Kroningslinde zijn is niet je-dat - IVN Hellendoorn

Kroningslinde zijn is niet je-dat
Op 6 september 1898 werd prinses
Wilhelmina tot koningin gekroond. Voor veel
gemeenten en particulieren was dit zo'n
heugelijk feit, dat men besloot op een
markante plaats een "herinneringsboom" te
planten. Zo ook in Nijverdal. Een comité
waarin onder meer A.J. van Leeuwen (later
eigenaar van het vroeger zo bekende hotel
Spijker, het huidige arbeidsbureau) zitting
had, was verantwoordelijk voor de illegale
aanplant van de Kroningslinde langs de
Grotestraat.
Linden zijn al eeuwen lang om diverse
redenen populair bij de mensen. Ze stellen
geen hoge eisen aan de bodem, groeien
tamelijk snel en kunnen een hoge ouderdom
bereiken. Ze schikken zich vaak volkomen
naar de wil van de mensen en laten zich
gemakkelijk snoeien, zonder hun groeikracht
te verliezen. Ze zijn in de vorm van leilinden
(geleide linden) nogal eens te vinden voor
boerderijen en zorgen daar voor een prettige
schaduw. Ook wordt de boom gewaardeerd
vanwege het feit, dat de bloesem zoveel
bijen lokt, die er heerlijke lindehoning uit
bereiden. Dit was vroeger zeer belangrijk
omdat honing voor het gebruik van suiker de
voornaamste zoetstof was.
Ik denk echter niet dat om die redenen
Linden als "herinneringsboom" aangeplant
werden/worden. Daarvoor moeten we dieper
in de geschiedenis duiken.
In vroeger tijden toen heil en tegenslag nog
toegeschreven werden aan allerlei goede en
kwade geesten, was de Linde een heilige
boom. Daarin huisde de geest die vrede,
bescherming en liefde bracht. Bij veel
boerderijen, huizen, op pleinen etc. werden
dan ook Linden aangeplant om zich te
verzekeren van haar bescherming. Door het
kiezen van een Linde als herinneringsboom
zette men deze traditie voort. En of het nu
door al die Kroningslinden kwam.....? Een
zekere mate van vrede, geluk en voorspoed
kan ons land tijdens de 50-jarige regeerperiode van koningin Wilhelmina niet ontzegd
worden.
De herinneringsboom tegenover het station is
er nog steeds. Stond zij echter vroeger fier
als een echte Kroningslinde te prijken met
een mooi hekje om zich heen, nu staat zij,
van al haar waardigheden ontdaan, verloren
tussen het asfalt. Het is dat koning Willem III
(de vader van koningin Wilhelmina) vanuit
een nis al die jaren beschermend heeft
toegezien, anders was zij al lang voor de bijl
gegaan. Ze staat immers al jaren "in de weg".
De meeste andere bomen zouden op zo'n
standplaats zelf het bijltje er bij neer
gegooid hebben, maar de Linde is een taaie
boomsoort. De Kroningslinde is daar een goed
voorbeeld van.
De boom staat al jaren in het asfalt. De
wortels die de boom moeten verankeren en
moeten zorgen voor de opname van water en
voedingsstoffen kunnen hun werk daardoor
onvoldoende doen. Daar komt nog bij dat er
geen zuurstof in de bodem kan doordringen,
zodat de wortels ook nog onvoldoende
kunnen ademhalen. De gevolgen zijn in de
kruin nog het beste te zien. De meeste
bladeren zijn afgevallen; de boom maakt een
zieke indruk. Een nader onderzoek leerde mij
dat de boom met nog meer aantastingen op
haar bestaan te kampen heeft. De
Kroningslinde in Nijverdal is een Hollandse
linde. Dit soort heeft erg te lijden van
bladluizen die in groten getale voornamelijk
op de onderzijde van de blaadjes leven en
daar gulzig het bladsap opzuigen. De
voedingsstoffen die zij nodig hebben worden
daaruit onttrokken. Met de suikers kunnen zij
echter niets beginnen en die worden daarom
geconcentreerd in de vorm van honingdauw
afgescheiden. Dat "suikerwater" druipt in
kleine druppeltjes omlaag en valt op de zich
daaronder bevindende blaadjes (soms ook op
auto's, zoals menig automobilist 's zomers wel
eens ervaren heeft). De honingdauw is weer
een prima voedingsbodem voor roetdauw. Dit
is een zwarte schimmel, die zich daar dan
ook snel op ontwikkelt, waardoor het blad er
vies en teerachtig zwart gaat uitzien. Door
die laagjes honing en roetdauw op de
bladeren is het bladgroen minder goed in
staat om uit het zonlicht, koolzuurgas en
water, voedingsstoffen te maken
(fotosynthese).
Uit een serie proeven, vorig jaar uitgevoerd
door het Rijksinstituut voor onderzoek in bosen landschapsbouw "De Dorschkamp", kwam
naar voren dat de Linden daardoor danig
verzwakt worden. Het blad valt voortijdig af,
de groei vermindert, de wortelgroei
stagneert, etc. Verschijnselen die ook bij de
Kroningslinde goed waar te nemen zijn. Thuis
heb ik het ongerief onder de stereomicroscoop nog eens beter bekeken. Ik
merkte toen nog andere beestjes op, die mij
in eerste instantie ontgaan waren. Het bleken
spintmijten te zijn. Kleine spinachtige
diertjes die zich genesteld hadden in de
hoeken van de nerven, tussen de "haarbosjes". Ook deze diertjes schijnen zich in
leven te houden door het uitzuigen van de
lindeblaadjes. Van alle kanten wordt de
Kroningslinde het leven dus zuur gemaakt en
het is zeker de vraag of haar in deze
omstandigheden nog een lang leven
beschoren was geweest. Het was dan ook
prettig om bij monde van de heer De Beer,
hoofd van de gemeentelijke plantsoenendienst, te vernemen, dat de gemeente
voorzieningen gaat treffen om de
Kroningslinde te behouden. Dit gaat gebeuren
in het kader van de reconstructie van de
Grotestraat, die de komende tijd plaats zal
hebben.
Er is een reddingsplan gemaakt. Zo zal om de
wortelontwikkeling weer op gang te brengen
een systeem van luchtkokers in de bodem
aangebracht worden. Hiermede kan men het
zuurstofgehalte in de grond weer op peil
brengen en houden. Tevens zal de bodem
worden verbeterd door het inbrengen van
humusrijke grond. Daarnaast zal de boom
deskundig worden gesnoeid.
Kortom de boom kan een "nieuw leven" van
eeuwen beginnen. Wie weet steekt ze de
oudste boom van Nederland, de ruim 1000jarige Linde uit het plaatsje Sambeek, nog
eens naar de "kroon".
In ieder geval zal zij wel, naast de kroning,
ook de herinnering aan de gerooide Linden
langs de Grotestraat levendig moeten
houden. Deze bomen, die in 1949 geplant
zijn, moeten helaas plaats maken voor een
fietspad. Natuurlijk komen daar, waarschijnlijk volgend jaar, bomen voor terug.
Vanwege de overlast die zij veroorzaken (het
druipen), zullen dat geen Linden meer zijn.
Men heeft de keuze laten vallen op Platanen.
Ik weet echter niet of daarin ook goede
geesten leven.
augustus 1984
Jan van Rijn