Betere maan-lezers - Veilig leren lezen

Betere maan-lezers
De methode Veilig leren lezen houdt in haar aanbod rekening met niveauverSusan van der Linden
schillen die kinderen in groep 3 kunnen hebben. Het grootst verschil zien we
tussen startende lezers en kinderen die al een echte leesvaardigheid hebben.
Deze laatste groep kan vanaf kern 1 instappen in de zonleerlijn. Bij de startende lezers zien we ook verschillen. Er zijn kinderen die voor het echt leren
lezen de structurele aanpak van de methodische lessen van Veilig leren lezen
nodig hebben. Er zijn echter ook kinderen die al een behoorlijke basis aan letterkennis hebben en zelfs al wat woordjes kunnen lezen maar hun leesniveau
is niet voldoende om in te stappen in de zonaanpak. Ze hebben wel een duidelijke voorsprong. Zij zullen zich in de eerste maanden heel snel ontwikkelen.
Leerkrachten vragen zich vaak af hoe ze tegemoet kunnen komen aan de onderwijsbehoefte van deze leerlingen. In dit artikel gaan we daar verder op in.
Laat zien wat je kunt
In kern start wordt er nog geen verschil gemaakt tussen
Ruimte voor verschillen tijdens de start
zon-niveau en maan-niveau. De lessen zijn zo ingericht dat
• E
nkele voorbeelden waarin de betere maanlezer zich
elk kind een volwaardige plek in de groep krijgt en daar-
kan profileren:
naast in die eerste twee weken kan laten zien wat het kan.
- I k-opdrachten op werkblad 1 en 2 van werkboekje start
De leerkracht inventariseert de letterkennis van elke leer-
dagen kinderen uit om naast tekeningen ook woordjes
ling met behulp van het letterblad en observeert de zelf-
of zinnen te schrijven.
standige werkhouding en het zelfvertrouwen. Daarnaast
bieden de lessen activiteiten en opdrachten waarin elk
kind op eigen niveau kan werken om te laten zien wat het
kan. Dit alles geeft de leerkracht de gelegenheid om kin-
1 1
ik heet
.
2
dit doe ik graag.
deren die wat meer kunnen snel te traceren.
Natuurlijk is hierbij ook de informatie van de leerkracht
van groep 2 van belang. Een goede overdracht van gegevens helpt mee aan een goede doorgaande lijn van aanpak en aanbod.
dit ben ik.
dit word ik als ik groot ben.
ik ben
jaar.
geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg
vll_wb_k_start_bw_maan.indd 1
18-10-2013 16:04:19
geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg
vll_wb_k_start_bw_maan.indd 2
Werkboekje start, p. 1-2
Veilig leren lezen • Digiregie • Artikelen • © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg • blad 1 van 7
18-10-2013 16:04:23
- O
p de pagina’s in werkboekje start waarop een nieuwe letter wordt verkend kunnen de kinderen werken
met woorden waarin nog niet aangeboden letters zijn
verwerkt. Ook kunnen ze zelf woorden toevoegen.
lijn nog niet volgen. Zij krijgen de maan-aanpak, waarbij dan wel extra uitdaging gewenst is bovenop dat
basisniveau.
inderen die al wat letters kennen, de auditieve vaar3. k
digheden voldoende beheersen, maar nog wel afhan-
5
i
i
i
i
i
kelijk zijn van de instructie van de leerkracht om het
echte leren lezen onder de knie te krijgen. Deze kinde-
i
ren volgen ook de maan-aanpak.
inderen die nog weinig hebben opgepakt van letter4. k
kennis en auditieve vaardigheden en die vanaf dag 1
extra aandacht vragen. Naast de maan-aanpak wordt
deze groep in de ster-aanpak intensiever begeleid met
big
vis
verlengde instructie en extra stertijd.
kip
geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg
vll_wb_k_start_bw_maan.indd 5
18-10-2013 16:04:36
Werkboekje start, p. 5
• B
ij opdrachten waarin de kinderen de aangeboden letter moeten aangeven in een structureerschema, kunnen
Meer uitdaging in de maan-aanpak
Van alle verschillende niveau’s zijn het juist de kinderen
die snel klaar zijn met de basisopdracht, de betere maanlezers die zijn beschreven bij punt 2. Zij vragen om extra
uitdaging.
natuurlijk ook de andere letters van het woord worden
ingevuld als een leerling dat kan.
Extra letterkennis
Allereerst kunt u ruimte geven aan de letterkennis die de
kinderen al hebben bij de start in groep 3. Er zijn drie activiteiten waarmee u deze letterkennis inventariseert en
vastlegt, zodat de kinderen deze letters ook regelmatig
blijven gebruiken:
• O
p het letterblad aan het begin van werkboekje start
kunnen kinderen zelf aangeven welke letters ze kennen.
U controleert of de kinderen die letters inderdaad kennen. Vervolgens kunt u extra letters toevoegen aan het
klikklakboekje. Daarmee wordt het een persoonlijk klikklakboekje: kinderen kunnen zo bij het maken van woorden ook hun eigen letterkennis blijven inschakelen.
Werkboekje 1, p. 4
letterblad
• O
ok in de integratielessen worden activiteiten georgani-
i
seerd in de vorm van open opdrachten waarin elke leerling wordt uitgedaagd om naar eigen vermogen letters,
e
o
u
aa ee oo uu
woorden en zinnen te schrijven, te stempelen of te leg-
oe
gen met de magnetische letterdoos.
ou au ui
Door al deze verschillende opdrachten zal de leerkracht al
gauw verschillende niveaus ontdekken:
inderen die al echt kunnen lezen (zij kennen alle let1. k
ters, lezen avi M3 redelijk vlot of hoger). Dit zijn de
a
ij
eu ie
k
m
s
n
t
b
h
w
j
ei
p
l
r
v
d
z
g
f
geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg
vll_wb_k_start_bw_maan.indd 1
18-10-2013 16:04:16
Werkboekje start, letterblad
kinderen die redelijk gemakkelijk doorstromen in het
• I n kern start geeft u kinderen een lettertoetsje waarmee
zon-niveau.
inderen die al heel veel letters kennen en snel groeien
2. k
in hun leesvaardigheid. Deze kinderen kunnen de zon-
eveneens de individuele letterkennis wordt onderzocht
en vastgelegd. Deze letterkennis wordt geregistreerd in
Veilig leren lezen • Digiregie • Artikelen • © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg • blad 2 van 7
de toetssite en daarmee automatisch doorgegeven aan
de leerlingsoftware. Zodra het kind de basisopdrachten
heeft gemaakt, komen de keuzeopdrachten van deze
software vrij waarin elk kind op basis van de eigen letterkennis opdrachten op maat aangeboden krijgt: Freek,
die ‘f’ al kent en bovendien nog 15 andere letters, krijgt
roos is boos
oom toon
ik vaar in een boot.
ik vaar een poos.
maar roos is boos.
en ik ook.
oom toon rent naar een boom.
een boom met een beest.
een beest met een noot.
ik staar er naar.
nee roos, ik vaar!
ben ik naar?
oo!
oom toon in een boom.
oom toon met een aap.
is oom toon ook een aap?
best raar.
roos, vaar maar.
dus opdrachten met deze letters.
• V
erder kan het kind op eigen niveau invulling geven aan
creatieve schrijfopdrachten in de integratielessen. Deze
opdrachten dagen kinderen uit om met de magnetische
letterdoos woordjes en zinnen te maken bij thema- en
taalactiviteiten.
oo
vll_vv_k2_bw_maan.indd 30
30
31
6-11-2013 16:11:27
vll_vv_k2_bw_maan.indd 31
oo
6-11-2013 16:11:28
‘Extra pagina’ en ‘snuffelpagina’ bij de nieuwe letter -oo- in kern 2
Sneller naar vloeiend lezen
Magnetische letterdoos
De betere maanlezers zijn echter tot meer in staat dan we
Toch blijkt dat er ondanks dit aanbod nog meer behoefte
van de basis-maangroep vragen.
is aan extra uitdagende taken voor de kinderen die al snel
De automatiseerlijn is zo opgesteld dat nieuwe letters of
klaar zijn met het basisaanbod. Met name de magnetische
leesmoeilijkheden pas enkele dagen later, soms een hele
letterdoos is dan uitdagend, want het kind kan alle letters
kern later, op vlot- en vloeiend-niveau worden toegepast:
gebruiken die de doos presenteert. In de basislessen kun-
In Veilig en vlot zien we de oefeningen voor vloeiend lezen
nen kinderen de magnetische letterdoos gebruiken bij
op de pagina’s met dobbelsteenhokje 2 en 4. En in de
vervolgopdrachten, zoals bij het maken van woorden.
leesteksten van het leesboekje komt een nieuwe letter
Kinderen met extra letterkennis kunnen daarbij ook hun
niet meteen voor, maar pas enkele dagen na de introduc-
eigen letters gebruiken (de woorden die ze leggen, zijn
tie van die nieuwe letter.
dan uiteraard niet de woorden die Zoem op de Leerkracht-
Snelle leerlingen die de nieuwe letter mogelijk al kennen,
assistent zal maken, maar ze mogen de gekende letters
kunnen die vaak wel meteen op tekstniveau toepassen.
wel gebruiken). Ook bij zelfstandige vervolgactiviteiten
Daarom zijn er extra opdrachten in de materialen van Vei-
waarin kinderen met hun eigen klikklakboekje en magneti-
lig & vlot en Veilig gespeld. In deze extra leespagina’s
sche letterdoos woorden gaan maken, is dat het geval.
krijgen kinderen alleen de aangeboden letters te verwerken, maar dan wel op een hoger niveau: vloeiend lezen op
tekstniveau. In Veilig & vlot kern 1 tot en met 6 staan deze
teksten op de pagina’s met dobbelsteenhokje 5.
Toepassen op hogere technisch niveau
Daarnaast worden de aangeboden letters ook op een hoger leesniveau toegepast zoals mmkm- en mkmm-niveau,
naast het reguliere mkm-niveau. Deze zogenaamde snuffelpagina’s zijn voor kinderen herkenbaar aan het picto
van een hondje met een snuffelneus. (In Veilig & vlot, kern
1 tot en met 6. In Veilig gespeld, kern 1 tot en met 6 op
pagina’s met dobbelsteenhokje 3.)
Extra letters in werkboekje
Vervolgopdrachten die voortkomen uit integratielessen.
Bij veel opdrachten op letterniveau wordt van kinderen
In veel integratielessen worden activiteiten beschreven
gevraagd om de zojuist geleerde letter aan te brengen in
waarin groepjes kinderen in een heterogene setting crea-
het structureerschema onder een plaatje. Als dit woorden
tieve schrijfopdrachten kunnen doen. Ze gebruiken daarbij
zijn waar letters inzitten die kinderen nog niet in een in-
de magnetische letterdoos of ze tekenen en schrijven. De
structie aangeboden hebben gekregen, maar ze kennen
genoemde activiteiten hoeven natuurlijk niet beperkt te
die letter wel, dan mogen zij uiteraard deze letter ook
blijven tot enkel dat moment in de integratieles. Juist van-
invullen.
Veilig leren lezen • Digiregie • Artikelen • © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg • blad 3 van 7
wege de vaak krappe tijd voor zo’n activiteit is het zinvol
Mocht de betere maan-lezer toch niet voldoende vaardig-
en soms gewenst om voortzetting van die opdracht te
heid hebben om de overstap naar de zon-aanpak te ma-
organiseren als vervolgopdracht van de basisles. Niet voor
ken, dan is het goed om de leerling tijdens het zelfstandig
alle kinderen zal dit haalbaar zijn, maar juist voor de be-
werken extra uitdaging te bieden met bovenstaande sug-
tere maanlezers liggen er nog uitdagingen. Deze kinderen
gesties.
kunnen vaak al zinnen leggen of een eenvoudig verhaaltje.
De leerling laten oefenen met een Veilig & vlotboekje zon
Dat geldt natuurlijk ook altijd voor kinderen met de zon-
van eerdere kernen is ook een mogelijkheid om extra uit-
aanpak.
daging bieden. Deze boekjes hebben geen relatie met
anker en thema en kunnen daardoor gewoon naast de
basismaterialen van maan gebruikt worden.
Leesseries
Het doel voor alle kinderen in groep 3 is: leren lezen en
genieten van verhalen in boeken. Daarom zijn er bij elke
kern leesseries ontwikkeld, waarin een diversiteit aan
boeken kinderen uitnodigt om te gaan lezen. Geef kinderen die willen lezen vooral de ruimte en tijd om zoveel
mogelijk te genieten van een vrij gekozen leesboek. Dat
hoeft, zeker voor de kinderen die al wat meer kunnen, niet
per definitie een leesboek te zijn uit de serie van dezelfde
kern. Laat kinderen vrij in het kiezen van een boek. Observeer daarbij wel of ze een passend boek kiezen.
Zoals gezegd bieden de integratielessen veel kansen om
juist de betere leerling de ruimte te geven in uitwerking en
Ten slotte
toepassing van eigen mogelijkheden. In de bijlage vindt u
In Digiregie vindt u thematips. Vaak zijn dit activiteiten die
een schema met een overzicht van geschikte activiteiten.
ruimte geven aan de eigen inbreng van kinderen. Deze
opdrachten kunnen onderdeel zijn van vervolgopdrachten
Tussentijds overstappen naar zon-leerlijn?
in het zelfstandig verwerken tijdens een basisles.
Vlotte leerlingen in de maanaanpak komen zelfs op een
bijna volledige letterkennis uit en hebben daarbij een
Veilig leren lezen kim-versie biedt ruimte aan verschillen
uitstekende leesvaardigheid op mkm-niveau. Een over-
tussen kinderen. Voorkom echter dat er teveel subniveaus
stap naar zon-niveau wordt overwogen, maar stuit op wat
ontstaan. Streef integratie van gevarieerde opdrachten na.
praktische problemen:
Kinderen moeten het gevoel hebben dat ze op eigen ni-
• D
e leerlingen met de zon-aanpak zijn begonnen op
veau mogen werken, maar dat ze wel verbonden blijven
mkm-niveau, net als de maanleerlingen, maar ze zijn
met de groep. Verbinding en verdieping zijn in deze me-
inmiddels uitgegroeid naar het niveau van clusterwoor-
thode belangrijke begrippen.
den en andere leesmoeilijkheden. De overstap van
maan naar zon is dus te groot.
• O
verstappen naar zon-materialen van kern 1 is geen
optie, omdat kern 1 inhoudelijk niet is afgestemd op de
actuele kern. Bovendien ontstaat er dan een nieuwe
niveaugroep, een extra zon-niveau.
Overstap naar de zon-leerlijn kan enkel gebeuren als de
leerling een dusdanige groei heeft doorgemaakt dat hij
kan aansluiten bij de reguliere zongroep. Een voldoende
scoren op de toets voor zon van die kern is dan wel een
voorwaarde. In die zon-toets laat de leerling immers zien
dat voorgaande leesmoeilijkheden alsnog beheerst worden.
Veilig leren lezen • Digiregie • Artikelen • © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg • blad 4 van 7
Overzicht vervolgactiviteiten met uitdaging voor betere maan-lezers
Kern
Integratieles
Basisactiviteit
Extra vervolgactiviteit
1
1 en 2
Thematafel: kinderen brengen
plaatjes en allerlei voorwerpen mee.
Laat kinderen zoveel mogelijk dierenplaatjes
zoeken en een poging doen om het juiste woord
erbij te schrijven.
4 en 6
Poster van dier/kenmerken
Verder werken aan de poster.
4
Poster met woordstroken en
afbeeldingen.
Uitbreiden met eigen woorden en plaatjes.
4
Weekkalender thuis invullen.
Weekkalender op school invullen.
6
Teken-schrijf wat jij ’s ochtends eet.
Op kartonnen bordjes schrijven wat je
lekker vindt.
Voortzetten.
2
Spullen op thematafel labelen.
In navolging van extra stertijd (ws) op dag 2
woordweb maken bij ‘ziek zijn’.
6
Op behangpapier of papierrol omtrek
tekenen van een kind. Lichaamsdelen
erbij schrijven.
Uitbreiden woorden op omtrek van het lijf.
2
Woonvormen, poppenhuis.
Indeling van een huis.
Woordjes labelen bij poppenhuis.
2
Afbeeldingen van diverse
woonvormen.
Persoonlijk woordweb ‘ik woon’ maken.
4
Woorden labelen bij gebouwen.
Voortzetten.
6
Maak een tekening van jouw
slaapkamer. Zet er woordjes bij.
Voortzetten en uitbreiden met zinnen.
2 en 4
Leuke en minder leuke woorden
rubriceren en rondom smileys plaatsen.
Kinderen mogen dit aanvullen of een persoonlijk
smileybord maken.
6
Woordweb maken bij ‘de boef’.
Voortzetten. Eventueel woordweb bij ‘politie’.
8
Poster: gezocht.
Zinnen bedenken bij misdaadfoto’s,
boevenbericht, lijst van gestolen
waren enzovoort.
Uitbreiden.
10
Verbodsborden maken.
Voortzetten.
2
Versiering met letters maken.
Bedenk bij elke letter een woord.
4
Starten met maken van een
uitnodiging.
Voortzetten door alvast een ontwerp te maken.
6
Omslag maken voor een boek over
jezelf. Één letter staat centraal.
Voortzetten uitnodiging of boekomslag maken.
8
Poster maken met woorden die
passen bij een bepaalde kleur.
Voortzetten.
2
3
4
5
6
Veilig leren lezen • Digiregie • Artikelen • © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg • blad 5 van 7
Kern
Integratieles
Basisactiviteit
Extra vervolgactiviteit
7
1 en 2
Thematafel: kinderen brengen
plaatjes en allerlei voorwerpen mee.
laat kinderen een poging doen om het juiste
woord of een korte zin erbij te schrijven.
5
Zinnen afmaken die samen een
verhaaltje vormen.
Verhaaltje verder schrijven.
9
Zinnen afmaken, zodat verhaal
ontstaat over ‘mijn held’.
Verhaal verder schrijven.
11
Stoer verhaal bedenken en
uittekenen.
Tekening uitbreiden met zinnen die passen bij het
verhaal.
13
wie-waar-wat: maak de zin af. Dit is
de start voor het schrijven van een
verhaal.
Maak je eigen verhaal.
1 en 2
Thematafel: kinderen brengen
plaatjes en allerlei voorwerpen mee.
Laat kinderen een poging doen om het juiste
woord of een korte zin erbij te schrijven.
5
Toneelstukje bedenken.
Poster maken van het toneelstukje waar het kind
een rol in heeft.
7
Zinnen bij plaatje vormen samen een
verhaal. Afloop zelf bedenken.
- Afloop van verhaal kan meer zijn dan één zin: het
verhaaltje verder schrijven.
- Zelf een nieuw stripverhaal tekenen en zinnen
erbij schrijven.
9
Poster maken van ‘mijn popster’.
Voortzetten.
11
Uitnodiging maken voor de
voorstelling.
-Miniposter maken van jouw optreden voor
programmaboekje.
- Toegangskaartjes maken. Consumptiebonnen,
garderobe enzovoort.
13
We doet wat?
In één zin de eigen activiteit in de
voorstelling beschrijven en samenvoegen tot
programmaoverzicht.
1 en 2
tThematafel: kinderen brengen
plaatjes en allerlei voorwerpen mee.
Laat kinderen een poging doen om het juiste
woord of een korte zin erbij te schrijven.
5
Proefje beschrijven.
7
Vervolg lesdag 5 ‘Proefje beschrijven’.
Andere proefjes beschrijven.
9
Limonade maken en de stapjes
beschrijven.
Een ander proefje in stapjes beschrijven.
11
Drijven of zinken.
- Lijst aanvullen.
- Alvast gelegenheid geven om ontwerp te maken
van wat jij zou willen / kunnen uitvinden.
13
Schematiseren/ visualiseren van een
nieuwe uitvinding.
Groepswerkstuk aanvullen of persoonlijke
uitvinding zelf ook zo uitwerken.
8
9
Veilig leren lezen • Digiregie • Artikelen • © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg • blad 6 van 7
Kern
Integratieles
Basisactiviteit
Extra vervolgactiviteit
10
1 en 2
Thematafel: kinderen brengen
plaatjes en allerlei voorwerpen
mee.
Laat kinderen een poging doen om het juiste
woord of een korte zin erbij te schrijven.
5
- Boom-poster maken.
- Start natuurdagboek van de
klas.
- Boomposter verder aanvullen.
- Vanaf dag 5 eigen uitwerkingen maken van
weetjes over de natuur en die toevoegen aan
natuurdagboek of thematafel.
7
Bijzondere dieren.
Uitbreiden en voortzetten.
11
Het weerbericht maken en
beschrijven.
Weerbericht dagelijks bijhouden.
13
Uitbreiden thematafel/-muur
met diverse landschappen.
Lelen met woorden en zinnen bij begrippen op
thematafel.
1 en 2
Thematafel: kinderen brengen
plaatjes en allerlei voorwerpen
mee.
Laat kinderen een poging doen om het juiste
woord of een korte zin erbij te schrijven.
5
- Woordveld/informatiebord
maken over je hobby of
verzameling.
- Post-it-briefje schrijven voor
verzamel-ruilmuur.
- Voortzetten.
- Werken aan jouw minimuseum of
verzamelhoekje.
9
Kunstwerkje maken met letters.
Uitbreiden.
13
Formuleer een vraag bij de
verzameling of hobby van
iemand.
Bordjes maken voor het inrichten van een
museum.
3
Plan maken voor het schrijven
van een verhaal.
Verhalen schrijven.
5
Spreekwolkjes vullen en
dialoogje schrijven.
- Kort dialoogje voortzetten.
- Nieuwe dialoogjes schrijven.
- Spreekwolkjes schrijven bij afbeeldingen waarin
mensen met elkaar praten.
6
Moppen vertellen.
Moppen schrijven.
7
portwoorden.
Informatieve poster maken van sport of sportclub.
9
zomerwoorden.
Woordweb maken rondom water, zomer
enzovoort.
11
Uitstapjes.
Tekstje maken: verslag van uitstapje.
13
Vakantiewoorden.
Vakantieplannen maken.
14 en 15
Vakantiedagboek starten.
afsluiting
11
Veilig leren lezen • Digiregie • Artikelen • © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg • blad 7 van 7