Slaap/waak-stoornissen S

Slaap/waak-stoornissen S
ONDERZOEK
Slaapdagboek
Als screeningsinstrument, niet te gebruiken bij
evidente pathologie waarvoor verwijzing noodzakelijk is. Te downloaden via www.mccklik.nl.
PM: Samengesteld door huisartsen Zwolle en omgeving, werkgroep slaapstoornissen Isala klinieken (KNO, longziekten, neurologie, psychiatrie, kaakchirurgie) en Stichting Epilepsie Instellingen Nederland (SEIN), locatie Zwolle.
Vragenlijst
Bijvoorbeeld de Epworth Sleepiness Scale
(ESS): www.mccklik.nl, ‘hulpdocumenten’.
Deze werkafspraak sluit aan op de NHG standaard M23: Slaapproblemen en slaapmiddelen (2014). De werkgroep koos echter voor een andere indeling en breidde
de definitie uit met ‘waakstoornis’. Inhoudelijke veranderingen ten opzichte van de
NHG standaard staan gemarkeerd met een asterix*.
Lichamelijk onderzoek
Is weinig bijdragend. Gelet wordt op de habitus
(overgewicht, korte dikke nek). Onderzoek naar
varices niet zinvol, immers RLS is een anamnestische diagnose en er is geen oorzakelijke
relatie (wel overlap in prevalentie).
Dokter Klinkertweg 12-20
kantoor ‘Schelfhout’
8025 BS Zwolle
038 - 455 9851
[email protected]
1e druk 2007
4e druk 2014 (ws)
BEGRIPPEN
Algemene definitie
Slaap/waak-stoornis*
Slaap- of waakprobleem zoals hieronder genoemd,
gepaard gaande met functioneringsklachten
overdag (moe, slaperig, concentratie- en aandachtstekort, agitatie, geheugenstoornis). Duur
1-3 maanden, minimaal 3x per week.
Anders dan de definitie ‘slaapstoornis’ van het
NHG.
SLAPELOOSHEID
Anamnese
Verstorende factoren
Commentaar
Indien niet aanwezig: primaire insomnie. Dan is
advies:
- NHG patiëntenbrief.
- Eventueel hypnotica, zie aldaar.
- Eventueel SEIN voor gedragstherapie.
Inventarisatie verstorende factoren
Intoxicaties
Alcohol, drugs, koffie, slaapmiddelen.
Onderverdeling
Definitie, commentaar
Verkeerde slaaphygiëne
Inventariseer ook de opvattingen hierover.
Insomnie
In- en doorslaapstoornis. Cave vermeende insomnie (denkt niet te slapen, evt slaapdagboek).
Onrustige benen
SAAS*
Snurken
OSAS*
CSAS*
Slaap Afhankelijke Ademhalings Stoornis.
Zijn er vervelende gevoelens in de benen die verdwijnen als u beweegt en alleen optreden
’s avonds/’s nachts bij rustig zitten of liggen?
Kan secundair zijn aan ferritinetekort, soms met
nog normaal Hb (ferritine en CRP bepalen).
Advies:
- Matige beweging ’s avonds helpt.
- Eventueel medicatie: dopamine agonist
(belangrijkste bijwerking: misselijkheid):
- Pramipexol 0,125 mg 2 uur voor het slapen,
per week ophogen tot 0,5 mg.
- Ropinirol 0,25 mg, 2 uur voor het slapen,
per week ophogen tot 1 mg.
Indien geen effect verwijzing naar SEIN.
Snurken
Zie verwijswijzer.
Lichamelijk ongemak
Bijvoorbeeld pijn.
Circadiane verstoringen
Bijvoorbeeld ploegendienst: klok is niet te verzetten,
altijd verstoring, na 40e jaar vaak probleem.
Eventueel verwijzing SEIN.
Slaapwandelen
Of andere parasomnie: eventueel verwijzing SEIN.
Obstructief Slaap Apneu Syndroom.
Centraal Slaap Apneu Syndroom.
RLS
Restless Legs Syndroom. Vaak in combinatie met
nachtelijke variant periodic limb movement
disorder.
Parasomnie*
Alle ‘rare’ gebeurtenissen in de slaap, bv slaapwandelen.
Circadiane ritmestoornissen*
Stoornissen in de biologische klok.
Narcolepsie
Hypersomnie overdag met plotseling tonusverlies
(kataplexie).
Depressie
Zwolse Werkafspraken
Slaap/waak-stoornissen S
ONDERZOEK
Slaapdagboek
Als screeningsinstrument, niet te gebruiken bij
evidente pathologie waarvoor verwijzing noodzakelijk is. Te downloaden via www.mccklik.nl.
PM: Samengesteld door huisartsen Zwolle en omgeving, werkgroep slaapstoornissen Isala klinieken (KNO, longziekten, neurologie, psychiatrie, kaakchirurgie) en Stichting Epilepsie Instellingen Nederland (SEIN), locatie Zwolle.
Vragenlijst
Bijvoorbeeld de Epworth Sleepiness Scale
(ESS): www.mccklik.nl, ‘hulpdocumenten’.
Deze werkafspraak sluit aan op de NHG standaard M23: Slaapproblemen en slaapmiddelen (2014). De werkgroep koos echter voor een andere indeling en breidde
de definitie uit met ‘waakstoornis’. Inhoudelijke veranderingen ten opzichte van de
NHG standaard staan gemarkeerd met een asterix*.
Lichamelijk onderzoek
Is weinig bijdragend. Gelet wordt op de habitus
(overgewicht, korte dikke nek). Onderzoek naar
varices niet zinvol, immers RLS is een anamnestische diagnose en er is geen oorzakelijke
relatie (wel overlap in prevalentie).
Dokter Klinkertweg 12-20
kantoor ‘Schelfhout’
8025 BS Zwolle
038 - 455 9851
[email protected]
1e druk 2007
4e druk 2014 (ws)
BEGRIPPEN
Algemene definitie
Slaap/waak-stoornis*
Slaap- of waakprobleem zoals hieronder genoemd,
gepaard gaande met functioneringsklachten
overdag (moe, slaperig, concentratie- en aandachtstekort, agitatie, geheugenstoornis). Duur
1-3 maanden, minimaal 3x per week.
Anders dan de definitie ‘slaapstoornis’ van het
NHG.
SLAPELOOSHEID
Anamnese
Verstorende factoren
Commentaar
Indien niet aanwezig: primaire insomnie. Dan is
advies:
- NHG patiëntenbrief.
- Eventueel hypnotica, zie aldaar.
- Eventueel SEIN voor gedragstherapie.
Inventarisatie verstorende factoren
Intoxicaties
Alcohol, drugs, koffie, slaapmiddelen.
Onderverdeling
Definitie, commentaar
Verkeerde slaaphygiëne
Inventariseer ook de opvattingen hierover.
Insomnie
In- en doorslaapstoornis. Cave vermeende insomnie (denkt niet te slapen, evt slaapdagboek).
Onrustige benen
SAAS*
Snurken
OSAS*
CSAS*
Slaap Afhankelijke Ademhalings Stoornis.
Zijn er vervelende gevoelens in de benen die verdwijnen als u beweegt en alleen optreden
’s avonds/’s nachts bij rustig zitten of liggen?
Kan secundair zijn aan ferritinetekort, soms met
nog normaal Hb (ferritine en CRP bepalen).
Advies:
- Matige beweging ’s avonds helpt.
- Eventueel medicatie: dopamine agonist
(belangrijkste bijwerking: misselijkheid):
- Pramipexol 0,125 mg 2 uur voor het slapen,
per week ophogen tot 0,5 mg.
- Ropinirol 0,25 mg, 2 uur voor het slapen,
per week ophogen tot 1 mg.
Indien geen effect verwijzing naar SEIN.
Snurken
Zie verwijswijzer.
Lichamelijk ongemak
Bijvoorbeeld pijn.
Circadiane verstoringen
Bijvoorbeeld ploegendienst: klok is niet te verzetten,
altijd verstoring, na 40e jaar vaak probleem.
Eventueel verwijzing SEIN.
Slaapwandelen
Of andere parasomnie: eventueel verwijzing SEIN.
Obstructief Slaap Apneu Syndroom.
Centraal Slaap Apneu Syndroom.
RLS
Restless Legs Syndroom. Vaak in combinatie met
nachtelijke variant periodic limb movement
disorder.
Parasomnie*
Alle ‘rare’ gebeurtenissen in de slaap, bv slaapwandelen.
Circadiane ritmestoornissen*
Stoornissen in de biologische klok.
Narcolepsie
Hypersomnie overdag met plotseling tonusverlies
(kataplexie).
Depressie
Zwolse Werkafspraken
Chronisch slaapmiddelengebruik
TE VEEL SLAAP
Informatie
Na staken meestal beter maar in ieder geval niet
slechter slapen.
Strategie stoppen
Signaleren, motivatie peilen, probeer stopbrief
(http://nhg.artsennet.nl), evt gereguleerde dosisreductie met diazepam 2 mg.
Psychiatrische aandoening
Chronisch gebruik benzodiazepines kan nodig zijn.
Met slechte nachtelijke slaap
Zie slapeloosheid
Bij narcolepsie: SEIN.
Met goede nachtelijke slaap
Bij gebruik sederende medicatie
Zo mogelijk aanpassen.
Met snurken
Zonder sederende medicatie: stel vragen OSAS,
zie aldaar. Indien geen OSAS eventueel diagnostiek via KNO (of triage via slaapteam),
behandeling conservatief (Mandibulair Repositie
Apparaat, MRA) of operatief.
Zonder snurken
Geen OSAS, eventueel verwijzing SEIN.
VERWIJSWIJZER
Isala Werkgroep
Slaapstoornissen
OSAS
Bij snurkproblemen verwijsbrief faxen naar poli
KNO: 038-4243070. Patiënt krijgt bericht binnen
een week.
Anamnese*
Snurkt u luid en regelmatig?
Heteroanamnese?
Ademstilstanden of
ademhalingsproblemen?
Gesignaleerd door partner in combinatie met
snurken?
Beleid
Verwijzing
Isala werkgroep slaapstoornissen. Bij twijfel of
(slaap)comorbiditeit: SEIN. Zie verwijswijzer.
Bij verdenking OSAS: verwijsbrief faxen naar poli
neurologie 038-4243285 ter attentie van
J. de Graaf, neuroloog of poli longziekten
038- 4243158.
SEIN
Verwijsbrief faxen naar 038 – 8457190 ter attentie
van Slaapcentrum, of per post versturen naar:
SEIN, t.a.v. Slaapcentrum, Dr. Denekampweg 20,
8025 BV ZWOLLE.
Patiënten krijgen schriftelijk bericht.
Patiënt kan alleen voor een herhaalafspraak
bellen: 038 - 8457185.
Opmerking
Bij OSAS is er een relatieve contra-indicatie voor hypnotica.
MEDICAMENTEUZE BEHANDELING
Hypnotica
Bij primaire insomnie
Incidenteel, altijd + adviezen. Kortwerkend, maximaal 10, niet dagelijks, geen herhaling via assistente. Langwerkend indien overdag sedatie of
anxiolyse gewenst.
Melatonine
Werking
Onvoorspelbare verzetting bioritme, alleen enigszins voorspelbaar indien intensief onderzoek
naar bioparameters van circadiane problematiek
gedaan wordt.
Sterkte
Zwak slaapmiddel, een benzodiazepine zal ongeveer 10x sterker zijn.
Bijwerkingen
Niet goed onderzocht, is meer voedingssupplement
dan medicatie.
Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd of openbaar gemaakt worden, op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van MCC Klik.
Chronisch slaapmiddelengebruik
TE VEEL SLAAP
Informatie
Na staken meestal beter maar in ieder geval niet
slechter slapen.
Strategie stoppen
Signaleren, motivatie peilen, probeer stopbrief
(http://nhg.artsennet.nl), evt gereguleerde dosisreductie met diazepam 2 mg.
Psychiatrische aandoening
Chronisch gebruik benzodiazepines kan nodig zijn.
Met slechte nachtelijke slaap
Zie slapeloosheid
Bij narcolepsie: SEIN.
Met goede nachtelijke slaap
Bij gebruik sederende medicatie
Zo mogelijk aanpassen.
Met snurken
Zonder sederende medicatie: stel vragen OSAS,
zie aldaar. Indien geen OSAS eventueel diagnostiek via KNO (of triage via slaapteam),
behandeling conservatief (Mandibulair Repositie
Apparaat, MRA) of operatief.
Zonder snurken
Geen OSAS, eventueel verwijzing SEIN.
VERWIJSWIJZER
Isala Werkgroep
Slaapstoornissen
OSAS
Bij snurkproblemen verwijsbrief faxen naar poli
KNO: 038-4243070. Patiënt krijgt bericht binnen
een week.
Anamnese*
Snurkt u luid en regelmatig?
Heteroanamnese?
Ademstilstanden of
ademhalingsproblemen?
Gesignaleerd door partner in combinatie met
snurken?
Beleid
Verwijzing
Isala werkgroep slaapstoornissen. Bij twijfel of
(slaap)comorbiditeit: SEIN. Zie verwijswijzer.
Bij verdenking OSAS: verwijsbrief faxen naar poli
neurologie 038-4243285 ter attentie van
J. de Graaf, neuroloog of poli longziekten
038- 4243158.
SEIN
Verwijsbrief faxen naar 038 – 8457190 ter attentie
van Slaapcentrum, of per post versturen naar:
SEIN, t.a.v. Slaapcentrum, Dr. Denekampweg 20,
8025 BV ZWOLLE.
Patiënten krijgen schriftelijk bericht.
Patiënt kan alleen voor een herhaalafspraak
bellen: 038 - 8457185.
Opmerking
Bij OSAS is er een relatieve contra-indicatie voor hypnotica.
MEDICAMENTEUZE BEHANDELING
Hypnotica
Bij primaire insomnie
Incidenteel, altijd + adviezen. Kortwerkend, maximaal 10, niet dagelijks, geen herhaling via assistente. Langwerkend indien overdag sedatie of
anxiolyse gewenst.
Melatonine
Werking
Onvoorspelbare verzetting bioritme, alleen enigszins voorspelbaar indien intensief onderzoek
naar bioparameters van circadiane problematiek
gedaan wordt.
Sterkte
Zwak slaapmiddel, een benzodiazepine zal ongeveer 10x sterker zijn.
Bijwerkingen
Niet goed onderzocht, is meer voedingssupplement
dan medicatie.
Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd of openbaar gemaakt worden, op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van MCC Klik.