Fruit zorgt voor groter brein

DINSDAG 28 MAART 2017
D9
Dieet is cruciaal voor evolutie van hersenen Fruit zorgt voor groter brein
Een aap van gemiddelde grootte die fruit eet, heeft gemiddeld ruim een miljard meer zenuwcellen dan een aap die enkel bladeren eet. © getty/istock
Waarom hebben apen
zulke grote hersenen?
Fruit lijkt een verrassend grote rol te spelen. Een grotere
rol dan sociale vaardigheden. LOTTE ALSTEENS
M
ensen hebben – in
verhouding tot
hun lichaams­
grootte – grote
hersenen, maar
ook apen beschikken over een
aanzienlijk brein. Als we willen
weten waarom we zo slim zijn, is
het slim om het evolutieproces
van onze talrijke neefjes te door­
gronden. Wetenschappers van de
New York University zijn aan de
slag gegaan met een dataset van
meer dan 140 apensoorten en ­on­
dersoorten. Ze hebben de grootte
van het brein van de dieren naast
een aantal kenmerken gelegd, in
Fruiteters op een rijtje:
lemur, vervet, gibbon,
baviaan, chimpansee
en ...mens. © Megan Petersdorf
de hoop een verband te vinden.
Hun bevindingen staan in vak­
blad Nature Ecology & Evolution.
Wat blijkt? Niet de sociale
structuur van een bende apen,
maar wel hun dieet is gecorre­
leerd met de grootte van de herse­
nen. Dat is opmerkelijk, want
de ‘sociale­brein­hypothese’ kent
veel aanhangers. Zij denken dat
complexe sociale structuren de
belangrijkste drijvende kracht
achter intelligentie zijn. Omgaan
met partners, vrienden, concur­
renten en vijanden is zodanig
moeilijk, dat het meer verwer­
kingskracht van de hersenen ver­
eist. De theorie is gebaseerd op de
vaststelling dat apen die in een
grotere groep leven, ook grotere
hersenen hebben.
In de nieuwe studie, die meer
apensoorten dan ooit in rekening
bracht, houdt de hypothese geen
stand. Er werd geen verband ge­
vonden met de grootte van de
groep, of hoe de groep zich organi­
seert en hoe er gepaard wordt. Er
werd wél een verband gevonden
met het dieet. Hoe meer fruit de
apen in hun eetpatroon hadden,
hoe groter de hersenen. Fruiteten­
de apensoorten hebben 25 pro­
cent meer hersenen dan de blad­
eters. Dat komt neer op ruim een
miljard meer zenuwcellen voor
een aap van gemiddelde grootte.
Ook de omnivoren hebben meer
hersenvolume dan de bladeters.
En de mens?
Fruit eten vereist vaardigheden
die verder gaan dan het knabbe­
len op blaadjes: hoe moet je het
vinden, terugvinden, plukken, be­
handelen, openen en opeten? Te­
gelijk levert fruit veel energie op,
in de vorm van suiker; rijpe vruch­
ten verteren doorgaans veel mak­
kelijker dan bladeren. Die twee
krachten – de noodzaak om intel­
ligent te zijn en de vlotte aanvoer
van bouwstenen – vormen een
aannemelijke uitleg voor de grote­
re hersenen van fruiteters. Was het dieet ook belangrijk
voor de evolutie van de menselijke
hersenen? Eerder onderzoek sug­
gereert van wel. Via een omweg.
Onze voorouders werden name­
lijk heel erg sterk in het vervaardi­
gen van voorwerpen en andere
technische hoogstandjes, zoals
vuur maken. Het maken van bij­
voorbeeld speren en het bereiden
van vlees (en van andere voe­
dingswaren) zou een rijke, goed
verteerbare voedingsbron hebben
opgeleverd die, net als het fruit,
een zelfversterkend effect had op
de groei van de hersenen. Let wel: het menselijk brein is
niet het grootste, ook niet relatief
tot de lichaamsgrootte en zelfs
niet onder zoogdieren. Zo scoort
een muis ongeveer even goed (een
hersen­lichaamverhouding van
1/40) en scoren kleine vogels veel
beter (1/12). Toch zijn we tot meer
in staat dan deze beestjes, mogen
we wel zeggen. Hoeveel neuronen
er in onze hersenen zitten en wel­
ke hersendelen groter of ‘gevul­
der’ zijn, zijn wellicht veel belang­
rijker dan de verhouding tot de li­
chaamsgrootte. Alleen is lang nog
niet alles gemeten en geweten.
Het vergt bijzonder veel intelli­
gentie om intelligentie te door­
gronden. En we zijn er nog niet.
Fruit eten vereist vaardigheden die verder gaan dan het knabbelen op blaadjes. Tegelijk levert fruit veel energie op, in de vorm van suiker