homilie 2017 01 29 - Sint

HOMILIE
Spiritualiteit van de armoede
Sefanja 2,3; 3,12-13 en Matteüs 5,1-12a
29 januari 2017
Pol Hendrix
We leven in een tijd waarin de zaligsprekingen als troostende woorden klinken, in zoverre we er oor naar
hebben. Zalig de armen van geest, zalig de zachtmoedigen, zalig de vredebrengers … want het zijn zulke
mensen die de wereld kunnen verbeteren. Terwijl Donald Trump hoog van zijn toren blaast – hij kan niet
anders, zo vol wind als hij zit (hij zou beter Donald Trumpet heten) – en terwijl zovele andere
staatshoofden ook wegkomen met een manier van besturen die geen inspraak of tegenstand verdraagt,
blijven de vluchtelingen maar toestromen. Europa zoekt naar aanvaardbare excuses om de deur minder
ver open te zetten, want o wee de economie, de staatskas, de overlast, het veiligheidsgevoel, de culturele
eigenheid … De harde lijn ter rechterzijde die weet wel wat te doen: de deur voor hun neus dichtslaan;
dat ze hun eigen boontjes maar doppen! Maar waar blijven we dan met onze christelijke beschaving?
Zijn onze normen en waarden niet door het christelijke gedachtegoed gevormd? Kunnen we de
zaligsprekingen en de Bergrede zomaar naast ons neerleggen? Of moeten we in sommige gevallen een
uitzondering maken en onze christelijke parels niet voor eender welke zwijnen gooien?...
De eerste lezing vormt een mooie opstap voor de evangelietekst over de zaligsprekingen. Daarin wordt
gepleit voor een spiritualiteit van de armoede. Tegen de achtergrond van het Laatste Oordeel wordt het
beeld geschetst van een volk dat arm van geest is, t.t.z. eenvoudig en bescheiden, vertrouwend in Gods
nabijheid, dat de waarheid geen geweld aandoet en wegen van recht en gerechtigheid bewandelt. Dat
volk zal in vrede kunnen leven, als een kudde schapen op een ‘goei wei’, die nooit wordt opgeschrikt.
Die spiritualiteit van de armoede krijg je natuurlijk moeilijk verkocht in tijden van crisis. We voelen ons
bedreigd door een wankele economie, een veranderend klimaat, islamistische terreur, maar ook de terreur
van de zogenaamd sociale media, en vele andere dreigingen waartegen we geen verweer lijken te hebben.
Zo zouden we nog vergeten dat er ook een grote spirituele armoede heerst. Het christelijke gedachtegoed
is herleid tot een aantal tradities om bij gelegenheid eens naar terug te grijpen, maar het vormt allang niet
meer de basis van ons denken en doen, hier in het Westen. Onze ethiek, ons rechtssysteem, onze politiek,
onze cultuur, zelfs onze economie is gevormd door het christelijke denken. Met man en macht en ja, ook
met machtsmisbruik en verlies aan mensenlevens, hebben we dit alles opgebouwd en verdedigd tegen
bedreigingen van buitenaf. Door de globalisering, de toenemende mobiliteit, de ontwikkelingen in
wetenschap en technologie en de vele media die op korte tijd zijn ontstaan, is er geen buitenaf meer.
Alles loopt door elkaar in een grote multiculturele smeltkroes. Dat is op zich in wezen geen probleem,
ware het niet dat in diezelfde korte tijd vele christenen voor zichzelf hebben uitgemaakt, dat zij beter af
zijn zonder het christelijke juk, dat zovele eeuwen ons denken heeft bepaald. We hebben de christelijke
poten onder de Europese tafel weggezaagd – wij met ons gezaag ook altijd! – en we denken wel dat we er
andere poten voor in de plaats hebben gezet, maar die zijn zo ongelijk dat de tafel voortdurend wankelt!
In de plaats van die spirituele armoede zou er een spiritualiteit van de armoede moeten ontstaan, wat
geheel iets anders is. Ze bestaat natuurlijk al wel op vele plaatsen op kleine schaal, maar er is nog lang
geen zicht op een groei die leidt tot een vernieuwde eenheid in de verscheidenheid van christenen in deze
wereld. We hebben wel die oude spreuk (uit de 17e eeuw): ‘Verbeter de wereld, begin bij jezelf’, maar
dat mag niet als excuus gebruikt worden om het bij dat begin te houden en het vervolg aan anderen over
te laten. Christenen moeten in grote getalen naar buiten treden met hun geloof, om een geloofwaardige
gesprekspartner te worden voor andere godsdiensten en levensbeschouwingen. De rijkdom en de kracht
van het christelijke gedachtegoed is niet te schatten en het heeft het grote voordeel dat het uit dezelfde
bronnen put als joden en moslims, die veel meer gemeenschappelijk hebben dan ze zelf willen toegeven.
Maar een verwaterd christendom kan niemand au sérieux nemen en spijtig genoeg verzuipen we
momenteel in die verwatering! Daardoor kunnen we geen betere spiritualiteit aannemen dan die van de
armoede, die recht en waarheid, vrijmoedigheid en toewijding hoog in het vaandel draagt. Dit
veronderstelt een gestage ommekeer in de mentaliteit van allen die zich vandaag nog christenen durven
noemen. Wie zal dit begeleiden?
Ik hoop niet dat het eerst oorlog moet worden, zoals men zegt. We moeten niet altijd eerst afbreken
vooraleer we opbouwen. Zoals ik zei, wordt er nu ook al kleinschalig gebouwd vanuit die spiritualiteit
van de armoede. We zullen die bouwprojecten moeten leren zien en waarderen en er onze eigen
schouders mee onderzetten. En zijn onze schouders te zwak, dan kunnen we onze tong gebruiken om
anderen ertoe aan te zetten. Hou uw ogen open en spring op de spirituele kar van de armoede wanneer ze
bij u langskomt …