ILYA: “Overstromingen in de zomer en in de winter”

Magazine voor slimme oplossingen
Nr. 1 - april-mei 2012
Wordt het weer
oNpeilbaar?
■ Veilige
tunnelbouw
■ Engineering
in pretparken
■ Grondsanering
Olympisch park
■ Ongewoon
denken
DOSSIER
Overstromingen
© HOU JIANSEN/XINHUA PRESS/CORBIS
in de zomer en in de winter
Grotere en langere droogteperiodes in de zomer, rioleringen
die de plotse, hevige regenbuien niet meer aankunnen, overstromingen in de
winter: we voelen allemaal met onze ellebogen aan dat er iets niet meer klopt met
ons klimaat. Maar aanvoelen alleen volstaat niet. We moeten de klimaatevolutie
en de impact die ze zal hebben op ons dagelijks leven nauwkeurig kunnen
voorspellen om er tijdig te kunnen op inspelen. Patrick Willems, burgerlijk
ingenieur bouwkunde en hoofddocent aan de KU leuven, leidt een
onderzoeksgroep van 15 doctoraatsstudenten rond stedelijke hydrologie en
rivierkunde. Velen onder hen werken rond het thema klimaatverandering.
†
luc Vander elst
ILYA • april-mei 2012
15
DOSSIER
A
ls burgerlijk ingenieur bouwkunde kreeg Patrick Willems te maken met het ontwerp van constructies voor
rioleringen of waterkerende structuren. Daarbij moest
hij de kans kunnen berekenen op het voorkomen van
extreme omstandigheden. Het bracht hem ertoe zich tijdens zijn doctoraat te specialiseren in statistiek om overstromingskansen, kansen op
laagwater en watertekorten te kunnen berekenen.
“Uitgaande van een neerslagintensiteit proberen we het debiet te berekenen voor een riolering of voor een rivier, maar er blijft altijd een
grote onzekerheidsfactor. Die onzekerheid proberen we te kwantificeren via kansberekening
en onzekerheidsberekening. Zo groeide de interesse voor klimaatverandering. Ik wou weten
of de trends die we ontdekten in neerslagreeksen het gevolg waren van klimaatverandering.”
Klimaatmodellen vertalen
naar lokale impact
drinkwatersector, zijn nog niet echt doorgerekend. “In de zomer gaat
het minder vaak regenen, maar als het regent, dan zal het harder regenen. We krijgen dan meer onweders die onze rioleringen niet aankunnen, waardoor we overstromingen krijgen. In de winter krijg je
een grote verzadiging van de ondergrond. Als het dan nog eens hard
regent, dan krijg je vooral rivieroverstromingen. We maken dus een onderscheid tussen
rioleringsoverstromingen in de zomer en rivieroverstromingen in de winter. We weten
nog niet of klimaatverandering in de winter
voor meer of minder rivieroverstromingen zal
zorgen. In de winter krijg je meer neerslag,
maar ook meer verdamping. Afhankelijk van
de balans tussen die twee zal dat overhellen
naar meer of minder overstromingen. De onzekerheden zijn daar nog bijzonder groot en
voor ons land zijn de klimaatmodellen het
daar nog niet helemaal over eens. In België
zitten we op een grens. Frankrijk neigt naar
nog meer droogte dan hier. Nederland zou
meer neerslag krijgen in de winter. België zit
in een transitiezone, waar de resultaten nog
niet zo heel duidelijk zijn voor de winterperiode. Voor de zomer is de indicatie naar meer
droogte en een piekdebiet bij onweders wel
Patrick Willems : "Voor ons land is de tendens
duidelijk. Tegen het einde van deze eeuw kunduidelijk: de klimaatverandering zorgt ervoor
nen we hier het zomerklimaat krijgen dat we
dat we in de zomer minder neerslag krijgen."
nu in Zuid-Frankrijk kennen.”
Klimatologen stellen klimaatmodellen op met
een heel grote tijd- en ruimteschaal: gemiddelden voor een gebied van 20 of 50 kilometer op
basis van daggemiddelden. Die modellen zijn
niet bruikbaar voor wie concrete maatregelen
wil nemen om in te spelen op uurpieken in
neerslag en debiet. En dat is net wat Patrick
Willems met zijn onderzoeksgroep doet: de
Rekening houden met projecties
grofschalige informatie van klimatologen vertalen naar de lokale impact en naar concrete maatregelen.
De mens past zich aan het klimaat aan. Klimaatadaptatie noemen we
“We zijn begonnen voor België en daar staan we ook het verst in.
dat. Maar dat aanpassen mogen we niet te lang meer uitstellen.
Tendensen verschillen van streek tot streek, maar voor ons land zijn
“Heel wat sectoren en ook de overheid investeren in systemen voor
de tendensen duidelijk. De klimaatverandering zorgt ervoor dat we
watervoorziening, waterberging en waterafvoer. Bij het ontwerp
in de zomer minder neerslag krijgen. Bovendien krijg je door de temdaarvan zullen ze met onze projecties moeten rekening houden. Anperatuurstijging meer verdamping. Minder neerslag en meer verders zijn hun reservoirs niet lang bruikbaar. We zullen ons sowieso
damping zorgen voor minder afstroming en een lager
moeten aanpassen aan een ander klimaat. Zelfs als we plots de uitwaterloopdebiet. Eigenlijk krijg je vaker laagwater in de rivieren. Dat
stoot van broeikasgassen aanzienlijk zouden kunnen doen dalen,
heeft gevolgen voor drinkwatervoorziening, watervoorziening voor
dan nog duurt het tientallen jaren vooraleer we het effect daarvan
industrie en landbouw, het
op het klimaat voelen. We
"We moeten proberen
leidt tot problemen in de
moeten ons dus in elk
scheepvaart en het vermingeval instellen op klimaatte houden."
dert de waterkwaliteit. We
adaptatie. Dat betekent
verwachten dat die tendensen de volgende jaren sterk toenemen. We
onder andere dat we moeten proberen het water uit de riolering te
maken op dit ogenblik projecties tot 2100 en je ziet die tendens tot
houden. Als je het water kunt laten indringen in de ondergrond,
dan doorwerken.”
pak je in feite twee problemen tegelijk aan: minder wateroverlast
en een betere grondwatertafel waardoor je deels de verdroging
Riolen kunnen zomeronweders niet aan
kunt tegengaan. We moeten water laten infiltreren en stockeren in
De onderzoeksgroep berekent de impact op het water in de rivier.
de open ruimtes in een stad bijvoorbeeld. We moeten de waterproDe concrete gevolgen daarvan voor bepaalde sectoren, zoals de
blematiek aan de bron aanpakken, niet end of the pipe.
■
het water uit de riolering
16
ILYA • april-mei 2012