Grammatica 1 - Mevrouw Zus
advertisement
3 vwo www.mevrouwzus.wordpress.com 1 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. pv= persoonsvorm |= zinsdeel wwg = werkwoordelijk gezegde nwg = naamwoordelijk gezegd ond = onderwerp lv = lijdend voorwerp mv = meewerkend voorwerp vzv = voorzetselvoorwerp bwb = bijwoordelijke bepaling bijst = bijstelling bvb = bijvoeglijke bepaling www.mevrouwzus.wordpress.com 2 pv= persoonsvorm= De werkwoordsvorm die verandert als je de zin in een andere tijd zet. Zij zingt een lied. Zij zong een lied. pv= zingt www.mevrouwzus.wordpress.com 3 zinsdeel= Een woord of een groepje woorden dat je voor de persoonsvorm kunt zetten. Hij | heeft | een nieuwe cd. Een nieuwe cd | heeft | hij. www.mevrouwzus.wordpress.com 4 wwg= werkwoordelijk gezegde= Alle werkwoorden in de zin. Jullie hond heeft mij gebeten. wwg= heeft gebeten www.mevrouwzus.wordpress.com 5 nwg= naamwoordelijk gezegde= koppelwerkwoord (+hulpwerkwoorden) + naamwoordelijk deel Bij een naamwoordelijk gezegde koppelt het koppelwerkwoord het onderwerp aan het naamwoordelijk deel. Het naamwoordelijk deel is dus een kenmerk of eigenschap van het onderwerp. Meestal is het naamwoordelijk deel een bijvoeglijk naamwoord of een zelfstandig naamwoord. Let op: een zin met een naamwoordelijk gezegde bevat nooit een lijdend voorwerp! www.mevrouwzus.wordpress.com 6 Negen koppelwerkwoorden: zijn, worden, blijven, blijken, lijken, schijnen, heten, dunken, voorkomen. Een werkwoord is alleen een koppelwerkwoord als: het één van de negen koppelwerkwoorden is het te vervangen is door een ander koppelwerkwoord uit het rijtje Onze buurman is slager. www.mevrouwzus.wordpress.com 7 Als zijn betekent zich bevinden. Als schijnen betekent licht uitstralen. Als blijven betekent verblijven. Als lijken betekent gelijkenis vertonen. www.mevrouwzus.wordpress.com 8 ond= onderwerp= Wie of wat + gezegde? Berbel staat niet op de foto. wwg= staat Wie of wat staat? Berbel ond= Berbel www.mevrouwzus.wordpress.com 9 lv= lijdend voorwerp= Wie of wat + gezegde + onderwerp? Anneli heeft de foto’s gemaakt. wwg= heeft gemaakt ond= Anneli Wie of wat heeft Anneli gemaakt? lvw= de foto’s www.mevrouwzus.wordpress.com 10 mv= meewerkend voorwerp= Aan of voor wie + gezegde + onderwerp + lijdend voorwerp? Soms ‘bij’ Let op: geen lv = geen mv! Wil je die bekende acteur een vraag stellen? wwg= wil stellen ond= je lvw= een vraag Aan of voor wie wil je een vraag stellen? (aan) die bekende acteur =lvw www.mevrouwzus.wordpress.com 11 vzv= voorzetselvoorwerp= Het zinsdeel dat met een voorzetsel begint. Dit is een vast voorzetsel bij een zelfstandig werkwoord of het naamwoordelijk gezegde. Dit voorzetsel kun je (bijna) niet vervangen door een ander voorzetsel. De leerlingen | verlangen | erg | naar de herfstvakantie. verlangen naar naar de herfstvakantie = vzv www.mevrouwzus.wordpress.com 12 bwb= bijwoordelijke bepaling= De zinsdelen die overblijven! Het antwoord op vragen als: waar, wanneer, waardoor, waarmee, waarheen, hoe, hoeveel? Er zijn verschillende bwb: van plaats, tijd, oorzaak, middel, richting, enz. Waar | heb | je | gisteren | de sleutel | gelegd? Waar = bwb gisteren = bwb www.mevrouwzus.wordpress.com 13 bijst= bijstelling= een deel van een zinsdeel staat altijd tussen komma’s achter het zelfstandig naamwoord noemt hetzelfde nog een keer in andere woorden In Amsterdam, de hoofdstad van Nederland, wonen heel veel mensen. bijst= de hoofdstad van Nederland www.mevrouwzus.wordpress.com 14 bvb= bijvoeglijke bepaling= Een deel van een ander zinsdeel! Een bijzonderheid, kenmerk of eigenschap van een zelfstandig naamwoord (znw). Kan voor of achter het znw staan. Als de bvb achter het znw staat, begint zij met een voorzetsel. Voor de deur van de supermarkt | verkoopt | de dakloze vrouw | haar krantjes. van de supermarkt deur dakloze vrouw haar krantjes www.mevrouwzus.wordpress.com 15 Bij sommige werkwoorden hoort altijd een wederkerend voornaamwoord. Vergissen bijvoorbeeld kan niet zonder voornaamwoord: ik vergis me, wij vergissen ons etc. Het voornaamwoord hoort dan bij het gezegde. Hij kan zich die gebeurtenis niet meer herinneren. wwg= kan zich herinneren Bij andere werkwoorden kan je het wederkerend voornaamwoord vervangen door een ander woord: hij wast zich. Hij wast haar. (zich/haar = lijdend voorwerp) www.mevrouwzus.wordpress.com 16 Soms bestaat het werkwoordelijk gezegde uit een werkwoordelijke uitdrukking. Toen er een agent aankwam, kozen ze het hazenpad. kozen het hazenpad = een werkwoordelijke uitdrukking (= vluchten) Na nog een hartaanval gaf hij de geest. Gaf de geest = werkwoordelijke uitdrukking (=overlijden) Een werkwoordelijke uitdrukking bestaat uit een werkwoord en een paar andere woorden. Je kunt een werkwoordelijke uitdrukking meestal vervangen door een werkwoord met dezelfde betekenis (in de voorbeelden: vluchten, inlichten en overlijden). www.mevrouwzus.wordpress.com 17 mv = Aan of voor wie + gezegde + onderwerp + lijdend voorwerp? Soms kun je beter het voorzetsel bij toevoegen. Onze hond loopt (bij) mij soms voor de voeten. Het zinsdeel dat aangeeft van wie een bepaald lichaamsdeel is dat op en andere plaats in de zin wordt genoemd is mv. www.mevrouwzus.wordpress.com 18 Het zinsdeel dat aangeeft dat iemand een ervaring opdoet of dat iemand iets overkomt = mv. De nieuwe plaats beviel Sammy prima. Dat gebeurt hem wel vaker. Het is haar te veel geworden. www.mevrouwzus.wordpress.com 19 van plaats waar? Daar liggen je handschoenen. 2. van tijd wanneer? Over een half uur begint de voorstelling. hoe lang? Ik blijf een uur. 1. www.mevrouwzus.wordpress.com 20 van oorzaak waardoor? Door de verkeersopstopping kwam ik te laat. 4. van middel waarmee? Janneke snijdt het brood met een bot mes. 5. van richting waarheen? We fietsen naar de bioscoop. 3. www.mevrouwzus.wordpress.com 21 van hoedanigheid hoe? Isa heeft het cadeau netjes ingepakt. 7. van hoeveelheid hoeveel? Het postpakket woog veertien kilo. 8. van gevolg met welk gevolg? Tot onze spijt komen Jack en Patricia niet. 6. www.mevrouwzus.wordpress.com 22 9. van reden waarom? Vanwege de voorspelde storm gaan we niet weg. 10. van de handelende persoon door wie? Dat schilderij is door mij gemaakt. 11. van doel waarvoor? met welk doel? Voor zijn ontspanning gaat Max vijf kilometer lopen. www.mevrouwzus.wordpress.com 23 12. van voorwaarde onder welke voorwaarde of omstandigheid? Bij slecht weer verzetten we het uitstapje. 13. van toegeving ondanks wat? Ondanks alle bezwaren verzette de leraar de datum van de repetitie niet. 14. van modaliteit woorden als: zeker, beslist, helaas, ook, wel, vermoedelijk Vermoedelijk komt hij ook mee. www.mevrouwzus.wordpress.com 24 van ontkenning niet Ik heb jou niet verraden. 16. van vergelijking constructie met als of dan Maurice is kleiner dan zijn zus. Dit pakket is net zo groot als dat. 15. www.mevrouwzus.wordpress.com 25 Woordsoortbenoeming (herhaling) www.mevrouwzus.wordpress.com 26 lw Staat meestal vóór een zelfstandig naamwoord. Er zijn drie lidwoorden: de, het, een De computer staat op het nieuwe bureau. www.mevrouwzus.wordpress.com 27 znw Gebruik je voor mensen, dieren, planten en dingen. Ook (eigen)namen zijn zelfstandige naamwoorden. Tobias ziet dat het boek driehonderd bladzijden heeft. www.mevrouwzus.wordpress.com 28 bnw Geeft een eigenschap of kenmerk van een zelfstandig naamwoord aan. Staat meestal direct voor het zelfstandig naamwoord. Als er een kww in de zin voorkomt, kan het bnw ook achter het kww staan. Het oude paleis wordt toch gesloopt. www.mevrouwzus.wordpress.com 29 zww Geeft de handeling in de zin aan. Er staat altijd maar één zww in de zin. De atleet heeft zijn zelfstandig record verbeterd. www.mevrouwzus.wordpress.com 30 kww Geeft géén handeling in de zin aan. Koppelt het onderwerp aan het naamwoordelijk deel van het gezegde (een bijvoeglijk en/of zelfstandig naamwoord). Negen koppelwerkwoorden: zijn, worden, blijven, blijken, lijken, schijnen, heten, dunken, voorkomen. Jouw tekening is nog mooier geworden. www.mevrouwzus.wordpress.com 31 hww Geeft géén handeling in de zin aan. Er moeten minstens twee werkwoordsvormen in de zin staan, om in die zin een hww aan te treffen. Je moet het vlees uit de vriezer halen. www.mevrouwzus.wordpress.com 32 vz Kun je meestal invullen op de puntjes in: … de kast. Het is altijd het eerste woord van zo’n woordgroep. In de bibliotheek vind je de cd’s achter de informatiebalie. www.mevrouwzus.wordpress.com 33 bw Kan iets van een werkwoord, een ander bijwoord of een bijvoeglijk naamwoord zeggen. Het geeft een plaats of tijd aan. Waar, wanneer, waarom, waardoor, etc. Hoe, wel, toch, immers, ook, nog, etc. Waarom reed de automobilist net zo hard door onze straat? www.mevrouwzus.wordpress.com 34 pers.vnw Verwijst naar een persoon, een groep personen, voorwerpen of onzichtbare zaken. Ik heb hem het adres gevraagd. www.mevrouwzus.wordpress.com 35 bez.vnw Geeft een bezit aan. Het kan zelfstandig of bijvoeglijk in de zin voorkomen. Wil je mijn fiets op slot zetten? Bij zelfstandig gebruik staat er altijd een lidwoord voor. Is dat de jouwe? www.mevrouwzus.wordpress.com 36 wederkerend vnw Komt alleen voor in combinatie met een wederkerend werkwoord: zich aanpassen, zich verzetten, zich vergissen, etc. Jullie vergissen je in de datum. www.mevrouwzus.wordpress.com 37 wederkerig vnw = elkaar Het verwijst naar meer personen. Wij zullen elkaar volgende week niet zien. www.mevrouwzus.wordpress.com 38 vr.vnw wie, wat, welke, wat voor (een)? Wie weet welke film er zaterdag draait? www.mevrouwzus.wordpress.com 39 aanw.vnw Wijst iets of iemand aan. Deze, dit, die, dat. Een aanw.vnw kan i.p.v. een lidwoord voor het zelfstandig naamwoord staan. Het verwijst dan naar het znw. Je moet die sjaal kopen. Wil je dit aan de secretaresse geven? www.mevrouwzus.wordpress.com 40 betr.vnw Verwijst terug naar een woord of woordgroepje dat er vlak voor staat (=antecedent). die, dat, wie, wat. Het antwoord dat op het bord staat, is fout. In zinnen zonder antecedent kun je wie en wat vervangen door degene die en dat wat. Wie en wat noem je dan betr.vnw met ingesloten antecedent (m.i.a.). Wat (=Dat wat) je me hebt verteld, zal ik geheimhouden. www.mevrouwzus.wordpress.com 41 onb.vnw Verwijst vaag naar iets of iemand. Je kent geen bijzonderheden van de persoon of het ding. iets, niets, iemand, alles, men, wat (=iets), elk, ieder(een), etc. Niemand heeft mij iets gevraagd. www.mevrouwzus.wordpress.com 42 telw Bepaalde hoofdtelwoorden (b.htelw) geven een nauwkeurige hoeveelheid aan: één, honderd, een derde, etc. Onbepaalde hoofdtelwoorden (onb.htelw) geven een onnauwkeurige hoeveelheid aan: alle, weinig, wat, sommige, etc. Bepaalde rangtelwoorden (b.rtelw) geven de nauwkeurige plaats in een rangorde aan: eerste, tweede, honderdste, etc. Onbepaalde rangtelwoorden (onb.rtelw) geven de onnauwkeurige plaats in een rangorde aan: middelste, laatste, zoveelste, hoeveelste, etc. www.mevrouwzus.wordpress.com 43 vw Verbindt woorden, woordgroepen of zinnen met elkaar. Nevenschikkende voegwoorden (nevensch.vw) verbinden gelijkwaardige delen: en, want, maar, of en dus. Morgen kan ik helaas niet komen, want ik moet mijn repetitie leren. Onderschikkende voegwoorden (ondersch.vw) verbinden ongelijkwaardige zinnen: dat en nadat, omdat, zodat, etc. aangezien, als, dan, hoewel, indien, mits, tenzij, toen, zodra, daarom, terwijl, ofschoon en of! Kevin kan niet pinnen, omdat zijn saldo te laag is. www.mevrouwzus.wordpress.com 44 vnw.bw Bestaat uit twee delen. Het eerste deel wordt meestal gevormd door de bijwoorden er, hier, waar, daar. Het tweede deel is een voorzetsel. De delen van het vnw.bw kunnen gescheiden in de zin voorkomen. Ze kunnen geen betrekking op personen hebben. Daarmee heb ik niets te maken. Daar heb ik niets mee te maken. www.mevrouwzus.wordpress.com 45 www.mevrouwzus.wordpress.com 46
