Preek Startzondag 11 september + gespreksvragen

Preek over Matt. 5: 17-20. Startzondag 2016 in het JFC op 11 september.
Thema: Verbinding…tussen generaties
Broers en zusters in Christus,
Wie van u heeft nog geen pepermuntje? Dan heb ik een verrassing omdat het
vandaag onze startzondag is. Hier zijn 300 rolletjes pepermunt. Aan de diakenen wil ik
vragen ze even uit te delen, zoals we dat ook bij de collecte doen.
Ik doe dit natuurlijk niet zomaar. Deze rolletjes pepermunt wijzen ons op onze taak in de
gemeente. Wat hoe gaat het met pepermunt? Je neemt er zelf één en dan geef je de rol
door om er ook van te delen. En de volgende geeft het ook weer door. Dat is ook de
bedoeling van het evangelie. Je neemt er zelf van; het troost en bemoedigt je. Maar je mag
het ook weer doorgeven en delen met de anderen. Wat je moet doorgeven staat op de rol:
Alles draait om the King, onze Koning Jezus!
De startdienstcommissie heeft gevraagd of we in deze dienst aandacht willen geven aan het
onderwerp: Verbinding tussen generaties. Daarom zit er een voorwaarde aan het
aannemen van deze rolletjes pepermunt. Het is de bedoeling dat u er vandaag of de
komende weken van uitdeelt aan iemand die tenmiste 25 jaar ouder of jonger is. Bij
voorkeur iemand die u nog niet kent en dat u dan ook even een praatje maakt. En als dus
iemand jou of u zo'n pepermuntje aanbiedt betekent dat een uitnodiging tot contact. Wat
we doen met de pepermunt is een mooi voorbeeld van Gods bedoeling met ons. Je mag zelf
nemen van het evangelie maar wordt ook geroepen om ervan te delen. Dat doorgeven doen
we van de ene generatie op de andere en het gebeurt allereerst thuis. In de kerk
ondersteunen we het slechts.
Dit thema 'Verbinding tussen generaties' sluit mooi aan bij ons jaarthema
'Verbinding'. Het komende seizoen zal veel van wat we doen in dat teken staan. Hans-Lukas
heeft er een plaatje bij gemaakt in de kleuren van ons logo. Op onze website staat een
uitvoeriger uitleg dat het hierbij gaat om verschillende aspecten:
We zijn verbonden met de Heer.
We zijn verbonden met elkaar binnen onze gemeente.
We zijn verbonden met onze naasten - ieder binnen z'n eigen netwerk.
We zijn verbonden met de wereld, dichtbij en ook verder weg.
Het kruis in het logo toont dat het altijd gaat om de King - om Jezus en Zijn volbrachte werk.
Hij is onze primaire inspiratiebron en ook ons doel en bestemming. Zijn evangelie willen we
niet slechts voor onszelf houden maar ook weer uitdragen. Dat doorgeven doen we
allereerst aan de kinderen en jongeren die ons zijn toevertrouwd. De klassieke tekst
daarvoor lazen we uit Psalm 78 waar je leest in vs 4-6 over wel 5 generaties die steeds de
grote daden van de Heer doorvertellen: onze voorouders; hun kinderen, dat zijn wijzelf;
onze kinderen; zij die nog niet zijn geboren - de kinderen van onze kinderen; en dan nog de
kids van die kleinkinderen. Je krijgt hier het beeld van een schakelketting van generaties en
die schakels worden verbonden door de rode draad van de geloofsoverdracht.
Wij hebben vandaag niet zoveel oog voor die verbondenheid met vroegere en toekomstige
generaties. Want we leven in een individualistisch, ik-gericht tijdperk. Je bemerkt dat
zowel bij jongeren als bij ouderen: wanneer iets ons niet bevalt dan kappen we ermee. En de
boodschap die we dan vaakonbewust uitstralen is: Doe alleen mee als je het zelf leuk en
gezellig vindt en haak anders eenvoudig af. Dat staat haaks op bijbelse idealen van
verbondenheid, liefde en trouw. Deze zomer overleed mijn vader, zoals velen van ons
geliefden verloren. Hij is zijn gehele leven, 91 jaar lang, lid geweest van dezelfde kerk en ging
tot enkele weken voor zijn dood elke zondag tweemaal naar de kerk. 'En als er drie keer per
dag diensten waren, ging ik drie keer', zei hij wel eens. Die trouw en toewijding zijn zaden
die hij met zijn voorbeeld naliet in de harten van zijn negen kinderen. Wat is het zaad dat u
zelf zaait? Het zaad van vrijblijvendheid en ontrouw ondermijnt vaak geloofsgroei.
De meeste kerken en gemeenten in ons land zijn nogal eenzijdig van samenstelling. Je
ontmoet er vooral jongeren die in een discoachtige stijl met een band aanbidden; of je ziet
hoofdzakelijk grijze koppen die rondom het orgel geliefde oude liederen zingen. Clubjes van
gelijkgestemden qua sociale achtergrond, levensstijl en manier van geloven. Het mooie van
onze gemeente vind ik zelf haar veelkleurigheid, zowel qua leeftijd als achtergronden en
theologische voorkeur. We hebben principiële gereformeerde maar ook evangelischcharismatische leden. Toch weten we ons verbonden met elkaar en houden rekening met
elkaar. Tenminste dat is de bedoeling. Het risico is natuurlijk wel dat we met het toenemen
van de verscheidenheid een kruiwagen met kikkers vormen die allen hun eigen lied kwaken
en zich terugtrekken op hun eigen eilandje. Ons jaarthema 'Verbinding' is daarom niet
zomaar gekozen. Aan de onderlinge verbondenheid moeten we hard blijven werken en dat
vraagt offers en inspanning. Je kunt dan niet alleen maar vasthouden aan je eigen voorkeur
want dan zendt je ongemerkt een heel verkeerd signaal uit. Het stelt mij teleur als oudere,
kritische leden daar soms volledig blind voor lijken te zijn. Wie thuis vaak zit te mopperen
over alles wat er niet deugt in de kerk, moet niet verbaast zijn als z'n kinderen niks meer van
dat zootje willen weten. Je beledigt met zo'n houding niet alleen je gemeente maar ook de
Heer zelf. Er rust geen zegen op, zoals de generatie van Israël die in de woestijn omkwam al
ervoer.
De bijbel is realistisch. Met de resultaten van het eigen gedrag wordt elke generatie
geconfronteerd. In de tien geboden staat al ‘…Voor de schuld van de ouders laat ik de
kinderen boeten, en ook het derde geslacht en het vierde, wanneer ze mij haten…’ Maar God
geeft ook een belofte: ‘maar als ze mij liefhebben en doen wat ik gebied, bewijs ik hun mijn
liefde tot in het duizendste geslacht.’ De Here kan de erfenis doorbreken die generaties aan
elkaar doorgeven en verandert mensen met de kracht van zijn Geest, die vanuit de dood
nieuw leven schept. Dankzij Jezus hoeven we niet te blijven steken in een negatieve houding.
Hij maakt alle dingen nieuw, ook alles wat we aan ballast meekregen van vorige geslachten.
Jezus maakt het verschil. Daarom luisteren we naar Zijn onderwijs in de Bergrede. Daarin
wordt schijnheilige godsdienstigheid ontmaskerd. Tegelijk worden er wegen gewezen die
leiden tot verbinding met de Heer en met elkaar binnen Zijn Koninkrijk.
We lazen vandaag een kerntekst uit de Bergrede met een sleutelwoord: namelijk dat Jezus
zegt dat Hij is gekomen om de Wet en Profeten tot vervulling te brengen.
De vervulling waarover Jezus hier spreekt is iets waar we naar moeten streven. Het is de
sleutel om het evangelie geloofwaardig over te brengen. Wat bedoelt Jezus ermee? Om dat
begrijpen dienen we iets te weten over de situatie in de tijd van Jezus. In vers 20 zegt Hij
zelf dat de gerechtigheid van zijn volgelingen groter dient te zijn dan die van de
schriftgeleerden en Farizeeën. Deze vrome Joodse leiders gingen er prat op dat ze de wetten
van God tot in de details kenden en handhaafden. Jezus erkent dat ze er gelijk in hebben dat
zelfs de kleinste details van Gods wetten relevant blijven. De tittel en jota uit vers 18 zijn
kleine puntjes in het Hebreeuwse schrift. Wat Jezus dus niet bedoelde is dat we delen van
Gods Woord maar moeten afschaffen. Zijn critici beweerden dat vaak wel wanneer Hij zich
verzette tegen hun tradities. 'De Wet', daar bedoelden de Joden mee de wetten van Mozes,
de Torah, die we vinden in onze eerste 5 Bijbelboeken. Maar aan die Wet hadden ze zelf een
mondelinge uitleg toegevoegd, en dat werd genoemd 'de Profeten'. Farizeeërs en
schriftgeleerden zagen het als hun profetische taak om de brede principes uit de wetten van
Mozes, zoals de 10 geboden, uit te werken in duizenden concrete regels en richtlijnen voor
het alledaagse leven. Die regels waren in de tijd van Jezus ongeschreven regels waar alle
vrome Joden zich aan moesten houden. In de derde eeuw werden ze opgeschreven en
vastgelegd als de Mishnah, een regelboek met 63 hoofdstukken van meer dan 800
bladzijden. Joodse geleerden in de eeuwen erna schreven daar weer commentaren op die
bekend weerden als de Talmoed. Alleen de Talmoed van Jeruzalem kent maar liefst 20 dikke
delen. Jezus leefde en werkte in zo'n omgeving vol doorgedraaide godsdienstigheid die
voornamelijk uiterlijk van karakter was. Het handhaven van hun regels was voor de Joodse
leiders een zaak van dood en leven. En ze veroordeelden Jezus omdat Hij vaak hun regels
brak, bv. door op de sabbat te genezen of door te eten met zondaren. Wanneer Jezus dan
stelt dat Hij is gekomen om Gods Woord te vervullen dan bedoelt Hij dat Hij mensen de weg
wijst naar de ware, innerlijke betekenis ervan. De Bergrede staat daar vol van. In het vervolg
van Matt. 5 geeft Jezus 5 voorbeelden, waarbij hij eerst zegt: 'Jullie hebben gehoord', en dan
een Joods gebod citeert, maar vervolgens verklaart: 'Maar Ik zeg zelfs..' en dan de ware
bedoeling ervan uitlegt. Wat Jezus zo laat zien is dat het niet gaat om religie maar om
relatie. Hij bestrijdt de puur uiterlijke vroomheid en toont dat het gaat om verinnerlijkte
waarheid, die zich uit in de kenmerken die al in de zaligsprekingen zijn genoemd. Natuurlijk
waren de Joodse leiders hierdoor diep beledigd. Ze merkten dat Jezus hun gezag
ondermijnde terwijl ze hem zagen als een boerenpummel uit het achterlijke Galilea - een
eigenwijze en gevaarlijke solist die massa's eenvoudige gelovigen misleidde en hen als
leiders belachelijk maakte. Vandaar hun weerzin tegen Jezus en hun valkuilen en complotten
om hem uit de weg te ruimen.
Wat Jezus hier uitlegt over vervulling is de sleutel hoe we geloofwaardig met Gods Woord
dienen om te gaan. Jezus laat zien dat het niet draait om het domweg opvolgen van regels
voor wat wel of niet mag - het gaat om een relatie van respect en eerbied voor de Heer die
zich uit in respect voor Gods naam, voor ouders, voor het leven, voor de waarheid en voor
anderen. Die eerbied voor God wordt ook in het OT al aangewezen als begin van wijsheid.
De vervulling van Gods wet die Jezus brengt is dat Hij die geboden door Zijn Geest wil
schrijven in onze harten, zodat ze vlees en bloed worden in heel ons doen en laten. Niet de
regels en details van de oude geboden maar hun diepste bedoeling komt dan naar boven.
Soms ontmoet je mensen die strikt bijbelse geboden willen toepassen, vooral naar anderen
toe, maar die daarbij tegelijk onbarmhartig zijn want “regels zijn regels'. Maar eerbied en
respect toon je niet door het slaafs gehoorzamen van regeltjes. Het blijkt uit een houding die
is gekleurd door de Geest van Christus. Samuël zei dat al tegen koning Saul toen hij zei:
'Gehoorzaamheid is belangrijker dan slachtoffers.' De Heer let op de motivatie van ons hart.
Vele godsdiensten hebben een systeem van wetten om de goden te behagen en hun gunst
te verdienen. In het Christelijk geloof staat de liefde centraal die de vervulling is van alle
geboden. Dat betekent dat een creatieve vrijheid waardoor we niet voor elkaar mogen
invullen wat Gods wil is. Het gaat om een levende, dynamische relatie met de Heer, waarvan
Jezus zegt in Johannes 4 dat het aanbidding is 'in Geest en in waarheid'. Het gaat Jezus nooit
om de schone schijn van uiterlijke godsdienstigheid maar om echtheid en waarachtigheid die
zich uit in genade, nederigheid, mildheid, bescheidenheid en andere vruchten van de HG.
Wie zo zijn kinderen voorgaat in het spoor achter Jezus aan, zal hen de weg wijzen om ook
zelf op een eigen wijze Hem te kunnen volgen.
Er is helaas veel misplaatste vroomheid, ook onder kerkmensen. 'Kerkelijk' is daarom
synoniem geworden voor 'schijnheilig, kleinzielig , veroordelend, naar binnen gericht'.
Buitenstaanders en jongeren prikken daar dwars doorheen. Wat ze verlangen is echtheid,
ruimhartigheid en verdraagzaamheid, vertrouwen en respect. Ziet u welke diepe wortels
deze woorden van Jezus hebben? Ze vormen zaden die kunnen gaan ontkiemen en groeien
in onze harten en die prachtige vruchten kunnen voortbrengen van liefde en toewijding tot
de Here - van binnenuit. Hij schrijft met Zijn Geest Zijn wetten in onze harten en dat
betekent dat de inkleuring van die wetten kan variëren in verschillende tijden en culturen.
We spreken vandaag over verbinding tussen generaties. We mogen zelf van het evangelie
nemen, net als met die pepermunt, maar kunnen er ook van delen. Op de wensmuur kun je
delen hoe we dat nog meer gestalte kunnen geven. Het komt voortuit de vervullingopdracht
van Jezus: door een wijze geloofshouding van eerbied en respect. Dat is geen gemakkelijke,
vrijblijvende optie van 'Doe maar wat je zelf wilt'. Dat blijkt wel uit het slotwoord waarmee
Jezus dit onderwijs afrondt in Mt 5: 48: 'Wees dus volmaakt, zoals jullie hemelse Vader
volmaakt is.' De volmaaktheid waarop Jezus hier doelt is het karacter van Zijn Vader, die
door de Geest in ons leven gestalte mag krijgen. Amen.
Gespreksvragen voor groeigroepen bij Matt. 5: 17-2 en het thema van de startzondag,
'Verbinding tussen generaties':
1. Is de generatiekloof tegenwoordig breder dan 25-40 jaar geleden? Waarom wel of niet?
Hoe blijven we met elkaar in gesprek?
2.Beschouw je het als je taak het evangelie te delen met anderen, met een volgende generatie?
Wat zou je hierin nog meer willen leren? Waar en hoe kun je erin oefenen?
3. Lees Matt. 5: 17-20. Wat betekent het praktisch voor ons dat Jezus kwam om de Wet en de
Profeten te vervullen? Wat heeft dit te maken met het werk van de Geest in ons hart? Ben je
het eens met de stelling dat Gods wetten kunnen variëren in verschillende tijden en culturen?
4.Met het jaarthema 'Verbinding' richten we ons op de verbindingen met de Heer, met elkaar,
met onze naasten en met de wereld. Welke van deze segmenten zijn voor jou persoonlijk of
voor jullie groep het belangrijkste de komende tijd?
5. Bedenk heel concreet iets waarmee je de verbinding tussen generaties in onze gemeente wil
stimuleren in de komende tijd. Bid samen om het cement van Gods liefde.
Als je wilt kun je ook een studie gebruiken uit het boekje 'Bouwen op de Rots':
Bouwen op de Rots, studie 3 past bij dit tekstgedeelte. Kies die gedeelten van de uitleg of
van de gespreksvragen in het boekje die voor jouw groep relevant zijn. Vraag mensen die het
boekje hebben aangeschaft vooraf thuis al de uitleg te lezen. Men kan het ook na de
groepsbespreking lezen en overdenken. In de groeigroep zetten we elkaar op het goede spoor.
Niet alles hoeft persé daar aan de orde te komen.