Het obstructieve slaapapneu syndroom

Het obstructieve slaapapneu
syndroom
Dr.R.Janssen
Longarts
Slaapcentrum CWZ Nijmegen
Slapen…
• Slapen is net zo belangrijk als eten en drinken
• Een regelmatig slaap-waakritme houdt ons fit
op de lange termijn
• Ongeveer een op de drie volwassenen heeft
een slaapstoornis
De opbouw van slaap
• Gezonde slaap wordt gekenmerkt door een
patroon van verschillende slaapstadia
–
–
–
–
–
Waakfase
Slaapstadium 1 (inslaapfase)
Slaapstadium 2 (lichte slaap)
Slaapstadium 3 en 4 (diepe slaap)
REM-slaap (droomslaap)
• In één nacht doorloopt een persoon normaal
gezien 4 tot 6 slaapcycli, die elk uit verschillende
slaapstadia bestaan
• Een volledige cyclus duurt ongeveer 90 minuten
Belang van slaap
• Diepe slaap is van cruciaal belang voor het
lichamelijk herstel
• Van REM-slaap (droom slaap) wordt gedacht
dat het helpt om de geestelijke en psychische
gebeurtenissen van de dag te verwerken
Snurken en slaapapneu
• Snurken en slaapapneu ontstaan in de bovenste
luchtweg
• Slaapapneu ontstaat met name op het niveau van de
tong en de zachte gehemelte
• Slaapapneu is als het ware een ernstige vorm van
snurken
Hoe komt het dat mensen snurken in
de slaap en niet als ze wakker zijn?
• In de slaap ontspannen spieren zich (worden ze slap).
• De huig en het zachte gehemelte zijn ook spieren; ze
worden slap in de slaap en vallen naar achteren.
• Als mensen op hun rug liggen dan vallen de tong en de
huig door de zwaartekracht extra naar achteren.
Snurken en slaapapneu
• Snurken en slaapapneu ontstaan in de bovenste
luchtweg
• Snurken wordt veroorzaakt door een vernauwing van de
bovenste luchtweg
• Slaapapneu door een tijdelijke afsluiting van de bovenste
luchtweg
Wat is snurken?
• Als iemand inademt
door een vernauwde
luchtweg dan gaat de
luchtweg trillen.
• Het geluid dat hierbij
ontstaat noemen we
snurken.
Wat is slaapapneu?
• Als de tong, het zachte gehemelte of beide helemaal naar
achteren vallen dan komt er helemaal geen lucht in de longen.
• Wanneer die afsluiting meer dan 10 seconden duurt, mogen we
spreken van een apneu
• De spieren in de buik en borstkas proberen tijdens een
obstructieve apneu wel in te ademen, maar dat lukt niet omdat
de luchtweg volledig is afgesloten.
Hoe komt het dat mensen met apneus
tijdens de slaap overdag vaak slaperig
en moe zijn?
• Als u slaapt dan houden de hersenen uw
lichaamsfuncties in de gaten.
• De hersenen zorgen ervoor dat uw hart blijft
kloppen en dat u blijft ademen.
Een wekreflex is een arousal
• De hersenen merken dat het zuurstof in het bloed daalt
en dat er geen lucht in de longen komt.
• Hierop geven ze een wekreflex af.
• Soms worden mensen daar echt wakker van maar
meestal gaat iemand van een diep slaapniveau naar
een minder diep slaapniveau, waardoor de
spierspanning in de tong en de huig terug komt en
iemand weer de prikkel krijgt om een hap lucht te
nemen.
• Zo’n wekreflex noemen we ook wel een arousal.
• Maar als iemand steeds gestoord wordt in de slaap
door wekreflexen dan rust zo iemand niet uit.
Het probleem met het ontdekken van
slaapapneu
 Snurken bestaat al jaren
 Snurken komt op grote schaal voor
en wordt als onschuldig beschouwd
 De klachten zijn overdag terwijl de
oorzaak in de nacht gelegen is
 Aspecifieke overige klachten
 Tot voor kort was er weinig aandacht
voor OSAS in de media en bij artsen
Verschijnselen ‘s nachts
• Zwaar snurken
• Ademstilstanden
• Wakker schrikken met
verstikkingsgevoelens
• Nachtzweten (‘s nachts badend
in het zweet wakker worden)
• ‘s Nachts vaak moeten plassen
• Droge mond bij ontwaken
• Nacht- en ochtendhoofdpijn
Verschijnselen overdag
• Doordat er een tekort aan diepe slaap is bij OSAS of soms
helemaal ontbreekt:
– Slaperigheid overdag
– Vaak even in slaap vallen
– Grote moeheid overdag
– Pijn in de gewrichten
– Concentratieverlies
– Vergeetachtigheid
– Beklemmend gevoel op de borst
– Snel geïrriteerd (kort lontje)
Hoe wordt de diagnose OSAS gesteld?
• Eenvoudig slaaponderzoek:
– Polygrafie: ademhaling,
zuurstofsaturatie en hartslag
• Uitgebreid slaaponderzoek:
– Polysomnografie:
bovenstaande met
hersenactiviteit en beweging
van de benen
Wat meten we bij een slaapstudie?
• Bepaling aantal adempauzes: apneu/hypopneu
index (=AHI)
• Apneu: stoppen met ademen gedurende meer
dan 10 seconden
• Hypopneu: verminderd ademen en gedurende
meer dan 10 seconden
• Bij een polysomnografie meten we ook:
– Slaapstadia (diepe slaap, droom slaap en
oppervlakkige slaap
– Wekreflexen (arousals)
Obstructief slaapapneu syndroom in
slaapstudie
Obstructief slaapapneu syndroom in
uitgebreide slaapstudie
Centraal slaapapneu syndroom in
slaapstudie
Obstructief slaapapneu syndroom
(OSAS) definitie
• Klachten van overmatige slaperigheid overdag
OF
• 2 of meer van de volgende
– stokkende ademhaling
– herhaald wakker schrikken
– niet verfrissende slaap
– vermoeidheid overdag
– concentratieverlies
EN
• Door middel van slaapstudie vastgestelde apneus of
hypopneus (minimaal 5 per uur)
Ernst van OSAS
1. Slaperigheid: in slaap vallen in situaties waarbij vereist is:
• weinig aandacht (bijv. tv kijken): licht
• nodige aandacht (bijv. vergaderen): matig
• grote aandacht (bijv. autorijden): ernstig
2. Apnoe Hypopnoe Index:
• 5-15: licht
• 15-30: matig
• >30: ernstig
EPWORTH SLEEPINESS SCALE
Waarom en wat gaan we eraan doen?
Waarom:
• klachten verminderen
• Risico op hart/vaatziekten reduceren
Wat dan (afhankelijk van ernst):
• “life style” interventies
• KNO ingreep
• MRA
• Houdingstherapie
• CPAP
Algemene maatregelen: altijd!
•
•
•
•
Afvallen
Geen alcohol
Stoppen met roken
Stoppen van slaapmiddelen
Invloed van gewicht op slaapapneu
• Bij een dikke nek drukt van buitenaf op de
luchtweg en leidt daardoor tot vernauwing
• Vet kan zich ook in de luchtweg ophopen en
tot vernauwing van binnenuit leiden
Effect van gewichtsreductie op OSAS
• 10% gewichtsreductie
leidt tot 26% reductie in
AHI
• Alhoewel er een subgroep
OSAS patiënten is zonder
overgewicht, hebben de
meeste overgewicht
• Altijd: verandering van
leefstijl en dieet
• Soms: maagoperatie
• Gastric bypass gaf een
gemiddelde reductie in
AHI van 75%
Invloed van roken slaapapneu
• Roken leidt tot slijmvlies zwelling
en vervolgens tot vernauwing
van de bovenste luchtweg
• Rokers worden altijd geadviseerd
te worden om te stoppen met
roken
• Begeleiding en medicatie
vergroot de kans op succes
Houdingstherapie
• Omdat ongeveer 50% van de OSAS patiënten
minstens voor een deel een houdingsafhankelijk
OSAS heeft (AHI rugligging 2x hoger dan
zijligging)
• Niet meer de tennisbal..
• Of Snore Breaker, maar..
• Night Shift
• Night Balance
• Levert een trilling bij rugligging en conditioneert
tot zijligging
Night Balance
Night Shift
Mandibulair repositie apparaat: MRA
•
•
•
•
Met name bij licht-matig OSAS
Te gebruiken in de nacht
Onderkaak komt naar voren
Meer ruimte keelholte door voorwaartse
verplaatsing tongbasis, epiglottis en palatum
molle
• Aan te meten via gespecialiseerde tandarts
• Vergoeding sinds 2010
CPAP =
continuous positive airway pressure
• Standaard behandeling bij ernstiger OSAS
• Eén van de mogelijke behandelingen bij matig OSAS
• Het CPAP apparaat blaast kamerlucht met een hoge druk in de
neus en keel.
• Door deze druk blijft de keel open
Positieve effecten van CPAP bij
slaapapneu patiënten
• Opheffen van:
–
–
–
–
–
–
–
–
–
toegenomen kans op vervroegd overlijden
verhoogde kans op auto ongelukken
hoge bloeddruk
toegenomen kans op hart- en vaatziekten
slaperigheid overdag
afgenomen kwaliteit van leven
depressie
veelvuldig plassen in de slaap
ochtend en nachthoofdpijn
Mandibulair repositie apparaat
• Vergroten van de
ruimte in de bovenste
luchtweg
• Naar voren trekken
van de tong en/of
zachte gehemelte
Mandibulair repositie apparaat
• Kan worden aangemeten tegen:
– snurken (zonder slaapapneu)
– mild/matig OSAS
– OSAS patiënten die CPAP niet
verdragen
• MRA leidt tot afname van
snurken, slaperigheid en apneus
• Ongeveer een derde van de
patiënten komt niet in
aanmerking voor een MRA
– Te weinig eigen tanden
– gebitsproblemen
• Beugel dient te worden
aangemeten door een
geclassificeerde tandarts op het
gebied van MRA’s
MRA versus CPAP
• Afname van apneus bij matig OSAS (15 tot 30 apneus per uur)
is gemiddeld lager met MRA (48%) dan met CPAP (62%)
• MRA wordt over het algemeen beter verdragen dan CPAP
• Patiënten waren in studies meer tevreden over MRA
• Vergelijkbare effecten op afname van slaperigheid overdag
• Instellen op CPAP kan in 1 nacht en MRA aanmeten en
instellen duurt weken tot maanden
• Zowel CPAP als MRA hebben hun voor- en nadelen
• Het is belangrijk om een samen met de arts een keuze te
maken op individuele basis
Fujita classificatie voor niveau van
vernauwing
• Type I: zachte
gehemelte
(normaal
tongbasis)
• Type II: zachte
gehemelte en
tongbasis
• Type III:
tongbasis
(normaal zacht
gehemelte )
Rama A N et al. Chest 2002;122:1139-1147
Chirurgie bij OSAS: soms
• Via KNO: vele mogelijkheden, vaak niet effectief (genoeg)
– Tonsillectomie
– Neuschirurgie
– Palatinale ingrepen
– Tongbasischirurgie
– Hyoïd suspensie
– Genio Glossus Advancement
– RFT tong
– Multilevelchirurgie (combi P en T)
• Kaakosteotomie
• Tracheostomie
• Obesitas chirurgie
Samenvatting en conclusies
• Slaapaandoeningen, en dan met name snurken
en slaapapneu, komen veel voor
• Snurken en slaapapneu zijn goed te behandelen
maar er moet wel aan gedacht worden
• Conservatieve maatregelen dienen bij snurken en
slaapapneu altijd overwogen te worden
• CPAP is de gouden standaard behandeling, maar
de snurkbeugel is vaak en operatie is soms een
goed alternatief