`roze ouderen` te herkennen. Wie veroorzaak het

‘ROZE OUDEREN’ IN EEN VERZORGINGSTEHUIS:
PREVENTIEVE MAATREGELEN OM PESTGEDRAG
TEGEN TE GAAN
Voor medewerkers die werkzaam zijn in de
ouderenzorg, kan het lastig zijn om pestgedrag
bij ‘roze ouderen’ te herkennen. Wie
veroorzaak het pestgedrag? Waarom wordt
deze doelgroep gepest? Vragen die moeilijk
zijn om te beantwoorden.
Preventieve maatregelen zijn nodig.
Het thema voor dit artikel mag duidelijk zijn.
Pestgedrag komt ook voor bij homoseksuele
ouderen. Bij het thema pesten wordt snel gedacht
aan pestgedrag van kinderen. Echter komt
pestgedrag ook voor bij ouderen. Niet alleen bij
heteroseksuele ouderen, maar ook bij de roze
ouderen. Maar wat betekent de term ‘roze ouderen’
eigenlijk? Roze ouderen zijn ouderen die een
homoseksuele voorkeur hebben. Dit betreft
homoseksuele, lesbische of biseksuele ouderen
(Movisie, 2014).
De vraagstelling voor dit artikel is: Welke
preventieve maatregelen kan een verzorgingstehuis
treffen ter voorkoming van pestgedrag van
homoseksuele ouderen? Dit artikel is voornamelijk
bedoeld voor medewerkers van een
verzorgingstehuis, maar ook voor andere
geïnteresseerden. Het doel is om preventieve
maatregelen aan te bieden voor medewerkers van
een verzorgingstehuis die bovenstaand vermeld
pestgedrag ervaren.
Figuur 2. Overgenomen van
[oudere die terug in de kast gaat]
(n.d.). van Geertje Grom.
Verkregen via
https://www.roze50plus.nl/actueel/
196/de-roze-oudere-isonzichtbaar/
Figuur 1. Overgenomen van [twee kussende
oudere lesbiennes] (n.d.).
Auteursrechthebbende onbekend. Verkregen via
http://www.zorgvisie.nl/Personeel/Nieuws/2010
/3/Weinig-aandacht-voor-roze-ouderen-inzorginstellingen-ZVS007208W/
Cijfers
Er zijn in Nederland ongeveer 150.000 homoseksuele
mannen en lesbische vrouwen ouder dan 65 jaar.
38.000 zijn ouder dan 80 jaar (Movisie, 2012). Het
merendeel van deze ‘roze ouderen’ wonen in de
Randstad. Zij krijgen te maken met specifieke
problemen die deels te maken hebben met hun
seksuele voorkeur (Movisie, 2012). In
verzorgingstehuizen zijn zorgmedewerkers vaak niet
op de hoogte dat er homoseksuele ouderen zijn onder
de inwoners. Dit komt doordat de meeste ouderen niet
uit de kast durven te komen. Deze ouderen zijn bang
om slachtoffer te worden van discriminatie (NPO
gezond, 2009).
1
Pagina 2
Uit de kast komen
Recent verscheen een mediabericht waarin
duidelijk werd dat professionals het stilzwijgen
van homoseksuele ouderen moeten doorbreken.
Vooral zorgprofessionals kennen in hun
verzorgingstehuizen vrijwel geen homo’s en/of
lesbiennes, terwijl deze er wel zijn. Ongeveer
tien procent van de bevolking is homoseksueel.
Wie als homoseksueel in een verzorgingstehuis
woont, kan te maken krijgen met afkeuring en
uitsluiting. Sommige ouderen die openlijk
homoseksueel hebben geleefd, kunnen
besluiten om weer de kast in te gaan. Aan de
oppervlakte blijkt alles in orde, maar over de
echte wensen van deze ouderen en over hun
gevoelens van eenzaamheid wordt gezwegen.
Het is belangrijk om dat te doorbreken (Zorg
Welzijn, 2013).
Een voorbeeld afkomstig uit een artikel van
Fokkema (2012), blijkt dat roze ouderen nog
niet altijd uit de kast komen: “Twee lesbiennes,
op jonge leeftijd ‘uit de kast gekomen’,
voorvechters van homo-emancipatie, beiden in
de 60, en ruim 30 jaar een stel. Na een
hersenbloeding belandt één van hen in een
verpleeghuis. Uit angst voor discriminatie door
medebewoners en negatieve reacties of
slechtere behandeling van het personeel
verzwijgen zij hun seksuele voorkeur en melden
dat ze goede’ vriendinnen zijn”(p. 4).
Een ander voorbeeld geeft weer dat ook het
zorgpersoneel, homoseksuele ouderen niet altijd
respecteren: Een 80-jarige lesbische vrouw
vertelt: “Ik woon in een verzorgingstehuis in de
buurt van Eindhoven. Ik heb mijn
medebewoonsters en bewoners verteld dat ik
lesbisch ben en tot voor kort met mijn vriendin
heb samengewoond. Voor de buitenwacht was
zij zogenaamd mijn nicht. Maar sinds ik het
verteld heb, word ik min of meer gemeden. Ik
zit steeds vaker alleen aan een tafeltje mijn
kopje koffie te drinken. Laatst hoorde ik zelfs
een jonge verzorgster zeggen: “Je denkt toch
niet dat ik die oude pot de kont ga wassen
zeker?!” Toen dacht ik: of ik nu dood ben of
niet, in de hel zit ik nu toch al…”
(Movisie Lesbisch- en Homobeleid ,2007, p. 5).
Trainingen
Er bestaan trainingen voor zorgprofessionals
over hoe beter om te gaan met homoseksuele
ouderen. Een voorbeeld is van Humanitas
Rotterdam. Bij Humanitas Rotterdam is een
‘coördinator roze diversiteit’ aangesteld. Zij
zorgt ervoor dat vaste krachten en stagiaires
informatie krijgen over homoseksualiteit,
speciaal over de positie van oudere homo’s en
lesbo’s. Tijdens zo’n training krijgen
zorgprofessionals te horen dat ze tactisch
moeten zijn: niet direct vragen naar
kleinkinderen, er niet automatisch van
uitgaan dat een man wel met een vrouw
getrouwd was en omgekeerd; vragen naar
een ‘partner’ is neutraler en daarom
verstandiger (Zorg Welzijn, 2012).
De Roze Loper
In Nijmegen is vanuit het plaatselijke Cultuuren OntspanningsCentrum (COC) het project
‘De Roze Loper’ ontstaan dat
verzorgingshuizen begeleidt bij het opzetten
van een ‘homovriendelijk’ beleid. Inmiddels
krijgt het idee landelijke navolging. Het woord
‘loper’ heeft een dubbele betekenis: het is de
sleutel die de deur opent en tegelijk de
welkomstmat voor homoseksuele ouderen. Bij
de uitreiking van een Roze Loper wordt altijd
een bijzondere, lesbische film getoond: ‘If
these walls could talk’, met Vanessa
Redgrave in de hoofdrol. Initiatiefnemer van
de ‘De Roze Loper’ Clem Bongers: “Voor zo’n
uitreiking worden alle bewoners uitgenodigd,
maar meestal zijn het vooral vrouwen die
belangstelling tonen. Op een keer kwamen er
echter ook twee mannen binnen, vlak voor de
film begon. En na afloop durfde een van hen
eindelijk hardop te zeggen dat hij homo was.
Die openhartigheid werd positief ontvangen.
Maar de film zorgde voor nog meer
openhartigheid, er kwamen ook gesprekken
op gang over de homoseksualiteit van een
dochter of een kleinkind. Daar hadden de
betrokken bewoners nooit eerder openlijk
uitspraken over gedaan’’ (p. 31).
“Je denkt toch niet dat ik die
oude pot de kont ga wassen
zeker?!” Toen dacht ik: of ik
nu dood ben of niet, in de
hel zit ik nu toch al…”
2
Pagina 3
De Roze Loper heeft geen eindeloze
houdbaarheid. Een verzorgingshuis waaraan de
loper wordt uitgereikt, krijgt een jaar later
opnieuw bezoek van de projectgroep. De
afspraken over een homovriendelijk beleid
worden dan doorgesproken en tegen het licht
gehouden. Nederland is een klein land, maar dat
betekent niet dat er geen tolerantieverschillen
bestaan. “Om een homovriendelijk beleid in
verzorgingshuizen te introduceren moet je
bijvoorbeeld niet op veel medewerking rekenen
in de provincie Limburg” zegt Clem Bongers.
“Limburg heeft maar één COC, dat maakt al
veel duidelijk.’ In Oost-Nederland is een
homovriendelijk beleid echter bespreekbaar,
evenals in het noorden. En in het westen van
het land werken al steeds meer
verzorgingshuizen met de COC-tolerantiescan.
We richten ons nu nog op de huizen in Nijmegen
en hebben daar voorlopig onze handen vol aan.
Maar we moeten verder. Als we alle Nijmeegse
verzorgingshuizen hebben voorzien van een
Roze Loper, willen we het project uitbreiden
naar andere delen van de provincie en het land.
Wat ons betreft komt er in elk verzorgingshuis
een Roze Loper te liggen” (Hollander, den L.
2010, p. 32).
Figuur 3. Overgenomen van
[initiatiefnemers roze zorg in
Nederland] (n.d.).
Auteursrechthebbende onbekend.
Verkregen via
http://www.coc.nl/wpcontent/uploads/2012/11/RozeLoper-op-Roze-50PlusBoot.jpg
Richten op de toekomst
Er lijkt nog een lange weg te gaan. De tolerantie
onder jongere generaties heteroseksuelen lijkt
weliswaar groter dan onder oudere generaties.
Het is echter nog maar de vraag hoe zich dat
verder ontwikkelt. Centraal staat dat ieder
(ouder wordende) mens recht heeft op een
leefomgeving waarin hij/zij zich het meest
prettig voelt, ongeacht of dat nu mensen zijn
met dezelfde seksuele voorkeur. Men moet zich
veilig kunnen voelen, erkenning ontvangen voor
de eigenheid en kunnen uitkomen waar men
voor staat (Swimmen, A. 2011).
3
Literatuurlijst
Fokkema, T. (2012, februari). Tijdschrift voor Gerontologie en Geriatrie, Volume 43, Issue 1, pp 4-6.
Verkregen op 12 december 2014 van http://link.springer.com/article/10.1007/s12439-012-00015#page-1
Grom, G. (n.d.). [oudere die terug de kast in gaat] [tekening] Verkregen via
https://www.roze50plus.nl/actueel/196/de-roze-oudere-is-onzichtbaar/
Hollander, den L. (2010, oktober). Denkbeeld – Acceptatie van homoseksualiteit in de ouderenzorg; De
Roze Loper, Volume 22, Issue 5, pp 30-32. Verkregen op 12 december 2014 van
http://download.springer.com/static/pdf/367/art%253A10.1007%252FBF03088840.pdf?auth66=142046
0833_e59211d0b1cabe4463268518821489d5&ext=.pdf
[Initiatiefnemers roze zorg in Nederland] [foto] (n.d.). Verkregen via
http://www.coc.nl/wp-content/uploads/2012/11/Roze-Loper-op-Roze-50PlusBoot.jpg
Movisie Lesbisch- en Homobeleid. (2007, september). Ouderen en homoseksualiteit –
Beleidsmogelijkheden ten behoeve van oudere homoseksuelen. Verkregen op 12 december 2014 van
http://multiculturele-ouderenzorg.nl/wpcontent/uploads/2014/01/Factsheet_Ouderen_en_homoseksualiteit.pdf
Movisie. (2014, november). Roze ouderen, zelf aan zet! Verkregen op 12 december 2014 van
https://www.movisie.nl/artikel/roze-ouderen-zelf-aan-zet
Movisie. (2012, november). Roze ouderen. Verkregen op 2 december 2014 van
https://www.movisie.nl/artikel/roze-ouderen
Nederlandse Publieke Omroep (NPO) gezond. (2009, november). Homoseksualiteit in verzorgingshuizen.
Verkregen op 12 december 2014 van http://www.gezond24.nl/tvuitzending/g24_iv_4701/Homoseksualiteit-in-verzorgingshuizenSwimmen, A. (2011). Seksualiteit Van Ouderen: Een Multidisciplinaire Benadering. Amsterdam
University Press
[Twee kussende oudere lesbiennes] [foto]. (n.d.). Verkregen via
http://www.zorgvisie.nl/Personeel/Nieuws/2010/3/Weinig-aandacht-voor-roze-ouderen-inzorginstellingen-ZVS007208W/
Zorg Welzijn. (20 februari 2012). ‘Professionals moeten stilzwijgen rond homo-ouderen doorbreken’.
Verkregen op 2 december 2014 van
http://www.zorgwelzijn.nl/Ouderenzorg/Nieuws/2012/2/Professionals-moeten-stilzwijgen-rond-homoouderen-doorbreken-ZWZ017742W/
4
Samenvatting
Voor medewerkers die werkzaam zijn in de (ouderen)zorg kan het lastig zijn om pestgedrag bij ouderen te
herkennen. Vragen die bij dit thema opkomen zijn onder andere: Wie veroorzaakt het pestgedrag?
Waarom wordt deze doelgroep gepest? Vragen die medewerkers van verzorgingstehuizen ook niet
makkelijk kunnen beantwoorden. Pestgedrag komt helaas ook voor bij ouderen. Niet alleen bij
heteroseksuele ouderen, maar ook bij de roze ouderen. Roze ouderen zijn ouderen die een homoseksuele
voorkeur hebben. Dit betreft homoseksuele, lesbische of biseksuele ouderen. Ongeveer 10% van de
Nederlandse bevolking is homoseksueel. Er zijn in Nederland ongeveer 150.000 homoseksuele mannen en
lesbische vrouwen ouder dan 65 jaar. In verzorgingstehuizen zijn zorgmedewerkers vaak niet op de
hoogte dat er homoseksuele ouderen zijn onder de inwoners. Dit komt doordat de meeste ouderen niet uit
de kast durven te komen. Een voorbeeld geeft weer dat ook het zorgpersoneel, homoseksuele ouderen
niet altijd respecteren: “Je denkt toch niet dat ik die oude pot de kont ga wassen zeker?!”.
Er bestaan trainingen voor zorgprofessionals over hoe beter om te gaan met homoseksuele ouderen. Bij
Humanitas Rotterdam is een ‘coördinator roze diversiteit’ aangesteld. Zij zorgt ervoor dat vaste krachten
en stagiaires informatie krijgen over homoseksualiteit.
In Nijmegen is vanuit het plaatselijke Cultuur- en OntspanningsCentrum (COC) het project ‘De Roze
Loper’ ontstaan dat verzorgingstehuizen begeleidt bij het opzetten van een ‘homovriendelijk’ beleid. Het
woord ‘loper’ heeft een dubbele betekenis: het is de sleutel die de deur opent en tegelijk de welkomstmat
voor homoseksuele ouderen. Inmiddels krijgt het idee landelijke navolging.
Centraal staat dat ieder (ouder wordende) mens recht heeft op een leefomgeving waarin hij/zij zich het
meest prettig voelt, ongeacht of dat nu mensen zijn met dezelfde seksuele voorkeur. Men moet zich veilig
kunnen voelen, erkenning ontvangen voor de eigenheid en kunnen uitkomen waar men voor staat.
5
6