Klik hier voor bundel

Tekstmaterialen bij gedocumenteerd schrijven –
persuasieve teksten - Gymnasium 6
April 2011- versie 2
Deze bundel bevat bronnen. Bestudeer deze bronnen grondig, zodat je voldoende
ingelezen raakt op het onderwerp ‘kernenergie’. Het bronmateriaal bevat
algemene achtergrondinformatie bij het onderwerp en teksten van voor - en
tegenstanders.
Buiten het bronm ateriaal dat je hierbij aangeleverd krijgt, ben je voor je te
schrijven betoog, verplicht minimaal twee extra bronnen te raadplegen.
Deze bundel is ook digitaal b eschikbaar. Surf hiervoor naar:
http://www.nedphil.nl/studie/zakelijk_schrijven.htm
2
Start bouw nieuwe kerncentrale 2015
Persbericht | 11-02-2011
http://www.rijksoverheid.nl/documenten-en-publicaties.
De bouw van een nieuwe kerncentrale kan omstreeks 2015 beginnen. Een nieuwe
centrale moet voldoen aan strenge eisen voor wat betreft veiligheid en worden gebouwd
met gebruik van de modernste technologie.
Dat schrijft minister Verhagen van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie in een
brief aan de Tweede Kamer waarmee de ministerraad heeft ingestemd. In de brief
staan de voorwaarden opgesomd waaraan een nieuwe kerncentrale in Nederland moet
voldoen. Veiligheid en zorgvuldigheid staan daarbij voorop.
Het kabinet wil een verstandige mix van energie. Kernenergie past daarin.
Kerncentrales helpen de klimaatverandering tegen te gaan en leveren betaalbare en
betrouwbare stroom. Het is een logische keus in de overgang naar duurzame energie.
Er zijn op dit moment twee energiebedrijven die overwegen een vergunning aan te
vragen voor de bouw van een nieuwe centrale. Beiden kijken daarbij naar de locatie
Borssele in Zeeland, waar zich al een kerncentrale bevindt. De Rijksoverheid draagt
niet bij aan de kosten voor de bouw van een nieuwe kerncentrale. De eigenaar van de
centrale is verantwoordelijk voor de kosten van het afvalbeheer en de ontmanteling van
de centrale na het eind van de levensduur.
Met de brief wordt helderheid gegeven over de voorwaarden voor de bouw van een
centrale aan alle betrokkenen, waaronder burgers, lokale overheden en bedrijven. De
voorwaarden hebben onder meer betrekking op de veiligheid, opslag radioactief afval,
ontmanteling, uranium, non-proliferatie beveiliging en anti-terreurmaatregelen:




Het ontwerp van een nieuwe kerncentrale moet zijn gebaseerd op de laatste
stand van techniek. Dat zijn op dit moment de derde generatie reactoren. Er kan
niet worden geëxperimenteerd met technieken die zich niet in de praktijk hebben
bewezen.
De eisen voor veiligheid zijn zeer streng. Dit houdt in dat de kans op een
kernsmeltongeval minder is dan eens in de miljoen jaar; er voorzieningen
aanwezig zijn die voorkomen dat bij een kernsmeltongeval de kern buiten de
omhulling terechtkomt; de omhulling bestand is tegen hoge overdruk van
binnenuit en tegen een ongeval met een verkeersvliegtuig van buitenaf.
De vergunninghouder van een kerncentrale draagt zorg voor de kosten van het
afvalbeheer en voor het treffen van een voorziening voor de opslag. Nederland
heeft in 2002 besloten radioactief afval voor een periode van minstens 100 jaar
op te slaan in speciaal daartoe ontworpen gebouwen bij de Centrale Organisatie
Voor Radioactief Afval (COVRA) in Zeeland.
Vergunninghouders van nieuwe kerncentrales dragen bij aan een fonds waaruit
onderzoek naar een eindbestemming van radioactief afval wordt gefinancierd.
3


De vergunninghouder van een kerncentrale draagt de kosten van
buitengebruikstelling en moet vooraf voldoende financiële garanties verstrekken
aan de regering.
Voordat een nieuwe kerncentrale in bedrijf wordt genomen, dient er een volledige
rapportage plaats te vinden in het kader van de bestaande verdragen en
overeenkomsten en de nationale wetgeving inzake non-proliferatie. Ook moet
worden voldaan aan het aangepaste Verdrag inzake de Fysieke Beveiliging van
Kernmateriaal en Kerninstallaties en aan de desbetreffende internationale en
nationale regelgeving.
Er zijn wereldwijd 441 kerncentrales. Binnen de Europese Unie zorgen kerncentrales
voor de opwekking van ongeveer een derde van alle energie. Er zijn vier kerncentrales
in aanbouw, en er bestaan plannen voor nog vijftien tot twintig centrales in de EU.
4
Bouw nieuwe kerncentrale in 2015, maar mogen lokale overheden wel meedoen?
NRC-HANDELSBLAD – 11 – 02 – 12011. DOOR MARIJE WILLEMS BINNENLAND
Rond 2015 kan de bouw van een nieuwe kerncentrale beginnen. Dat heeft de
ministerraad vanmiddag besloten.
Minister Verhagen van Economische Zaken schrijft aan de Tweede Kamer:
“Kerncentrales helpen de klimaatverandering tegen te gaan en leveren betaalbare en
betrouwbare stroom. Volgens het kabinet is het een logische keus in de overgang naar
duurzame energie.”
Twee energiebedrijven overwegen bouw
Twee energiebedrijven overwegen een vergunning aan te vragen voor de bouw van een
nieuwe centrale. Borssele in Zeeland, waar zich al een kerncentrale bevindt, is in beeld
als locatie. De overheid draagt niet bij aan de kosten voor de bouw. De kerncentrale in
Borssele is eigendom van energiebedrijven Delta en ERH.
Mogen lokale overheden, als aandeelhouder van energiebedrijven, investeren in
een kerncentrale?
“Economisch gezien zijn er twee hindernissen”, vertelt NRC-economisch redacteur
Menno Tamminga. “Het geld en de wet”. Provincies en gemeenten zijn aandeelhouders
van de energiebedrijven. En mogen lokale overheden wel meedoen in zo’n kostbare
investering?
“De wet financiering lagere overheden dwingt hen tot voorzichtig beleggingsbeleid. De
provincies worden geacht geen grote risico’s te nemen met ons belastinggeld. En daar
heeft niemand het over.”
“Daarnaast is de vraag: moet er belastinggeld bij? Nee, bezweert minister Verhagen.
Maar hij verlengt wel de Wet aansprakelijkheid kernongevallen, waardoor de overheid
garant staat voor de grootste calamiteiten.”
Kerncentrales in EU
Binnen de EU zorgen kerncentrales voor de opwekking van ongeveer een derde van
alle energie. Er zijn vier kerncentrales in aanbouw, en er bestaan plannen voor nog
vijftien tot twintig centrales in de EU.
5
'Verstandig besluit Verhagen voor bouw nieuwe kerncentrale'
Home / Publicaties / Nieuwsberichten – bron: VNO – NCW / 11-02-2011
De bouw van een nieuwe kerncentrale kan omstreeks 2015 beginnen. Dat heeft
minister Verhagen (EL&I) in een brief aan de Tweede Kamer geschreven, waarmee de
ministerraad vanmiddag heeft ingestemd. VNO-NCW vindt dit een verstandig besluit
van de minister, omdat kernenergie volgens de ondernemingorganisatie past in een
uitgebalanceerde energiemix.
Volgens het kabinet helpen kerncentrales de klimaatverandering tegen te gaan en
leveren betaalbare en betrouwbare stroom. Kernenergie is volgens de ministerraad een
logische keus in de overgang naar duurzame energie. Ondernemingsorganisatie VNONCW is voorstander van een energiemix met daarin kernenergie, omdat alleen
duurzaam opgewekte energie (in 2009 minder dan vier procent van de
energievoorziening) niet voldoende is om de leveringszekerheid van energie ook voor
de toekomst veilig te stellen. Kernenergie is verder betaalbaar en dat is goed nieuws
voor het bedrijfsleven: lagere energieprijzen verbeteren de concurrentiepositie van
internationaal opererende Nederlandse bedrijven. En kernenergie is nodig om de
Europese klimaatdoelstellingen te halen, omdat kerncentrales immers geen CO2
uitstoten.
In de brief van minister Verhagen van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie
(EL&I) staan voorwaarden opgesomd waaraan een nieuwe kerncentrale in Nederland
moet voldoen. Veiligheid en zorgvuldigheid staan daarbij voorop. VNO-NCW
onderschrijft dit standpunt van de minister volledig.
6
Pro-kernenergie activisten in het geweer tegen negatieve beeldvorming
door Steven de Jong - NRC-nieuws, 16-3-2011
De paniek over de beschadigde kerncentrales in Japan is ongegrond. Media zouden
hun pijlen eens moeten richten op kolencentrales, want veel natuurrampen houden
misschien wel verband met CO2-uitstoot. Broeikasgas ‘lekt’ continu uit schoorstenen.
Met dit argument nemen tientallen bloggers het op voor de nucleaire industrie. Het gaat
om mensen die al jaren via internet een netwerk onderhouden met gelijkgezinden.
Anders dan het Nuclear Energy Institute, de officiële lobby, hoeven zij geen blad voor
de mond te nemen. Ze spreken op persoonlijke titel: vanuit hun betrokkenheid als
hobbytechneut, milieubezorgde, wetenschapper of medewerker van een kerncentrale.
In hun felheid doen ze niet onder voor anti-kernenergie activisten.
‘Journalisten verspreiden angst’
“Wie kernenergie de rug toekeert, maakt een fout van epische proporties”, schrijft
Suzanne Hobbs uit Asheville, North Carolina, op het weblog Casa Cabrones. Haar
vader was nucleair ingenieur in Japan, zelf is ze kunstenares. Met haar stichting
PopAtomic Studios probeert ze op beeldende wijze kernenergie in een positief daglicht
te zetten. “Ik denk dat de met koolstof verzadigde atmosfeer, en de opwarming van de
aarde, verband houden met de recente natuurrampen. We hebben daarom behoefte
aan energietechnologie die niet bijdraagt aan extreme weersomstandigheden en
geologische onregelmatigheden, zoals we de afgelopen jaren hebben gezien in
Indonesië, China en Haïti. Alsjeblieft, kijk eens met andere ogen naar de situatie in
Japan en neem wat tijd om te studeren op kernenergie.” In het ontwerp van nucleaire
installaties is volgens haar rekening gehouden met kernsmelting. “Als de brandstof
oververhit raakt zal de kern de interne structuur insmelten”, beweert ze. “Dat is wat er
gebeurde bij Three Mile Island (kernongeluk Pennsylvania, 1979), zonder significante
gevolgen voor de volksgezondheid.”
Charles Barton uit Dallas is ook door zijn vader, een reactorchemicus, verslingerd
geraakt aan kernenergie. Barton koos voor de filosofie, maar is een autodidact als het
7
om nucleaire theorie gaat. “Problemen met kernreactoren, Tsjernobyl uitgezonderd,
monden zelden uit in rampen”, schrijft hij op het weblog Nuclear Green. “Het is de
paniek, aangewakkerd door woorden als ‘meltdown’, die het publiek van de rationele
wereld naar die van de connotatie leidt.” Hij neemt het journalisten kwalijk dat zij die
angst verspreiden. “Ze doen er beter aan een onafhankelijke, professionele houding
aan te nemen.”
‘Kolencentrales lekken continu’
Eén van de actiefste in het wereldje is Rod Adams. Hij is patenthouder van een
gasturbineontwerp en heeft zich eind jaren negentig gespecialiseerd in nucleaire
energie. Zijn bedrijfje Adams Atomic Engines Inc tekent kernreactoren, waarvan hij
denkt dat ze ooit ontwikkeld kunnen worden en toepasbaar zijn als motor voor tankers.
Adams hekelt de berichtgeving over Japan. Het grenst volgens hem aan “crimineel
gedrag” om net na een vreselijke ramp de pijlen te richten op de nucleaire industrie.
“Denk eens aan de schoorstenen van de olie-, kolen- en gasindustrie. Daar behoort het
uitspugen van gevaarlijke stoffen, via ontworpen lekken, tot het normale proces.”
‘Stel architect niet aansprakelijk’
Alex Trembath, lid van de denktank Americans for Energy Leadership, denkt er net zo
over. “We moeten oppassen de nucleaire technologie de schuld te geven van schade
die door de tsunami is aangericht. Net zoals we de architect niet aansprakelijk stellen
voor een buitengewone, sterke aardbeving die ons huis verwoest.”
Een echte internethit werd het artikel van Josef Oehmen, onderzoeker aan het
Massachusetts Institute of Technology (MIT). Zijn blogposting droeg de titel ‘Waarom ik
niet ongerust ben over de Japanse kernreactors’ en was oorspronkelijk een e-mail aan
zijn familie in Japan. Oehmens stuk werd overgenomen op honderden websites en zelfs
geciteerd door grote Amerikaanse televisiestations en kranten. “Ik heb elk nieuwsbericht
gelezen sinds de aardbeving”, schreef hij. “Niet één was accuraat en foutloos. En
daarmee bedoel ik nog niet eens de tendentieuze anti-nucleaire journalistiek – daar zijn
we inmiddels aan gewend.” De wetenschapper wijst erop dat de kettingreactie in de
centrale Fukushima lange tijd geleden is gestopt en de grote hoeveelheid koelwater
genoeg is om de restwarmte op te nemen. “Daarbij is boorzuur toegevoegd. Dat zal de
neutronen vervangen en de afkoeling van de kern versnellen.” Oehmen kreeg al snel
kritiek van kernfysici, omdat hij werktuigbouwkundige is en er daarom geen verstand
van zou hebben. Zijn werkgever was in ieder geval niet blij met de stellingnames. Een
redacteur van het internetmagazine Salon.com vroeg Oehmen om een reactie. De
werktuigbouwkundige verwees de verslaggever door naar de woordvoering van MIT,
die op haar beurt zei dat Oehmen geen interviews afgeeft. Dat lijkt op een
spreekverbod.
‘Nucleaire industrie minst gevaarlijk’
Ben Heard, milieuconsultant voor het bedrijfsleven, vindt het wel meevallen met wat in
sommige media al een nucleaire ramp wordt genoemd. Als het hier bij blijft, dan moet
de nucleaire industrie “zowat de sterkste, best ontworpen, best beheerde en minst
gevaarlijke infrastructuur ter wereld zijn”. De milieu-impact en schade voor de
volksgezondheid is het vermelden niet waard, betoogt hij op Bravenewclimate.com. “In
een wereld die snel opwarmt door klimaatverandering moeten we niet toelaten dat
kernenergie lijdt onder de hypes, krantenkoppen en overdrijvingen die voortvloeien uit
deze tragische gebeurtenis.”
8
Sommige pleitbezorgers van kernenergie weten door te dringen tot de opiniepagina’s
van de reguliere media. “Van een reactor die op hol slaat kan geen sprake zijn”, schrijft
William Tucker, auteur van Terrestrial Energy: How Nuclear Power Will Lead the Green
Revolution in The Wall Street Journal. “Evenmin kan een reactor exploderen als een
nucleaire bom. Een commerciële reactor vergelijken met een bom is hetzelfde als
vaseline vergelijken met napalm: beiden zijn gemaakt van gestolde petroleum, maar
slechts één van hen is explosief.”
De vrijheid waarmee deze mensen hun grieven uiten over de negatieve beeldvorming,
heeft de officiële lobby niet. Maar zolang de bloggers op persoonlijke titel schrijven zal
de industrie blij zijn met het tegenwicht dat wordt geboden aan de betogen van antikernenergie activisten. De toekomst van het nucleaire programma ligt namelijk in
politieke handen.
9
Toedracht van de Tsjernobyl- ramp
kennislink.nl / 18-03-2011
In elke kernreactor splijten zware, radioactieve atoomkernen uiteen in lichtere atomen
en brokstukken als neutronen (kerndeeltjes). Die neutronen steken in een kettingreactie
stabiele buuratomen aan. Bij elke splijtingsreactie komt energie vrij in de vorm van
warmte. Om de reactie in de hand te houden
wordt een deel van de neutronen afgevangen
door regelstaven. Die voorkomen de
ongecontroleerde kettingreactie waar een
atoombom zijn vernietigingskracht uit haalt.
Terwijl reactor 4 van het Tsjernobyl-complex
tijdelijk stil lag voor onderhoud, werd het
vernieuwde noodkoelsysteem getest. Daarbij
stelden de technici het normale koelsysteem van
de reactor buiten werking en probeerden ze met
energie uit de kernreactor een turbine voor
noodkoeling aan te zwengelen. Die moest de
reactor koel en dus beheersbaar houden tot de
dieselturbines van de normale koeling op toeren
waren.
Tijdens de test kwam de noodkoeling niet op
gang en steeg de temperatuur van de reactor
snel. De technici konden de regelstaven niet op
tijd inbrengen, waardoor de temperatuur opliep tot 2000 oC, buizen met koelvloeistof
smolten en de stoom het deksel van de reactor scheurde. De stoomexplosie lanceerde
een wolk van radioactief materiaal kilometers hoog de lucht in, waar de oostenwind
haar naar het westen voerde. Het ronde reactorvat is zichtbaar midden in de ruïne.
1 0
Erfenis van Tsjernobyl
kennislink.nl / 18-03-2011
Tjernobyl haalde zijn energie uit uraniumsplitsing, maar in West-Europese landen kwam
opgewolkt radioactief jodium en cesium terecht. Via regenbuien keerde dat na een
luchtreis terug op aarde. Vooral de grote hoeveelheid iodium-131 (het getal verwijst
naar het aantal deeltjes in de atoomkern) was gevaarlijk. De schildklier neemt makkelijk
jodium op; het radioactieve materiaal blijft zo in het lichaam zitten en richt steeds meer
schade aan.
Jodium komt makkelijk in de voedselketen terecht, bijvoorbeeld in de verse bladeren
van het groeiseizoen waarin de ramp plaatshad. Daarom werd in Nederland afgeraden
verse bladgroenten als spinazie te eten. Ook melk stond tijdelijk op de zwarte lijst,
omdat het besmet was doordat koeien via vers gras radioactief jodium binnenkregen.
“Die maatregelen, geïmproviseerd als ze waren, hebben driekwart van de mogelijke
besmetting voorkomen”, stelt Smetsers op basis van onderzoek van zijn RIVM-lab.
Met radioactief jodium besmette spinazie wordt
geruimd.
Nederland is 20 jaar na de ramp nog steeds een beetje radioactief. Elk radioactief
element heeft een halfwaardetijd, de periode waarna de helft van de instabiele atomen
uit elkaar is gevallen in splijtingsproducten. Voor iodium-131 is dat 8 dagen, maar de
cesium-varianten met 134 en 137 kerndeeltjes doen er 4 en 30 jaar over. Meer dan de
helft van het afgezette cesium-137 is dus nog aanwezig.
Het radioactieve cesium-137 is niet meer gevaarlijk voor de volkgezondheid: het is
ondergronds ingekapseld in plantenwortels en de aarde daartussen. “Drie millimeter
grond is al genoeg om de straling van cesium-137 te stoppen”, weet Smetsers. We
hoeven dus niet bang te zijn voor onze bodem.
Nederlanders lopen door het overgebleven radioctief materiaal van Tsjernobyl jaarlijks
evenveel straling op als door een vliegreis op en neer naar Australië. Ze worden deels
beschermd door hun levensstijl: Lapland ontving bijvoorbeeld een soortgelijke
concentratie radioactief materiaal als Nederland, maar de Lappen leven veel meer dan
Nederlanders van de opbrengst van het land. Via paddenstoelen, bessen, maar ook
door het eten van wild als rendieren, die cesium-137 binnenkrijgen via mos, krijgen ze
een veel grotere dosis binnen dan wij met ons gecontroleerde eten uit een potje. Als
Nederland al eens te maken krijgt met de uitstoot van Tsjernobyl, is dat via import, zoals
van paddenstoelen uit nog radioactieve gebieden in Bulgarije of de Oekraïne.
1 1
Waarschuwingsbord:
Radioactieve vervuiling!
Geen vee laten grazen.
Hooien, paddenstoelen en bessen plukken,
brandhout halen verboden!
Gezondheidsrisico’s
Wat voor impact had de Tsjernobyl-ramp? Aangezien al een kwart tot een derde van de
Europeanen normaal gesproken aan kanker overlijdt, zouden zelfs de honderdduizend
tot een miljoen extra kankergevallen van het Greenpeace-rapport niet terug te vinden
zijn in de statistiek. Een betrouwbaar dodental voor de ramp lijkt daarom onbereikbaar,
tot er een goed model voor het risico van lage stralingsdoses komt.
Een ruw idee van die risico’s is er natuurlijk wel. Greenpeace meldt in haar rapport
wijdverspreide klachten als een verzwakt immuunsysteem, versnelde veroudering en
hart- en vaatziektes. Het Chernobyl Forum erkent die klachten in haar rapport – met
een draai. De bevolking lijdt volgens het VN-rapport niet alleen aan de straling, maar
ook aan fatalisme. Alle mogelijke gezondheidsklachten worden op de ramp
geprojecteerd en er is nauwelijks hoop voor de toekomst.
Na rampen als Tsjernobyl (of, kleinschaliger, de Bijlmerramp) krijgen slachtoffers een
mentale klap: “dat fatalisme zie je terug in de levensstijl. Drinken en roken om het
bestaan iets draaglijker te maken zorgen allebei voor hartproblemen”, zegt Smetsers:
“dat zijn dus klachten die wel aan de Tsjernobyl-ramp, maar niet aan de straling zelf te
wijten zijn.”
Een ongezonde levensstijl door een fatalistische houding is volgens Rianne Teule zeker
een factor in de lage levensverwachting van de Tsjernobyl-overlevenden, net als de
radioactieve besmetting. In haar rapport stelt Greenpeace dat straling en een verzwakt
immuunsysteem wel degelijk samenhangen.
Met subsidies voor het opzetten van eigen bedrijven kan de internationale
gemeenschap de bevolking misschien helpen positiever en daardoor gezonder te leven.
Buiten de écht gevaarlijke zone van 30 km. om de reactor moeten mensen weer worden
aangemoedigd huizen en wegen te bouwen, adviseert het Chernobyl Forum.
1 2
Slachtoffers van Tsjernobyl
kennislink.nl / 18-03-2011
Na de Tsjernobyl-ramp van 26 april 1986 verspreidde zich een radioactieve wolk over
Europa. Volgens het Chernobyl Forum van de VN zullen door die besmetting slechts
4000 mensen aan kanker overlijden, maar andere rapporten hebben het juist over
30.000 tot 100.000 dodelijke slachtoffers. “In al die rapporten wordt selectief gewinkeld
in risicomodellen”, vindt dr. Ronald Smetsers, hoofd stralingsonderzoek van het RIVM.
Door de ramp met de kerncentrale bij Tsjernobyl in de oude Sovjet-Unie kregen de
Oekraïne, Wit-Rusland en Rusland, maar ook landen in West-Europa tonnen
radioactieve deeltjes over zich heen. Zulke besmetting veroorzaakt onder andere
leukemie, schildklierkanker, problemen met het immuunsysteem en erfelijk
overdraagbare aandoeningen.
Ondanks de omvang van de ramp – 40% van Europa kreeg te maken met radioactief
materiaal uit de reactor – valt de gezondheidsschade volgens het Chernobyl Forum van
de VN mee. De ramp met de kernreactor zal volgens haar rapport uit september 2005,
Health Effects of the Chernobyl Accident and Special Health Care Programmes, ‘maar’
4000 slachtoffers eisen. Dat werd na een eerste golf van kritiek bijgesteld tot 9000.
Alsnog misleidend laag, zeggen critici.
De kernreactor van Tsjernobyl staat in de Oekraïne vlakbij
de grens met Wit-Rusland en Rusland.
bron: US Geological Survey
Kritiek op VN-rapportage
De milieuorganisatie Greenpeace bracht op 18 april het rapport The Chernobyl
Catastrofe uit, een bundeling van verschillende Oost-Europese onderzoeken over de
uitwerking van Tsjernobyl. In die onderzoeken geven 57 onderzoekers uiteenlopende
schattingen van het uiteindelijke dodental door kanker. In persberichten wordt een getal
van 100.000 slachtoffers genoemd, naast 250.000 niet-dodelijke gevallen van kanker en
andere wijdverspreide gezondheidsproblemen. Sommige onderzoeken gaan daar nog
eens overheen en reppen van een miljoen extra Europese gevallen van kanker met
dodelijke afloop door het Tsjernobyl-ongeluk. “Het rapport van het Chernobyl Forum is
een grove versimpeling van het echte menselijk leed door de kernramp”, stelt
Greenpeace op haar website.
Eerder dit jaar verscheen The Other Report on Chernobyl (TORCH), door Ian Fairlie en
David Sumner geschreven in opdracht van de Groene partijen in het EU-parlement.
Daarin spreken ze van 30.000 tot 60.000 slachtoffers. De VN laat allerlei risicogroepen
buiten beschouwing en schat vervolgens het risico van de overgebleven groep te laag
in, is de boodschap van TORCH.
1 3
“Het is slechte wetenschap om cijfers te publiceren die maar een deel van de situatie
weerspiegelen”, zwaaide Fairlie nog met zijn vinger in een interview met het populairwetenschappelijke blad New Scientist. Volgens dr. Ronald Smetsers, hoofd
stralingsonderzoek van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM),
maken TORCH, het Chernobyl Forum en Greenpeace zich allemaal schuldig aan
selectieve rapportage.
Ioniserende straling
Atoomkernen bestaan uit positief geladen protonen en
ongeladen neutronen die de kern als een nucleaire lijm bij
elkaar houden. Een chemisch element als jodium is er in een
aantal smaken (isotopen), allemaal met evenveel protonen
maar met verschillende hoeveelheden neutronen. Sommige
daarvan zijn instabiel en vallen na verloop van tijd uit elkaar.
Bij kernsplitsing valt een grote atoomkern uiteen in een aantal
dochters en schieten kleine brokstukken weg: naakte
heliumkernen (alfastraling), elektronen (betastraling) of
energiepakketjes (gammastraling).
Elke stralingssoort heeft voldoende energie om elektronen van
een normaal atoom af te slaan ( ioniseren) en het zo chemisch
actief te maken. Dat is ook de manier waarop radioactieve
straling schade in het lichaam veroorzaakt. Een betadeeltje uit
iodium-131 slaat bijvoorbeeld in op de schildklier en
veroorzaakt allerlei ongewenste chemische reacties in de
cellen. Die beginnen daardoor ongeremd te groeien –
schildklierkanker.
Effect van lage doses onbekend
Waarom lopen de schattingen zo ver uiteen? Het probleem is dat de Tsjernobyl-straling
niet in één klap vrijkwam, zoals de stralingsgolf van de Amerikaanse atoombommen op
Hiroshima en Nagasaki, maar verspreid over een groot gebied en lange periode.
Daardoor is de ontvangen dosis per jaar en per persoon laag. “Eigenlijk weet niemand
hoe gevaarlijk een lage dosis is”, aldus dr. Ronald Smetsers. Volgens de onderzoeker is
het daardoor onmogelijk te voorspellen hoeveel mensen in een grote, maar licht
bestraalde groep kanker zullen krijgen.
Het bestaande risicomodel voor stralingsdoses gaat uit van een lineaire (rechtlijnige)
relatie tussen dosis en effect. Smetsers: “Tien keer zoveel straling betekent dan een
tien keer zo grote kans op kanker. Er is geen drempelwaarde waaronder er helemaal
geen kans meer is”. Dat model klopt goed bij grote doses, maar is bijna niet te testen in
het lage dosis-gebied waar de Tsjernobylstraling onder valt. Daarom bestaan er allerlei
modellen naast elkaar, zoals een langzaam groeiende kans op kanker of een
drempelwaarde waaronder straling helemaal geen kanker meer veroorzaakt. Genoeg
speelruimte dus om de voorspellingen een bepaalde richting op te masseren.
1 4
“In de rapporten van het Chernobyl Forum, Greenpeace en van Fairlie en Sumner wordt
gewinkeld in de beschikbare modellen en risicofactoren. Je ziet telkens juist die
referenties die het uiteindelijke dodental maximaliseren”, zegt Smetsers.
“Zo is het niet gebeurd”, protesteert Rianne Teule, campagneleider kernenergie van
Greenpeace. Teule is het ermee eens dat er weinig bekend is over het risico van
langdurige blootstelling aan lage doses straling, maar in de Greenpeace-studie is niet
gesjoemeld. “Wel heeft iedere onderzoeker zijn eigen methoden en eigen aannemelijke
argumenten om een bepaald risicogetal te kiezen. Het maakt ook nog eens uit naar
welke gebieden je kijkt – sommige zijn zwaarder besmet dan andere.”
In Greenpeace’s verzamelstudie lopen de schattingen van het uiteindelijke dodental
door de verschillende gehanteerde modellen en onderzochte gebieden uiteen; sommige
onderzoekers denken aan een miljoen of meer. Teule: “Alle rapporten die je hierover
leest zullen aangeven: dit is geen hard getal, veel nauwkeuriger kan het niet. Als je al
die onderzoeken naast elkaar legt zie je overigens dat het rapport van het Chernobyl
Forum een wel heel lage schatting opgeeft. Daar hebben we ons natuurlijk tegen
afgezet.”
Die reactie lokte het Chernobyl Forum met haar persbericht ook wel uit. “Het was een
eenzijdig beeld van de situatie, waarin een groot aantal besmette mensen niet wordt
meegenomen”, stelt Smetsers. In de samenvatting en het persbericht daarover werd de
impact van Tsjernobyl steeds verder afgezwakt. “Het Chernobyl Forum heeft met haar
4000 slachtoffers de plank misgeslagen”, oordeelt Smetsers.
Onderzoek naar het gezondheidsrisico van Tsjernobyl wordt volgens Teule nog eens
bemoeilijkt doordat na de ramp niet is gemeten hoeveel radioactief materiaal eigenlijk
vrijkwam. De ontvangen stralingsdosis per persoon is daardoor moeilijk in te schatten.
Die dosis bepaalt bijvoorbeeld de kans op kanker.
1 5
Radioactieve straling ramp voor dna
De Volkskrant. Van onze verslaggever Rob Ramaker − 17/03/11, 09:52
AMSTERDAM - Blootstelling aan radioactieve straling heeft schadelijke gevolgen
voor de gezondheid, zowel op de lange als op de korte termijn. De kerncentrale
Fukushima Daiichi in Japan lekt al dagen radioactiviteit. Nog altijd dreigt een
meltdown en daarmee het ontsnappen van veel meer straling.
Stralingsziekte ontstaat als mensen plotseling worden blootgesteld aan een hoge dosis
radioactiviteit. De gevolgen zijn ernstig en leiden bij hogere doses tot de dood.
Patiënten kampen volgens de Amerikaanse Centers for Disease Control and Prevention
binnen enkele dagen met misselijkheid, overgeven en soms diarree.
Gezond lijken
Het verdere ziektebeeld hangt sterk af van de opgelopen dosis. Na de acute fase is er
een periode waarin patiënten gezond schijnen en zich ook zo voelen. Na deze 'latente'
periode verergeren de symptomen binnen enkele uren, soms na enkele weken.
Stralingsziekte treedt doorgaans op vanaf een intensiteit van 0,7 Gray. Deze maat drukt
blootstelling uit in de geabsorbeerde energie per kilogram. Globaal is 1 Gray gelijk aan
de meer gebruikte sievert (Sv), maar de laatste wordt gebruikt voor biologische effecten
en Gray voor natuurkundige. Bij een dosis van tussen de 0,7 en 10 Gray raakt het
beenmerg beschadigd.
Daling witte bloedcellen
'De snel delende stam- en voorlopercellen in dit weefsel zijn heel gevoelig voor straling',
zegt Leon Mullenders, hoogleraar toxicogenetica in het Leids Universitair Medisch
Centrum. De celsterfte leidt tot een daling van het aantal witte bloedcellen. Dat maakt
patiënten vatbaar voor infecties.
Ook in de darm- en maagwand sterven delende cellen, ongeveer vanaf een blootstelling
aan 10 Gray. Het slechter functioneren van deze organen leidt tot uitdroging en
infecties. Dat kan binnen twee weken dodelijk zijn. Met het toenemen van de dosis
neemt de kans op overleving verder af.
Kanker
Het voornaamste langetermijneffect van radioactieve blootstelling is een grotere kans
op kanker. 'Straling leidt tot basenschade, maar vooral breuken in het dna', legt
Mullenders uit. Deze veranderingen in het erfelijk materiaal kunnen op hun beurt leiden
tot ongeremde celdeling. Epidemiologische studies na de kernramp in Tsjernobyl in
1986 tonen in het omringende gebied een verhoogde kans op schildklierkanker bij jonge
kinderen aan. Dit wordt veroorzaakt door de opname van radioactief jodium tijdens de
groei. Verder waren er aanwijzingen voor een toename in leukemiegevallen, maar
eenduidig bewijs hiervoor ontbreekt.
CT-scan
De kans ooit een dodelijke vorm van kanker op te lopen lijkt met 5 procent toe te nemen
bij elke Sievert ontvangen straling. Deze toename valt aan te tonen vanaf een
blootstelling aan 100 millisievert (mSv).
1 6
Toch zijn deze effecten relatief klein. 'Ook onder normale omstandigheden krijgt een op
drie Nederlanders ooit kanker', nuanceert Saar Muller, klinisch fysicus bij het
Nederlands Kanker Instituut te Amsterdam. 'Bovendien is er maar weinig bekend over
de gevolgen van blootstelling aan lage niveaus radioactiviteit.' Gezien de huidige
metingen in Japan ziet Muller weinig reden tot zorg. 'In de eerste dagen liepen op
hoogtepunten de niveaus bij de centrale op tot 10 mSv per uur. Die krijg je ook van een
CT-scan.'
1 7
Vooruitgang gemeld in Fukushima
AP , http://nos.nl/artikel/227433-vooruitgang-gemeld-in-fukushima.html, dinsdag 22 mrt 2011
Technici in Japan zijn erin geslaagd elektriciteit aan te sluiten op de zes reactoren van
de Fukushima I-kerncentrale. Volgens beheerder Tepco moet er nog wel een hoop werk
worden verricht, voordat er weer stroom op de kabels kan worden gezet. Medewerkers
moeten onder meer kijken of er schade is aan apparatuur, pompen en koelsystemen.
Die schade moet eerst worden hersteld. Na uitgebreide controles zal vervolgens
worden geprobeerd het koelsysteem in de reactoren weer op gang te krijgen.
Waarschijnlijk duurt dat nog een aantal dagen.
Grijze rook uit reactor 3 bij Fukushima
Een andere positieve ontwikkeling is de
temperatuurdaling naar 50 graden in de
bassins waarin oude splijtstofstaven liggen
opgeslagen. De temperatuur was daar
gestegen tot het kookpunt. Met
tonnen zeewater zijn de bassins gekoeld.
Medewerkers van de centrale zijn
vanochtend vroeg weer aan het werk
gegaan. Zij blijven de reactoren koelen met
zeewater. Gisteren werden ze nog
geëvacueerd, omdat er rook uit twee
reactoren kwam.
Radioactieve straling
In de omgeving van de kerncentrale van Fukushima is 1600 keer de normale
hoeveelheid radioactieve straling gemeten. Experts van het Internationaal Atoom en
Energie Agentschap (IAEA) hebben metingen gedaan op 20 kilometer van de centrale,
waar de evacuatiezone eindigt.
De twee kerncentrales zijn na de aardbeving getroffen door een vloedgolf van veertien
meter hoog. Dat is ruim twee keer zo veel als waarmee bij de bouw rekening was
gehouden.
Verder waren de centrales berekend op een aardbeving van 8,3 op de schaal van
Richter, terwijl de beving van 11 maart een kracht van 9 had.
De gegevens staan in een rapport van de exploitant, waarover een Japanse tv-zender
berichtte. Door de ramp viel in een van de centrales de koeling van de reactoren uit.
1 8
Werk aan reactor 3 hervat, Tokio hamstert water
ANP / AFP / Reuters − 24/03/11, 07:06
TOKIO - Het werk aan reactor 3 in de Japanse
kerncentrale Fukushima I is vandaag hervat. Een
dag eerder werden werknemers en
brandweermensen geëvacueerd toen er door nog
onbekende oorzaak zwarte rook uit de reactor
opsteeg. Dat meldde het Japanse persbureau
Kyodo.
Volgens het energiebedrijf Tepco, eigenaar van de
kerncentrale, werd er geen verhoogde
radioactiviteit gemeten na de rook. Er is weer stroom in de controleruimtes van reactor
1 en 3, waardoor het licht het weer doet en
zaklantaarns niet meer nodig zijn. Het is nog
onduidelijk of de koelsystemen aan de praat
kunnen worden gebracht. De reddingswerkers
hopen dat ze een pomp kunnen repareren die
zoetwater naar binnen pompt zodat
reddingswerkers geen zeewater meer hoeven
aan te voeren om de reactors te koelen.
Beeld van deels ontplofte reactorgebouw
Maandag moest reactor 3 ook al worden
Lege schappen in de supermarkt (Reuters)
ontruimd wegens rook. Deze reactor baart de
autoriteiten de meeste zorgen, omdat daar de zeer gevaarlijke stoffen plutonium en
uranium zijn opgeslagen.
Water
Ondanks waarschuwingen van de Japanse autoriteiten om niet meer gebotteld water te
kopen dan gebruikelijk, is er een stormloop ontstaan op mineraalwater in de
miljoenenstad Tokio. Dit gebeurde nadat op gisteren bekend werd dat het kraanwater in
Tokio zoveel radioactieve deeltjes bevat, dat het voor jonge kinderen niet veilig meer is
het te drinken.
Volgens de nieuwste metingen vandaag is het leidingwater in de Japanse hoofdstad
inmiddels weer veilig om te drinken voor iedereen. In vijf andere steden geldt de
waarschuwing vooralsnog. En metingen in de aan Tokio grenzende prefectuur Saitama
gaven sinds donderdag een te hoog radioactief gehalte voor de allerjongsten aan, 120
becquerel per kilo.
Japanse richtlijnen houden 100 becquerel per kilo aan als de maximale hoeveelheid die
nog veilig is voor melk voor baby's.
Voorraad
Veel winkels in Tokio zijn inmiddels door hun voorraad heen, berichtte de Japanse
televisiezender NHK vandaag. 'Als dit lang gaat duren denk ik dat we ons flinke zorgen
moeten maken', aldus een vader van een kind van een jaar oud. De Japanners
bestellen nu ook massaal water bij webshops.
1 9
Metingen op woensdag toonden water met een radioactiviteit van 210 becquerel per kilo
aan. Het gemeentebestuur van Tokio gaat gezinnen met baby's van flessen water
voorzien. Ongeveer 80.000 huishoudens krijgen donderdag nog enkele liters water
thuisbezorgd.
De autoriteiten hebben bedrijven die mineraalwater op de markt brengen aangespoord
hun productie op te voeren.
2 0