Ervaringswijzer.nl Netwerk voor ervaringswerkers Digitale leerplek

Ervaringswijzer.nl
Netwerk voor ervaringswerkers
Digitale leerplek voor ervaringswerkers
Help ons aan een leernetwerk op ervaringswijzer.nl
Steeds meer mensen die hersteld zijn van een psychische ziekte,
zetten hun ervaringen in om lotgenoten te ondersteunen. Er zijn tal
van opleidingen tot ervaringswerker. Wat mist is een goede
voortgang in de praktijk. Een leernetwerk biedt hiervoor
mogelijkheden en meer.
Inzet ervaringswerkers loont
Dat de inzet van ervaringswerkers loont, is inmiddels wetenschappelijk
aangetoond (Van Slooten Dorothé, 2009). Cliënten die naast hulp van
'gewone' hulpverleners ook hulp van ervaringsdeskundigen krijgen,
hebben vaak minder last van hun ziekteverschijnselen. De kennis die
ervaringswerkers hebben opgedaan in het omgaan met hun ziekte,
brengen ze over op de cliënt waardoor deze sneller herstelt.
Door de inzet van ervaringswerkers zijn cliënten meer tevreden over
hun hulpverlening. Waar reguliere hulpverleners zorgmijders vaak niet
kunnen bereiken, lukt dat ervaringswerkers soms wel. Ze betrekken
cliënten meer bij hun zorg. Daardoor hebben cliënten meer het gevoel
begrepen te worden door hun hulpverleners. Ook hebben
ervaringswerkers vaak een positieve invloed op de bejegening door
niet-ervaringsdeskundige hulpverleners naar hun cliënten.
Bron van hoop
Hulpverleners richten zich vaak uitsluitend op het behandelen van
ziekte en hebben daardoor minder tijd voor andere hulpbehoeften
van cliënten. Bijvoorbeeld meegaan naar het eerste bezoek aan de
sportclub. Ervaringswerkers voelen die behoeften vaak beter aan. Met
name over zingeving kunnen cliënten beter praten met
ervaringswerkers.
Bovenal zijn ervaringswerkers een bron van hoop voor cliënten, hun
familie en collega-hulpverleners. Ze laten zien dat deelnemen aan de
samenleving weer mogelijk is. Ook voor de ervaringswerker zelf is het
werken vanuit de eigen ervaringen positief. Het geeft zin aan die
ervaringen en biedt structuur, status en zelfvertrouwen.
Geen wonder dat steeds meer instellingen het nut zien van het
inzetten van ervaringswerkers in teams met andere hulpverleners.
Opleidingen spelen in op de behoefte aan het ontwikkelen van
1
Ervaringswijzer.nl
Netwerk voor ervaringswerkers
competenties van ervaringsdeskundigen. So far so good, zou je
zeggen. Uit onderzoek en gesprekken met ervaringswerkers door de
cliëntgestuurde website ervaringswijzer.nl, komen echter een aantal
problemen naar voren.
Problemen die ervaringswerkers ondervinden
Opleiding sluit niet aan op de praktijk
De opleidingen ervaringsdeskundigheid sluiten soms niet goed aan bij
de werkpraktijk. Trauma-ervaringsdeskundige Robert Lassche: ‘Wat ik
gemist heb was een duidelijke taakomschrijving. Ik zit nu in een
werkgroep om de opleiding te verbeteren. Aan een eerdere opleiding
heb ik niet veel gehad. Ik heb er geleerd mijn eigen verhaal neer te
zetten, maar het zou nog aangevuld kunnen worden met wat je nodig
hebt in de praktijk. Dat is nu nog een groot gemis.’
Deze ervaring wordt bevestigd door onderzoek van het Trimbosinstituut (Erp, 2008). In dit onderzoek wordt een discrepantie
vastgesteld tussen de theoretische kennis die ervaringsdeskundigen in
opleidingen opdoen en het in de praktijk doorontwikkelen van deze
kennis in stage en werk. In plaats van ondersteuning door een
ervaringsdeskundige praktijkopleider te ondervinden, strijdt de
ervaringswerker eerder om de eigenheid te bewaren binnen een team
van uitsluitend reguliere hulpverleners.
Competenties niet gewaardeerd
Reguliere hulpverlener twijfelen vaak aan de competenties van
ervaringsdeskundigen (Van Slooten Dorothé, 2009). Door een
onduidelijk taakomschrijving weet men niet wat een ervaringswerker
kan of wat men hem kan vragen. Dit draagt niet bij aan het serieus
nemen van de ervaringsdeskundige en zorgt voor spanningen.
Niet ervaringsdeskundige hulpverleners betwijfelen soms of een
(ex)cliënt het werk wel aankan. Het handelen van de ervaringswerker
wordt dan bekeken in het licht van diens kwetsbaarheid. Dit levert de
ervaringswerker extra stress op, waardoor het juist mis kan gaan.
Collega’s stellen zich vanuit die vooroordelen soms betuttelend op.
Weinig intervisiemogelijkheden
Waar er voor de psychologen en psychiaters vaak intervisie mogelijk
is, lukt dat niet voor die ene ervaringswerker in het team. Het is niet
altijd mogelijk om intervisie binnen de organisatie te regelen, doordat
er te weinig middelen ter beschikking worden gesteld. Mette Lansen,
verpleegkundige ervaringswerker: ‘In zo’n professioneel team met
slechts reguliere hulpverleners voel ik me soms op mijn vingers
gekeken, waardoor ik blokkeer.‘
2
Ervaringswijzer.nl
Netwerk voor ervaringswerkers
Maurice Levano, ervaringsdeskundige in een Vroeg Interventie
Psychose (VIP) team. ‘Omdat wij als ervaringsdeskundigen vaak
pioniers en solozeilers zijn, is het handig een overzicht te hebben van
de thema's waar iedere ervaringsdeskundige tegenaan loopt. Wat je
meemaakt lijkt uniek, maar in werkelijkheid hebben vakgenoten vrij
vaak met soortgelijke situaties te maken.’
Starre organisatiecultuur
Van Slooten (2009) merkt in haar onderzoek op dat hulpverleners die
sterk hechten aan diagnoses weinig hebben met begrippen als
ervaringsdeskundigheid. Men vertrouwt meer op de eigen
methodieken en ziet de ervaringswerker als hulpje bij zorgtaken.
De gesprekken die ervaringswijzer had met ervaringsdeskundigen
vullen dit beeld aan. Zo krijgen sommige ervaringswerkers te maken
met een starre organisatiecultuur. Simona Karbouniaris over haar
toenmalige baan als projectleider ervaringsdeskundigheid bij een
centrum voor eetstoornissen:
‘Het uitgangspunt van de sociotherapeuten en behandelaren was dat
ervaringswerkers in hun verlengde zouden functioneren. Zij zagen hun
eigen normen als geldend. De normen van hulpverleners waren niet
bespreekbaar.’
Wat is een leernetwerk?
Wij denken dat een leernetwerk ervaringsdeskundigen bij deze
problemen kan helpen. Maar wat is een leernetwerk? Het woord zegt
het eigenlijk al; het is een netwerk ofwel een groep mensen die elkaar
helpt om hun beroep te verbeteren door te leren via praktijksituaties.
Als een ervaringsdeskundige van inloop A een tip uitwisselt met een
ervaringsdeskundige van inloop B, dan is dat al een simpel
leernetwerk. Met behulp van een leernetwerk kun je voortdurend
leren en beter worden in je werk tijdens je werk.
Een leerpad volgen
Wat wij willen is een digitaal leernetwerk. Een mooi voorbeeld
daarvan vind je op de site van de Open Universiteit www.portal.ou.nl.
Kijk onder de knop ‘onderwijs/leerwetenschappen’. Er zijn hier tal van
functionaliteiten te vinden om informatie te verzamelen die
voortkomen uit leersituaties uit de praktijk.
Als een aantal besproken praktijksituaties op een rij worden gezet, dan
vormt dat een pad waarlangs een nieuwkomer kan leren. Een
vragenlijst stuurt wat iemand nog moet leren en in welke volgorde
diegene dat het beste kunt doen. Een leergebeurtenis vindt plaats op
3
Ervaringswijzer.nl
Netwerk voor ervaringswerkers
het moment dat een werkactiviteit zich voordoet, bijvoorbeeld een
presentatie.
Je bereid je voor via de leertips van voorgangers. Je bespreekt het
eventueel via de webcam met iemand die een soortgelijke presentatie
heeft gehouden. Misschien vind je via de datumprikker mensen die
ook een presentatie houden en een oefengroepje willen vormen. Na
de leergebeurtenis noteer je je bevindingen in een forum, met
aanwijzingen voor je opvolgers.
Wat kan een leernetwerk ervaringswerkers bieden?
Leren vanuit de praktijk
Via de ouderwetse manier van leren, of het nou schriftelijk is of in het
klaslokaal, leer je buiten je werk. Eenmaal terug op de werkplek wordt
die kennis echter vaak weer vergeten. Het is niet toepasbaar in de
specifieke omstandigheden op het werk.
Leren via een leernetwerk sluit aan bij de werkpraktijk. Je leert wat je
nodig hebt of je volgt zelf een richting die je interesse heeft. Dat kan
een gebied zijn waarin de organisatie nog geen specialisatie heeft. Een
ervaringswerker kan dan de docent worden die voor anderen een
nieuw leerpad effent.
Praktijkleren biedt de volgende voordelen:

professionals hebben veel verschillende ervaringen en
achtergronden, zodat ze enorm verschillen in hun leerbehoeften,
voorkeuren en voorkennis. ‘Ik zou liever meer horen over
zingeving, dan over medicijnen. ’

leren binnen de context van je werk sluit beter aan op wat je nodig
hebt. Het vergt minder inspanning en je bent meer gefocust. ‘Ik
heb geen tijd voor een training waarin allerlei zaken aan bod
komen die ik toch niet gebruik.’

er wordt zoveel kennis geproduceerd dat de oude schoolmeester
het niet meer bijbeent. ‘Dat had ik al gelezen op internet’.

kennis en ervaring wordt effectief uitgewisseld. En: ‘Je kunt er
vanuit verschillende plekken en momenten makkelijk bij.’

je hebt direct toegang tot kennisbronnen en innovatieve
oplossingen, als onderdeel van het werk. ‘Je vindt makkelijk
mensen die een specifieke vraag kunnen beantwoorden of
collega’s die je ondersteunen.’
4
Ervaringswijzer.nl

Netwerk voor ervaringswerkers
je kunt leren in je eigen tempo. ‘Toen ik me beter voelde, ging ik
gewoon weer verder.’
Competenties verder verbeteren
De competenties van ervaringswerkers worden nog steeds minder
gewaardeerd dan die van reguliere hulpverleners. En dat terwijl de
unieke competenties van ervaringsdeskundigen ondertussen goed zijn
beschreven. Een leernetwerk zou kunnen helpen bij:

het geven van ondersteuning in het beoordelen van al opgedane
kennis, inclusief kwalificaties, certificaten en diploma’s

mogelijkheden om persoonlijke ontwikkelingsplannen op te stellen,
vaardigheden bij te sturen en de voortgang bij te houden

het in de gaten houden en vaststellen van verandering in de
praktijk en deze vertalen naar veranderingen in beroepseisen

het krijgen van hulp bij verdere professionele ontwikkeling in de
praktijk

elkaar ondersteunen bij leerproblemen

samenwerken in verbeteringen en onderzoek

het organiseren van workshops, discussies en conferenties.
(uit: Learning Network Services for Professional Development)
Je eigen collega’s vinden
Via een leernetwerk kan een ervaringswerker die solo in een instelling
werkt, makkelijker in contact komen met collega’s buiten de instelling,
waardoor men toch praktijkproblemen kan bespreken vanuit de eigen
specifieke visie.
Mette Lansen: ‘Ik leer beter in een veilige digitale omgeving met
andere ervaringswerkers. Dan kan ik mijn leerpunten bespreken met
gelijkgezinden en nieuwe inzichten inzetten op mijn werkplek.’
Sturing door ervaringswerkers zelf
Door elkaar te bereiken in een leernetwerk kunnen ervaringswerkers
elkaar makkelijker ondersteunen in het opboksen tegen een soms
starre organisatiecultuur. Want hoewel ervaringsdeskundigheid een
gevleugeld woord is geworden, blijkt het in de praktijk soms moeilijk
om echt veranderingen door te voeren.
En voor instellingen die de wens hebben om meer cliëntgestuurd te
5
Ervaringswijzer.nl
Netwerk voor ervaringswerkers
werken, is een leernetwerk het ideale instrument. Zowel cliëntsturing
als het leernetwerk gaat immers uit van de werknemer zelf en zijn
praktijksituatie. Dit stimuleert de ervaringswerker om zelf oplossingen
te bedenken; misschien zelfs nog voordat de instelling een probleem
signaleerde…
Van Slooten Dorothé, 2009, Ervaringsdeskundigheid in (F)ACT: de winst en de
weerstand. In: Mulder, N. Kroon, H. Assertive Community Treatment, Bemoeizorg
voor patiënten met complexe problemen. Amsterdam: Boom. p 223-241
Koper Rob (ed) Learning Network Services for Professional Development. SpringerVerlag, Berlin Heidelberg, 2009
Erp N. Van, Hendriksen-Favier A., Hoeve M., Boer M. Werken met Begeleiders in de GGz met
Ervaringsdeskundigheid Een onderzoek naar voordelen, valkuilen en belangrijke condities voor
de inzet en scholing van BGE-ers Trimbos-instuut, Utrecht, 2008
6