband worden vastgesteld.






Hoewel tot nog toe dus geen "CVS -virus" kon worden geïdentificeerd, laat
men de mogelijkheid open dat een virus, of zelfs een ander voorbijgaand
gebeuren, een chronische reactie van het immuunsysteem veroorzaakt.
Dit betekent dat het immuunsysteem voortdurend actief blijft, ook wanneer de
infectie al voorbij is. Abnormaal hoge dosissen van immuunactiverende
factoren - waarvan sommige inderdaad vermoeidheid kunnen veroorzakenzouden daardoor in de bloedstroom terechtkomen en tot een chronische
uitputting leiden.
Overigens heeft vrij recent onderzoek aangetoond dat in de orgaansystemen
waarover de patiënt het meeste klaagt -de spieren, het immuunstelsel, het
bloedstelsel- persistente virussen worden gevonden. Bij gezonde personen
worden ziekteverwekkende virussen op relatief korte termijn (enkele weken of
maanden) geëvacueerd, terwijl bij CVS-patiënten de virussen lange tijd, zelfs
nog jaren nà de infectie, aanwezig blijven.
Andere theorieën gaan dan weer in de richting van endocriene stoornissen, of
zoeken naar psychologische factoren, gist of schimmelinfecties,
voedselintoleranties etc.
En tenslotte blijft het mogelijk dat CVS wordt veroorzaakt door één enkele,
tot nog toe onbekende factor.






Fysiologische stress ontstaat door een veelheid van externe factoren en is
meetbaar via de HRV test
Er is sprake van fysiologische stress wanneer ons autonoom zenuwstelsel uit
balans is
Vrijwel alles wat zich in ons lichaam afspeelt gebeurt automatisch en staat onder
leiding van het autonoom zenuwstelsel dat bestaat uit het orthosympathisch en
het parasympathisch zenuwstelsel
Het parasympatisch zenuwstelsel bevat de meeste automatische processen en
zorgt voor groei, genezing, onderhoud en in stand houding van de
lichaamsfuncties
Het orthosympatisch zenuwstelsel is verantwoordelijk voor de fight or flight
reactie bij alarmsignalen. De bloedcirculatie verandert compleet: bloed stroomt
niet langer naar de maag om voedsel te verteren, het stroomt niet langer naar de
voorhoofdskwabben voor creatieve denkprocessen, het stroomt niet langer naar
de lever en de nieren. Maar hoofdzakelijk naar de spieren
Hoewel al deze ingrepen levensreddend zijn, leiden ze op lange termijn tot
orgaanbeschadiging als stresssituaties ze voortdurend actief houden. Het
immuunsysteem heeft hier rechtstreeks onder te lijden. Het gevolg is ziekte
PS (onderhoud, groei,
herstel)
OS (fight or
flight)
ONEVENWICHT VEROORZAAKT SCHADE , SYMPTOMEN,
ZIEKTE
OS (fight or flight)
PS (onderhoud, groei,
herstel)
•
•
•
•
•
Het onevenwicht tussen de twee systemen van ons autonoom
zenuwstelsel door te lang in een overlevingssituatie te verkeren
veroorzaakt een aantal biologische verschijnselen namelijk het
ontstaan van vrije radicalen, met gevolgen op cellulair niveau,
samen te vatten als oxidatieve stress
Oxidatieve stress veroorzaakt ontregelingen op cellulair niveau
Langdurige ontregeling op cellulair niveau geeft ontregeling op
orgaan niveau
Langdurige ontregeling op orgaan niveau geeft symptomen
Een samenhang van symptomen, het symptomencomplex,
noemen we ziekte
Meditatie
(mindfullness)
 Medicatie
(anti oxydanten)

PS (onderhoud, groei, herstel)
OS (fight or flight)
Rood : orthosympathicus
Blauw : parasympathicus