Onderzoek nieuwe inwoners Ferwerderadiel

faculteit ruimtelijke
wetenschappen
nr. 334
Onderzoek nieuwe inwoners
Ferwerderadiel
R.A. Bijker, T. Haartsen en D. Strijker
Januari 2011
Onderzoek nieuwe inwoners Ferwerderadiel > 2
Inhoudsopgave
1.
Inleiding
4
2.
Profiel nieuwe inwoners
5
3.
Woonsituatie nieuwe inwoners
12
4.
Reden verhuizing en motieven keuze platteland en gebied
13
5.
Zoek- en keuzeproces
16
6.
Beelden
18
7.
Tevredenheid met keuze
19
8.
Samenvatting
20
Onderzoek nieuwe inwoners Ferwerderadiel > 3
Waarom gaat iemand in Ferwerderadiel wonen? Om dat te achterhalen heeft de RUG in
samenwerking met de gemeente een groot onderzoek uitgevoerd onder nieuwe vestigers in de
periode 2005-2009. De resultaten zijn vergeleken met vergelijkbare onderzoeken in drie andere
gemeenten in Noord-Nederland en met data van het Centraal Bureau voor de Statistiek. De
nieuwe vestigers zijn gemiddeld genomen jong, hebben (nog) geen kinderen en zijn hoog
opgeleid. De werkzame respondenten werken vaak in onderwijs, zorg en commerciële
dienstverlening en minder vaak in industrie en handel en nauwelijks in de landbouw.
Ferwerderadiel is voor de nieuwe inwoners een pendel gemeente. Ze worden in belangrijke mate
aangetrokken door de beschikbaarheid van een geschikte woning en de landschappelijke
kwaliteiten van Ferwerderadiel, met name de nabijheid van water komt daarbij naar voren.
Onderzoek nieuwe inwoners Ferwerderadiel > 4
1. Inleiding
Dit onderzoek onder nieuwe inwoners van gemeente Ferwerderadiel is uitgevoerd door de
Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen van de Rijksuniversiteit Groningen in samenwerking met
de gemeente Ferwerderadiel. In het najaar van 2009 is een vragenlijst per post verspreid onder
huishoudens die zich in de periode 2005-2009 vanuit een andere gemeente in gemeente
Ferwerderadiel hebben gevestigd. De adresselectie is gemaakt door de afdeling Burgerzaken, die
ook het versturen van de vragenlijsten heeft verzorgd.
Dit rapport beschrijft de resultaten van het onderzoek. De verschillende onderwerpen die in de
vragenlijst aan de orde komen worden achtereenvolgens besproken: wie zijn de nieuwe
inwoners, wat is hun woonsituatie, wat was de reden van de verhuizing en wat waren hun
motieven om zich in dit gebied te vestigen, hoe zag hun zoek- en keuzeproces eruit, wat is hun
beeld van het gebied en tenslotte, hoe tevreden zijn ze met hun keuze? Waar mogelijk worden de
uitkomsten vergeleken met cijfers afkomstig uit andere bronnen om ze van meer context te
voorzien. Soms is dat een vergelijking met data van het Centraal Bureau voor de Statistiek en
vaak kan ook worden vergeleken met de uitkomsten in drie andere gemeenten in het Noorden
waar hetzelfde onderzoek is uitgevoerd (De Marne, Menterwolde en Reiderland). Dit zijn alle
drie gemeenten waar in de toekomst rekening moet worden gehouden met bevolkingskrimp en
net als Ferwerderadiel ‘echte’ plattelandsgemeenten zonder grote kern. Alleen de opvallende
uitkomsten worden in de tekst besproken.
Respons en representativiteit
In totaal zijn 500 vragenlijsten verstuurd. Daarvan zijn 127 met
behulp van de bijgesloten antwoordenvelop teruggestuurd en
ingevoerd in het databestand, een responspercentage van 25%. In
aanvulling op de in de inleiding genoemde selectiecriteria is in de
gemeente Ferwerderadiel door de gemeente zelf ervoor gekozen het
bestand zoveel mogelijk uit mensen te laten bestaan die nog niet
eerder in de gemeente gewoond hebben, mensen die jarenlang
elders hebben gewoond zijn wel meegenomen in de selectie. Dit
aanvullende selectiecriterium bemoeilijkt de vergelijking met de
andere drie gemeenten.
Vervolgens is de vraag van belang of de respondenten een
representatieve vertegenwoordiging van de totale populatie nieuwe
inwoners in de betreffende periode vormen. Deze vraag kan voor
een deel beantwoord worden door de leeftijd en herkomst van de
verhuizers te vergelijken met cijfers van de totale groep nieuwe
inwoners van gemeente Ferwerderadiel (CBS, voor de periode
2005-2008).
Tabel 1 laat zien dat in het onderzoeksbestand de leeftijdsgroep 2030 jaar ondervertegenwoordigd is, terwijl de leeftijdsgroep 50-65
oververtegenwoordigd is. Een mogelijke verklaring is dat de oudere
groep meer bereid is mee te werken aan een dergelijk onderzoek en
misschien ook meer tijd ter beschikking heeft om dat te doen.
Verder blijkt uit tabel 3 dat in het onderzoeksbestand verhuizers
uit aangrenzende gemeenten en de stad Leeuwarden zijn
ondervertegenwoordigd, terwijl verhuizers van buiten NoordNederland oververtegenwoordigd zijn.
Onderzoek nieuwe inwoners Ferwerderadiel > 5
2. Profiel nieuwe inwoners
Demografische kenmerken
Dit deel beschrijft de samenstelling van de groep respondenten. Tabel 1 toont de
leeftijdsverdeling. Het grootste aandeel, ongeveer een derde, van de nieuwe inwoners in het
onderzoek wordt gevormd door de leeftijdsgroep 50-65 jaar. De vergelijking met de huidige
inwoners van Ferwerderadiel laat zien dat de respondenten over het geheel genomen jonger zijn.
De helft van de huishoudens in het onderzoek wordt gevormd door een echtpaar of vaste
partners zonder kinderen. Als we de groep huishoudens zonder kinderen nader bekijken en
combineren met leeftijd blijkt dat 40% van deze groep in de leeftijdsgroep 20-40 valt. Een groep
dus die in de toekomst mogelijk nog een gezin gaat stichten. Dit is vergelijkbaar met het aandeel
in de andere drie gemeenten. In vergelijking met de huishoudensamenstelling van de huidige
inwoners valt op dat de respondenten minder vaak deel uitmaken van een
eenpersoonshuishouden en ook minder vaak van een meerpersoonshuishouden met kinderen,
terwijl ze relatief vaker deel uitmaken van een meerpersoonshuishouden zonder kinderen.
Bijna de helft van de respondenten heeft een HBO of universitaire opleiding afgerond. Bijna een
derde geeft als hoogst voltooide opleiding Havo of MBO aan. De nieuwkomers lijken dus een
relatief hoogopgeleide groep te zijn. Echter, de mogelijkheid bestaat dat hogeropgeleiden de
vragenlijst verhoudingsgewijs vaker hebben ingevuld dan lageropgeleiden, ook omdat het gaat
om een vrij lange, schriftelijke vragenlijst. Of dit het geval is kan niet gecontroleerd worden,
omdat bij CBS Statline geen gegevens over het opleidingsniveau van de groep nieuwe inwoners
beschikbaar zijn.
Onderzoek nieuwe inwoners Ferwerderadiel > 6
Tabel 1. Demografische kenmerken nieuwe inwoners (in %)
Enquête
CBS cijfers CBS cijfers
Ferwerderadiel nieuwe
Enquête drie
huidige
andere
inwoners
inwoners
noordelijke
(2005-
Ferwerderadiel gemeenten
2008)
(2009)
Leeftijd
20-30 jaar
25
39***
14**
16
30-40 jaar
17
22
17
24
40-50 jaar
12
14
21
20
50-65 jaar
33
18
28
30
65 jaar en ouder
12
8
20
11
21
-
28***
18
Meerpersoons zonder kinderen 51
-
32
48
Meerpersoons met kinderen
28
-
39
35
23
-
-
23
HAVO/MBO/VWO
29
-
-
35
HBO/Universiteit
48
-
-
42
Huishoudenssamenstelling
Eenpersoonshuishouden
Opleiding
Basisschool/LBO/
MAVO/VMBO
Significantieniveaus: * = p < 0,05, ** = p < 0,01, *** = p < 0,001 in bivariate analyse (chikwadraat)1
Sociaaleconomische kenmerken
De verdeling van het netto maandinkomen per huishouden in tabel 2 laat zien dat bijna de helft
van de respondenten aangeeft in de groep 1250 tot 2500 euro per maand te vallen. Een derde
heeft een inkomen tussen de 2500 en 4000 euro. Dit komt overeen met de verdeling in de
andere drie gemeenten. In het SCP rapport ‘Het platteland van alle Nederlanders’ is de
inkomensverdeling van verhuizers naar het platteland in Nederland als geheel opgenomen.
Hoewel door een andere indeling van de categorieën een directe vergelijking lastig is, kan wel
worden geconcludeerd dat de inkomens van onze respondenten over het geheel genomen lager
zijn.
Dan de vraag: hoe wordt dit inkomen verdiend? 58% van de respondenten geeft aan loondienst
als belangrijkste bron van inkomsten te hebben. 7% verdient het inkomen met een eigen bedrijf.
In de categorie ‘anders’ vallen met name mensen die meerdere bronnen van inkomsten hebben
en mensen die aangeven dat alleen hun partner werkt.
De vraag naar de belangrijkste bron van inkomsten is gericht op de respondent zelf. Daarom is
ook gevraagd of de partner werkt. Door deze twee vragen te combineren kan worden vastgesteld
dat 55% van de respondenten in een meerpersoonshuishouden deel uit maakt van een
tweeverdienershuishouden. Deze groep werkt zelf in loondienst of heeft een eigen bedrijf en
geeft aan dat hun partner ook werkt. In 19% van de gevallen werkt één van beide partners. In
21% van de gevallen heeft geen van beide partners betaald werk.
Met de chi-kwadraat wordt getoetst of de verdeling over de verschillende categorieën voor een kenmerk significant
verschilt van de verdeling in het enquêtebestand. Significant betekent in dit geval dat het verschil niet op toeval berust.
1
Onderzoek nieuwe inwoners Ferwerderadiel > 7
Aan de mensen in loondienst of met een eigen bedrijf is gevraagd in welke plaats ze werken.
Meer dan een derde is werkzaam in de stad Leeuwarden. 17% werkt in aangrenzende gemeenten
en eveneens 17% werkt elders in de provincie. 13% is werkzaam in de gemeente zelf.
Ferwerderadiel is voor de nieuwe inwoners dus duidelijk een pendel gemeente. In de
vergelijking met de huidige inwoners van de gemeente komt naar voren dat de respondenten
minder vaak in de gemeente zelf of aangrenzende gemeenten werken, terwijl ze
verhoudingsgewijs vaker in Leeuwarden of elders in de provincie werkzaam zijn.
Naast de plaats waar mensen werkzaam zijn is ook gevraagd in hoeverre mensen thuis werken.
68% van de respondenten in loondienst of met een eigen bedrijf geeft aan nooit thuis te werken.
12% doet dit minder dan één dag per week. Daar tegenover staat een groep van 20% die zegt
minimaal één dag per week tot meestal thuis te werken. Dit is vergelijkbaar met de andere drie
gemeenten.
Aan de mensen die in loondienst werken of een eigen bedrijf hebben is verder gevraagd aan te
geven in welke sector ze werkzaam zijn. De sector die eruit springt is de zorg, maar liefst 27%
van de werkzame respondenten werkt in deze sector. De vergelijking met de verdeling in
sectoren van het werkzame deel van de huidige inwoners van de gemeente wordt enigszins
bemoeilijkt doordat in deze indeling sommige sectoren niet zijn meegenomen en andere zijn
samengenomen. Duidelijk wordt in ieder geval dat de respondenten vaker in zorg, de overige
commerciële dienstverlening en het onderwijs werkzaam zijn, en minder vaak in de landbouw
en visserij, industrie en handel dan de huidige inwoners.
Onderzoek nieuwe inwoners Ferwerderadiel > 8
Tabel 2. Sociaaleconomische kenmerken nieuwe inwoners (in %)
Enquête
CBS cijfers
Enquête drie
Ferwerderadiel huidige
andere
inwoners
noordelijke
Ferwerderadiel
gemeenten
(2005)
Netto maandinkomen
huishouden (in
euro’s)
< 1250
17
-
12
1250 - 2500
46
-
44
2500 – 4000
32
-
34
> 4000
5
-
10
Loondienst
58
-
53
Eigen bedrijf
7
-
13
Uitkering
7
-
11
AOW/Pensioen
19
-
17
Anders
9
-
7
In de gemeente zelf
13
28***
18
In aangrenzende
17
25
14
In de stad Leeuwarden2
38
28
27
Elders in de provincie
17
6
13
Elders in Noord-
5
3
11
Elders in Nederland
5
11
6
Op diverse plaatsen
4
-
4
Anders
3
-
8
Bron van inkomsten
Locatie werk
gemeenten
Nederland
Significantieniveaus: * = p < 0,05, ** = p < 0,01, *** = p < 0,001 in bivariate analyse (chikwadraat)
2
Voor de drie Groningse gemeenten is dit de stad Groningen
Onderzoek nieuwe inwoners Ferwerderadiel > 9
Tabel 2. (vervolg)
Enquête
CBS cijfers
Ferwerderadiel huidige
Enquête drie
andere
inwoners
noordelijke
Ferwerderadiel
gemeenten
(2005)
Werkzaam in sector
Landbouw en visserij
3
7
5
Industrie
8
24
6
Nutsbedrijven
4
-
-
Bouw
5
-
5
Handel en reparatie
5
12
7
Overige commerciële
29
23
27
dienstverlening (naast
handel)
Horeca
4
-
2
Vervoer en
3
-
5
Financiële instellingen
4
-
2
Zakelijke
8
-
10
10
-
8
communicatie
dienstverlening
Overige
dienstverlening
Overige niet-commerciële 8
10
7
dienstverlening (naast
onderwijs en zorg)
Openbaar bestuur
8
-
7
Onderwijs
10
5
12
Zorg
27
15
23
Anders
3
3
7
Onderzoek nieuwe inwoners Ferwerderadiel > 10
Woongeschiedenis
De respondenten is ook gevraagd een overzicht te geven van hun woongeschiedenis. Op basis
daarvan kan geconcludeerd worden dat 7% van de respondenten eerder in (de huidige)
gemeente Ferwerderadiel gewoond heeft. Dit is een kleiner aandeel dan in de andere drie
gemeenten, waarschijnlijk veroorzaakt doordat in Ferwerderadiel geprobeerd is het bestand
zoveel mogelijk uit mensen te laten bestaan die nog niet eerder in de gemeente gewoond hebben
(zie ook de inleiding).
Daarnaast is ook gekeken naar de woonplaats voor de verhuizing naar Ferwerderadiel. De
respondenten hebben zelf aangegeven of het daarbij om een stad of een dorp ging. Na analyse
blijkt dat 40% vanuit de stad naar Ferwerderadiel verhuisd is, 61% woonde al op het platteland
voordat ze naar Ferwerderadiel verhuisden. Deze verdeling is vergelijkbaar met die in de andere
drie gemeenten.
Vervolgens zijn de woonplaatsen voor de verhuizing gecategoriseerd. In tabel 3 is te zien dat iets
meer dan een derde van de respondenten vanuit een woonplaats buiten Noord-Nederland komt.
27% van de respondenten komt vanuit een aangrenzende gemeente. In vergelijking met de drie
andere gemeenten valt op dat in Ferwerderadiel een groter aandeel vanuit elders in de provincie
komt, terwijl een kleiner aandeel elders uit Noord-Nederland afkomstig is.
Tabel 3. Herkomst nieuwe inwoners (in %)
Enquête
CBS cijfers
Ferwerderadiel nieuwe
Enquête drie
andere
inwoners
noordelijke
(2005-2009)
gemeenten
27
35***
27**
De stad Leeuwarden3
7
18
11
Elders in de provincie
23
22
12
Elders in Noord-
5
6
12
Elders in Nederland
36
19
33
Anders (bijv. buitenland)
2
-
6
Woonplaats voor
verhuizing
In een aangrenzende
gemeente
Nederland
Significantieniveaus: * = p < 0,05, ** = p < 0,01, *** = p < 0,001 in bivariate analyse (chikwadraat)
3
Voor de drie Groningse gemeenten is dit de stad Groningen
Onderzoek nieuwe inwoners Ferwerderadiel > 11
Nu een globaal beeld is verkregen van wie de respondenten zijn en waar ze vandaan komen is de
vraag van belang: kenden ze het gebied (gedefinieerd als de gemeente met omliggende
gemeenten) voorafgaand aan de verhuizing al uit eigen ervaring? Voor bijna 60% van de
respondenten is dit het geval. Aan de respondenten die het gebied al uit eigen ervaring kenden is
gevraagd op welke manier dit was, hierbij konden zij meerdere antwoorden aangeven. Uit de
antwoorden blijkt dat ongeveer een derde van deze groep eerder in het gebied heeft gewoond.
46% kent het gebied door bezoek aan familie of vrienden. Vakantie en recreatie blijkt ook een
redelijk grote rol te spelen, ongeveer een vijfde kent het gebied op deze manier. Slechts 15% kent
het gebied door het werk.
Onderzoek nieuwe inwoners Ferwerderadiel > 12
3. Woonsituatie nieuwe inwoners
Uit de analyse van de woonsituatie van de respondenten blijkt dat 68% in een koopwoning
woont, 32% woont in een huurwoning. De helft woont in een vrijstaande woning. 24% woont in
een twee-onder-een-kapwoning, 21% in een tussen- of hoekwoning en 5% in een appartement.
De respondenten is ook gevraagd naar de ligging van de woning. De grootste groep (42%) geeft
aan aan de rand van het dorp te wonen, 37% woont in de dorpskern. 11% woont in het dorp in
een woonwijk(je) en 10% woont buiten de bebouwde kom.
Van een groot deel van de respondenten weten we ook hoe oud de woning is waar ze wonen. De
grootste groep (31%) wordt gevormd door woningen gebouwd in de periode 1970-2000. 20%
woont in een woning gebouwd tussen 1900-1945. Eveneens 20% woont in ‘nieuwe’ nieuwbouw
gebouwd na het jaar 2000. 16% woont in een woning gebouwd voor 1900 en 12% woont in een
woning uit de periode 1945-1970.
Onderzoek nieuwe inwoners Ferwerderadiel > 13
4. Reden verhuizing en motieven keuze platteland en
gebied
De redenen voor de verhuizing staan weergegeven in tabel 4. Respondenten konden meerdere
antwoorden geven. Er is een grote diversiteit aan redenen. Twee redenen die duidelijk naar
voren komen zijn huwelijk of samenwonen (32%) en weg uit de stad (25%). De redenen wijken
niet af van die van de respondenten in de andere drie gemeenten, alleen verhuizen vanwege
huwelijk of samenwonen komt vaker voor in Ferwerderadiel dan in de andere drie gemeenten.
Tabel 4. Reden voor de verhuizing (in %)
Enquête
Ferwerderadiel
Enquête drie andere
noordelijke
gemeenten
Huwelijk of samenwonen
32
23*
Weg uit de stad
25
25
Vorige woning
17
19
Verandering t.a.v. werk
16
14
Pensioen
14
10
Vorige buurt
9
13
Zelfstandig gaan wonen
8
5
Scheiding/verbreken
5
7
Te hoge woonlasten
4
6
Gezondheid
2
3
Dichterbij familie willen
2
4
Kinderen uit huis gegaan
1
3
Gezinsuitbreiding
-
2
relatie/overlijden partner
wonen
Significantieniveaus: * = p < 0,05, ** = p < 0,01, *** = p < 0,001 in bivariate analyse (chikwadraat)
De respondenten is ook de (open) vraag gesteld: waarom bent u juist in dit gebied gaan wonen?
De antwoorden op deze vraag zijn gecategoriseerd, de categorieën komen voort uit de gegeven
antwoorden en zijn ook gebaseerd op categorieën die in vergelijkbare onderzoeken worden
gebruikt. Respondenten konden meerdere redenen aangeven, daarom tellen de percentages niet
op tot 100% (zie tabel 5).
De meest genoemde reden (26%) om zich juist in dit gebied te vestigen zijn kenmerken van de
woning. Vaak gaat het om het aanbod van een specifieke woning, zoals blijkt uit: ‘betaalbare
leuke woning aan het water’, ‘hier stond het huis dat ons aansprak’, en ‘hier was een vrije kavel
aan het water’. De fysieke kwaliteiten van de leefomgeving worden door 24% van de
respondenten genoemd als reden voor vestiging in dit gebied. Voorbeelden daarvan zijn
‘ruimte’, ‘water’ en ‘mooi gedeelte van Friesland’. In 15% van de gevallen was de vestiging bij de
partner de reden om in dit gebied te gaan wonen. 12% noemt werk of de bereikbaarheid of
nabijheid van het werk als reden om voor dit gebied te kiezen. Eveneens 12% noemt de lage(re)
huizenprijzen en 11% noemt de nabijheid van familie en vrienden als motief voor vestiging.
Onderzoek nieuwe inwoners Ferwerderadiel > 14
De respondenten is ook de meer algemene open vraag voorgelegd: waarom wilde u op het
platteland (blijven) wonen? De antwoorden op deze vraag zijn op dezelfde wijze gecategoriseerd.
Respondenten konden meerdere redenen aangeven, daarom tellen de percentages ook in dit
geval niet op tot 100% (zie tabel 5).
De belangrijkste reden om op het platteland te willen (blijven) wonen zijn voor deze nieuwe
inwoners van gemeente Ferwerderadiel de fysieke kwaliteiten van de leefomgeving, deze reden
wordt door de helft van de respondenten genoemd. Voorbeelden daarvan zijn ‘ruimte’, ‘natuur’,
‘vergezichten’ en ‘stilte’. 41% noemt rust als reden om het platteland te willen wonen. Eveneens
belangrijk zijn de sociale kwaliteiten van de leefomgeving, genoemd door 20% van de
respondenten. Hierbij worden zaken genoemd als ‘vrijheid’, ‘gemeenschap’ en ‘kleinschaligheid’.
11% noemt als reden bekendheid met het platteland, bijvoorbeeld ‘daar voelen we ons thuis en
zijn we opgegroeid’. 10% noemt als reden de manier van leven, voorbeelden van antwoorden
zijn ‘ben een dorpsmens’ en ‘minder gehaast leven’. Woningkenmerken worden in
Ferwerderadiel minder vaak dan in de andere drie gemeenten genoemd als reden om naar het
platteland te verhuizen.
Onderzoek nieuwe inwoners Ferwerderadiel > 15
Tabel 5. Motieven voor vestiging in dit gebied en voor vestiging op het platteland (in %)
Motieven voor vestiging in dit
Motieven voor vestiging op het
gebied
Kenmerken van de
platteland
Enquête
Enquête drie
Enquête
Enquête drie
Ferwerderadiel
andere
Ferwerderadiel
andere
noordelijke
noordelijke
gemeenten
gemeenten
26
23
8
15*
24
23
50
46
Vestiging bij partner
15
12
6
5
Werk
12
11
7
6
Huizenprijzen
12
14
9
8
Nabijheid familie en
11
14
5
6
9
7
2
1
8
9
20
19
Rust
7
9
41
47
Geografische ligging
7
9
2
1
Manier van leven
2
2
10
7
Bekendheid
2
- **
11
9
Voorzieningen
2
3
-
1
Bereikbaarheid
2
3
1
2
Pushfactoren stad
Andere
gebiedsspecifieke
kwaliteiten
1
2
8
12
1
2
-
1
Vanwege de kinderen
-
-
1
4
woning
Fysieke kwaliteiten
leefomgeving
vrienden
Bekendheid met
gebied
Sociale kwaliteiten
leefomgeving
platteland
Significantieniveaus: * = p < 0,05, ** = p < 0,01, *** = p < 0,001 in bivariate analyse (chi-kwadraat)
Onderzoek nieuwe inwoners Ferwerderadiel > 16
5. Zoek- en keuzeproces
Iets meer dan 80% van de respondenten heeft actief voor de huidige woning gekozen. 13% is bij
hun partner ingetrokken die al een huis in de gemeente had en een kleine groep heeft om andere
redenen geen bewuste keuze voor een woning kunnen maken. De analyses van het zoek- en
keuze proces zijn alleen gemaakt voor de groep die deze keuze ‘actief’ heeft gemaakt.
De zoektijd naar de nieuwe woning loopt uiteen van 0 tot 300 maanden, met een gemiddelde
van 13 maanden. Dit is vergelijkbaar met de andere drie gemeenten. Daarbij geldt dat de meeste
respondenten een duidelijke voorkeur lijken te hebben voor wonen op het platteland, voor
slechts 14% was het ook een optie om in de stad te blijven of te gaan wonen. 24% geeft aan
vooral graag in dit gebied (deze gemeente of omliggende gemeenten) te willen wonen, voor 28%
was zowel het gebied als het huis en de ligging belangrijk en bijna de helft geeft aan vooral op te
zoek te zijn geweest naar een bepaald soort huis en ligging. Dit is vergelijkbaar met de andere
drie gemeenten.
Om specifiekere informatie te verkrijgen over wat belangrijk was in de keuze voor de woning is
gevraagd hoe belangrijk een aantal woningkenmerken hierin waren. Een duidelijke meerderheid
ziet het type woning (vrijstaand, tussenwoning, etc.), de grootte van de tuin of buitenruimte,
grootte van de woning, prijs van de woning, ligging van de woning, de bouwstijl van de woning
en de staat van onderhoud van de woning als belangrijk. Voor ongeveer een derde van de
respondenten is de bouwperiode van de woning belangrijk. Deze percentages komen overeen
met die in de andere drie gemeenten, een uitzondering is de grootte van de tuin of buitenruimte,
in Ferwerderadiel vindt een kleiner aandeel van de respondenten dat belangrijk, 71% tegenover
83% in de andere gemeenten.
De respondenten is ook de vraag voorgelegd hoe belangrijk verschillende kenmerken van de
woonomgeving waren in de keuze voor de woning in de gemeente. Tabel 6 geeft de uitkomsten
weer door middel van het percentage respondenten dat een kenmerk als belangrijk of erg
belangrijk heeft aangemerkt. Een grote meerderheid van de nieuwe inwoners van
Ferwerderadiel noemt de nabijheid van een grotere plaats, de aanwezigheid van voorzieningen
in het dorp, het soort landschap, nabijheid van water, veiligheid, rust, ruimte en privacy als
belangrijk in de keuze.
Er zijn ook een aantal verschillen met de uitkomsten in de drie andere noordelijke gemeenten.
Voor nieuwe inwoners van Ferwerderadiel zijn de nabijheid van een natuurgebied, de nabijheid
van bos, de mate waarin religie een rol speelt in het dorp minder belangrijk dan voor de nieuwe
inwoners in de drie andere gemeenten. Nabijheid van water en het gegeven dat er een actief
verenigingsleven leek te zijn waren voor nieuwe inwoners van Ferwerderadiel juist belangrijker
dan voor nieuwe inwoners van de drie andere gemeenten.
Onderzoek nieuwe inwoners Ferwerderadiel > 17
Tabel 6. Belang kenmerken woonomgeving in keuze woning (% belangrijk)
Enquête
Enquête drie andere
Ferwerderadiel
noordelijke gemeenten
Bereikbaarheid van werk
54
51
Nabijheid van grotere plaats
62
52
Beschikbaarheid OV
43
41
Aanwezigheid winkel dagelijkse
50
59
Aanwezigheid basisschool in dorp
40
38
Aanwezigheid voorzieningen in dorp (bijv.
61
56
Soort landschap
76
71
Nabijheid natuurgebied
45
59*
Nabijheid water (bijv. een meer, de
60
44*
Nabijheid bos
17
38***
Het imago van het dorp of gebied
46
41
Veiligheid
75
73
Rust
92
92
Ruimte
95
93
Privacy
90
86
De status die het wonen in het dorp of
22
25
9
14*
Nabijheid van familie en vrienden
37
38
Bewoners leken een open houding t.o.v.
43
47
Er woonden veel ‘nieuwkomers’
10
16
Er woonden mensen met dezelfde manier
17
25
28
27
15
24
33
22**
boodschappen in dorp
sport, huisarts, dorpshuis)
Waddenzee)
gebied heeft
De mate waarin religie een rol speelt in het
dorp
nieuwkomers te hebben
van leven als ikzelf
Bewoners leken onderling veel contact te
hebben
Bewoners leken onderling vooral hun
eigen gang te gaan
Er leek een actief verenigingsleven te zijn
Significantieniveaus: * = p < 0,05, ** = p < 0,01, *** = p < 0,001 in bivariate analyse (chi-kwadraat)
Onderzoek nieuwe inwoners Ferwerderadiel > 18
6. Beelden
Om het beeld dat de nieuwe inwoners van hun woongebied hebben te onderzoeken is hen de
vraag voorgelegd: welke vier woorden komen het eerst bij u op als u aan het gebied waarin u
woont denkt? Per woord konden ze aangeven of het een positieve, neutrale of negatieve
betekenis voor hen heeft. De vijf meest genoemde positieve en negatieve associaties zijn
weergegeven in tabel 7.
Tabel 7. De vijf meest genoemde positieve en negatieve associaties met het woongebied (in %
van de in totaal 441 genoemde associaties)
Positieve associaties
Ruimte
Rust
Natuur
Vrij(heid)
Uitzicht
10
10
5
3
2
Negatieve associaties
Wind
Afstand
Reizen
Sociale controle
Voorzieningen
1
1
1
1
0,5
De respondenten is vervolgens ook gevraagd of ze nu een ander beeld van het gebied hebben
dan voordat ze naar Ferwerderadiel verhuisden. Voor ongeveer een kwart van de respondenten
is dit het geval. In bijna de helft van de gevallen is het beeld sinds de verhuizing positiever
geworden, ongeveer een derde geeft een negatieve verandering van hun beeld aan, in de overige
gevallen is het beeld veranderd maar is het niet positiever of negatiever geworden.
De positieve verandering van het beeld heeft vaak betrekking op sociale aspecten. Mensen
noemen zaken als ‘geweldige buurt met veel sociale contacten’, ‘grotere vrijheid in denken en
ruimte naar anderen toe dan ik verwachtte’, ‘Friezen zijn veel vriendelijker dan ik verwachtte’.
Ook meer fysieke aspecten als ‘mooi gebied en de zee’ en ook de rust komen naar voren. Ook
meer algemene dingen als ‘het is nog leuker wonen dan we verwacht hadden’ worden genoemd.
De negatieve verandering van het beeld heeft in een aantal gevallen betrekking op sociale
aspecten, bijvoorbeeld ‘men accepteert geen import’ of ‘mensen zijn iets stugger dan ik had
gedacht’. Ook het gebrek aan werkgelegenheid komt naar voren.
Onderzoek nieuwe inwoners Ferwerderadiel > 19
7. Tevredenheid met keuze
Tenslotte is de vraag ook van belang hoe tevreden de nieuwe inwoners nu zijn met hun keuze
voor vestiging in Ferwerderadiel. Op de vraag ‘geef aan hoe tevreden u bent met het wonen in
deze gemeente’ geven de respondenten gemiddeld een 7,8, op een schaal van 1 tot 10. Dit cijfer
komt overeen met de score in de drie andere gemeenten.
Aan de respondenten is gevraagd of bepaalde aspecten van het wonen in de gemeente zijn
meegevallen en zo ja, welke dat zijn. Bij het analyseren van de antwoorden valt op dat de
meerderheid van de antwoorden betrekking heeft op sociale aspecten van het wonen in
Ferwerderadiel. De vriendelijkheid van de inwoners wordt meerdere keren genoemd en ook de
openheid: ‘openheid van de bevolking’, ‘sociale contacten, vriendelijkheid’, ‘aansluiting vinden’.
Naast de saamhorigheid is er ook ruimte voor privacy: ‘dat iedereen veel contact heeft maar toch
ook zijn eigen gang gaat’. Andere antwoorden verwijzen naar voorzieningen en bereikbaarheid,
bijvoorbeeld ‘goede verbinding met Leeuwarden en Stiens via OV’ en ‘het dorp heeft alle
voorzieningen’.
Ook is de vraag gesteld welke aspecten van het wonen in de gemeente zijn tegengevallen. Bij het
bekijken van deze antwoorden valt op dat veel eveneens betrekking hebben op sociale aspecten,
bijvoorbeeld ‘bewoners hebben niet zoveel contact met elkaar’ of ‘moeilijk om bij vereniging aan
te sluiten’. Ook de afstand en bereikbaarheid komen naar voren: ‘reistijd is lang om naar
dichtstbijzijnde stad te komen of om naar vrienden/familie te gaan’ en ‘reistijd t.o.v.
Leeuwarden en Drachten’. Ook verschillende vormen van overlast worden genoemd: ‘er word
heel hard gereden op de weg waaraan wij wonen’, ‘vernielzucht (van de jeugd?)’ en
‘verpaupering, slecht onderhoud huizen’.
72% van de respondenten geeft aan vrijwel zeker niet te gaan verhuizen binnen twee jaar. Dit
komt overeen met het percentage in de drie andere gemeenten. 28% van de recente vestigers
denkt toch alweer aan verhuizen, en zegt misschien of zeker te gaan verhuizen. Van deze groep
geeft 38% aan dat de bestemming binnen Noord-Nederland zal liggen, een derde denkt binnen
de gemeente of zelfs binnen de huidige woonplaats te gaan verhuizen. 16% weet nog niet waar ze
naartoe zouden gaan verhuizen. 13% verhuist naar elders in Nederland.
Voor de groep die misschien of zeker binnen twee jaar gaat verhuizen is gekeken wat de reden
hiervoor is, de groep die denkt binnen de gemeente te gaan verhuizen is hier buiten gelaten. In
29% van de gevallen gaat het om een persoonlijke reden, bijv. gerelateerd aan werk of
gezinsuitbreiding. In ongeveer een vijfde van de gevallen heeft de reden betrekking op de
woning, bijvoorbeeld een grotere woning willen of meer grond. 19% van de redenen zijn
ingedeeld in de categorie overig, soms gaat het hier ook om een combinatie van verschillende
redenen. De interessante categorie voor dit onderzoek is de groep die verhuist vanwege redenen
die samenhangen met het gebied, dat is voor een derde van de respondenten het geval. Zaken
die genoemd worden zijn dichterbij voorzieningen willen wonen, geen open houding van
bewoners en dichterbij familie willen wonen.
Onderzoek nieuwe inwoners Ferwerderadiel > 20
8. Samenvatting
Uit dit onderzoek onder huishoudens die zich in de periode 2005-2009 in gemeente
Ferwerderadiel gevestigd hebben blijkt dat de nieuwe inwoners gemiddeld genomen jonger zijn
dan de huidige bevolking van de gemeente. Ook zijn de respondenten relatief hoogopgeleid;
bijna de helft heeft een HBO of universitaire opleiding afgerond.
Bijna de helft van de respondenten heeft een netto maandinkomen per huishouden tussen de
1250 en 2500 euro. Het lijkt erop dat de inkomens van de respondenten lager zijn dan die van
alle verhuizers naar het platteland in Nederland. 58% van de respondenten verdient het
inkomen in loondienst, 7% heeft een eigen bedrijf. Meer dan een derde van de werkzame
respondenten werkt in de stad Leeuwarden, 17% werkt in aangrenzende gemeenten en eveneens
17% werkt elders in de provincie. Voor de nieuwe inwoners is Ferwerderadiel dus een echte
pendel gemeente. 20% van de respondenten werkt minimaal één dag per week of meestal thuis.
7% van de respondenten heeft eerder in (de huidige) gemeente Ferwerderadiel gewoond. Dit is
een kleiner aandeel dan in de andere drie gemeenten (De Marne, Menterwolde en Reiderland),
waarschijnlijk doordat in Ferwerderadiel geprobeerd is het bestand zoveel mogelijk uit mensen
te laten bestaan die nog niet eerder in de gemeente gewoond hebben. In vergelijking met de drie
andere gemeenten valt op dat in Ferwerderadiel een groter aandeel verhuizers vanuit elders in
de provincie komt, terwijl een kleiner aandeel elders uit Noord-Nederland afkomstig is.
60% van de respondenten kende het gebied al uit eigen ervaring. Bijna de helft van deze groep
kent het gebied door bezoek aan familie of vrienden, een derde heeft eerder in het gebied
gewoond. Vakantie en recreatie blijkt ook een redelijk grote rol te spelen, ongeveer een vijfde
kent het gebied op deze manier.
De belangrijkste redenen voor de verhuizing zijn trouwen of samenwonen en weg willen uit de
stad. Verhuizen vanwege huwelijk of samenwonen komt vaker voor in Ferwerderadiel dan in de
andere drie gemeenten.
De meest genoemde reden (26%) om zich juist in dit gebied te vestigen is het aanbod van een
specifieke woning. De fysieke kwaliteiten van de leefomgeving worden door 24% van de
respondenten genoemd als reden voor vestiging in dit gebied (bijv. ruimte, water en mooi
gedeelte van Friesland). In 15% van de gevallen was de vestiging bij de partner de reden om in
dit gebied te gaan wonen, 12% noemt werk of de bereikbaarheid of nabijheid van het werk.
Eveneens 12% noemt de lage(re) huizenprijzen en 11% noemt de nabijheid van familie en
vrienden als motief voor vestiging.
De kenmerken van de woonomgeving die belangrijk waren in de keuze voor de woning in de
gemeente zijn de nabijheid van een grotere plaats, de aanwezigheid van voorzieningen in het
dorp, het soort landschap, nabijheid van water, veiligheid, rust, ruimte en privacy. In
vergelijking met de andere gemeenten blijkt dat voor nieuwe inwoners van Ferwerderadiel de
nabijheid van een natuurgebied, de nabijheid van bos en de mate waarin religie een rol speelt in
het dorp minder belangrijk zijn dan voor de nieuwe inwoners in de drie andere gemeenten.
Nabijheid van water en het gegeven dat er een actief verenigingsleven leek te zijn waren voor
nieuwe inwoners van Ferwerderadiel juist belangrijker.
Resultaten van dit onderzoek die mogelijke aanknopingspunten voor beleid
vormen:
•
•
•
voor de nieuwe inwoners is Ferwerderadiel een pendel gemeente, het lijkt dus belangrijk
om de voor pendel belangrijke kwaliteiten te behouden en te versterken, zoals
bijvoorbeeld goede bereikbaarheid
de respondenten werken vaker dan de huidige bevolking in zorg, commerciële
dienstverlening en onderwijs, en minder vaak in de industrie en handel en nauwelijks in
de landbouw
de beschikbaarheid van een geschikte woning is een belangrijke reden om zich juist in
Ferwerderadiel te vestigen
Onderzoek nieuwe inwoners Ferwerderadiel > 21
•
•
•
een andere belangrijke reden zijn de fysieke kwaliteiten van de leefomgeving, het lijkt
dus zaak die kwaliteiten te koesteren en uit te bouwen
met name de aanwezigheid van water lijkt een belangrijk kenmerk van de
woonomgeving te zijn
een deel van de nieuwe inwoners kende Ferwerderadiel door vakantie- en recreatieervaringen, ook uit andere onderzoeken is bekend dat vakantie en recreatie belangrijke
informatieverschaffers kunnen zijn als het over vestiging in een gebied gaat, deze groep
zou dus wellicht nog vergroot kunnen worden
Onderzoek nieuwe inwoners Ferwerderadiel > 22
Colofon
Onderzoek nieuwe inwoners Ferwerderadiel (2011)
Rijksuniversiteit Groningen, Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen, in samenwerking met gemeente Ferwerderadiel
Copyrights
RUG-FRW
Tekst
Rixt Bijker, Tialda Haartsen en Dirk Strijker
Onderzoek nieuwe inwoners Ferwerderadiel > 23