Kinderen in armoede - LOKAAL SOCIAAL BELEID GENT

Over kinderen in armoede
én lokale strijdbijlen
Lunchgesprek n.a.v. Gentse ‘Week tegen Armoede’ - 13/10/2011
Dr. Isabelle Pannecoucke – UGent [email protected]
Eerste tool: de woorden
1.
Armoede
«… een netwerk van sociale uitsluitingen…
op verschillende domeinen van het maatschappelijk en
individueel leven … »
Tewerkstelling, Onderwijs,
Huisvesting…
Sociale contacten, vrienden,
familie, gezin …
De ene vorm van uitsluiting kan een andere vorm
in de hand werken of versterken
– staan niet los van elkaar
3
Eerste tool: de woorden
1.

Armoede
Onderaan op de ladder met ontbrekende sporten

Kloof zelf niet meer te overbruggen

Armoede met een binnen- en buitenkant

4
‘gij hebt niks, gij kunt niks, gij zijt niks’
Eerste tool: de woorden
2.
Kinderen in armoede
•
Meer dan enkel een bijproduct van armoede bij volwassenen
‘Ambivalent’
•


Welvaart en welzijn afhankelijk van gezinscontext
Volwaardige burgers
Dubbele focus

1.
Gezinnen in armoede
2.
5
Kinderen in armoede: eigen perspectief
Tweede tool: ‘de’ cijfers
6
Tweede tool: ‘de’ cijfers
Tweede tool: ‘de’ cijfers
Kansarme gezinnen (Kind & Gezin)


Indicatoren: inkomensniveau, opleiding, tewerkstelling, aard tewerkstelling,
huisvesting, gezondheid gezinsleden, ontwikkeling kinderen

Uiterst zwakke socio-economische gezinnen
Arbeidsloos
Lage opleiding: bijna 80%
Slechte huisvesting: bijna 50%
Zwaktes in ontwikkeling: 33%
Algehele zwakke sociaal-economische situatie: 50%
(inkomen, opleiding, arbeidssituatie)





9
Tweede tool: ‘de’ cijfers
Aantal criteria bij
kansarmoede, Gent - 2009
3.40%
4.30%
11.20%
26%
55.10%
2
3
4
5
6
Tweede tool: ‘de’ cijfers
Tweede tool: ‘de’ cijfers
Thuistaal in het gezin, Gent 2009
1
Nederlands
35.1
niet
Nederlands
63.8
niet gekend
Tweede tool: ‘de’ cijfers
Eenoudergezinnen en grote gezinnen





22,1% van 1-oudergezinnen onder EU-armoededrempel
Gewaarborgde gezinsbijslag: hoger gemiddeld kinderaantal per gezin
Hebben van kinderen vergroot risico
Beschikbare maatregelen volstaan niet
Impact arbeidsparticipatie op armoederisico


Nog groter voor gezinnen met kinderen (3 keer)
‘De kleur van de armoede’



Groepen van Turkse en Marokkaanse herkomst
5 keer groter armoederisico

Materiële deprivatie

Ook cijfers zeggen niet alles…
13
Tweede tool: ‘de’ cijfers
Focus huisvesting/leefomgeving







25% van arme gezinnen met kleine kinderen leven in een woning met lekkend dak,
vochtigheid of rotte vloeren of ramen
Te weinig ruimte, te donker, teveel lawaai, te koud….
Kinderen (vooral van 1-oudergezinnen) in hoogbouwappartementen , ideaal om
op te groeien?
Kindvriendelijke biotoop in de sociale huisvesting?
Wanneer je huis op wielen staat, wanneer je huis het park is
Meest kindonvriendelijke buurt in de 19de eeuwse wijken van Antwerpen, Brussel,
Gent

14
Kleine flatgebouwen (1 slaapkamer); oude arbeiderswoningen met gebrek aan comfort
Derde tool: ‘de gevolgen’

Armoede tast alle aspecten van het welzijn van kinderen aan









15
Gezondheid
Cognitieve en sociaal-emotionele ontwikkeling
Schoolse resultaten
Aspiraties
Zelfbeeld
Relaties met anderen
Risicogedrag
Perspectief op werk
…
Derde tool: ‘de gevolgen’

Gezondheid

Gezondheidsverschillen al voor en bij de geboorte





Ongezond hoge niveaus van negatieve stresshormonen





16
Moeder meer gezondheidsproblemen
Verhoogd risico perinatale mortaliteit
Verhoogd risico vroeggeboorte en laag geboortegewicht, groeiachterstand
Wiegendood
 Risico 5 keer groter in huishouden zonder beroepsinkomen dan gezinnen met 2 ink.
Ontwikkeling centraal zenuwstelsel en hersenen
Mentaal welzijn
Verschillen naar tandverzorging, gezicht- en gehoorstoornissen
Hogere prevalentie van indicatoren van ongezonde levensstijl
Effect op lange termijn: verhoogde kans op bepaalde fysische en mentale
gezondheidsproblemen
Derde tool: ‘de gevolgen’

Cognitieve en sociaal-emotionele ontwikkeling




Zwakkere ontwikkeling indien opgroeien in kansarm gezin
Al op 1 jaar een maand achterstand
22% heeft gedragsproblemen (heeft zorgen, is bang, wordt gepest, is overactief, heeft
moeite om zich te concentreren)
Cumulatie van risicofactoren in armoede








17
Hoge frequentie van en hoge intensiteit van stressvolle ervaringen
Onvoorspelbaarheid financiële en familiale instabiliteit
Gebrek aan sociale ondersteuning
Blootstelling aan schadelijke substanties (lood, CO, schimmels)
Slechte huisvesting
Gebrek aan cognitieve stimuli
Gebrek aan kwaliteitsvolle voeding
Langdurige – diepgaande armoede-ervaringen
Derde tool: ‘de gevolgen’

Schoolse resultaten
Latere intrede onderwijs
Schoolse achterstand



Hoger risico op doorverwijzing






21% van kinderen in gezin met inkomen < armoedegrens
Oververtegenwoordiging in bijzonder onderwijs
In middelbaar: weinig kwalificerende richtingen
Absenteïsme, niet altijd gewild
Vroegtijdig schoolverlaten
Ongekwalificeerde uitstroom ongelijk
Geringe doorstroom naar hoger onderwijs


18
psychologisch welbevinden (onwel op vlak van leersituatie, persoonlijk vlak, relationeel)
Ongelijke kansen en ongelijke behandeling
Handleiding bij de tools
Ecologisch perspectief: ontwikkeling in een persoon-in-omgeving
Familievriendelijk beleid
Uitkeringen
Arbeidsparticipatie
Sociale dienstverlening
Gelijke toegang
Kwaliteitsvolle huisvesting
Kwaliteitsvolle leefomgeving
Handleiding bij de tools

Een rijkdom aan strijdmogelijkheden

Lokale troeven

Via OCMW en andere diensten


20
Verenigingen waar armen het woord nemen, samenlevingsopbouw, buurtwerkingen,
vakbonden, CAW’s, …
Wat leeft er in de lokale omgeving?
Handleiding bij de tools

Een rijkdom aan strijdmogelijkheden


Geïntegreerde strategie
Bijeenbrengen van lokale stakeholders (diversiteit!!! Participatie)
MIDDENVELD
OUDERS


21
Verankeren strijd tegen armoede bij kinderen
 Veranderen positie van het kind in beleid
Kennisverzameling
OVERHEID
SCHOLEN
Handleiding bij de tools
Diversiteit van kinderen
Specifieke én universele maatregelen
Lokale strijdbijlen kunnen niet alles oplossen
 Totaalbeleid
 Niet
losgekoppeld van algemene armoede
 Maatschappelijk verschijnsel
22
Handleiding bij de tools

Kinderopvang

Vorming medewerkers kinderopvangdiensten


Verspreiding gesubsidieerde voorzieningen?


Cf. Brussels Hoofdstedelijk Gewest: gezamelijke inspanning lokaal beleid en middenveld
Aangepast inschrijvingsbeleid
Opvoedingsondersteuning

Afzonderlijke voorzieningen?


Ontmoetingsplaatsen


Spelotheek
Bv. Baboes in Brussel
Toolbox van het Kruispunt Migratie-Integratie

www.kruispuntmi.be/toolbox
Handleiding bij de tools

Onderwijs



Participatie kinderonderwijs

Super Sim, Wannes gaat naar school

Reflectie eigen kennis en aanpak GOK (doe de GOK-test, Turnhout)
Ouderbetrokkenheid

Opvoedingsondersteunende ouderavonden

Kijkwijzer ‘ouderbetrokkenheid)
Taal


Huiswerkbegeleiding


Zomerschool
Bv. Katrol
Lokale praktijken etnisch-cultureel diversiteitsbeleid (VVSG)
Handleiding bij de tools

Activiteiten buiten de school


‘gelijke leerkansen op school zijn maar half werk zonder gelijke
ontwikkelingskansen buiten de school’
Decreet betreffende het flankerende onderwijsbeleid


Kansenpassensysteem


20 tot 25% van de prijs aan culturele activiteiten of daguitstappen
Vrijetijdspas (Aalst, Eeklo, Geel, …); cultuurclub (Hechtel-Eksel); OK-pas voor onderwijs- en
vrijetijdsactiviteiten en sociaal restaurant (Oudenaarde)
Gezondheid, welzijn


Versterken professionals, samenwerking tussen organisaties
Vertaalgids: vaccinaties en TBC


Dienst Preventief Gezondheidsbeleid, Stad Antwerpen
Instrument: actieve voedingsdriehoek voor Turkse en Marokkaanse gemeenschap
Handleiding bij de tools

Buurtontwikkeling

Sociaal




Sociale cohesie bevorderen met lokale subsidiereglementen: hoe doe je het
doelgericht?
Methodiek: Deventer Wijkaanpak
Belang Brede School
Fysisch

Huisvesting


Transithuis Oostende
Buurt



Kindvriendelijke ruimte
Antwerpen: Geelhandplaats
Speelstraten
Inspraak
Bij speelterreintje in Mechelen (integratiedienst)