Adviesrapport - HU - Hogeschool Utrecht
advertisement
De Baanbreker Adviesrapport Leerlingen stimuleren tot gezond eten Beroepsproduct 2, opleiding docentenopleiding gezondheidszorg en welzijn ‘15 Inhoud Hoofdstuk 1. Inleiding ............................................................................................................................. 4 1.1. Aanleiding en opdracht - competenties .................................................................................. 4 1.2. Context van de school in relatie tot het probleem ................................................................. 4 1.3. Onderzoeksvraag ..................................................................................................................... 4 1.4. Deelvragen............................................................................................................................... 5 Bijlage B Formulier verkenning............................................................................................................ 6 Hoofdstuk 2. Verkenning ......................................................................................................................... 7 2.1. Literatuurverkenning ............................................................................................................... 7 2.1.1 Gezonde school .......................................................................................................................... 7 Conclusie gezonde school: .................................................................................................................. 8 Conclusie gezonde school en voeding ................................................................................................. 8 2.1.2. Gezonde voeding ....................................................................................................................... 9 (Raaij, 2014)................................................................................................................................... 10 Conclusie gezond eten en ongezond eten ........................................................................................ 10 2.1.3. Hulpmiddelen om leerlingen te stimuleren tot gezond eten.................................................. 11 Conclusie stimulerende hulpmiddelen om gezond te eten: ............................................................. 14 2.2. Methode praktijkverkenning ................................................................................................. 15 2.2.1. Respondenten ................................................................................................................... 15 2.2.2. Dataverzameling en meetinstrumenten ........................................................................... 15 2.2.3. Data analyse ...................................................................................................................... 15 2.2.4. Resultaten praktijkverkenning .......................................................................................... 16 2.2.4.1. Hoe is het eetgedrag op de Baanbreker nu? ............................................................. 16 2.2.4.2. Hoeveel invloed heeft de school op het eetgedrag van de leerlingen? .................... 18 2.2.4.3. Deelvraag: ‘’wat is de behoefte van de leerling met betrekking tot gezond eten?’’ 19 2.2.5. Conclusie praktijkverkenning ............................................................................................ 19 Substudie aan de hand van resultaten (primaire studie)- vochtinname............................................... 21 Inleiding sub onderzoek .................................................................................................................... 21 Literatuur sub onderzoek .................................................................................................................. 21 Waarom is vochtinname zo belangrijk? ........................................................................................ 21 Conclusie te weinig vochtinname literatuur ..................................................................................... 23 Praktijkverkenning:............................................................................................................................ 23 Onderzoek ..................................................................................................................................... 23 Resultaten...................................................................................................................................... 23 2 Conclusie substudie vochtinname: ................................................................................................ 23 Hoofdstuk 3. Product en criteria. (ontwerpen) ..................................................................................... 24 Hoofdstuk 4. Presentatie en evaluatie .................................................................................................. 25 1.1. Presentatie ............................................................................................................................ 25 1.2. Evaluatie ................................................................................................................................ 25 1.2.1. Is het gelukt: .................................................................................................................. 26 Geef ik in mijn presentatie antwoord op de hoofdvraag? ............................................................ 26 Is de informatie die ik geef volgens u betrouwbaar? .................................................................... 26 Zijn de adviezen die ik geef voor deze school relevant en realistisch? ......................................... 27 Algemene feedback collega’s ........................................................................................................ 27 Reflectie ............................................................................................................................................. 28 Tijdsplanning ......................................................................................................................................... 29 Bibliografie ............................................................................................................................................ 30 Bijlage 1- enquête.................................................................................................................................. 32 Bijlage 2- Grafieken Eetgedrag op de Baanbreker (enquête) ............................................................... 33 Grafiek fruit ...................................................................................................................................... 33 Grafiek groente ................................................................................................................................. 34 Grafiek vocht inname ........................................................................................................................ 35 Grafiek gezond/ ongezond ................................................................................................................ 36 Grafiek gezond/ ongezond kopen ..................................................................................................... 37 Bijlage 3- invloed eetgedrag Baanbreker (enquête) ............................................................................. 38 Grafiek school of thuis....................................................................................................................... 38 Grafiek winkeltje of pantry (aula) ..................................................................................................... 39 Grafiek invloed door middel van gratis gezond eten ........................................................................ 40 Bijlage interview ‘wat is de behoefte van de leerling’. ....................................................................... 41 Bijlage evaluatieformulieren ................................................................................................................. 42 3 Hoofdstuk 1. Inleiding 1.1. Aanleiding en opdracht - competenties Ik ben Lissie van der Kruk, studente aan de Hoge school Utrecht. Ik studeer voor leraar gezondheidszorg en welzijn. Ik zit nu in mijn 3e jaar en maak mijn 2e beroepsproduct. Ik loop stage Bij de Baanbreker in IJsselstein, dit is een praktijk onderwijs. Daar geef ik kookles en interne stage. De opdracht is in stand gekomen doordat het mij opviel tijdens de kooklessen, waarbij leerlingen de catering verzorgen, er veel ongezonde dingen werden gemaakt en uiteindelijk de gezonde dingen niet werd verkocht. Ik sprak hier over met mijn werkbegeleider (kookdocent, Johan van Willigen) en samen attendeerden wij het probleem, nu is aan mij de taak om te onderzoeken wat een oplossing zou kunnen zijn. Mijn opdrachtgever is Willeke Vriend. Zij is kookdocente op de Baanbreker en vervangt momenteel mijn werkbegeleider. Met dit onderzoek voldoe ik aan competentie: 1, 2, 3, 4, 5, 6 en 7. Elke competentie komt bij mij aan bod. Ik moet kunnen communiceren, organiseren, plannen, samenwerken, reflecteren en vakinhoudelijk onderzoek doen. 1.2. Context van de school in relatie tot het probleem De school waar ik dit onderzoek doe is de Baanbreker in IJsselstein. Dit is een praktijkonderwijs voor leerlingen met gedrag- en/of leerproblemen. Deze school staat in een relatief klein stadje genaamd IJsselstein. De leerlingen hebben verschillende achtergronden en komen van verschillende plaatsen in de omgeving (Nieuwegein, IJsselstein, Lopik enz.) In deze school wordt er in de grote pauze beneden bij de ‘winkel’ snoep en drinken verkocht. Dit hoort bij de interne stage, waar leerlingen leren facilitair te werken. Onder begeleiding van een docent, verkopen de leerlingen in de winkel in de pauze. Ook wordt er in de aula eten verkocht wat door leerlingen gemaakt is tijdens de kookles. De plek in de aula waar wij dit verkopen heet de ‘pantry’, eveneens onder begeleiding van een docent. De Baanbreker wil graag een gezonde school zijn en de leerlingen stimuleren tot gezond eten. Zo heeft de Baanbreker al ingevoerd dat bij de grote pauze de leerlingen het eerste kwartier verplicht binnen in de aula moeten blijven en daarna mogen ze pas naar buiten, dit omdat veel leerlingen anders helemaal niet eten. Dit werkt over het algemeen wel want de leerlingen eten vaak wel het eerste kwartier, maar het gaat er nu om wat ze dan eten. 1.3. Onderzoeksvraag Welke hulpmiddelen heeft de Baanbreker nodig om leerlingen te stimuleren gezond te eten? 4 1.4. Deelvragen 1. 2. 2. 3. Hoe is het eetgedrag op de Baanbreker nu? Wat is gezond eten? Wat is de behoefte van de leerling met betrekking tot gezond eten? Hoeveel invloed heeft de school op het gezonde eetgedrag van de leerlingen? (hoeveel leerlingen nemen eten van thuis mee en hoeveel leerlingen kopen iets op school) 4. Welke hulpmiddelen bestaan er om leerlingen te stimuleren tot gezond eten? 5 Bijlage B Formulier verkenning In te vullen samen met de opdrachtgever. In DPF te plaatsen door student als bijlage bij Startverslag Beroepsproduct. Gegevens student(en) Gegevens opdrachtgever Naam: Lissie van der Kruk Studentnummer: 1622867 Adres: Lopikerweg west 25 Postcode en plaats: 3411AM Lopik Telefoonnummer: 0648537499 E-mail: [email protected] Naam: Willike Vriend School: de Baanbreker Adres: Baden Powellweg 1 Postcode en plaats: 3401 RR IJsselstein Telefoonnummer: 030-6886699 E-mail: [email protected] Het onderwerp van de opdracht dat de student in de komende tijd gaat verkennen is: Leerlingen bewust maken van het effect van gezond eten. Het doel dat de school heeft met de opdracht en/of het probleem dat opgelost moet worden is: Leerling aanzetten tot gezond eten. De school wil graag dat de student onderzoekt of het volgende product geschikt is om het gestelde doel te bereiken of het probleem op te lossen: Er ligt nog geen product en het is nu juist de taak aan de student om te onderzoeken welke producten de Baanbreker nodig heeft om leerlingen aan te zetten tot gezond eten. Van de student wordt verwacht met de volgende personen op school samen te werken: Stagebegeleider /opdrachtgever Leerkrachten die invloed kunnen hebben op het gezonde eten (PVH, Gym, Interne stage, keuken) Leerlingen Schoolopleider Datum beoogde afronding: 02-04-2015 6 Hoofdstuk 2. Verkenning 2.1. Literatuurverkenning Tijdens mijn eerste fase van dit onderzoek, terwijl ik mij oriënteer op de opdracht, stuitte ik al snel op de onduidelijkheid van het begrip ‘’gezonde school’’. De Baanbreker geeft aan graag een gezonde school te zijn en daarom ga ik onderzoek doen naar de voeding van de leerlingen, maar ik vraag mij eigenlijk eerst af wat een gezonde school precies inhoud: waar moet de Baanbreker aan voldoen wil het een gezonde school zijn met betrekking tot de voeding? Ik heb diverse deelvragen geformuleerd: 1. 2. 3. 4. Hoe is het eetgedrag op de Baanbreker nu? Wat is gezond eten? Wat is de behoefte van de leerling met betrekking tot gezond eten? Hoeveel invloed heeft de school op het gezonde eetgedrag van de leerlingen? (hoeveel leerlingen nemen eten van thuis mee en hoeveel leerlingen kopen iets op school) 5. Welke hulpmiddelen bestaan er om leerlingen te stimuleren tot gezond eten? Wat gezond eten is en welke hulpmiddelen er al bestaan om leerlingen te stimuleren tot gezond eten, zijn vraagstukken die ik in literatuur zal gaan onderzoeken. 2.1.1 Gezonde school Wanneer jij als school een ‘gezonde school’ wil worden, zijn er vijf kernpunten van belang: Kernpunt 1: structurele aanpak Structurele aanpak is een voorwaarde om doelen te behalen. Kernpunt 2: integrale aanpak: de 4 pijlers Hierbij is het van belang vroegtijdig risicofactoren te signaleren. Ook is het belangrijk als school les te geven over gezondheid. De schoolomgeving moet zo aangepast zijn dat het een prettige omgeving is om in te leren en werken en daarbij gezondheid wordt gestimuleerd. En tot slot, afspraken. Die zijn erg belangrijk voor het bevorderen van gezondheid. Denk hierbij aan protocollen en handhaving daarvan. Kernpunt 3: De school staat centraal Creëer gezondheidbeleid op maat, wat past op deze school en wat niet? . Kernpunt 4: Collectieve preventie en individuele leerlingenzorg Besteed aandacht aan preventie voor een hele groep met leerlingen, maar ook aan preventie voor de individuele leerling. 7 Kernpunt 5: Samenwerking met preventie partners Werk als school samen met bijvoorbeeld de GGD, GGZ, bureau halt. Zo zal de gezondheid op uw school niet voor uw school alleen zijn maar breder dan dat. (Ministerie van Volksgezondheid, 2013) Conclusie gezonde school: Dit waren de kernpunten waar een school algemeen aan moet voldoen om een gezonde school te zijn. Ik zie hier veel kernpunten in terug die ik ook op de Baanbreker zie. Nu ik de kernpunten algemeen weet, onderzoek ik nog graag de kernpunten toegespitst tot de voeding. Gezonde school en voeding Als het gaat om gezonde school met betrekking tot voeding , is het mogelijk een test te doen via de site van gezonde voeding. Deze test ga ik niet doen aangezien ik niet genoeg weet over de Baanbreker en voeding en daarmee een onbetrouwbaar beeld zou schetsen. Wel gebruik ik de vragen van de test, zo weet ik namelijk wanneer de voeding van school voldoen aan de eisen voor een gezonde school. De volgende vragen worden gesteld: (Rijksoverheid) Conclusie gezonde school en voeding De laatste vraag: ‘heeft de school een gezonde schoolkantine en zijn er ook gezonde producten in de automaten te koop’ Was voor mij de aanleiding voor dit onderzoek. 8 Deze 5 vragen zou ik kunnen gebruiken binnen mijn onderzoek. 2.1.2. Gezonde voeding Nu ik weet wat een gezonde school inhoud, wil ik graag weten wat gezonde voeding eigenlijk is. Wanneer is iets nou eigenlijk gezond? Het voedingscentrum beschrijft dat de schijf van 5 de basis is voor een gezonde voeding. De 5 regels bestaan uit: 1. 2. 3. 4. 5. Eet gevarieerd Eet niet te veel en beweeg Eet minder verzadigd vet (slechte vetten, onverzadigd vet is goed) Eet veel groente, fruit en brood Eet veilig (zorg dat het niet bedorven is, besmet enz.) De 5 vakken zijn: 1. 2. 3. 4. 5. Aardappelen, brood, rijst, pasta Groente en fruit Zuivel, vlees, vis en vervangers Halvarine, margarine en oliën Water (voedingscentrum) (Hartman, 2006) Indien je elke dag een beetje van elk vak uit de schijf van vijf eet, eet je gezond. Ongezond eten leidt tot ziektes. Indien je dus gezond eet verminder je de kans op ziektes. Om te ziektes te voorkomen kun je rekening houden met je voeding. Eet twee keer per week vis, eet elke dag groente en fruit, vermijd producten met veel suiker, eet zo min mogelijk ‘slechte’ (verzadigde) vetten, eet zo min mogelijk zout, kies voor halfvolle producten in plaats van volle. (becel) De gezondheidsraad beschrijft richtlijnen en goede voeding die ook weer verwijzen naar de schijf van vijf. Hierbij voegt de gezondheidsraad toe, dat diverse bevolkingsgroepen een andere behoefte kunnen hebben met betrekking tot gezonde voeding. Zo hebben bevolkingsgroepen met een donkere huidskleur meer vitamine D nodig dan iemand met een blanke huidskleur. Vrouwen met een kinderwens hebben meer foliumzuur nodig, veganisten hebben vitamine B12 nodig enz. (GR, Gezondheidsraad, 2012; GR, Gezondheidsraad, 2009; GR, Gezondheidsraad, 2006g; GR, Gezondheidsraad, 2003b; GR, Gezondheidsraad, 2001; GR, Gezondheidsraad, 2000; GR, Gezondheidsraad, 1992): (GR, Gezondheidsraad, 2012): 9 Voeding en beweging bepalen energiebalans Voeding en beweging bepalen de ‘energiebalans’. Als je voldoende voeding/ energie inneemt ten opzichte van de mate waarin je beweegt is de energiebalans in evenwicht. Meestal gebeurd dit niet, wordt er te veel voedsel ingenomen terwijl er te weinig beweging is. Dit kan leiden tot overgewicht. (Raaij, 2014) Wanneer is iets ongezond Voeding is eigenlijk ongezond, volgens ‘hartwijzer’, wanneer het te veel is: te veel verzadigd vet, te veel zout, te veel eten. Te veel inname in combinatie met te weinig bewegen is de grootste risico factor. (hartwijzer) Gevolgen ongezonde voeding Van suiker en melk(producten) krijg je puistjes. Eet gezond, beweeg (zweet) en de kans dat je puistjes krijgt is veel kleiner. (htt) Door niet te ontbijten, ben je sneller vermoeid en kun je je niet goed concentreren. Ook door te weinig drinken raak je snel vermoeid. Je gaat vaak meer snacken omdat je vermoeid bent. (gezondheid o. ) Voldoende rust en slaap, een natuurlijke dag- en nachtritme, gezonde en volwaardige voeding, veel spontaan lachen, diep ademhalen, veel bewegen in de frisse buitenlucht dragen allemaal bij tot het behoud van de eeuwige jeugd en jong zijn, voelen en blijven. (voeding, 2014) Doelgroep De doelgroep is bij mij: de leerlingen van de Baanbreker. Dit zijn pubers. Gezonde voeding is een breed begrip en erg algemeen. De leerlingen van de Baanbreker zijn erg verschillend (denk aan achtergrond, leeftijd, hormonen, lengte en gewicht), mijn onderzoek zal gaan over de leerlingen van de Baanbreker in het algemeen. Dit is een collectieve doelgroep (in plaats van een individuele), waardoor ik dit onderzoek met betrekking tot gezonde voeding wil toespitsen op de algemene richtlijnen voor gezonde voeding en dus ‘de schijf van vijf’. Conclusie gezond eten en ongezond eten Als je het hebt over gezond eten, heb je het over eten wat een positieve invloed heeft op je gezondheid. Als het gaat over ongezond eten, gaat het vooral om eten met veel verzadigde vetten, suikers, zout enz. Deze voedingstoffen kunnen leiden tot ziektes. Ongezond is tevens te beschrijven als te veel eten (en te weinig bewegen). 10 De algemene richtlijnen voor een gezonde voeding kunnen worden bepaald door de schijf van vijf. Dit is de basis voor een gezonde algemene voeding. 2.1.3. Hulpmiddelen om leerlingen te stimuleren tot gezond eten Ik weet nu wat een gezonde school is, ik weet wat gezonde en ongezonde voeding is, nu is de vraag: welke hulpmiddelen bestaan er om leerlingen te stimuleren tot gezond eten. Deze vraag wil ik onderzoeken, aangezien ik zelf hulpmiddelen zal gaan bedenken en daarom eerst wil inventariseren welke hulpmiddelen er bestaan. De overheid en het voedingscentrum werken samen om hulpmiddelen voor het stimuleren van gezonde voeding te gebruiken. De overheid zorgt voor de gezonde voeding op zich; vet en zout in voeding wordt beperkt en de veiligheid van voedsel wordt gecontroleerd. De overheid stimuleert voorlichting en educatie voor een integrale aanpak. Denk hierbij aan de logo’s die op gezonde voeding staan ‘ik kies bewust’. Er zijn diverse instanties die zich momenteel al bezig houden met gezonde voeding en leefstijl. Het ministerie van ‘VWS’, de ‘JOGG’ en het voedingscentrum zijn hier momenteel al mee bezig. (Bakel, 2014) Bestaande interventies/ hulpmiddelen: De bestaande interventies toegespitst op onderwijs zijn er erg veel. Hier onder beschrijf ik er een paar die al bestaan en een hoge effectiviteit hebben (deze zijn ontwikkeld voor het basisonderwijs, wat mij toepasselijk lijkt voor het niveau van de leerlingen van de Baanbreker): SchoolGruiten (gruiten), EU-schoolfruit (schoolfruit, 2013)en Smaaklessen (smaaklessen, 2013) (MCM (RIVM) Busch, 2014) SchoolGruiten: Twee keer per week gezamenlijk fruit eten in de schoolpauze. Hierbij is lesmateriaal, digibordmateriaal, posters en brocures aanwezig. (gruiten) EU-schoolfruit De deelnemende scholen ontvangen voor alle leerlingen uit klas 1 en 2 drie stuks groente/fruit per week, gedurende 18 weken. In 2013-2014 werd met een pilot de mogelijkheden voor EU-Schoolfruit in het voortgezet onderwijs onderzocht. (schoolfruit, 2013) Smaaklessen Proeven, horen, ruiken, kijken en voelen zijn hierbij van belang. Dit is een lesprogramma waarbij het beleven van voedsel centraal staat. Hierbij krijgen kinderen flink wat kennis over eten en ervaring met duurzaam kiezen. 11 (smaaklessen, 2013) Bestaande apps (een aantal voorbeelden) : Eetmeter voedingscentrum Calorienteller Weight watchers Eten voedingswaarde informatie Bestaande posters: 12 Posters (een aantal voorbeelden): 13 Gezonde ‘snacks’ voor in de kantine (een paar voorbeelden): Tonijnsalade met komkommer Meuslirepen zonder havermout Fruitsalade Chocolade chip cookies (enzo) Conclusie stimulerende hulpmiddelen om gezond te eten: Er bestaan al erg veel hulpmiddelen om leerlingen te stimuleren gezond te eten. Ook zijn er al complete lessen series en lesmateriaal voor interventies met betrekking tot gezond eten. In mijn onderzoek staan er een aantal beschreven die erg populair en effectief zijn. Deze zijn gemaakt voor het basis onderwijs waardoor het tevens toegankelijk is voor de leerlingen van de Baanbreker. Ook bestaan er al veel gezonde recepten die eenvoudig te maken zijn en in de kookles gemaakt zouden kunnen worden om vervolgens in de pantry op de Baanbreker te verkopen. Tevens is er op school een kas, tuin en appelbomen waar we wellicht iets mee kunnen doen. 14 2.2. Methode praktijkverkenning Ik heb enquêtes gehouden bij de leerlingen, waarbij ik vraag naar het eetgedrag, welk gezond eten de leerling lekker zou vinden en hoeveel leerlingen thuis of op school eten maken/kopen. (Cyrilla van der Donk, 2012) Op deze manier kom ik erachter: - Hoe het eetgedrag nu is op de Baanbreker - Waar de behoefte van de leerling ligt met betrekking tot gezond eten - Hoeveel invloed de school heeft op het eetgedrag van de leerling (hoeveel leerlingen nemen eten mee van thuis of kopen op school?) 2.2.1. Respondenten De leerlingen van de Baanbreker: 62 leerlingen uit het 1e en 2e schooljaar hebben de enquête ‘eetgedrag’ ingevuld. In totaal heeft deze school 179 leerlingen, waarbij de 4e en 5e jaars leerlingen veelal op stage zijn en niet op school. Ik heb 5 leerlingen geïnterviewd over de behoefte met betrekking tot gezond eten. Deze leerlingen zijn 2e en 3e jaars leerlingen en 3 van de 5 leerlingen verzorgen het eten wat verkocht wordt in de aula. 2.2.2. Dataverzameling en meetinstrumenten De enquête ‘eetgedrag’ is mijn nulmeting. Deze enquête bestaat uit gesloten vragen met als achterliggende gedachte de regels voor gezonde voeding. Op deze enquête wordt ook de vraag gesteld of de leerling eten meeneemt van thuis of iets koopt in de kantine, zo weet ik hoeveel invloed de kantine kan hebben op gezonde voeding van de leerling. De enquête ‘eetgedrag’ kan in de toekomst nogmaals worden verstrekt om te kijken of het eetgedrag veranderd is. Zie de bijlage ‘enquête’ (bijlage 1) Het interview gaat over de behoefte van de leerling met betrekking tot gezond eten. Wat vind de leerling lekker als het gaat om gezond eten? Heeft de leerling ideeën om gezond eten te stimuleren? Zie de bijlage ‘interview’ (bijlage 2) Aangezien ik hierbij onderzoek wil doen naar de behoefte van de leerlingen en de invloed van de leerlingen, verwacht ik de beste ideeën te kunnen halen uit de leerlingen zelf. 2.2.3. Data analyse De uitkomsten turf ik en zet ik vervolgens in een grafiek. Voor de deelvraag : ‘’hoe is het eetgedrag van de Baanbreker nu? ‘’ maak ik de bijbehorende grafieken oranje/ roze. 15 Voor de deelvraag: ‘’hoeveel invloed heeft de Baanbreker op het eetgedrag’’ maak ik de grafieken Paars/ roze. Zo heeft de lezer overzicht en kan ik de resultaten gebruiken voor verder onderzoek. 2.2.4. Resultaten praktijkverkenning Voor twee van mijn deelvragen heb ik een enquête gemaakt. (Zie bijlage 1) Deze enquête is ingevuld door 62 leerlingen van de Baanbreker. In totaal heeft deze school 179 leerlingen, waarbij de 4e en 5e jaars leerlingen veelal op stage zijn en niet op school. Met deze enquête heb ik de volgende vragen onderzocht: 1. Hoe is het eetgedrag op de Baanbreker nu? 2. Hoeveel invloed heeft de Baanbreker op het eetgedrag van de leerlingen? 2.2.4.1. Hoe is het eetgedrag op de Baanbreker nu? Op de eerste vraag: ‘’Hoe is het eetgedrag op de Baanbreker nu?’’ Zijn de volgende antwoorden van toepassing: Fruit: (aanbevolen: 2 stuks fruit per dag, zie bijlage 2 ‘fruit’) 30 leerlingen eten 2 stuks fruit per dag. 29 leerlingen eten 2 stuks fruit per week. 1 leerling eet 2 stuks fruit per maand. 2 leerlingen eten nooit fruit. (Bijlage 2 ‘fruit’) Conclusie eten van fruit: 59 leerlingen van de 62, eten fruit per dag of per week en slechts 3 leerlingen eten (bijna) nooit fruit. Wat betreft fruit kan ik concluderen dat het al aardig gezond is op de Baanbreker. Toch zou ik graag zien, dat 32 leerlingen die nog niet elke dag fruit eten, dit wel zullen gaan doen. Groente: (aanbevolen: iedere dag groente, bijlage 2 ‘groente’) 34 leerlingen eten elke dag groente. 25 leerlingen eten elke week groente. 1 leerling eet 1 keer per maand groente. 2 leerlingen eten nooit groente. (Bijlage 2 ‘groente’) Conclusie eten van groente: 16 Het merendeel van de leerlingen geeft aan elke dag groente te eten. Tevens een groot gedeelte van de leerlingen geeft aan slechts elke week groente te eten. 3 leerlingen eten (bijna) nooit groenten. Hierbij concludeer ik dat de leerlingen van de Baanbreker, net als bij fruit, gemiddeld gezien gezond eten. Echter zie ik graag dat de 28 leerlingen die nog niet dagelijks groenten eten, dit zullen gaan doen. Drinken: (aanbevolen: elke dag +- 2L vocht, bijlage 2 ‘vocht’) 6 leerlingen drinken 0-2 glazen vocht per dag 25 leerlingen drinken 2-4 glazen vocht per dag 18 leerlingen drinken 4-6 glazen vocht per dag 12 leerlingen drinken meer dan 6 glazen vocht per dag (Bijlage 2, ‘vocht’) Conclusie drinken: In één glas zit gemiddeld 220 ml. Om gemiddeld 2 Liter vocht per dag binnen te krijgen, is het voor leerlingen van belang om minimaal 6 glazen per dag te drinken. Helaas zijn er in dit geval maar 12 leerlingen die hieraan voldoen. Wel 49 leerlingen krijgen dus te weinig vocht binnen om te voldoen aan de norm. Hierbij concludeer ik dat de leerlingen op de Baanbreker te weinig drinken. Gezond/ ongezond eten: 39 leerlingen geven aan gezond te eten op school. 10 leerlingen geven aan ongezond te eten op school. 13 leerlingen geven aan zowel gezond, als ongezond te eten op school. 33 leerlingen kopen eten in de aula. Daarbij geven zij de voorkeur aan gezond of ongezond eten. 21 van de 33 leerlingen kopen het liefst gezond eten in de aula. 12 van de 33 leerlingen kopen het liefst ongezond eten in de aula. (Bijlage 2 ‘gezond/ ongezond eten’) Conclusie gezond/ ongezond eten: 39 leerlingen eten gezond op school. 23 leerlingen eten ongezond (waarvan 13 ook gezond). Meer dan de helft van de leerlingen eten al gezond op de Baanbreker. Van de 33 leerlingen die in de aula eten kopen, zijn er 12 leerlingen die liever ongezond eten kopen dan gezond eten. Het grootste gedeelte van de ondervraagde leerlingen van de Baanbreker zijn gezonde eters, uitgaande van de schijf van vijf. 17 2.2.4.2. Hoeveel invloed heeft de school op het eetgedrag van de leerlingen? Op de vraag: ‘hoeveel invloed heeft de school op het eetgedrag van de leerlingen?’’ Zijn de volgende antwoorden van toepassing: Komt het eten van school of van thuis: 12 leerlingen kopen eten op school. 40 leerlingen eten het eten van thuis. 9 leerlingen eten beide. (Bijlage 2, ‘school of thuis’) Conclusie eten van school of thuis: In totaal zijn er (12 + 9) 21 leerlingen waar de school invloed op heeft. Deze leerlingen kopen namelijk hun eten op school. 40 leerlingen eten het eten van thuis. Hier heeft de school niet direct invloed op. Eventueel wel via de ouders van de leerlingen. De Baanbreker heeft op iets minder dan de helft van de leerlingen direct invloed op het eetgedrag van de leerling. Heeft het winkeltje, of de pantry meer invloed op het eetgedrag: 15 leerlingen kopen bij het winkeltje. 33 leerlingen kopen bij de pantry. 11 leerlingen kopen zowel bij het winkeltje als bij de pantry. 3 leerlingen kopen nooit iets. (Bijlage 2, ‘winkel. Pantry’) Conclusie winkeltje of pantry: De meeste leerlingen kopen bij de pantry eten. Dit zou betekenen dat de pantry meer invloed heeft op het eetgedrag van de leerling, dan de winkel. Heeft de school invloed op het voldoende eten van fruit: 44 leerlingen geven aan gratis fruit van school op te eten. 18 leerlingen geven aan gratis fruit van school niet op te eten. (Bijlage 2, ‘invloed van school’) Conclusie invloed op het eten van fruit: De 32 leerlingen die nog niet elke dag fruit aten (Bijlage 2, ‘fruit’) zouden indien de school dit gratis geeft , 14 leerlingen dus wel elke dag fruit eten. (32 leerlingen min 18 leerlingen die het niet zullen eten) Indien het voor de school mogelijk is om gratis fruit weg te geven, heeft dat wel degelijk invloed. Het grootste gedeelte van de leerlingen zou dit dan aannemen. 18 Hierbij kan ik concluderen dat wanneer de school gratis fruit aanbied, de meeste leerlingen dit zullen aannemen. Als dit waar is, zou de school invloed hebben op het gezonde eetgedrag van de leerlingen van de Baanbreker. 2.2.4.3. Deelvraag: ‘’wat is de behoefte van de leerling met betrekking tot gezond eten?’’ Hiervoor heb ik 5 leerlingen geïnterviewd die betrokken zijn bij de voeding die verkocht wordt binnen de school. Deze leerlingen geven allen aan dat wanneer zij zelf gezond en lekker eten moeten bedenken, fruit erg lekker te vinden. Zij geven allen de volgende overeenkomstige ideeën aan: - Fruit salade Smoothie Soep Naar aanleiding hiervan ben ik in gesprek gegaan met personen die beslissen wat voor eten verkocht wordt op school. Een aantal van deze personen geeft aan dat voorheen soep verkocht werd en dat dit altijd erg goed liep bij leerlingen. Conclusie wat is de behoefte van de leerling met betrekking tot gezond eten? De leerlingen zijn heel duidelijk in wat zij willen; zij willen fruit salade, smoothie en soep. 2.2.5. Conclusie praktijkverkenning Eindconclusie eetgedrag van de Baanbreker: Meer dan de helft van de leerlingen voldoet aan het gezonde eetgedrag. Echter, is hier ruimte voor verbetering. Het drinkgedrag van de Baanbreker is momenteel minder goed. Gemiddeld drinken de leerlingen van de Baanbreker te weinig. Mijn hoofdvraag gaat over gezond eten. Gezond is een breed begrip, waardoor ik gezond eten heb toegespitst op de schijf van vijf. Bij de schijf van vijf is naast diverse voedingsstoffen, vochtinname van groot belang. Nu uit mijn praktijkverkenning blijkt dat de vochtinname te laag is bij de leerlingen van de Baanbreker, geef ik dit probleem voorrang en rede tot nader onderzoek. Ik zal hiervan een subonderzoek gaan ondernemen, waarin ik ga kijken naar een mogelijke oplossing voor het probleem: te weinig vochtinname. Eindconclusie invloed van de Baanbreker op het eetgedrag? De invloed die de Baanbreker heeft op het eetgedrag van de leerlingen is beperkt. De Baanbreker heeft de grootste invloed op het eetgedrag van leerlingen die hun eten altijd op 19 school kopen. Dit zijn echter maar 12 leerlingen van de 62 ondervraagde leerlingen. Daarentegen zijn er wel 59 leerlingen (van de 62 ondervraagde leerlingen) die af en toe op school eten kopen, waar de Baanbreker invloed op kan hebben. Indien er gevraagd wordt aan de leerlingen of zij gratis gezond eten (in dit geval fruit) zouden krijgen van de Baanbreker, geven 44 leerlingen (van de 62 ondervraagde leerlingen) aan dit dan daadwerkelijk op te eten. Als de Baanbreker gratis eten geeft, heeft de Baanbreker over meer dan de helft van de leerlingen invloed op het eetgedrag. Nu vraag ik mij af of dit ook met vocht zo is? Wanneer de Baanbreker gratis ‘vocht’ weg geeft, zouden de leerlingen dit dan ook drinken? Dit is een reden voor nader onderzoek. Met gratis weggeven van fruit heeft de Baanbreker meeste invloed op het eetgedrag van de leerlingen. Eindconclusie behoefte van de leerling met betrekking tot gezond eten. De behoefte van de leerling is erg concreet, zij geven aan dat zij fruitsalade, smoothie en soep willen eten. Dit vinden zij lekker en het is gezond. Voorheen werd er al soep verkocht en dit liep goed, misschien is het een idee dit weer terug in te voeren. 20 Substudie aan de hand van resultaten (primaire studie)- vochtinname. Inleiding sub onderzoek Zoals al eerder beschreven in mijn conclusie praktijkverkenning , ga ik nader onderzoek doen naar vochtinname op de Baanbreker. Mijn hoofdvraag van mijn primaire onderzoek is: ‘Welke hulpmiddelen heeft de Baanbreker nodig om leerlingen te stimuleren gezond te eten?’ Gezond eten is een groot begrip, ik heb dit toegespitst op de schijf van vijf waarbij vochtinname net zo belangrijk is als het innemen van bepaalde voedingsstoffen. Aangezien uit mijn onderzoek bleek dat de leerlingen van de Baanbreker te weinig drinken, geeft dit mij reden tot nader onderzoek. Mijn subonderzoek is dus als volgt: ‘welke hulpmiddelen heeft de Baanbreker nodig om leerlingen te stimuleren tot meer vochtinname?’ Literatuur sub onderzoek Waarom is vochtinname zo belangrijk? In de schijf van vijf wordt niet voor niks verwezen naar vochtinname. Het voedingscentrum beschrijft de volgende elementen waarom je lichaam vocht nodig heeft: Je lichaam verliest vocht via urine en zweet, dit moet aangevuld worden Vocht is nodig voor het regelen van je lichaamstemperatuur. Door te zweten raak je warmte kwijt Vocht is nodig voor het transport van voedingsstoffen in bloed en het afvoeren van afvalstoffen met urine Vocht helpt ook bij de opname van voedingstoffen in de darm (Voedingscentrum, 2014) Gevolgen van te weinig vochtinname op korte termijn: Dorst Hoofdpijn Vermoeidheid Slechte concentratie Duizeligheid die erger wordt bij het opstaan Verlies van eetlust Brandend gevoel in de maag Verstopping Te weinig, tot bijna geen urine Urine is donker van kleur Droge mond Gebarsten lippen Droge huid 21 Slechte adem Vasthouden van vocht (gezondheid m. e.) Gevolgen te weinig vochtinname op lange termijn: Op lange termijn kan het leiden zelfs leiden tot ziektes, zoals: Blaasontsteking, verwardheid, nierstenen, constipatie (verstopping) en uitdroging. (obli) Mocht je langdurig een vochttekort hebben kan het uiteindelijk ook leiden tot: OCU (onbedoelde chronische uitdroging). Wanneer je lichaam te weinig vocht binnen krijgt, gaat het lichaam het vocht halen uit organen in het lichaam. Meestal is als eerst de darm het ‘slachtoffer’, daarom hebben mensen met een chronisch te kort aan vocht veelal last van opstipatie, colites, spastische darm, een slechte spijsvertering enz. De hersenen zullen als eerst gespaard worden door het lichaam omdat de hersenen het belangrijkste zijn om te kunnen functioneren. De darm is hierin het ‘minst’ belangrijke lichaamsdeel en daarom wordt er eerst vocht uit de darm gehaald. Indien je veelal een vochttekort hebt, kun je het ‘dorst-singnaal’ niet meer onderscheiden van het ‘honger-signaal’. Veel mensen gaan daarom eten in plaats van drinken, de combinatie van vochttekort en te veel eten leidt sneller tot OCU. (ziekte en tekort aan water, 2015) Eventuele middelen om leerlingen te stimuleren tot meer vochtinname Hierbij kom ik al snel op een waterbron in school plaatsen. Dan is nog de vraag waar zo’n waterbron vandaan komt en wat het ongeveer kost. Financiën Wat zou een waterbron eventueel kosten? Voor een prijsindicatie heb ik op internet gezocht naar bedrijven die dit installeren. Hier kwam ik al snel uit op het bedrijf Vitens, dit bedrijf is niet alleen gespecialiceert in waterbronnen, maar vind dit tevens een belangrijk concept voor op scholen. Zij hebben hier onderzoek naar gedaan waaruit blijkt dat ook ouders graag watertappen willen hebben binnen de school zodat de kinderen voldoende gaan drinken. Vitens beschrijft hoe je als school dit kunt doen. Scholen kunnen op de onderwijsbeurs een aanvraag doen voor een ‘Join the Pipe’ kraanwater tappunt bij Vitens. Een tappunt kost de school 2500 euro. Vitens draagt bij door de aansluitkosten voor haar rekening te nemen. Elk Join the Pipe tappunt financiert mee aan een waterproject in Afrika of Azië. (Vitens, 2015) Uiteraard zijn er meerdere bedrijven te vinden die tappunten installeren. Vitens leek mij toepasselijk aangezien de prijs aantrekkelijk is en je tegelijkertijd bijdraagt aan het goede doel. 22 Conclusie te weinig vochtinname literatuur Te weinig vochtinname heeft biologische en mentale gevolgen wat betreft gezondheid. Dit zou betekenen dat leerlingen van de Baanbreker verschijnselen kunnen hebben door het te weinig innemen van vocht die effect hebben op het leerproces, bijvoorbeeld: hoofdpijn, concentratieproblemen, misselijkheid enz. Praktijkverkenning: Voor de praktijkverkenning van het sub onderzoek naar te weinig vochtinname van de leerlingen van de Baanbreker, ga ik zo veel mogelijk leerlingen en docenten nog een vraag stellen. Het probleem is al bekend: de leerlingen van de Baanbreker drinken te weinig. Ook is een mogelijke oplossing al bekent (literatuuronderzoek), namelijk een tappunt waar leerlingen water kunnen tappen. Nu is nog de vraag aan de leerlingen of ze dit daadwerkelijk zullen gebruiken en een vraag aan de docenten of zij dit een goed idee vinden en zich bewust zijn van de effecten van vochtopname op leergedrag. Onderzoek Ik heb 73 leerlingen (waar onder eerste, tweede, derde en vierde jaars leerlingen) de volgende vraag gesteld: ‘als er een watertap in de school zou staan waar je gratis water kunt drinken, zou je dit dan gebruiken?’ Ik heb 5 docenten de volgende vragen gesteld: ‘Ben jij je bewust van de te weinige vochtinname van de leerlingen op deze school en de gevolgen op het leerproces?’ ‘Zou je het een goed idee vinden om een watertappunt te plaatsen op school?’ Resultaten Leerlingen 68 van de 73 ondervraagde leerlingen zou gratis water drinken wanneer er een tappunt is Docenten 2 van de 5 ondervraagde docenten is zich bewust van het probleem en de gevolgen daarvan 4 van de 5 ondervraagde docenten vind het een goed idee om een watertappunt te plaatsen op school. Conclusie substudie vochtinname: Blabla plus Ralatie tot eindproduct 23 Hoofdstuk 3. Product en criteria. (ontwerpen) Het product wat ik zal leveren, is tegelijkertijd het resultaat van mijn onderzoek. Onderwerp Mijn product wordt een adviesrapport met als onderwerp: ‘leerlingen stimuleren tot gezond eten’ pakkende titel: ‘kleine veranderingen doen grote wonderen’. Doelgroep De doelgroep van mijn product is voor de kookdocenten, de interne stage docenten en de personen die verantwoordelijk zijn voor het financiële aspect. Doel Docenten in laten zien dat wij met kleine aanpassingen leerlingen kunnen stimuleren tot gezond eten. Door het lezen van dit adviesrapport, wil ik dat leraren in zien dat wij door kleine aanpassingen leerlingen kunnen stimuleren om gezonder te eten. Hierbij heb ik ook als tweede doel dat door het lezen van dit advies rapport, een tweede probleem : te weinig vochtinname, herkent wordt en eventueel verholpen wordt in de toekomst door mijn advies bij dit probleem. Vorm Dit advies rapport wil ik inleveren 1 maal op papier en naar het gehele team sturen digitaal. Het rapport wil ik zo kort en bondig mogelijk houden en inhoudelijk niet meer dan 20 pagina’s aan besteden. Dit omdat het makkelijk leesbaar moet zijn, concreet, duidelijk en overzichtelijk. 24 Hoofdstuk 4. Presentatie en evaluatie 1.1. Presentatie Mijn presentatie bestaat uit: Een uitgeprint adviesrapport (het product) Een presentatie gemaakt in power point gehouden voor collega’s, mijn opdrachtgever en de directeur Een evaluatieformulier Hier heb ik voor gekozen omdat ik aan collega’s kort een beeld wil geven wat mijn onderzoek en de daarbij behorende resultaten zijn. Hiermee krijgen de collega’s inzicht in het probleem, de vraagstukken die daarbij horen en tegelijkertijd oplossingen. De presentatie houd ik kort en bondig, voor verdieping kunnen collega’s mijn procesverslag en het productverslag raadplegen. De power point presentatie heb ik opgeslagen in mijn digitaal portfolio, tevens mijn adviesrapport en proces verslag zijn hier te vinden. 1.2. Evaluatie Mijn hoofdvraag bij dit onderzoek is: Welke hulpmiddelen heeft de Baanbreker nodig om leerlingen te stimuleren gezond te eten? Voor de evaluatie, heb ik een evaluatieformulier gemaakt met de volgende vragen: 1. Geef ik in mijn presentatie antwoord op de hoofdvraag? 2. Is de informatie die ik geef betrouwbaar? 3. Zijn de adviezen die ik geef voor deze school relevant en realistisch? Deze vragen zijn gericht op mijn collega’s en mijn opdrachtgever. Ik kies er bewust voor om beide dezelfde vragen te stellen om de vragen zo objectief mogelijk te houden. Met deze vragen wil ik controleren of ik tijdens mijn onderzoek heb teruggekoppeld naar de hoofdvraag en of mijn hoofdvraag daadwerkelijk beantwoord is. Verder wil ik hiermee controleren of de informatie die ik geef betrouwbaar is en daarmee geloofwaardig voor mijn collega’s en opdrachtgever. Tot slot wil ik hiermee controleren of de adviezen die ik heb, uiteindelijk ook bruikbaar zijn binnen deze school: heb ik mijn adviezen gegeven op basis van de belangen van deze school? 25 1.2.1. Is het gelukt: 4 collega’s hebben mijn evaluatieformulier ingevuld. Waaronder een docent interne stage, een docent koken en de directeur. Hier onder zal ik per evaluatievraag beschrijven wat ik voor feedback gekregen heb: Geef ik in mijn presentatie antwoord op de hoofdvraag? Collega’s 3 collega’s zeggen dat ik antwoord geef op de hoofdvraag. Wel zegt één persoon hiervan dat ik meer praat over de deelvragen en volgens deze persoon had ik ook meer in kunnen gaan op de hoofdvraag. Voor 1 collega was mijn hoofdvraag niet duidelijk, zo schrijft hij: het woord hulpmiddelen geeft verwarring. Je geeft bruikbare tips hoe we het anders kunnen doen. Ikzelf Ik vind dat ik tijdens deze presentatie voldoende teruggekoppeld heb naar de hoofdvraag. Ik zou dit de volgende keer hetzelfde doen. Wel zou ik misschien iets minder diep op de deelvragen in gaan; niet per deelvraag de resultaten vertellen, maar gelijk de conclusies per deelvraag. Is de informatie die ik geef volgens u betrouwbaar? Collega’s Drie docenten denken na het luisteren van mijn presentatie, dat de informatie die ik geef betrouwbaar is, mede omdat ik aantoonbaar gebruik heb gemaakt van literatuur. Één docent denkt dat het ‘half’ betrouwbaar is. Aan de ene kant wel vanuit mijn onderzoekswijze en mogelijkheden. Aan de andere kant niet, afgaande op onze doelgroep. Daarbij voegde hij toe, dat hij bedoeld dat de ingevulde enquêtes niet betrouwbaar kunnen zijn omdat sommige leerlingen misschien niet weten wat er bedoeld wordt en maar wat invult. Ikzelf Ik ben het met de feedback eens. Alle literatuur onderzoeken zijn betrouwbaar naar mijn idee. Dit heb ik van betrouwbare bronnen. De praktijk onderzoeken, kunnen minder betrouwbaar zijn. Ik vond het al moeilijk een enquête te ontwikkelen, laat staan denken aan de betrouwbaarheid. Ik weet ook niet of elke leerling wel weet wat gezond en niet gezond eten is. Hiermee schets ik een subjectief beeld. Om de praktijkverkenning betrouwbaar te maken had ik, achteraf gezien, misschien nog in de pauze kunnen turven hoeveel gezond eten er werd gekocht/verkocht en hoeveel ongezond eten werd verkocht/gekocht. 26 Zijn de adviezen die ik geef voor deze school relevant en realistisch? Collega’s Elke collega die het evaluatieformulier hebben ingevuld, geven aan dat mijn adviezen relevant zijn maar niet altijd realistisch (denkende aan een watertap of gratis fruit weggeven) . Ikzelf Ik ben het ermee eens dat mijn adviezen relevant zijn. Zowel de adviezen omtrent voeding, als vocht. Echter, denk ik dat sommige adviezen niet haalbaar zouden kunnen zijn. Hier kan ik niet over oordelen omdat ik niet in het financiële plaatje van de Baanbreker kan kijken. Op langere termijn en als de school echt iets wil doen met de adviezen, geloof ik wel dat ze allen realistisch kunnen worden. Algemene feedback collega’s Tips die mij gegeven zijn: Rustiger praten Minder lange presentatie (kaderen) Tops die mij gegeven zijn: Goed gedaan ‘stay calm- Carry on’ Presenteren was prima, goed contact, vaardigheden op zeer goed niveau! Leuk onderwerp, goed onderbouwd, breed onderzoek. Je hebt goed je best gedaan Helder, duidelijk en logische opbouw van de presentatie Gegeven cijfers: Twee docenten geven een ‘G’ en twee docenten geven een ‘ZG’. (zie voor de ingevulde formulieren bijlage ‘evaluatieformulieren’) 27 Reflectie Ik heb ontzettend veel geleerd van het maken van dit beroepsproduct. De volgende aspecten wil ik aan werken volgend jaar: Tijdsplanning Deadlines realistisch maken Of docenten zeggen dat mijn presentatie een half uurtje duurt, of voortaan mijn resultaten en grafieken per deelvraag weg laten en gelijk antwoord geven op de deelvragen. Volgorde van deelvragen checken, ik vond het nu niet een hele logische volgorde. Zelf had ik deelvraag 1 en 2 omgeruild. Mijzelf bewaken dat mijn beroepsproduct niet te groot wordt. Aandacht voor ontwerpen van een enquête. Aandacht voor objectieve praktijk onderzoeken. Wat ik nu goed heb gedaan: Een duidelijk, overzichtelijk en bondig product ontworpen. Taal Feedback verwerkt van mijn opdrachtgever en daarbij kritischer gaan kijken naar mijn onderzoek Kritisch zijn op literatuur Niet te veel literatuur citeren, maar ook veel in eigen woorden beschrijven Mijn kracht is dat ik hoof- en bijzaken kan onderscheiden, waarbij ik veel bijzaken heb durven verwijderen in mijn documenten 28 Tijdsplanning (school) week 1 t/m 14 1 t/m 4 4 t/m 8 8 t/m 21 ‘’ ‘’ ‘’ ‘’ ‘’ ‘’ ‘’ ‘’ Totaal: Wat bijeenkomsten Brainstormen, hoofd en deelvragen bedenken Handtekeningen, wachten op een GO, organisatie, mailen bellen naar personen waar ik afhankelijk van ben en nieuwe opdrachtgever zoeken (ivm de oude die overspannen is) Maken van Plan van aanpak/ procesverslag en feedback verwerken Maken van enquête en interview Afnemen enquêtes en interview Grafieken maken Schrijven van het product verslag Voorbereiden van de presentatie Presentatie Evaluatie Overleggen (met werkbegeleider, betrokkenen) Uren 28 5 13 40 4 10 10 40 4 2 4 25 185 29 Bibliografie (sd). Opgehaald van https://www.salusi.nl/puistjes-voeding-acne-voorkomen-door-een-goed-dieet/ Bakel, A. v. (2014, juni 23). hoe wordt gezonde voeding gestimuleerd? Opgeroepen op maart 2, 2015, van Nationaal kompas: http://www.nationaalkompas.nl/gezondheidsdeterminanten/leefstijl/voeding/welke-vormen-vanpreventie-gericht-op-voeding-zijn-er/ becel. (sd). verantwoord eten. Opgeroepen op 2015, van becel: http://www.becel.nl/artikelen/verantwoordeten/?gclid=CPjjs5SAwcQCFasBwwodTF4Acg&gclsrc=aw.ds Cyrilla van der Donk, B. v. (2012). Praktijkonderzoek in de school. Bussum: Uitgeverij Cotinho. enzo, k. (sd). gezonde tussendoortjes. Opgeroepen op 2015, van kiwienzo: http://www.kiwienzo.nl/15-gezonde-tussendoortjes/ gezondheid, m. e. (sd). Drinken en vochttekort. Opgeroepen op 2015, van mens en gezondheid: http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/diversen/148479-drinken-en-vochttekort.html gezondheid, o. (sd). invloed van voeding op gezondheid. Opgehaald van http://www.optimalegezondheid.com/alles-over-vermoeidheid-deel-2-invloed-van-voeding-opvermoeidheid/ gruiten. (sd). groeten en fruit is gruiten. Opgehaald van http://www.schoolgruiten.nl/ Hartman, E. (2006). mens en voeding. ThiemeMeulenhoff. hartwijzer. (sd). voeding. Opgeroepen op 2015, van hartwijzer: http://www.hartwijzer.nl/Voeding.php MCM (RIVM) Busch, A. v. (2014). wat is de effectiviteit van interventies gericht op gezonde voeding? Opgeroepen op 2015, van volksgezondheid toekomst verkenning, nationaal kompas volksgezondheid. Bilthoven: RIVM: http://www.nationaalkompas.nl/gezondheidsdeterminanten/leefstijl/voeding/wat-is-de-effectiviteiten-gezondheidswinst-van-preventie-gericht-op-voeding/ Ministerie van Volksgezondheid, W. e. (2013). Kernpunten gezonde school. Opgeroepen op februari 2015, van gezonde school: http://www.gezondeschool.nl/object_binary/o20461_140715-Pdfkernpunten-Gezonde-School-po_def.pdf obli. (sd). gevolgen van de weinig drinken. Opgeroepen op 2015, van http://www.obli.info/te-weinigdrinken/ Raaij, J. (2014, juni 23). wat is gezonde voeding? Opgeroepen op februari 2015, van Volksgezondheid toekomst verkenning, nationaal kompas volksgezondheid.: http://www.nationaalkompas.nl/gezondheidsdeterminanten/leefstijl/voeding/wat-is-voeding/ Rijksoverheid. (sd). Test. Opgeroepen op februari 2015, van hoe gezond is jouw school: http://www.hoegezondisjouwschool.nl/hoe-gezond-is-jouw-school/voortgezet-onderwijs/ 30 schoolfruit, e. (2013). wat betekend eu schoolfruit voor:. Opgehaald van schoolfruit: http://www.euschoolfruit.nl/nl/schoolfruit.htm smaaklessen. (2013). wat betekend smaaklessen voor. Opgehaald van smaaklessen: https://www.smaaklessen.nl/ Vitens. (2015, Januari). Vitens wil scholen veroveren. Opgeroepen op 2015, van Vitens.nl: https://www.vitens.nl/overvitens/media/persberichten/Paginas/Vitens-wil-scholen-veroveren.aspx voeding, g. (2014). voeding tegen verouderingsproces. Opgehaald van mens en gezondheid: http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/gezonde-voeding/27873-voeding-tegen-hetverouderingsproces.html voedingscentrum. (sd). schijf van vijf. Opgeroepen op 2015, van voedingscentrum: http://www.voedingscentrum.nl/nl/schijf-van-vijf/schijf.aspx?schijf=4 Voedingscentrum. (2014). Water. Opgeroepen op 2015, van Voedingscentrum/ schijf van vijf: http://www.voedingscentrum.nl/nl/schijf-van-vijf/schijf.aspx ziekte en tekort aan water. (2015). Opgeroepen op 2015, van water is goed: http://waterisgoed.nl/36/ziekte-en-tekort-aan-water/ 31 Bijlage 1- enquête Enquête ‘eetgedrag’ De Baanbreker Mvr. Van der Kruk doet een onderzoek naar de leerlingen van de Baanbreker en hun eetgedrag. Hoe gezond of ongezond eten jullie? Deze Enquête heeft 7 vragen totaal, vul bij het juiste antwoord het ‘0’ teken in. Hoe is het eetgedrag op de Baanbreker nu? 1. Ik eet 2 stuks fruit: 0 per dag 0 per week 0 per maand 0 ik eet nooit fruit 0 elke week 0 elke maand 0 ik eet nooit groente 2. Ik eet groente: 0 Elke dag 3. Ik drink: 0 0 tot 2 glazen per dag 0 2 tot 4 glazen per dag 0 4 tot 6 glazen per dag 0 meer dan 6 glazen per dag 4. Op school eet ik: 0 gezonde dingen 0 ongezonde dingen 5. Hoeveel invloed heeft de school? 0 ik koop mijn eten op school 0 ik eet mijn brood van thuis op school 6. Als ik eten op school koop, koop ik: 0 bij het winkeltje bij interne stage chips, snoep of koek 0 Bij de kantine in de aula: 0 broodje gezond 0 liever iets ongezonds (pizza, sauzijsenbroodje, appelflap enz) 7. Als ik gratis fruit van de school zou krijgen dan zou ik dit op eten: 0 ja 0 nee 32 Bijlage 2- Grafieken Eetgedrag op de Baanbreker (enquête) Grafiek fruit 33 Grafiek groente 34 Grafiek vocht inname 35 Grafiek gezond/ ongezond 36 Grafiek gezond/ ongezond kopen 37 Bijlage 3- invloed eetgedrag Baanbreker (enquête) Grafiek school of thuis 38 Grafiek winkeltje of pantry (aula) 39 Grafiek invloed door middel van gratis gezond eten 40 Bijlage interview ‘wat is de behoefte van de leerling’. Interview ; ‘wat is de behoefte van de leerling’ Beroepsproduct gezonde voeding. Welk gezond eten vinden de leerlingen van de Baanbreker lekker? Als je moet kiezen tussen de volgende dingen, wat eet je het liefst: Fruitcoctail Tomaten soep Broodje gezond Groenten soep Als je elke dag in de aula een gratis appel of ander stuk fruit zou krijgen, zou je dat dan eten? Ja nee Wat is gezond en lekker en zou jij graag op school willen kunnen kopen? __________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________ 41 Bijlage evaluatieformulieren 42 43 44 45 46 47 48 De Baanbreker School voor praktijkonderwijs Adviesrapport Leerlingen stimuleren tot gezond eten Beroepsproduct 2, opleiding docentenopleiding gezondheidszorg en welzijn Lissie van der Kruk Begeleidend docent: Herry in den Bosch Opdrachtgever: Johan van Willigen/ Willeke Vriend ‘15 49 Voorwoord In samenwerking met de Baanbreker en de Hogeschool Utrecht, is dit adviesrapport ontwikkeld over gezonde voeding binnen de school. Ik, Lissie van der Kruk (studente van de Hogeschool Utrecht), wil Herry in den Bosch, Johan van Willigen en Willeke Vriend bedanken voor de begeleiding bij mijn onderzoek. Verder wil ik het team bedanken voor de ruimte die zij mij gaven mijn onderzoek te mogen doen binnen hun les. En de betrokken docenten bij mijn onderzoek. Tot slot wil ik de adjunct directrice en de directeur bedanken voor de gastvrijheid dat ik mijn onderzoek binnen deze school heb mogen doen. Deze samenwerking heb ik als zeer prettig ervaren. Dank u. 50 Inhoud Voorwoord ............................................................................................................................................ 50 Inleiding ................................................................................................................................................. 53 1. Betrokken partijen......................................................................................................................... 54 2. Toelichting onderzoek ................................................................................................................... 55 2.1. Probleemstelling.................................................................................................................... 55 2.2. Hoofdvraag ............................................................................................................................ 55 2.3. Deelvragen............................................................................................................................. 55 2.4. Doelstelling ............................................................................................................................ 55 3. Theoretisch kader .......................................................................................................................... 56 3.1. 4. 5. Gebruikte literatuur................................................................................................................... 59 Methoden ...................................................................................................................................... 60 4.1. Theoretisch onderzoek .......................................................................................................... 60 4.2. Enquête leerlingen ................................................................................................................ 60 4.3. Interview leerlingen............................................................................................................... 60 Resultaten...................................................................................................................................... 61 5.1. 6. Hoofdvraag ............................................................................................................................ 61 5.1.1. Deelvraag 1 .................................................................................................................... 61 5.1.2. Deelvraag 2 .................................................................................................................... 63 5.1.3. Deelvraag 3 .................................................................................................................... 64 5.1.4. Deelvraag 4 .................................................................................................................... 65 5.1.5. Deelvraag 5 .................................................................................................................... 67 Conclusies en aanbevelingen ........................................................................................................ 68 6.1. Conclusie .................................................................................................................................... 68 6.2. Aanbevelingen en adviezen........................................................................................................ 69 6.2.1. Aanpassen van bestaande recepten ................................................................................... 69 6.2.2. Gratis fruit ........................................................................................................................... 69 6.2.3. Ongezond vervangen voor gezond ...................................................................................... 69 7. Substudie aan de hand van resultaten (primaire studie)- vochtinname....................................... 70 7.1. Aanleiding .............................................................................................................................. 70 7.2. Hoofdvraag subonderzoek ......................................................................................................... 70 7.2.1. Literatuur sub onderzoek ........................................................................................................ 70 7.2.1.1. Waarom is te weinig vochtinname een probleem en welke oplossing zou hierbij passen? ....................................................................................................................................................... 70 51 7.2.1.2. Wat zou een hulmiddel kunnen zijn? ............................................................................... 70 7.2.1.3 Wat zou dit ongeveer gaan kosten? .................................................................................. 70 7.2.2. Praktijkverkenning subonderzoek ........................................................................................... 71 7.2.2.1. Is het probleem bekent onder de docenten?................................................................... 71 7.2.2.2. Vinden docenten de mogelijke oplossing ‘een water tappunt’ een goed idee? ............. 71 7.2.2.3. Indien er een watertappunt zou zijn, zouden leerlingen dit daadwerkelijk willen gebruiken? ..................................................................................................................................... 71 7.2. Conclusie subonderzoek............................................................................................................ 71 7.3. Aanbevelingen subonderzoek ................................................................................................... 72 7.3.1. Watertappunt .......................................................................................................................... 72 7.3.2. Drinktijd ................................................................................................................................... 72 7.3.3. 8. Samenwerken met JOGG of de leerlingenraad ................................................................. 72 Nader onderzoek ........................................................................................................................... 73 Bibliografie ............................................................................................................................................ 74 52 Inleiding Onder begeleiding van Herry in den Bosch, Johan van Willigen en Willeke Vriend heeft Lissie van der Kruk dit adviesrapport ontwikkeld. Dit rapport geeft advies over de gezondheid van de leerlingen van het praktijkonderwijs ‘de Baanbreker’ met betrekking tot voeding. Op basis hiervan is de volgende hoofdvraag geformuleerd: ‘’Welke hulpmiddelen heeft de Baanbreker nodig om leerlingen te stimuleren gezond te eten?’’ Hierbij is gebruik gemaakt van één hoofdvraag en heb deze weer onderverdeeld in deelvragen. In dit verslag zal kort worden ingegaan op de verschillende deelvragen en zal uiteindelijk antwoord gegeven worden op de hoofdvraag. Bij dit onderzoek wordt gebruik gemaakt van een theoretisch onderzoek, bestaande uit boeken en websites en een praktijk onderzoek bestaande uit enquêtes en interviews. Bij het onderzoeken van deze hoofdvraag werd een ander probleem zichtbaar, namelijk dat de leerlingen van de Baanbreker te weinig drinken. Hierbij wordt in dit rapport ingegaan op de te weinige vochtinname onder de leerlingen van de Baanbreker in de ‘substudie’. Vervolgens zal in dit rapport advies gegeven worden in welke hulpmiddelen de Baanbreker kan gebruiken om leerlingen te stimuleren gezond te eten. Tot slot zullen de aanbevelingen beschreven worden naar aanleiding van de substudie ‘vochtinname van de leerlingen van de Baanbreker’. 53 1. Betrokken partijen Naam Contactgegevens De Baanbreker: De Baanbreker IJsselstein [email protected] [email protected] Baden Powellweg 1 3401 RR IJsselstein 030-6886699 Johan van Willeke Vriend Hogeschool Utrecht: Herry in den Lissie van der Kruk Hogeschool Utrecht [email protected] Padualaan 97 3584 CH Utrecht 0623701865 Lissie van der Kruk [email protected] Lopikerweg west 25 3411AM Lopik 0648537499 54 2. Toelichting onderzoek Ik ben Lissie van der Kruk, studente aan de Hogeschool Utrecht. Ik studeer voor leraar gezondheidszorg en welzijn. Ik zit nu in mijn 3e jaar en maak mijn 2e beroepsproduct. Ik loop stage de Baanbreker IJsselstein (praktijkonderwijs). Hier geef ik kookles en interne stage. Dit onderzoek is in stand gekomen omdat het mij opviel tijdens de kooklessen, waarbij leerlingen de catering verzorgen, er veel ongezonde dingen gemaakt leken te worden en uiteindelijk de gezonde producten vaak niet verkocht werden. Ik sprak hierover met mijn werkbegeleider (kookdocent) en samen attendeerden wij het probleem, nu is aan mij de taak om te onderzoeken wat een oplossing zou kunnen zijn dat leerlingen toch gezonder eten. Voordat ik dat zou gaan doen, zou ik in eerste instantie moeten onderzoeken of het daadwerkelijk een probleem is, is het waar dat de leerlingen van de Baanbreker ongezond eten? Vervolgens kan ik op basis van mijn onderzoek een oplossing zoeken voor de actuele problemen die er zijn omtrent gezonde voeding. 2.1. Probleemstelling Onderzocht wordt, wat middelen kunnen zijn om leerlingen te stimuleren tot gezonde voeding met als doel een gezonde(re) school te zijn (een subdoel is hierbij een betere concentratie en conditie van de leerling tijdens de lessen). 2.2. Hoofdvraag Welke hulpmiddelen heeft de Baanbreker nodig om leerlingen te stimuleren gezond te eten? 2.3. Deelvragen 1. 2. 3. 4. Hoe is het eetgedrag op de Baanbreker nu? Wat is gezond eten? Wat is de behoefte van de leerling met betrekking tot gezond eten? Hoeveel invloed heeft de school op het gezonde eetgedrag van de leerlingen? (hoeveel nemen eten van thuis mee en hoeveel kopen iets op school) 5. Welke hulpmiddelen bestaan er om leerlingen te stimuleren tot gezond eten? 2.4. Doelstelling ‘De Baanbreker IJsselstein aanbevelingen bieden met als doel leerlingen te stimuleren tot gezond eten’ 55 3. Theoretisch kader Voor deelvraag 2: ‘wat is gezond eten’ en deelvraag 5: ‘welke hulpmiddelen bestaan er al’, heb ik theoretisch onderzoek gedaan. Hier onder zijn de conclusies te zien van mijn theoretische onderzoek. Zie de bijlage ‘theorie’ voor een uitgebreid kader aan theorie. Gezond eten De schijf van 5 is de basis voor een gezonde voeding. De 5 regels bestaan uit: 6. Eet gevarieerd 7. Eet niet te veel en beweeg 8. Eet minder verzadigd vet (slechte vetten, onverzadigd vet is goed) 9. Eet veel groente, fruit en brood 10. Eet veilig (zorg dat het niet bedorven is, besmet enz.) De 5 vakken zijn: 6. Aardappelen, brood, rijst, pasta 7. Groente en fruit 8. Zuivel, vlees, vis en vervangers 9. Halvarine, margarine en oliën 10. Water (voedingscentrum) (Hartman, 2006) Indien je elke dag een beetje van elk vak uit de schijf van vijf eet, eet je gezond. Ongezond eten leidt tot ziektes. Indien je dus gezond eet verminder je de kans op ziektes. Wanneer je al een ziekte hebt, kun je je eetgewoonte daarop aanpassen. Indien je elke dag een beetje van elk vak uit de schijf van vijf eet, eet je gezond. Ongezond eten leidt tot ziektes. Indien je dus gezond eet verminder je de kans op ziektes. Om te ziektes te voorkomen kun je rekening houden met je voeding. Eet twee keer per week vis, eet elke dag groente en fruit, vermijd producten met veel suiker, eet zo min mogelijk ‘slechte’ (verzadigde) vetten, eet zo min mogelijk zout, kies voor halfvolle producten in plaats van volle. (becel) De gezondheidsraad beschrijft richtlijnen en goede voeding die ook weer verwijzen naar de schijf van vijf. 56 Hierbij voegt de gezondheidsraad toe, dat diverse bevolkingsgroepen een andere behoefte kunnen hebben met betrekking tot gezonde voeding. Zo hebben bevolkingsgroepen met een donkere huidskleur meer vitamine D nodig dan iemand met een blanke huidskleur. Vrouwen met een kinderwens hebben meer foliumzuur nodig, veganisten hebben vitamine B12 nodig enz. (becel) (Kruk, Gezonde voeding- procesverslag, 2015) Hulpmiddelen die al bestaan Interventies: De bestaande interventies toegespitst op onderwijs zijn er erg veel. Hier onder beschrijf ik er een paar die al bestaan en een hoge effectiviteit hebben (deze zijn ontwikkeld voor het basisonderwijs, wat mij toepasselijk lijkt voor het niveau van de leerlingen van de Baanbreker): SchoolGruiten, waarbij de leerlingen twee keer per week gezamenlijk fruit eten in de pauze (gruiten) EU-schoolfruit, hierbij ontvangen de leerlingen elke week 3 stuks groente/fruit gedurende 18 weken. (schoolfruit, 2013) Smaaklessen, zintuigen spelen hier een belangrijke rol en kennis over voeding wordt hier verwerkt (smaaklessen, 2013) (Kruk, procesverslag gezonde voeding, 2015) Apps (een aantal voorbeelden) : Eetmeter voedingscentrum Calorienteller Weight watchers Eten voedingswaarde informatie Posters Gezonde ‘snacks’ voor in de kantine (een paar voorbeelden): Tonijnsalade met komkommer Dit is een gezond tussendoortje boordevol vitamines en mineralen. In de tonijn zitten gezonde omega 3 vetten. Er zitten erg weinig koolhydraten in waardoor je bloedsuikerspiegel niet stijgt en daalt, waardoor je geen energiedip krijgt een paar uur later. Mueslirepen zonder havermout Soms heb je behoefte aan een tussendoortje dat je eerder vaak at, maar dan in een gezonder jasje. Dan zijn deze mueslirepen ideaal. Ook hierbij blijft de bloedsuikerspiegel vrij stabiel door de gezonde vetten en eiwitten. 57 Fruitsalade Ik ben dol op een fruitsalade als tussendoortje. Chocolate chip cookies Soms heb je wat te vieren, of heb je behoefte om te ‘cheaten’. Dan zijn deze chocolate chip cookies perfect. Dit is uiteraard geen tussendoortje voor elke dag, want dan werkt het nog steeds gezondheidsdoelen tegen, maar perfect om af en toe van te genieten. (enzo) (Kruk, procesverslag gezonde voeding, 2015) 58 3.1. Gebruikte literatuur. Zie hiervoor de bibliografie in het eind van dit document. 59 4. Methoden Om tot een goed adviesrapport te komen, is er gebruik gemaakt van verschillende manieren van onderzoek. 4.1. Theoretisch onderzoek Om uiteindelijk antwoord te geven op de deel- en hoofdvragen heb ik allereerst een literatuuronderzoek gedaan. Op deze manier heb ik een sterk theoretisch kader opgesteld die ik gebruik als basis voor mijn onderzoek. 4.2. Enquête leerlingen Aangezien mijn hoofdvraag gaat over de leerlingen van de Baanbreker, is hiermee naar mijn idee de belangrijkste bron: de leerlingen van de Baanbreker. Dit is de reden dat ik een enquête heb ontwikkeld voor deze leerlingen. Deze enquête heb ik schriftelijk aangeboden. 62 leerlingen (van de 179) hebben deze enquête ingevuld. Ik heb gekozen voor slechts 7 enquête vragen in verband met de spanningsboog van deze leerlingen en daarbij de betrouwbaarheid van het onderzoek. 4.3. Interview leerlingen Voor de inbreng van de leerling, heb ik een interview ontwikkeld. Ik heb 5 leerlingen geïnterviewd. Ik heb hierbij gekozen voor een interview omdat het gaat over de behoefte van de leerling met betrekking tot gezond eten, dit is een open vraag, waarbij ik graag door wil vragen om tot ideeën te komen. De leerlingen waarbij ik dit interview heb afgenomen, zijn leerlingen uit de onderbouw. Dit omdat deze leerlingen nog het langst hier op school zullen zitten. Ook, omdat de oudere jaars leerlingen op deze school veelal op stage zijn en dus minder invloed zullen hebben op het eetgedrag op school. De leerlingen die ik heb geïnterviewd bereiden zelf eten wat verkocht wordt in de kantine. Zo wisten ze wat het huidige aanbod was en wat ze zelf (realistisch) zouden willen en kunnen maken/ verkopen in de kantine. 60 5. Resultaten Om antwoord te kunnen geven op de hoofdvraag, heb ik gebruik gemaakt van vijf verschillende deelvragen. Het resultaat van deze deelvragen is hier onder beschreven. In de uiteindelijke conclusie van dit rapport zal er antwoord gegeven worden op de hoofdvraag. 5.1. Hoofdvraag Welke hulpmiddelen heeft de Baanbreker nodig om leerlingen te stimuleren gezond te eten? 5.1.1. Deelvraag 1 Hoe is het eetgedrag op de Baanbreker nu? Voor deze vraag heb ik enquêtes afgenomen. Om een duidelijk beeld te krijgen heb ik het eetgedrag toegespitst op gezonde voeding en daarbij de Schijf van Vijf. Het eten van fruit en groente is iets wat je dagelijks binnen hoort te krijgen. Hier komen de meeste vitamines vandaan. Bij de Schijf van Vijf is ook de vochtinname van groot belang. Uit onderzoek blijkt dat maar drie leerlingen van de Baanbreker (bijna) nooit fruit en groente eet. De overige leerlingen die de enquête hebben ingevuld eten dagelijks, of in ieder geval wekelijks, groenten en fruit: Meer dan de helft van de leerlingen geven aan gezond te eten: 61 Wat betreft de vochtinname, kan daar enige zorgen over ontstaan. In één glas zit gemiddeld 220 ml. Om gemiddeld 2 Liter vocht per dag binnen te krijgen, is het voor leerlingen van belang om minimaal 6 glazen per dag te drinken. Helaas zijn er in dit geval maar 12 leerlingen die hieraan voldoen. Wel 49 leerlingen krijgen dus te weinig vocht binnen om te voldoen aan de norm. (de rechter kolom zijn het aantal leerlingen wat voldoende vocht drinkt; minimaal 6 glazen per dag) Gemiddeld gezien zijn de huidige leerlingen van de Baanbreker al gezonde eters. Echter, is hier wel nog ruimte voor verbetering (de leerlingen die wekelijks gezond eten, stimuleren tot dagelijks gezond eten). Wat zorgwekkend kan zijn, is het drink gedrag van de leerlingen van de Baanbreker. Slechts 12 van de 64 leerlingen die de enquête hebben ingevuld, drinkt voldoende op een dag en de overige 49 leerlingen krijgen dus te weinig vocht binnen volgens de norm (2 L per dag). Mijn onderzoek gaat over gezonde voeding, doordat ik hiervoor de schijf van vijf gebruik en daarbij vochtinname behoort tot gezonde voeding, kan te weinig vochtinname op de Baanbreker een belangrijk resultaat zijn voor mijn onderzoek ondanks het gaat over voeding en niet over vocht. 62 5.1.2. Deelvraag 2 Wat is gezond eten? Voor deze vraag heb ik de theorie over gezonde voeding bestudeerd. Uit de theorie blijkt gezonde voeding af te hangen per individu. Iemand met een hoge bloeddruk of iemand die lijd aan diabetes mellitus, heeft een andere behoefte wat betreft voeding dan een gemiddeld gezond persoon. Mijn onderzoek gaat over de leerlingen van de Baanbreker in het algemeen. Dit is een collectieve doelgroep (in plaats van een individuele), waardoor ik dit onderzoek met betrekking tot gezonde voeding wil toespitsen op de algemene richtlijnen voor gezonde voeding en dus ‘de Schijf van Vijf’. De schijf van vijf houdt het volgende in: De 5 regels bestaan uit: 1. 2. 3. 4. 5. Eet gevarieerd Eet niet te veel en beweeg Eet minder verzadigd vet (slechte vetten, onverzadigd vet is goed) Eet veel groente, fruit en brood Eet veilig (zorg dat het niet bedorven is, besmet enz.) De 5 vakken zijn: 1. 2. 3. 4. 5. Aardappelen, brood, rijst, pasta Groente en fruit Zuivel, vlees, vis en vervangers Halvarine, margarine en oliën Water (voedingscentrum) (Hartman, 2006) 63 5.1.3. Deelvraag 3 Wat is de behoefte van de leerling met betrekking tot gezond eten? Voor deze vraag heb ik 5 leerlingen geïnterviewd over de behoefte met betrekking tot gezond eten. Deze leerlingen zijn 2e en 3e jaars leerlingen en 3 van de 5 leerlingen verzorgen het eten wat verkocht wordt in de aula. In dit interview stel ik de vraag wat deze leerlingen lekker zouden vinden en gezond is om te verkopen in de kantine. Deze leerlingen geven allen aan dat wanneer zij zelf gezond en lekker eten moeten bedenken, fruit erg lekker vinden. Zij geven allen de volgende overeenkomstige ideeën aan: - Fruit salade Smoothie Soep Naar aanleiding hiervan ben ik in gesprek gegaan met een aantal collega’s die beslissen wat voor eten verkocht wordt op school. Een aantal van deze collega’s geven aan dat voorheen soep verkocht werd en dat dit goed liep bij leerlingen. 64 5.1.4. Deelvraag 4 Hoeveel invloed heeft de school op het gezonde eetgedrag van de leerlingen? (hoeveel nemen eten van thuis mee en hoeveel kopen iets op school) De invloed die de Baanbreker heeft op het eetgedrag van de leerlingen is beperkt. De Baanbreker heeft de grootste invloed op het eetgedrag van leerlingen die hun eten altijd op school kopen. Dit zijn echter maar 12 leerlingen van de 62 ondervraagde leerlingen. Daarentegen zijn er wel 59 leerlingen (van de 62 ondervraagde leerlingen) die af en toe op school eten kopen, waar de Baanbreker invloed op kan hebben. Indien er gevraagd wordt aan de leerlingen of zij gratis gezond eten (in dit geval fruit) zouden krijgen van de Baanbreker, geven 44 leerlingen (van de 62 ondervraagde leerlingen) aan dit dan daadwerkelijk op te eten. 65 Als de Baanbreker gratis eten geeft, heeft de Baanbreker over meer dan de helft van de leerlingen invloed op het eetgedrag. Met gratis weggeven van fruit heeft de Baanbreker meeste invloed op het eetgedrag van de leerlingen. 66 5.1.5. Deelvraag 5 Welke hulpmiddelen bestaan er om leerlingen te stimuleren tot gezond eten? Voor deze vraag is veelal theoretisch onderzoek geraadpleegd. Een paar bestaande interventies en/of hulpmiddelen vanuit de overheid en het voedingscentrum zijn het beperken van zout in voedingsmiddelen en het beperken van vet. Hulpmiddelen moeten toegankelijk zijn voor de doelgroep van de leerlingen van de Baanbreker en met dit gegeven kwam ik bij een aantal interventies ontwikkeld voor het basisonderwijs. Bij deze interventies is de Baanbreker er zeker van dat het toegankelijk is voor de leerlingen van de Baanbreker. Hier onder beschrijf ik er een paar die een hoge effectiviteit hebben: SchoolGruiten: Twee keer per week gezamenlijk fruit eten in de schoolpauze. Hierbij is lesmateriaal, digibordmateriaal, posters en brocures aanwezig. (gruiten) EU-schoolfruit De deelnemende scholen ontvangen voor alle leerlingen uit klas 1 en 2 drie stuks groente/fruit per week, gedurende 18 weken. In 2013-2014 werd met een pilot de mogelijkheden voor EU-Schoolfruit in het voortgezet onderwijs onderzocht. (schoolfruit, 2013) Smaaklessen Proeven, horen, ruiken, kijken en voelen zijn hierbij van belang. Dit is een lesprogramma waarbij het beleven van voedsel centraal staat. Hierbij krijgen kinderen flink wat kennis over eten en ervaring met duurzaam kiezen. (smaaklessen, 2013) Dan zijn er nog apps als hulpmiddel te stimuleren tot gezond eten, een paar voorbeelden hiervan zijn: Eetmeter voedingscentrum Calorienteller Weight watchers Eten voedingswaarde informatie Ook zijn er posters als hulpmiddel leerlingen te stimuleren tot gezond eten en gezonde recepten. Dit zijn bestaande recepten, die aangepast zijn waardoor ze gezonder zijn dan de originele recepten. (enzo) 67 6. Conclusies en aanbevelingen Aan de hand van de resultaten die in hoofdstuk 5 zijn beschreven, zal in dit hoofdstuk antwoord worden gegeven op de hoofdvraag. De hoofdvraag van mijn primaire onderzoek luidt: ‘Welke hulpmiddelen heeft de Baanbreker nodig leerlingen te stimuleren tot gezond eten?’ 6.1. Conclusie Welke hulpmiddelen heeft de Baanbreker nodig leerlingen te stimuleren tot gezond eten? Uit onderzoek blijkt dat de leerlingen van de Baanbreker , uitgaande van de Schijf van Vijf, momenteel gezond eten. Wel is er nog ruimte voor verbetering. Een van de hulpmiddelen die al bestaan, is het aanpassen van bestaande recepten om ze gezonder te maken. De overheid en het voedingscentrum proberen minder zout en minder vet in voedingsproducten te stimuleren. De Baanbreker heeft de meeste invloed op de leerlingen wanneer zij gratis fruit uit zouden delen. 44 van de 62 ondervraagde leerlingen geven aan gratis fruit daadwerkelijk te eten. Een paar interventies toegepast op onderwijs/ lesmateriaal zijn ontworpen voor het basisonderwijs. Dit zullen toegankelijke interventies zijn voor de leerlingen van de Baanbreker. Leerlingen van de Baanbreker geven aan fruitsalade, smoothie en soep lekker te vinden. Aan de hand van deze gegevens, zijn er mogelijkheden te bedenken om leerlingen van de Baanbreker te stimuleren tot gezond eten. 68 6.2. Aanbevelingen en adviezen Aan de hand van het onderzoek, zowel in theorie als in praktijk, zijn de volgende aanbevelingen/ adviezen tot stand gekomen: 6.2.1. Aanpassen van bestaande recepten Bestaande recepten zijn gemakkelijk aan te passen. Deze recepten worden bereid en verkocht door leerlingen aan leerlingen. Een van de recepten die wordt verkocht aan leerlingen is ‘pizza’. Hierbij wordt witte broodmix gebruikt, als je denkt aan de schijf van vijf en daarbij de voldoende vezels, kun je de witte broodmix vervangen voor bijvoorbeeld meergranen broodmix. Tevens zou je meer groenten op de pizza kunnen doen, minder zout gebruiken bij het bereiden en minder vet door minder kaas (of dieet kaas) te gebruiken. 6.2.2. Gratis fruit Indien het mogelijk is, zou gratis fruit uitdelen een mooie oplossing zijn om leerlingen te stimuleren gezond te eten. De Baanbreker zou zijn eigen fruit kunnen verbouwen tijdens groen en dit uitdelen aan leerlingen wanneer het geoogst kan worden. Gratis fruit kan ook worden gekoppeld aan een bestaande interventie, bijvoorbeeld: SchoolGruiten, EU-Schoolfruit en Smaaklessen. 6.2.3. Ongezond vervangen voor gezond De Baanbreker zou de ongezonde producten die nu worden verkocht in de ‘pantry’ (aula), kunnen vervangen voor gezond. Zo kan de school bijvoorbeeld fruitsalade verkopen, smoothies en soep. Fruitsalade en smoothies zouden tevens kunnen worden bereid in het interne stage lokaal (in plaats van het kooklokaal). 69 7. Substudie aan de hand van resultaten (primaire studie)vochtinname. 7.1. Aanleiding Mijn hoofdvraag van mijn primaire onderzoek is: ‘Welke hulpmiddelen heeft de Baanbreker nodig om leerlingen te stimuleren gezond te eten?’ Gezond eten is een groot begrip, ik heb dit toegespitst op de Schijf van Vijf waarbij vochtinname net zo belangrijk is als het innemen van bepaalde voedingsstoffen. Aangezien uit mijn onderzoek bleek dat de leerlingen van de Baanbreker te weinig drinken, geeft dit mij reden tot nader onderzoek. 7.2. Hoofdvraag subonderzoek Bij mijn subonderzoek naar te weinig vochtinname, door de leerlingen van de Baanbreker, heb ik de volgende hoofdvraag: ‘Welke hulpmiddelen heeft de Baanbreker nodig om leerlingen te stimuleren tot meer vochtinname?’ 7.2.1. Literatuur sub onderzoek 7.2.1.1. Waarom is te weinig vochtinname een probleem en welke oplossing zou hierbij passen? Te weinig vochtinname heeft biologische en mentale gevolgen wat betreft gezondheid. Dit zou betekenen dat leerlingen van de Baanbreker verschijnselen kunnen hebben door het te weinig innemen van vocht die effect hebben op het leerproces, bijvoorbeeld: hoofdpijn, concentratieproblemen, misselijkheid enz. 7.2.1.2. Wat zou een hulmiddel kunnen zijn? Een oplossing zou een tappunt kunnen zijn waar leerlingen water kunnen halen. Een bedrijf die dit mogelijk zou kunnen maken is bijvoorbeeld Vitens. (Vitens, 2015) 7.2.1.3 Wat zou dit ongeveer gaan kosten? Deze prijzen lopen uiteen van een paar duizend euro tot duizenden euro’s. Het bedrijf ‘Vitens’ is gespecialiseerd in waterbronnen en vind dit ook belangrijk voor scholen. Daarom hebben zij een aantrekkelijke prijs. Een tappunt kost de school 2500 euro. Vitens draagt bij door de aansluitkosten voor haar rekening te nemen en tevens fionanciert elk tappunt mee aan een water project in Afrika of Azië. (Vitens, 2015) 70 7.2.2. Praktijkverkenning subonderzoek 7.2.2.1. Is het probleem bekent onder de docenten? 2 van de 5 docenten die ik ondervraagd heb, herkennen het probleem. 7.2.2.2. Vinden docenten de mogelijke oplossing ‘een water tappunt’ een goed idee? 4 van de 5 docenten die ik ondervraagd heb, vinden het een goed idee. 7.2.2.3. Indien er een watertappunt zou zijn, zouden leerlingen dit daadwerkelijk willen gebruiken? 68 van de 73 Leerlingen die ik ondervraagd heb (uiteenlopend van eerste-, tweede-, derde- en vierdejaars leerlingen) zouden daadwerkelijk gebruik maken van de watertap indien deze in school aanwezig zou zijn. 7.2. Conclusie subonderzoek De te weinig vochtinname van de leerlingen van de Baanbreker is ernstig. Dit probleem heeft gevolgen voor niet alleen de gezondheid van de leerlingen, maar tevens voor het leerproces en de daarbij behorende concentratie van de leerlingen. Docenten kennen het probleem en geven aan het een goed idee te vinden hier wat aan te doen. Leerlingen geven aan dat zij gebruik zouden maken van een watertap wanneer die er zou zijn. Financieel hoeft het niet heel veel te kosten. 71 *Discussie: JOGG watertap en gesponserde bidons, leerlingenraad* 7.3. Aanbevelingen subonderzoek Op basis van mijn subonderzoek, heb ik de volgende aanbeveling bij dit probleem bedacht: 7.3.1. Watertappunt De Baanbeker zou een watertap kunnen installeren op school. Leerlingen kunnen hier gratis water drinken. Het watertappunt kost rond de 2500 euro en daarmee kun je tegelijkertijd het goede doel steunen als je het via het bedrijf ‘Vitens’ doet. De plek waar de watertap zou kunnen staan is de aula. De leerlingen van de Baanbreker komen alleen in de aula onder toezicht van een docent. Leerlingen komen in de aula wanneer ze ‘interne stage’ hebben onder begeleiding van een docent en wanneer ze pauze hebben en daarbij docenten surveilleren. Op deze manier kun je voorkomen dat leerlingen eventueel misbruik maken van de watertap (denk aan water gevechten). Dit maakt de aula een veilige plek voor het plaatsen van een tappunt. 7.3.2. Drinktijd Docenten zouden een korte ‘drinktijd’ in kunnen lassen. Bijvoorbeeld tijdens de evaluatie van de les, de leerlingen ondertussen wat laten drinken. Indien zo veel mogelijk docenten leerlingen kort de tijd geven om even wat te drinken, dan zullen de leerlingen al snel voldoende vocht binnen krijgen voor een dag. Hierbij kan gedacht worden aan plastic bekertjes die ze kunnen vullen met water, of hun eigen drinken drinken wat ze van thuis meenemen. Ook kun je ouders/leerlingen vragen om afsluitbare bekers mee te nemen (denkende aan het milieu), die de leerlingen opnieuw kunnen gebruiken. Of eenmalig als school afsluitbare bekers uitdelen, die de leerlingen kunnen hergebruiken. 7.3.3. Samenwerken met JOGG of de leerlingenraad De leerlingenraad van de Baanbreker is momenteel al bezig met het onderwerp ‘watertap’. Hier zou nader onderzoek naar gedaan kunnen worden door en/of met de leerlingenraad. Ook is JOGG (jongeren op gezond gewicht) een voorstander van leerlingen stimuleren tot meer vochtinname , hier zou ook nader onderzoek naar gedaan kunnen worden. 72 8. Nader onderzoek Er zou nog nader onderzoek gedaan kunnen worden naar de kosten van de gegeven mogelijkheden en hoe relevant het is voor de leerlingen van deze school de Baanbreker. Voor nader onderzoek zou gebruik gemaakt kunnen worden van de leerlingenraad. Nader onderzoek zou gedaan kunnen worden op het gebied van de volgende mogelijkheden: Watertap plaatsen; niet alleen de aanschaf kosten maar ook de maandelijkse kosten Drinktijd inlassen; is dit mogelijk binnen het rooster? Zo ja, hoe? Afsluitbare bekers doneren aan leerlingen die ze kunnen vullen; kosten hiervan en zou het werken? Wat kan een organisatie als JOGG voor deze school betekenen? Good practise: bestaat er al een school met de oplossing voor dit probleem ? Hoe pakte zij dit aan? Wat zijn de daarbij behorende kosten? 73 Bibliografie (sd). Opgehaald van https://www.salusi.nl/puistjes-voeding-acne-voorkomen-door-een-goed-dieet/ Bakel, A. v. (2014, juni 23). hoe wordt gezonde voeding gestimuleerd? Opgeroepen op maart 2, 2015, van Nationaal kompas: http://www.nationaalkompas.nl/gezondheidsdeterminanten/leefstijl/voeding/welke-vormen-vanpreventie-gericht-op-voeding-zijn-er/ becel. (sd). verantwoord eten. Opgeroepen op 2015, van becel: http://www.becel.nl/artikelen/verantwoordeten/?gclid=CPjjs5SAwcQCFasBwwodTF4Acg&gclsrc=aw.ds Cyrilla van der Donk, B. v. (2012). Praktijkonderzoek in de school. Bussum: Uitgeverij Cotinho. enzo, k. (sd). gezonde tussendoortjes. Opgeroepen op 2015, van kiwienzo: http://www.kiwienzo.nl/15-gezonde-tussendoortjes/ gezondheid, m. e. (sd). Drinken en vochttekort. Opgeroepen op 2015, van mens en gezondheid: http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/diversen/148479-drinken-en-vochttekort.html gezondheid, o. (sd). invloed van voeding op gezondheid. Opgehaald van http://www.optimalegezondheid.com/alles-over-vermoeidheid-deel-2-invloed-van-voeding-opvermoeidheid/ gruiten. (sd). groeten en fruit is gruiten. Opgehaald van http://www.schoolgruiten.nl/ Hartman, E. (2006). mens en voeding. ThiemeMeulenhoff. hartwijzer. (sd). voeding. Opgeroepen op 2015, van hartwijzer: http://www.hartwijzer.nl/Voeding.php Kruk, L. v. (2015). Gezonde voeding- procesverslag. Lopik. Kruk, L. v. (2015). procesverslag gezonde voeding. Lopik. MCM (RIVM) Busch, A. v. (2014). wat is de effectiviteit van interventies gericht op gezonde voeding? Opgeroepen op 2015, van volksgezondheid toekomst verkenning, nationaal kompas volksgezondheid. Bilthoven: RIVM: http://www.nationaalkompas.nl/gezondheidsdeterminanten/leefstijl/voeding/wat-is-de-effectiviteiten-gezondheidswinst-van-preventie-gericht-op-voeding/ Ministerie van Volksgezondheid, W. e. (2013). Kernpunten gezonde school. Opgeroepen op februari 2015, van gezonde school: http://www.gezondeschool.nl/object_binary/o20461_140715-Pdfkernpunten-Gezonde-School-po_def.pdf obli. (sd). gevolgen van de weinig drinken. Opgeroepen op 2015, van http://www.obli.info/te-weinigdrinken/ 74 Raaij, J. (2014, juni 23). wat is gezonde voeding? Opgeroepen op februari 2015, van Volksgezondheid toekomst verkenning, nationaal kompas volksgezondheid.: http://www.nationaalkompas.nl/gezondheidsdeterminanten/leefstijl/voeding/wat-is-voeding/ Rijksoverheid. (sd). Test. Opgeroepen op februari 2015, van hoe gezond is jouw school: http://www.hoegezondisjouwschool.nl/hoe-gezond-is-jouw-school/voortgezet-onderwijs/ schoolfruit, e. (2013). wat betekend eu schoolfruit voor:. Opgehaald van schoolfruit: http://www.euschoolfruit.nl/nl/schoolfruit.htm smaaklessen. (2013). wat betekend smaaklessen voor. Opgehaald van smaaklessen: https://www.smaaklessen.nl/ Vitens. (2015, Januari). Vitens wil scholen veroveren. Opgeroepen op 2015, van Vitens.nl: https://www.vitens.nl/overvitens/media/persberichten/Paginas/Vitens-wil-scholen-veroveren.aspx voeding, g. (2014). voeding tegen verouderingsproces. Opgehaald van mens en gezondheid: http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/gezonde-voeding/27873-voeding-tegen-hetverouderingsproces.html voedingscentrum. (sd). schijf van vijf. Opgeroepen op 2015, van voedingscentrum: http://www.voedingscentrum.nl/nl/schijf-van-vijf/schijf.aspx?schijf=4 Voedingscentrum. (2014). Water. Opgeroepen op 2015, van Voedingscentrum/ schijf van vijf: http://www.voedingscentrum.nl/nl/schijf-van-vijf/schijf.aspx ziekte en tekort aan water. (2015). Opgeroepen op 2015, van water is goed: http://waterisgoed.nl/36/ziekte-en-tekort-aan-water/ 75 qwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwerty uiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasd fghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzx Adviesrapport cvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmq Leerlingen stimuleren tot gezond eten wertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyui opasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfg hjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxc vbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmq wertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyui opasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfg hjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxc vbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmq wertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyui opasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfg hjklzxcvbnmrtyuiopasdfghjklzxcvbn mqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwert yuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopas ‘15 Beroepsproduct 2, opleiding docentenopleiding gezondheidszorg en welzijn Begeleider: Willeke Vriend Stageschool: De Baanbreker IJsselstein *gezonde voeding* Leraren opleiding Gezondheidszorg en welzijn 76 Inhoud Verkenning ............................................................................................................................................ 78 Ontwerp ................................................................................................................................................ 79 Beoordelingsadvies opdrachtgever ....................................................................................................... 80 Bijlage L: Beoordelingstabel Project- en leerverslag Beroepsproduct 1. .......................................... 81 Conclusie ............................................................................................................................................... 86 77 Verkenning In te vullen samen met de opdrachtgever. In DPF te plaatsen door student als bijlage bij Startverslag Beroepsproduct. Gegevens student(en) Gegevens opdrachtgever Naam: Lissie van der Kruk Studentnummer: 1622867 Adres: Lopikerweg west 25 Postcode en plaats: 3411AM Lopik Telefoonnummer: 0648537499 E-mail: [email protected] Naam: Willeke Vriend School: de Baanbreker Adres: Baden Powellweg 1 Postcode en plaats: 3401 RR IJsselstein Telefoonnummer: 030-6886699 E-mail: [email protected] Het onderwerp van de opdracht dat de student in de komende tijd gaat verkennen is: Leerlingen bewust maken van het effect van gezond eten. Het doel dat de school heeft met de opdracht en/of het probleem dat opgelost moet worden is: Leerling aanzetten tot gezond eten. De school wil graag dat de student onderzoekt of het volgende product geschikt is om het gestelde doel te bereiken of het probleem op te lossen: Er ligt nog geen product en het is nu juist de taak aan de student om te onderzoeken welke producten de Baanbreker nodig heeft om leerlingen aan te zetten tot gezond eten. Van de student wordt verwacht met de volgende personen op school samen te werken: Stagebegeleider /opdrachtgever Leerkrachten die invloed kunnen hebben op het gezonde eten (PVH, Gym, Interne stage, keuken) Leerlingen Schoolopleider Datum beoogde afronding: 02-04-2015 78 Ontwerp Gegevens student(en) Gegevens opdrachtgever Naam: Lissie van der Kruk Studentnummer: 1622876 Adres: Lopikerweg west 25 Postcode en plaats: 3411AM Lopik Telefoonnummer: 0648537499 E-mail:: [email protected] Naam: Willeke Vriend School: de Baanbreker Adres: Baden Powellweg 1 Postcode en plaats: 3401 RR IJsselstein Telefoonnummer: 030-6886699 E-mail: [email protected] De student levert aan het einde van beroepsproduct 3 het volgende product: Adviesrapport Waaraan de volgende eisen worden gesteld (uitvoerig beschrijven): Hoofd en deelvragen zijn beschreven Resultaten hoofd- deelvraag worden aangetoond (maximaal 1,5 A4 per vraag) De inhoud van het rapport (dus exclusief voorblad, inhoudopgave, bijlagen, bibliografie) is maximaal 20 pagina’s Taal is geschreven op 4F niveau Van de student wordt verwacht met de volgende personen binnen school samen te werken: De leerlingen Docenten interne stage Docenten koken Het product moet gepresenteerd op school zijn op de volgende datum: 10-06- 2015 Datum Datum Datum Akkoord opdrachtgever Akkoord student Akkoord HU-begeleider 79 Beoordelingsadvies opdrachtgever Naam student: Lissie van der Kruk Studentnummer: 1622786 Dit formulier is bedoeld voor een beoordelingsadvies van beroepsproduct 1 door de opdrachtgever in school en voor de zelfbeoordeling door de student. De opdrachtgever beoordeelt of de student op de werkplek professioneel en projectmatig gewerkt heeft aan het beroepsproduct en in welke mate het product voldoet aan de gemaakte afspraken in het contractformulier. Alleen wanneer aan de volgende voorwaarden voldaan is, kan er een beoordelingsadvies gegeven worden: 1. Er is sprake van een formulier Ontwerp door de student, de opdrachtgever en de HU-begeleider voor akkoord ondertekend. 2. De begeleider op de opleiding heeft een GO gegeven voor het Startverslag. 3. Het afgesproken product is afgerond, geëvalueerd en gepresenteerd aan collega’s en opdrachtgever. Geef aan in hoeverre voldaan is aan het genoemde criterium. 1 Niet 2 Matig 3 Enigszins 4 Voldoende 5 Goed In de kolom toelichting kan de beoordeling worden toegelicht. Dit is voor de HU-begeleider belangrijke informatie.. In de onderste rij wordt er een beoordelingsadvies van de opdrachtgever in zijn geheel gevraagd. Hierbij kunnen de volgende cijfers gegeven worden: O = onvoldoende; V = voldoende; RV = ruim voldoende; G = goed; ZG = zeer goed; U= uitmuntend. Na ondertekening door student en opdrachtgever gaat het advies naar de begeleider op instituut Archimedes. Deze neemt het advies mee in de eindbeoordeling. Opmerkingen 80 Niet voldaan 1 2 3 4 5 goed voldaan Beoordeling Oriëntatie De opdracht van de opdrachtgever is goed in beeld gebracht voordat de 5 student gestart is met de ontwikkeling van het product. Toelichting opdrachtgever: Student heeft zelfs tijdig geconstateerd dat een klein subonderzoek naar de vochtinname wenselijk was alvorens tot een advies te komen. Kwaliteit Het geleverde product voldoet aan de gemaakte afspraken en is 5 vakinhoudelijk en vakdidactisch van voldoende kwaliteit. Toelichting opdrachtgever: Het advies is uitgebreid en gevarieerd. Student heeft leerlingen betrokken in haar onderzoek, niet slechts in enquêtes maar heeft in gesprekken ook werkelijk doorgevraagd. Bruikbaarheid Het product is bruikbaar in de dagelijkse praktijk van de school en heeft 5 daadwerkelijk iets bijgedragen aan de schoolontwikkeling. Toelichting opdrachtgever: Het advies is breed, niet ieder onderdeel is een op een te implementeren, zoals de Vitens-tap. Maar vooral de kleine aanpassingen zijn zeer de moeite waard. Communicatie De student heeft gedurende de probleemverkenning en productontwikkeling regelmatig gecommuniceerd over de voorgang en 5 eventuele veranderingen van het product, heeft regelmatig om feedback gevraagd van betrokkenen. Toelichting opdrachtgever: Student heeft ons steeds goed op de hoogte gehouden van de voortgang, heeft regelmatig feedback gevraagd en deze ook toegepast. Ook de toevoeging van het sub-onderzoek vochtinname is gecommuniceerd. Planning De student heeft zich gehouden aan een tijdsplanning waarin er rekening 5 gehouden werd met verschillende fasen, beslissingsmomenten en gegeven omstandigheden Toelichting opdrachtgever: Ja, prima planning. Afspraken werden ook steeds nagekomen. Overdracht De student heeft het product gepresenteerd aan de collega’s en/of 5 opdrachtgever en het product is gemakkelijk over te dragen op anderen. Toelichting opdrachtgever: Student heeft een uitgebreide PowerPoint presentatie gehouden voor zowel directie, collega’s en opdrachtgever. Hierbij heeft zij evaluatieformulieren en het uiteindelijke advies (product) uitgedeeld. Van deze presentatie zijn foto’s genomen. Beoordelingsadvies opdrachtgever o v rv g zg u Datum 11/06/2015 Voor akkoord opdrachtgever: W.M. (Etheredge-)Vriend/ J. van Willigen 81 Bijlage L: Beoordelingstabel Project- en leerverslag Beroepsproduct 1. Naam student: Studentnummer: Naam beoordelaar: Inleverdatum: Ja nee Zijn alle onderdelen van het verslag aanwezig binnen het maximaal aantal woorden? Voorblad Samenvatting Inhoudsopgave Inleiding Praktijkverkenning Literatuurverkenning Het beroepsproduct (ontwerpeisen en vormgeving) Presentatie Evaluatie Bijlagen waaronder product, onderzoekmiddelen, onderzoekdata Leerverslag Bijlagen waaronder formulier Verkenning, formulier Ontwerp, Beoordelingsadvies opdrachtgever en urenverantwoording ja nee Is aan de voorwaarden voor beoordeling voldaan? Je startverslag met formulier Verkenning is voorzien van feedback en een go door de HUbegeleider. Je formulier Ontwerp is voorzien van feedback en een go door de HU-begeleider. Het product is geëvalueerd met betrokken en opdrachtgever Je verslag geeft een duidelijk en overzichtelijk beeld van het ontwerp en onderzoek en voldoet aan het referentieniveau 3F Uit beoordeling van de Ephorusscan blijkt er geen sprake is van plagiaat. Eventuele overlap met eerder werk is gebruikt met juiste bronvermelding; citaten zijn als zodanig aangegeven volgens APA-normen. Bij een gezamenlijk product is expliciet duidelijk gemaakt wie welke bijdrage heeft geleverd Het projectverslag is geanonimiseerd en op de kennisbank geplaatst onder projectnummer: Leerdoelen Norm score Oriënteren 10 Verkennen vanuit de praktijk 15 Verkennen vanuit de literatuur 15 Ontwerpen 10 Vormgeven 20 Evalueren en presenteren 10 Reflecteren 10 Rapporteren 5 Bijzondere kwaliteit 5 Totaalscore 100 Eindcijfer = (score/100) x 10; minimaal 5,5 voor afronding. Minimale score 5 7 7 5 10 5 5 2 0 Score Algemene opmerkingen 82 Toelichting Oriënteren -volledig -relevant -logisch -precies /10 Verkennen van de praktijk -volledig -relevant -systematisch en samenhangend -correct /15 Verkennen van de literatuur -volledig -relevant en gefocust -inspirerend -samenhangend /15 Ontwerpen -volledig -relevant -beargumenteerd /10 Vormgeven -volledig -correct -actueel -praktisch relevant -innovatief /20 Presenteren en evalueren -volledig -relevant -systematisch -samenhangend en samenhangend -correct /10 Reflecteren op basis van leerdoelen -volledig -relevant -systematisch en samenhangend -kritisch -overtuigend /10 Rapporteren -begrijpelijk en aantrekkelijk -logisch en overzichtelijk -verzorgd -correct /5 Bijzondere kwaliteit -vernieuwend -creatief /5 83 Toelichting beoordelingstabel De beoordeling is gebaseerd op het projectverslag, het leerverslag en het beoordelingsadvies van de opdrachtgever. Oriënteren -volledig -relevant -logisch -precies 10 Je beschrijft de praktijksituatie waarin het probleem zich voordoet met de aanleiding (wat maakt dat het probleem als zodanig ervaren wordt in deze context?). Je geeft een beknopte beschrijving van het probleem zelf. Je beschrijft het doel van het beroepsproduct: welke verandering/uitkomst is gewenst? Wat maakt die relevant voor wie? Het voorgaande mondt uit in een logische en precies geformuleerde startvraag voor je onderzoek. Verkennen van de praktijk -volledig -relevant -systematisch en samenhangend -correct 15 Je formuleert relevante deelvragen om de opdracht gericht te verkennen vanuit de praktijk. Het plan van aanpak voor de praktijkverkenning wordt eenduidig en samenhangend beschreven en onderbouwd (o.a. vanuit de literatuur en/of eerder onderzoek). Je benoemt en beargumenteert de keuzes die je maakt. Bij het verzamelen van gegevens gebruik je onderbouwde onderzoeksmiddelen. Je verzamelt gegevens in de praktijk op objectieve en systematische wijze en vanuit verschillende relevante perspectieven (bijvoorbeeld leraren, leerlingen, ouders). Je beschrijft wat je hebt gedaan om de gegevens betrouwbaar en valide te verzamelen. De gegevens verwerk je op de manier zoals aangegeven in het plan van aanpak en de resultaten geef je overzichtelijk weer. In een conclusie geef je beknopt en adequaat antwoord op de gestelde deelvragen Verkennen van de literatuur -volledig -relevant en gefocust -inspirerend -systematisch en samenhangend -correct 15 Je formuleert relevante deelvragen om de opdracht gericht te verkennen vanuit de literatuur. De gekozen literatuur is relevant (aansluitend bij de onderzoeksvraag en de context waarin het onderzoek plaats vindt) en recent (vooral uit de afgelopen 5 jaar, niet ouder dan 10 jaar). Het betreft handboeken en artikelen uit vakbladen. Deze literatuur geeft inspiratie en onderbouwing voor het beoogde beroepsproduct. Er is geen sprake van samenvattingen; verschillende bronnen zijn in samenhang verwerkt met de deelvragen als richtlijn. In een conclusie geef je beknopt en adequaat antwoord op de gestelde deelvragen. Je bronnenlijst is overzichtelijk en gevarieerd en, evenals je verwijzingen in de tekst, correct volgens de APA-normen. Ontwerpen -volledig -relevant -beargumenteerd 10 Je verbindt de conclusies uit de praktijkverkenning en uit de theorieverkenning tot een samenhangende eindconclusie. Op basis van de opdracht (het doel van het beroepsproduct) en de eindconclusie formuleer je op heldere wijze alle praktische en inhoudelijke ontwerpeisen voor het beroepsproduct. Alle ontwerpeisen zijn expliciet onderbouwd. Je verwijst naar de gebruikte bronnen. Vormgeven -volledig -correct -actueel -praktisch relevant -innovatief 20 Je geeft het beroepsproduct vorm volgens de ontwerpeisen. Je beschrijft de doelgroep (voor wie is het bedoeld?), het doel (wat is het beoogde effect in relatie tot het oorspronkelijke probleem?) en de vorm (digitaal, op papier, grootte, toegankelijkheid, duur, duurzaamheid) van het beroepsproduct. Het beroepsproduct is inhoudelijk correct en actueel (aansluitend bij recente ontwikkelingen). Het beroepsproduct is praktisch relevant, dat wil zeggen is bruikbaar en overdraagbaar binnen de context van de school. Je beschrijft hoe het middel gehanteerd kan worden in de praktijk. In een verantwoording maak je aannemelijk dat het beroepsproduct in de gegeven situatie leidt tot het gewenste effect. Het beroepsproduct is innovatief in die zin dat het leidt tot verbeterd handelen. Bovendien is rekening gehouden met de in de school geldende kwaliteitseisen. 84 Presenteren en evalueren -volledig -relevant -systematisch -samenhangend en samenhangend -correct 10 Je geeft een beschrijving en onderbouwing van de voorgenomen wijze van presenteren en evalueren. Je hebt het beroepsproduct en de voorafgaande verkenning gepresenteerd en overgedragen aan relevante collega’s in de school en het resultaat van de presentatie en bespreking duidelijk samengevat. Op basis daarvan en op basis van een vragenlijst, stel je vast of het beroepsproduct voldoet aan de verwachtingen en de ontwerpeisen. Je benoemt sterke en zwakke kanten van je beroepsproduct en doet aanbevelingen voor een vervolg. Reflecteren op basis van leerdoelen -volledig -relevant -systematisch en samenhangend -kritisch -overtuigend 10 Je formuleert wat je geleerd hebt van het maken van een beroepsproduct ondersteund door onderzoek. Op relevante en heldere wijze beschrijf je de werkwijze en tijdsbesteding. Je reflecteert vervolgens op je professionele handelen en ontwikkeling daarin aan de hand van de leerdoelen van de cursus (zie par. 2.2) Terugkijkend naar het proces en resultaat in dit project ga je na hoe jouw houding en vaardigheden relevant zijn gebleken en formuleer je aandachtspunten voor een volgend beroepsproduct-project. Het gaat om houding en vaardigheden op het gebied van onderzoeken, op projectmatige wijze organiseren van het werkproces, ontwerpen, communiceren en samenwerken met relevante betrokkenen in en om de school, ethische aspecten en rapporteren en presenteren. Afhankelijk van de doorgemaakte ontwikkeling is op passende wijze een keuze gemaakt om op bepaalde gebieden/leerdoelen meer of minder nadruk te leggen in deze reflectie. Rapporteren -begrijpelijk en aantrekkelijk -logisch en overzichtelijk -verzorgd -correct 5 Je verslag is goed verzorgd en correct qua spelling en stijl. Het is goed leesbaar, begrijpelijk geschreven en overzichtelijk en aantrekkelijk vorm gegeven. Het heeft een logische opbouw met samenhang tussen de onderdelen. De lezer wordt meegenomen in gemaakte keuzes, die logisch onderbouwd zijn. In de samenvatting beschrijf je kort, helder en correct het doel, de hoofdvraag, de opzet en de belangrijkste conclusies en aanbevelingen voor het vervolg. Bijzondere kwaliteit -vernieuwend -creatief 5 Je beroepsproduct bevat onderdelen die bijzonder vernieuwend, origineel en baanbrekend zijn, die bijzonder goed zijn uitgewerkt en/of je hebt optimaal de kansen benut binnen de cultuur, mogelijkheden en behoeften van de school. 85 Conclusie De twee doelen die ik, voordat ik aan mijn beroepsproduct begon, stelde zijn: 1. Eind van dit schooljaar kan ik informatie koppelen aan theorie 2. Gedurende dit beroepsproduct kan ik planmatig werken en behaal ik de deadline Literatuur koppelen aan informatie Mijn eerste doel dacht ik te kunnen. Ik had in mijn plan van aanpak een theoretisch onderzoek en daarbij behorende informatie beschreven. Ik dacht dat wanneer ik bronnen in mijn plan van aanpak zou zetten, waar ik later in het onderzoek op terug zou kunnen vallen, ik gewoon kon kopiëren/ plakken als ik maar de bron erbij zou vermelden. Het werd veel knip en plakwerk. Hierdoor raakte het onoverzichtelijk. Mijn opdrachtgever gaf mij gerichte feedback op dit gegeven. Zij heeft mij allereerst gevraagd om de informatie die ik niet nodig zou hebben (de overbodige informatie), weg te halen uit mijn document. Dit vond ik erg moeilijk, ik was bang dat het dan te ‘mager’ zou worden en dat het leek alsof ik nauwelijks literatuur bestudeerd had. Toch heb ik dit gedaan, ik heb flink wat geschrapt. Vervolgens vroeg mijn opdrachtgever of ik de informatie die ik nu over had, kon beschrijven in eigen woorden, tevens om te voorkomen dat er te veel ‘plagiaat’ zou zijn. Mijn opdrachtgever vond dat ik beter te veel in eigen woorden kon schrijven dan te weinig. Dit ben ik gaan doen. Nadat ik veel literatuur geschrapt heb en alles in eigen woorden beschreven had, werd het opeens een mooi lopend, helder, overzichtelijk verhaal, maar wel met een sterke inhoud. Vervolgens vroeg mijn opdrachtgever zich nog af, of ik de bronnen tussen haakjes mag zetten, of dat ik elke bron uit zou moeten schrijven (dus niet in de bibliografie, maar bij de tekst). Ik gaf aan dit al vaker zo gedaan te hebben en dat ik daar nog nooit eerder problemen mee had. Ik heb veel geleerd als het gaat om literatuur. Toch denk ik, en weet ik (omdat tevens mijn opdrachtgever hier met mij over sprak) dat het nog beter zou kunnen. Maar voor nu, ben ik zeer tevreden. Hierbij heb ik een volgend doel bedacht: nu weet ik hoe ik moet zorgen voor een overzichtelijk literatuur en dan wil ik vanaf nu mij gaan richten op het nog sterker vermelden van bronnen, nog sterker verwijzen naar bronnen, om hiermee een ijzersterk kader te creëren omtrent mijn onderzoek. 86 Planning Wat betreft de planning tijdens mijn beroepsproduct, kan ik zeggen dat ik hierin niet mijn deadlines gehaald heb. Al in het begin van mijn beroepsproduct, had ik mijzelf voorgenomen de tijd te nemen voor het ontwikkelen van dit product. Ik gokte dat ik klaar zou kunnen zijn eind mei. Overmacht of niet Vlak na de kerstvakantie, werd mijn opdrachtgever ziek. In eerste instantie leek dat hij snel terug op school zou komen en daardoor heb ik mijn onderzoek even stil gelegd tot hij terug zou zijn. Helaas bleef hij langdurig ziek. Halverwege maart, ondernam ik actie een nieuwe opdrachtgever te zoeken. Dit was lastig, aangezien ik iemand nodig had die veel van voeding wist, mijn eerste opdrachtgever was de kookdocent. Er kwamen en er gingen vervangers voor de kooklessen. Hier kon ik dus niet op bouwen, ik moest iemand vinden die langer zou blijven, of in ieder geval tot eind dit schooljaar. Eind maart, kreeg Johan een vaste vervanger voor in de keuken: Willeke Vriend, zij heeft veel vakinhoudelijke kennis en zou tot eind dit schooljaar blijven. Willeke werd mijn nieuwe opdrachtgever. Zij heeft mij veel feedback gegeven waar ik veel van leerde. In het begin hadden wij een afspraak gemaakt wanneer ik het plan van aanpak af zou hebben en haar laten zien. Ik had mijn Plan van aanpak op tijd af, ik ben echter helemaal vergeten het op te sturen. Een week later hebben wij gekeken, vanaf dat moment heeft Willeke mij ontzettend goed begeleid. Wij hebben samen besloten mijn deadline, voor het inleveren van mijn beroepsproduct, te verplaatsen. Eigenlijk ging het plannen vanaf dit moment steeds beter. Als ik terug kijk, denk ik dat als ik niet gewacht had op een nieuwe opdrachtgever, maar gewoon zelfstandig verder was gegaan tot ik een nieuwe opdrachtgever had, mijn oorspronkelijke deadline wel had kunnen halen. Wat ik heb geleerd omtrent plannen, is dat ik baas ben van mijn eigen product en daarbij de tijd die ik erin steek. Indien ik wil dat mijn beroepsproduct binnen 1 maand af is, moet ik ook een onderwerp kiezen en mij daarop richten om het binnen een maand af te hebben. Nu had ik een breder onderwerp, vervolgens (uit enthousiasme vanuit mijzelf) nog een substudie, hiermee heb ik mijzelf veel werk bezorgd. En veel werk, kost veel tijd. Volgend jaar wil ik een specifieker onderwerp. Een klein onderwerp. Ik ben ervan overtuigd dat je een onderwerp altijd kan uitbreiden, andersom (van groot, breed onderwerp naar klein, concreet) is dat moeilijker. 87 88
