1 Formules : update : 16/01/2017 Omrekenen : Figuren: cirkel Wiskunde : Cartesiaanse vergelijking . Formularium goniometrie . Sinus, cosinus en tangens als Goniometrische functies . Overzicht van cyclometrische functies . o Arctangens Mechanica : Kinematica o Een constante snelheid : ERB o Horizontale worp o Worpafstand o De schuine worp o Stel de formules op om de coördinaten van een culminatiepunt te zoeken o Rotatiebeweging o Splitsing van een vlakke beweging in een translatie en een rotatie beweging Sterkteleer o Evenwichtsvoorwaarden o Toelaatbare spanning . Wijze van belasting . Fysica : De soortelijke smeltwarmte . WarmteCapaciteit De soortelijke warmtecapacitiet 2 Elektriciteit : Opgewekte spanning . 3 Omrekenen : Om snelheid om te rekenen van km/h naar m/s : 1 𝑘𝑚 1𝑚 1000 m 1 ⁄s = = = 3.6 𝑘𝑚⁄ℎ 1 1𝑠 ℎ 3600 Omrekeken van temperatuur : 𝐅 = 𝐂 (1,8) + 32 𝐅 − 32 𝐂= . 1,8 1 𝑲 = 𝑪 + 273,25 Fahrenheit (𝐅). Celsius (C). Kelvin (K). 4 Figuren : Cirkel : Diameter = 2 . straal Oppervalkte : 𝜋 . 𝑟² 𝐴= 𝜋 . 𝑑² 4 5 Wiskunde : Cartesiaanse vergelijking : De grafiek van een tweedegraadsfunctie : 𝑓 (𝑥) = 𝑎𝑥 2 + 𝑏𝑥 + 𝑐 is een parabool . Sinus, cosinus en tangens als Goniometrische functies . (16/01/2017) Overzicht van cyclometrische functies . Inleiding : Arccosinus : De inverse van de cosinus is de arccosinus . Heeft als bereik [0, ] . 𝜋 𝜋 √2 √2 cos ( ) = ↔ arccos ( ) = 2 2 2 4 Arcsinus : De inverse van de sinus is alleen maar een functie als je het goede deel van de sinus gaat spiegelen . Let op het beperkte domein [-1,1] en het beperkte bereik en werk met radialen . 6 De arcsinus heeft als bereik [− 𝜋 𝜋 , ] 2 2 𝜋 1 1 𝜋 sin ( ) = ↔ arcsin ( ) = 6 6 2 6 Arctangens : De inverse van de tangens is alleen maar een functie als je het goede deel van de tangens gaat spiegelen . De Arctangens heeft geen beperkt domein maar wel weer een beperkt bereik . 𝝅 𝝅 De arctangens heeft als bereik [− 𝟐 , 𝟐 ] domein : < −∞, +∞ > 𝜋 𝜋 tan ( ) = 1 ↔ arctan(1) = 4 4 7 http://www.pandd.demon.nl/cyclomfunc.htm#2 Verbanden . Complemenaire hoeken . 𝜋 − arcsin 𝑥 2 𝜋 arccot 𝑥 = − arctan 𝑥 2 𝜋 arccsc 𝑥 = − arcsec 𝑥 2 arccos 𝑥 = Tegengestelde hoeken . arcsin(−𝑥) = − arcsin 𝑥 arccos(−𝑥) = 𝜋 − arccos 𝑥 arctan(−𝑥) = − arctan 𝑥 arccot (−𝑥) = 𝜋 − arccot 𝑥 arcsec(−𝑥) = 𝜋 − arcsec 𝑥 arccsc(−𝑥) = − arccsc 𝑥 Afgeleiden : 8 𝑑(arcsin 𝑥) 1 = 𝑑𝜋 √1 − 𝑥² 𝑑(arcsos 𝑥) 1 = 𝑑𝜋 √1 − 𝑥² 𝑑(arctan 𝑥) 1 = 𝑑𝜋 1 + 𝑥² 9 Eigenschappen : Stelling: 𝑉𝑜𝑜𝑟 𝑎𝑙𝑙 𝑥 [−1, 1]𝑔𝑒𝑙𝑑𝑡 𝑎𝑐𝑠𝑖𝑛(𝑥) + arccos(𝑥) = 𝜋 2 arcsin(−𝑥) + arccos(−𝑥) = − arcsin(𝑥) + 𝜋 − 𝑎𝑟𝑐𝑐𝑜𝑐(𝑥) = 𝜋 − Stelling : 𝜋 𝑥 = 2 2 10 arctan(1) + arctan(2) + arctan(3) = 𝜋 11 Mechanica. Kinematica: Krachten : Hoofdbeginsel van de mechanica : 𝐹⃗ = 𝑚. 𝑎⃗ Gravitatiewet : 𝐹 = 𝐺. 𝑚1 . 𝑚2 𝑟2 Gewicht : Snelheid : 𝑣𝑔𝑒𝑚 = ∆𝑥 ∆𝑡 𝑚 [𝑣 = 𝑠 ] De afstand : x . tijdsinterval : t . Versnelling : a= ∆v 𝑡 Nagatieve uitkomst betekent vertraging. Een constante snelheid : ERB . 𝑣 = 𝑣0 = 𝑐 𝑡𝑒 𝑥 = 𝑣0 . 𝑡 + 𝑥0 12 Horizontale worp: De snelheid en de verplaatsing in de x-richting zijn : 𝑣𝑥 = 𝑣0 𝑠𝑥 = 𝑣0 . 𝑡 Door de aardversnelling g =9,81 m/s², oondergaat de bal in verticale richting een eenparige veranderlijke beweging. De snelheid en de verplaatsing in de y-richting zijn : 𝑎𝑦 + 𝑡 2 2 𝑔 . 𝑡2 𝑠𝑦 = ℎ0 = − 2 𝑣𝑦 = 𝑣0𝑦 + 𝑎𝑦 . 𝑡 𝑠𝑦 = 𝑠0𝑦 + 𝑣0𝑦 . 𝑡 + 𝑣 = −𝑔 . 𝑡 Met : 𝑎𝑦 = −𝑔 𝑣0𝑦 = 0 𝑠0𝑦 = ℎ0 Worpafstand: Nij het oplossen van opdrachten pas je altijd de basisvergelijkingen toe in x- en y-richting. 𝑣 = 𝑣0 + 𝑎 . 𝑡 𝑠 = 𝑠0 + 𝑣0 . 𝑡 + 𝑎 + 𝑡2 2 𝑣0𝑥 = 𝑣0𝑦 𝑠𝑥 = 𝑣0𝑥 . 𝑡 𝑣𝑦 = 𝑣𝑜𝑦 − 𝑔. 𝑡 𝑠𝑦 = ℎ0 + 𝑣𝑜𝑦 . 𝑡 − 𝑔 . 𝑡2 2 13 14 De schuine worp : Basisvergelijking: 𝑣𝑥 = 𝑣0 . 𝑐𝑜𝑠𝛼0 𝑣𝑦 = 𝑣0 . sin 𝛼0 − 𝑔 . 𝑡 𝑠𝑥= 𝑣0 . cos 𝛼0 . 𝑡 𝑠𝑦 = ℎ0 + 𝑣0 . sin 𝛼0 . 𝑡 − Worpafstand: sy = 0 m Culminatiepunt: T, ty = 0 𝑔 .𝑡 2 2 15 Stel de formules op om de coördinaten van een culminatiepunt te zoeken (𝑠𝑥𝑐 , 𝑠𝑦𝑐 ) . Bij het hoogste punt : vy = 0 . 𝑣𝑦 = 𝑣0 . sin 𝛼0 − 𝑔𝑡 0 = 𝑣0 . sin 𝛼0 − 𝑔𝑡 𝑡𝑐 = 𝑣0 . sin 𝛼0 𝑔 𝑠𝑥 = 𝑣0 . cos 𝛼0 . 𝑡 Bij culminatiepunt : 𝑣0 . sin 𝛼0 𝑡𝑐 = 𝑔 𝑠𝑥𝑐 = 𝑣02 . cos 𝛼0 . sin 𝛼0 𝑔 𝑠𝑦 = 𝑣0 . sin 𝛼0 . 𝑡 − 𝑠𝑦𝑐 𝑔 . 𝑡2 2 𝑣0 . sin 𝛼0 𝑔 ( = 𝑣0 . sin 𝛼0 . − 𝑔 𝑠𝑦𝑐 = 𝑣02 . 𝑠𝑖𝑛2 𝛼0 𝑣02 . 𝑠𝑖𝑛2 𝛼0 − 𝑔 2𝑔 𝑠𝑦𝑐 = 𝑣02 . sin ² 𝛼0 2𝑔 Rotatiebeweging . 𝜔= 𝑉𝐴 𝑉𝐵 = |𝑂𝐴| |𝑂𝐵| OA en OB : poolstralen . 𝑣0 . sin 𝛼0 ) 𝑔 2 16 Splitsing van een vlakke beweging in een translatie en een rotatie beweging . ⃗V⃗A + ⃗V⃗AB = ⃗V⃗B ⃗⃗⃗⃗⃗⃗⃗⃗ VOA + VAB = VOB Sterkteleer . Evenwichtsvoorwaarden : ∑𝐹⃗ = ⃗0⃗ Of ∑ 𝐹𝑋 = 0 ∑ 𝐹𝐹 = 0 ⃗⃗⃗ = 0 ⃗⃗ ∑𝑀 ∑ 𝑀𝐴 𝐹 = 0 Gelijkmatige belasting : 𝐹 = 𝑄 .𝐿 Spanning : 𝑆𝑝𝑎𝑛𝑛𝑖𝑛𝑔 = 𝜎𝑡 = 𝐹𝑁 𝐴0 𝑁 𝑘𝑟𝑎𝑐ℎ𝑡 𝑜𝑝𝑝𝑒𝑟𝑣𝑙𝑎𝑘𝑡𝑒 [𝑚𝑚2 = 𝑀𝑃𝑎 ] 17 Treksterkte : 𝑅𝑚 = 𝐹𝑚 𝑁 [ = 𝑀𝑃𝑎 ] 𝐴𝑜 𝑚𝑚 2 Maximale kracht Oppervlakte Treksterkte Fm A Rm N mm² Mpa, N/mm² Rek : 𝑟𝑒𝑘 𝑛𝑎 𝑑𝑒 𝑏𝑟𝑒𝑢𝑘 = 𝜀= 𝑣𝑒𝑟𝑙𝑒𝑛𝑔𝑖𝑛𝑔 𝑛𝑎 𝑑𝑒 𝑏𝑟𝑒𝑢𝑘 𝑜𝑜𝑟𝑠𝑝𝑟𝑜𝑛𝑘𝑒𝑙𝑖𝑗𝑘𝑒 𝑚𝑒𝑒𝑡𝑙𝑒𝑛𝑔𝑡𝑒 ∆𝐿 𝐿𝑢 − 𝐿0 = 𝐿0 𝐿0 rek, relatieve verlenging Absolute Verlenging lengte - oorsprong lengte - na uittekking Proportionaliteitsgrens : Wet van Hooke . 𝜎 = 𝐸 .𝜀 e DL L0 Lu epsilon m m 0 18 0,2 % - rekgrens . 𝑅𝑝 0,2 = 𝐹0,2 𝐴0 0,2 % - rekgrens Kracht bij 0,2 % grens Oppervlakte RP0,2 F0,2 A Mpa, N/mm² (Pa) N mm² Spanningsdoorsnde : 2 𝜋 𝑑𝑘 + 𝑑𝑓 𝐴𝑠 = . ( ) 4 2 𝑑𝑘 = 𝑘𝑒𝑟𝑚𝑑𝑖𝑎𝑚𝑒𝑡𝑒𝑟 𝑑𝑓 = 𝑓𝑙𝑎𝑛𝑘𝑒𝑛𝑑𝑖𝑎𝑚𝑒𝑡𝑒𝑟 Toelaatbare spanning . Veligheidsfactor . 𝑡𝑜𝑒𝑙𝑎𝑎𝑡𝑏𝑎𝑟𝑒 𝑡𝑟𝑒𝑘𝑠𝑝𝑎𝑛𝑛𝑖𝑛𝑔 = 𝜎̅𝑡 = 𝑅𝑚 𝑣 𝜎̅𝑡 = 𝑅𝑒 𝑣𝑒 V = 2 … 10 𝑡𝑟𝑒𝑘𝑠𝑡𝑒𝑟𝑘𝑡𝑒 𝑣𝑒𝑖𝑙𝑖𝑔ℎ𝑒𝑖𝑑𝑠𝑓𝑎𝑐𝑡𝑜𝑟 19 Wijze van belasting : Statische belasting –lastgeval I . 𝜎= 𝑅𝑚 𝑣 𝜎= 𝑅𝑒 𝑣𝑒 Golvende belasting – lastgeval II . 2 𝑅𝑚 𝜎= . 3 𝑣 2 𝑅𝑒 𝜎= . 3 𝑣𝑒 Wisselende belasting – Lastgeval III . 𝜎= 1 𝑅𝑚 3 𝑣 𝜎= 1 𝑅𝑒 3 𝑣𝑒 20 Te Onthouden : Trek-drukspanning . 𝑆𝑝𝑎𝑛𝑛𝑖𝑛𝑔 = 𝜎𝑡 = 𝐹𝑁 𝐴0 [ 𝑁 𝑚𝑚 2 𝑘𝑟𝑎𝑐ℎ𝑡 𝑜𝑝𝑝𝑒𝑟𝑣𝑙𝑎𝑘𝑡𝑒 = 𝑀𝑃𝑎 ] 𝐹𝑁 . 𝐿0 𝐸. 𝐴0 𝑅𝑚 𝑅𝑒 𝜎̅𝑡 = 𝑜𝑓 𝜎̅𝑡 = 𝑣 𝑣𝑒 ∆𝐿 = Wet van Hooke: 𝜎 = 𝐸 . 𝜀 𝜀= ∆𝐿 𝐿0 Verlenging : ∆𝐿 = 𝜎̅𝑡 = 𝜎̅𝑡 = 𝐹𝑁 . 𝐿0 𝐸. 𝐴0 𝑅𝑚 𝑣 of 𝑅𝑒 𝑣𝑒 Invloed van eigen gewicht . Verlenging van een lange staaf . 𝜎𝑡 = 𝐹 + 𝐹𝑧𝑤 𝐹 = + 𝐿0 . 𝜌. 𝑔 𝐴0 𝐴 ∆𝐿 = (𝐹 + 1 𝐹 ) . 𝐿0 2 𝑧𝑤 𝐸. 𝐴0 Veiligheidsfactor . 𝑡𝑜𝑒𝑙𝑎𝑎𝑡𝑏𝑎𝑟𝑒 𝑡𝑟𝑒𝑘𝑠𝑝𝑎𝑛𝑛𝑖𝑛𝑔 = 𝑡𝑟𝑒𝑘𝑠𝑡𝑒𝑟𝑘𝑡𝑒 𝑣𝑒𝑖𝑙𝑖𝑔ℎ𝑒𝑖𝑑𝑠𝑓𝑎𝑐𝑡𝑜𝑟 21 𝜎̅𝑡 = 𝜎̅𝑡 = 𝑅𝑚 v = 2 … 10 𝑣 𝑅𝑒 ve = 1.5 … 8 𝑣𝑒 Wijze van belasting Statische belasting –lastgeval I . 𝜎̅ = 𝑅𝑚 𝑣 𝜎̅ = 𝑅𝑒 𝑣𝑒 Golvende belasting – lastgeval II . 2 𝑅𝑚 𝜎̅ = . 3 𝑣 2 𝑅𝑒 𝜎̅ = . 3 𝑣𝑒 Wisselende belasting – Lastgeval III . 𝜎̅ = 1 𝑅𝑚 3 𝑣 𝜎̅ = 1 𝑅𝑒 3 𝑣𝑒 Grootheid Toelaatbare trekspanning Treksterkte Symbool 𝜎̅𝑡 Rm Eenheid MPa MPa 22 Elasticiteitsgrens Veiligheidsfactor Veiligheidsfactor Normaalkracht Oppervlakte Eigen gewicht Absolute Verlenging Elasticiteitsmodulus Trekspanning Massadichtheid Oorspronkelijke lengte Kracht Re 𝑣(𝑛𝑢) = 2 … 10) 𝑣𝑒 (= 1.5 … 8) FN A0 Fzw ∆L E σt ρ L0 F MPa N m² N M (of mm) MPa MPa Kg/m³ M (ofmm) N sterkteberekeningen . o Ontwerpberekeningen : σ = ρ o Controleberekeningen 𝜎 < 𝜎̅ De contructie kan de krachten goed opvangen en ze voldoet aan de opgelegde criteria. 𝜎̅ < 𝜎 < 𝑅𝑚 De sonstructie voldoet niet aan de opgelegde criteria; er kan ook blijvende vervorming optreden 𝜎 > 𝑅𝑒 𝜎 > 𝑅𝑚 Er treedt breuk op . Afschuiving. 𝜏𝑠 = 𝐹𝐷 𝐴 Grootheid Schuifspanning Dwarskracht Oppervlakte Symbool 𝜏𝑠 FD A Eenheid Mpa N mm² FYSICA 23 WarmteCapaciteit C . 𝐸𝑒𝑛ℎ𝑒𝑖𝑑 𝑤𝑎𝑟𝑚𝑡𝑒𝑐𝑎𝑝𝑎𝑐𝑖𝑡𝑒𝑖𝑡 = 𝑒𝑒𝑛ℎ𝑒𝑖𝑑 𝑤𝑎𝑟𝑚𝑡𝑒 𝐽 𝑒𝑒𝑛ℎ𝑒𝑖𝑑 𝑡𝑒𝑚𝑝𝑒𝑟𝑎𝑡𝑢𝑢𝑟 𝐾 De soortelijke warmtecapacitiet c . Het is de warmte die nodig is per graad en per massa eenheid. soortelijke warmtecapacitiet = 𝑒𝑒𝑛ℎ𝑒𝑖𝑑 𝑤𝑎𝑟𝑚𝑡𝑒 𝐽 𝐽 𝑜𝑓 𝑒𝑒𝑛ℎ𝑒𝑖𝑑 𝑚𝑎𝑠𝑠𝑎 . 𝑒𝑒𝑛ℎ𝑒𝑖𝑑 𝑡𝑒𝑚𝑝𝑒𝑟𝑎𝑡𝑢𝑢𝑟 𝑘𝑔 °𝐶 𝑘𝑔 . 𝐾 Q = m . c ∆T Soortelijke smeltingswarmte . Q ∼ m of Q = Cte m De waarde van de constante is afhankelijk van de aard van de stof. De uitdrukking 𝑄 𝑚 is een kenmerkend voor de warmte die een stof opneemt om van vast naar vloeibaar toestand over te gaan . Specifieke smeltwarmte van een stof : 𝐿𝑠 = 𝑄 𝑚 Ze geeft de warmtehoeveelheid aan, die nodig is om de massaeenheid van die stof te doen smelten. Q = warmtehoeveelheid . De soortelijke smeltwarmte . 𝐽 𝑄 = 𝐿𝑠 . 𝑚 [ ] 𝑘𝑔 De warmte Q , nodig om de massa m van een stof met soortelijke smeltingswarmte Ls te laten smelten . 𝐿𝑠 = 𝑠𝑜𝑜𝑟𝑡𝑒𝑙𝑖𝑗𝑘𝑒 𝑠𝑚𝑒𝑙𝑡𝑤𝑎𝑟𝑚𝑡𝑒 . Q = De latente warmte . m = massa . 24 Geheel analoog definïeert men de soortelijke stollingswarmte, die gelijk is aan de soortelijke smeltingswarmte. 𝑄′ = −𝐿𝑠 . 𝑚 Elektriciteit . Opgewekte spanning . 𝑒 = 𝐸𝑚 . sin(𝜔. 𝑡) 𝐸𝑚 . sin 𝛼 E Elektromotorische kracht (veldsterkte)