Document

Vlaamse Ingenieurskamer
Beurs & Beleggen
valkuilen en vooroordelen
Maandag 14 Oktober 2013
Deceuninck Patrick
Gastspreker Ehsal Management School
Gewezen Bestuurder INVESTA
1
Beleggen & Geldbeheer
• Eenzijdig gericht op geld en aandelen?
We weten dat er meer is dan rijkdom bestaande uit geld.
• Waarom we ook al weer beleggen?
Daar kunnen meerdere redenen voor zijn:
–
–
–
–
–
–
Inkomen
Speculatie
Aanvullend inkomen
Hobby
Pensioen
Erfenis (de dood komt vaak onaangekondigd)
rijke families beleggen toch 'over de generaties heen'.
Arm sterven? je kan het immers toch niet meenemen.
“rijke families” schuiven elkaar de rijkdom generatie na generatie toe, terwijl het gewone volk
er generatie voor generatie keihard voor moet werken en steeds weer op nul moet beginnen.
 Zelf vermogen opbouwen op de beurs
2
« Vaktechnische » competenties belegger
Kennis van:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Spaarfiscaliteit en persoonlijke financiële planning
Financiële algebra & statistiek
Warenkennis en hun risico’s
Spelers
Waarde van informatie inschatten
Financiële geschiedenis – cyclus – groei
Maatschappelijke trends – thema’s - visie
Economische analyse (macro-economie)
Bedrijfsvoering –management
Koersmechanismen - fenomenen
Beleggingsstijlen en risico
Principes en regels beleggen-beursinvesteren
Ontwikkelen eigen methodiek – selectiesysteem
Portefeuillebeheer
Financiële analyse (Balans, ratio’s, ….)
Technische analyse (studie koersgrafieken,…)
Kwantitatieve analyse
Talenten kun je niet managen, wel ontwikkelen
3
Sparen & Beleggen & Speculeren
•
•
•
•
Sparen = uitgestelde consumptie
Beleggen is « multidisciplinair »
vereist kennis en vaardigheden / competenties
Speculeren & indekken
‘losgeslagen” kapitalisme, roekeloos casinokapitalisme
Rijkdom is als zeewater, hoe meer je er van drinkt, hoe meer dorst je krijgt
“Slapend rijk worden”, maar de slaap niet kunnen vatten.
Wie zijn vermogen wil doen toenemen, moet zijn hebzucht doen afnemen.
Welvaart in België
•
België is het land van half afgewerkte producten, ook soms het land van half afgewerkte ideeën?
•
Helaas blijkt maar al te vaak dat er geen snelweg is naar financiële vrijheid bestaat. Er zijn veel valse
profeten en “vijanden” zoals fiscaliteit.
Morele waarden maatschappij:
• Onderwijs en gezin spelen een belangrijke rol
=> limieten stellen, niet meelopen met de massa uit gemakzucht
• Solidariteit = ook: zelfverantwoordelijkheid
• Een volwassen democratie heeft geen baat bij hatelijke stereotiepen of populistische gemeenplaatsen
• Belang van correcte marktwerking
• Ondernemerschap als motor van welvaartcreatie
• Er heerst sociologisch evenwicht
• Recht is niet het zelfe als rechtvaardigheid !!
Beleggen / investeren kan (moet)
je leren
4
Kwantitatieve analyse
Fundamentele analyse
Technische analyse
Economische analyse
Kennis & vaardigheden
Principes & regels

Visie « mind » Objectief
HOE ?
Systeem « Method » Plan »
Stijl – Strategie - Taktiek
« DO » Portefeuillebeleid
AK – VK Selectiesysteem
Portefeuillebeheer « Check »
Bewaken - Bijsturen
© Deceuninck P. – Investment Matrix
5
Geld groeit exponentieel
‘Cumulatieve rente is het Achtste Wereldwonder’
Albert Einstein
Samengestelde interest, oftewel rente-op-rente genoemd, houdt in dat over de rente die
op een kapitaal wordt gekweekt, maar die niet wordt opgenomen, ook weer rente wordt
betaald. Daardoor groeit het kapitaal niet lineair, maar volgens een steeds steilere curve
(exponentieel):
FV = PV(1 + i)t
Hierin is:
PV = huidige waarde (afkorting van het Engelse 'present value') in munteenheid
FV = toekomstige waarde (afkorting van het Engelse 'future value') in munteenheid
t = periode (in jaren)
i = rentevoet (als fractie, d.i. percentage gedeeld door 100)
http://nl.wikipedia.org/wiki/Financi%C3%ABle_wiskunde
6
Recupereren van verlies
Opm: je hebt dan net je inleg terug !!
% Loss op
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
40%
45%
50%
55%
60%
65%
70%
75%
80%
85%
90%
95%
100%
100
95
90
85
80
75
70
65
60
55
50
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
% Winst nodig om recup verlies
factor
%
0,0526
5,26%
0,1111
11,11%
0,1765
17,65%
0,2500
25,00%
0,3333
33,33%
0,4286
42,86%
0,5385
53,85%
0,6667
66,67%
0,8182
81,82%
1,0000
100,00%
1,2222
122,22%
1,5000
150,00%
1,8571
185,71%
2,3333
233,33%
3,0000
300,00%
4,0000
400,00%
5,6667
566,67%
9,0000
900,00%
19,0000
1900,00%
PS. Ik hoorde laatst een verhaal van een handelaar in Amsterdam die met
25.000 euro begon ... er 38 miljoen euro van maakte ... en het vervolgens
allemaal weer verloor.
Nogmaals een bewijs dat resultaten uit het verleden niets zeggen over de
toekomst. Weet dus waar je aan begint vooraleer je gaat “speculeren”.
Doe dit enkel met een beperkt deel van je vermogen. En enkel met geld
dat je kan missen!
7
Return – een illusie
jaar
return
0
kapitaal
1000
1
-50 %
500
2
+50 %
750
3
-50 %
375
4
+50 %
562
5
-50 %
281
6
+50 %
422
0%
- 57,8 %
gemiddeld
Procenten laten zich niet optellen of aftrekken
8
Risico’s zijn beheersbaar
•
Economische marktrisico’s
–
–
–
–
–
•
Rentecyclus: renterisico
Koopkracht – geldontwaarding – inflatie – conjunctuur - groei
Landenrisico’s - politiek
Wisselkoersschommelingen – valuta
Energie- en grondstoffenprijzen
“Beurstechnische” – “markt” risico’s
–
Handeltechnische risico’s
•
•
•
•
•
•
–
–
–
–
•
Afwikkelingsrisico
Liquiditeitrisico (vraag – aanbod)
Bewaarnemingsrisico
Concentratierisico
Flexibiliteitrisico
timing
Kredietrisico – debiteurenrisico (Enron, Worldcom, Sabena, DAF, Fokker,…
Zakelijk of operationeel risico: pricing power, verschil grond-gebouw
diefstal, ….
Systeem risico (bankencrisis: wegens beursdaling, verplicht worden om deel van portefeuille te
verkopen)=> kettingreactie
Systematisch risico: β (kan niet vermeden worden een theoretisch optimale diversificatie)
“Unieke” Specifieke risico’s (= per belegging / beleggingsinstrument)
9
Diversificatie – Aantal posities
sp
Uniek Risico = diversifieerbaar
5
Marktrisico = niet diversifieerbaar
Aantal
10
Effecten
Diversificatie elimineert het uniek risico
10
Risico en rendement
Aandelen bewegen
Risico = spreiding van het rendement rond het verwachte rendement
E(R)-standaarddeviatie
Tijdens periode 1952-1997 had de Belgische returnindex een reële return van
6.6 % en een standaardafwijking van 16 %
Frequentie
s
E(R)
Portefeuilletheorie
Andere risicomaatstaven: β, Sharpe
Rendement
11
Aandelen bewegen
Aandelen bewegen. Dat is wat ze doen.
Een bekend gezegde is, dat de beurs met de trap omhoog gaat en met de lift naar
beneden. Vandaar belang van “tijdig verkopen” (is de manier waarop Warren Buffett
ook veel geld verdiend heeft. Verkopen als iedereen koopt en kopen als iedereen
verkoopt.)
Als lange termijn belegger is het echt niet nodig om de reden te kennen achter iedere
minuscule beweging. Dergelijke schommelingen zeggen overigens helemaal niets over
de WAARDE van het bedrijf waarin je belegt. Koersen zijn misschien volatiel, maar de
onderliggende waarde van een bedrijf wijzigt eigenlijk amper.
In 2008-2009 daalde het gemiddeld aandeel met 50%. Sommigen zelfs meer.
Denk je nu echt dat deze bedrijven plots de helft minder waard waren? Vergeet het
maar. Als belegger kan je daar natuurlijk gigantisch van profiteren. Wanneer aandelen
ver boven hun werkelijke waarde noteren, verkoop je en als diezelfde aandelen later
onder deze waarde beschikbaar zijn, koop je.
Veel moeilijker dan dat is het niet. De intrinsieke waarde staat centraal bij iedere
beslissing die je neemt.
Het rendement bestaat in feite uit twee elementen: de hoogte van het dividend en de
hoogte van de aandelenkoers. Als de koers van een aandeel stijgt, dan daalt het
dividendrendement. Dus wat gebeurt er als populaire dividendaandelen, door vooral veel
oudere beleggers die uit zijn op inkomen, massaal worden gekocht? Juist, dan stijgt de
koers en daalt het dividendrendement
Mr Market
13
waarde1 € vandaag >1 € morgen
Om 100 € waarde nu te
hebben dient het geldbedrag
op toekomstig tijdstrip 3
bijvoorbeeld 125 € te zijn.
Disconteren

Geldstroom

n
1

r
n 1
De factor r = disconteringsfactor
Alleen geld kent tijdswaarde ! (winst niet)
De tijdvoorkeur van geld
Verdiscontering = contant maken van geld =
waarde van geld van morgen terugrekenen naar vandaag
• bij rente 5% is 1 euro die volgend jaar betaald wordt, vandaag : 0,9524 euro
waard => 1€/ (1+0.05)
• bij rente 7%. Is die zelfde 1 Euro vandaag 0,9346 euro waard
14
14
Verdisconteren
V
FCF
WACC  g
Discounted Cash Flow (CF)
Waarde
doorlopende
geldstroom
Waarde
onderneming
Vrije geldstroom
1
2
3
4
5
Vermogenskostenvoet (WACC) als actualisatiefactor
6-
15
Verdisconteren:
standpunt aandeelhouder
•
•
Om terug te rekenen naar vandaag eisen de aandeelhouders een
zekere opbrengstvoet
= de actualisatievoet (k) = de kapitaalskost die zal worden gebruikt in
het actualisatiemodel (DDM, DFCF, …)
Aandeelhouders eisen van een belegging in een onderneming een
bepaalde minimum return
ke = vereiste rendabiliteit door aandeelhouders
zijn componenten:
– De vereiste return = minstens gelijk aan die van een
overheidsobligatie (OLO op 20 Jaar) = risk free rate (lange termijn
return )
– Bovenop het rendement overheidsobligatie wordt een vergoeding
voor het aandelenrisico geëist
= risicopremie (RP)= marktrente - Risicoloze rente
=> Capital Asset Pricing Model (CAPM)
Ke = Rf + beta * (Rm-Rf)
=>Theorie “Efficiente markten”
met Rm - Rf = marktrisicopremie = RP
16
Marktrisico Beta (β)
Ke = Rf + beta * (Rm-Rf)
• Beta (β) = marktrisico= geeft weer in welke mate het aandeel
meer of minder schommelt dan de markt (de beursindex)
Rs = a + β * Rm
OF: y = a + β * x
Series1
Linear (Series1)
y =x
Aandeel
– Markt : β per definitie = 1
– Voedingssector: β < 1 aandeel
gedraagt zich minder heftig
– Technologie: β > 1, koers aandeel
volatieler, heftiger dan de beurs
– Negatieve β: aandeel gedraagt
zich tegengesteld aan
koersbeweging beurs
10
5
Index - Markt
0
-10
-5
0
5
10
-5
-10
• Beta (β) kan je bereken via lineaire regressie tussen de
returns van het aandeel en die van de beursindex (het
kan ook intuïtief)
http://www.talanton.nl/
(“onderzoek”)
Zie ook Ibbotson Accociates http://www.ibbotson.com.au/
17
Risicopremie
Marktrisicopremie (een kwantitatief gegeven)
Ke = Rf + beta * (Rm-Rf)
= de verwachte return van de gehele markt op zeer lange termijn – risicoloze rente
-
De markt risicopremie vertegenwoordigt de excess return bovenop een risicovrije belegging die een
investeerder vereist ter vergoeding van het extra risico verbonden aan een belegging in aandelen
- Historische risicopremie / normatieve
–
Historische return op aandelen (over zeer lange looptijd) vergeleken met de historische return op
risicovrije belegging - het verschil is de historische risicopremie
–
Enkele cijfers academisch onderzoek :
•
John Okunev & Patrick Wilson, The Journal of Investing - US (1999) : 4,5%
•
Bank Degroof - Belgische markt (1961-2000) : 3,2%
•
Dimson, Marsh & Staunton, Princeton University Press - Wereld (2002): 4,3%
- Prospectieve risicopremie / impliciete
–
Drie bekende variabelen : de beurskoers, de verwachte dividenden en de verwachte groeivoet van
dividenden
–
Eén onbekend gegeven : de required return on equity (via IRR berekening)
–
Het verschil tussen deze required return en de risicovrije rentevoet is de markt risicopremie
–
BV: een belegging geeft eeuwigdurende CF van 15€/ Jr , waarvoor men 75€ wenst te betalen =>
geïmpliceerde rendementseis= 15/75 = 0.20 => 20% return
met een risicoloze rente van bv 10 % geeft dit als Risicopremie = 10 %
Speelt een essentiële rol in de belangrijkste theoretische waarderingsmodellen: Capital
18
Asset Pricing Model (CAPM), het arbitrage Pricing Model (APM), ….
Risk premium US
19
Ke = Rf + beta * (Rm-Rf)
19
Risk premium Europe
20
Ke = Rf + beta * (Rm-Rf)
20
Gemid. GewogenKapitaalskost
(WACC)
• Kost Eigen Vermogen (EV) Ke = Rf + beta * (Rm-Rf)
– BV: Rente « Risk Free » = R f = 4%,
β = 0.8 en RisicoPremie = RM – Rf = 5.5%
GEEFT: 4% + (0,8 x 5,5%) = 8,4 %
• Kost Vreemd Vermogen (VV)
– BV: Intrestvoet 5% (altijd hoger dan bv. risicovrij à 4 %)
– Minus belasting”voordeel” (aftrek van interesten)
– GEEFT: 5% - (5% x 30%) = 3,5%
• Proportie EV –VV
– bv: 60% EV en 40 % VV
– Dit GEEFT voor GGKK (WACC):
(60% x 8.4%) + (40% x 3.5 % ) 6.44 %
21
Actualisatie (van Dividenden = DDM)
D2
Dn
D1
P0 


...

(1  k ) n
1  k 1 (1  k ) 2
« Formule FISHER »
Met k= Rdmt geëist aandeelhouder= Rf + β (RM - Rf)
1e geval: de toekomstige dividenden zijn constant en gelijk
P0 
D
k
Zero growth Model
2e geval: de toekomstige dividenden groeien op constante wijze
D
D 1  g 
D
P0  1 1  1 2  ...  1
kg
1  k  1  k 
Formule GORDON SHAPIRO
Opm: k>g met g= groeivoet
3e geval: actualiseren tijdens explicite periode + actualiseren constante groei
P0 
Dt
Dt 1  g 
D1
D2


..


1  k 1 1  k 2
1  k t k  g 1  k t
Explicite groei
22
Periode oneindige groei
Multiple growth Model
« Tweetrapsraket »
DE WAARDE VAN EEN ONDERNEMING BEREKENEN
Inleiding: De componenten van waarde in de onderneming
1. Driver (cash)rentabiliteit. De creatie en de calculatie van
aandeelhouderswaarde via kasstroomgegevens
2. Driver risico. Het situeren van risico’s bij de
waardebepaling en hoe er mee rekening te houden
(risico is te kwantificeren; onzekerheid niet)
3. Driver groei. Economische groei en het effect op de
waarde van de onderneming
AAN DE HAND VAN DE DCF (discounted cashflow) METHODE
Value creation = cash generation over time, discounted at the cost of capital,
taking into account the risks and opportunities of that futere cash stream
FCF
V
WACC  g
•V
• FCF
• WACC
•G
Enterprise value ot the company
Free cash flow
Weighted average cost of capital
Growth of cash flow
Bij waarderen komen zowel risico- als onzekerheidsaspecten aan bod.
23
Praktijk GORDON SHAPIRO
Voorbeeld NV INVESTA
1
• Laatste dividend : 11,60 euro
• Groeivoet : 3%
5%
2
• Rente : 3,8%
• Risicopremie : 5%
0.54 x 0.05=0.027
• Beta : 0,54
Wat is de waarde ?
1. Bij rentestand van 3,8%
P = 11,6 / ( (0,038+0,027) - 0,03)
= 331 euro
2. Bij rentestand van 5%
P = 11,6 / ( (0,05+0,027) - 0,03)
= 247 euro of 25% lager
P0 
D
kg
DDM – model : parameters
P = waarde aandeel
D = eerste verwachte dividend
k = risicovrije rente + ß x risicopremie
k = Rf + ß x (Rm- Rf) met
Rf = risicovrije rente (OLO op 10 jaar)
ß = maat voor het systematisch risico
Rm = verwachte marktrendement
(Rm - Rf) = risicopremie
g = verwachte groeivoet dividend
Opgelet !
Ook een verandering van groeivoet
heeft een grote impact
g = 4%
11,6/ ( (0,038+0,027) - 0,04)
= 464 euro
dividendgroei van 1% extra
doet waarde aandeel stijgen met
40% !!!
Conclusie : Impact rente is erg groot
24
“Beating the WACC”
Zie cursus: efficiente markten (CAPM)
x
Rentabiliteit
Ke - Rf
Waardecreërende
investeringen
x
•
x
Risicovrije
interestvoet
Rendementseis
vermogensmarkt
x
x
Rentabiliteitsverschil
x
•
•
•
•
Waardevernietigende
investeringen
Capital Asset Pricing Model (CAPM)
Ke = Rf + beta * (Rm-Rf) met Rm - Rf = marktrisicopremie = RP
Herschrijven Capital Asset Pricing Model (CAPM)
Ke - Rf = beta * (Rm-Rf) => regressie van Ke - Rf op RP
Risico
Risicopremie
25
Creatie van Aandeelhouderswaarde
To contunue to serve all stakeholders and if they are to survive, al companies,
listed or not, must be competitive and generate returns on invested capital that
are higher than the cost of capital
Rendement op geïnvesteerd kapitaal > gewogen gemiddelde kost van kapitaal
25
Bekaert
20
15
10
5
0
'91
'92
'93
'94
'95 '96
'97
'98
'99
'00
'01 '02
'03
'04
'05 '06
-5
WACC
-10
26
RoIC
'07 '08
'09
'10
Creatie van
Aandeelhouderswaarde
Rendement op geïnvesteerd kapitaal > gewogen gemiddelde kost van kapitaal
in %
25
20
Bekaert
15
10
5
0
1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 20012002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 1H13
-5
-10
WACC
RoIC
-15
27
September 2013
Spaarfiscaliteit
De Laffercurve of Lafferkromme
(van Arthur Laffer) geeft het
theoretische verband weer tussen
de belastingtarieven en de
belastingontvangsten.
Ergens tussen 0% en 100% is er een
tarief (percentage) waarbij de
ontvangsten maximaal zijn voor de
overheid , niet noodzakelijk in de
nabijheid van 50% zoals hier wordt
weergegeven
•
•
•
•
•
“Het” (fiscale) wapen van de overheid : “taxitis”
Voor de fiscus: meten / registreren is weten
“bruikbaarheid” van het vermogen
Meerwaardebelasting
Buitenlandse dividenden; enz….
28
Spaarfiscaliteit
België is geen Fiscaal Paradijs. Integendeel, België is één van de meest belaste landen
ter wereld.
Thans verslindt de Staat in drie generaties het gehele fortuin van diegene die niet
reageren.
Sedert begin 2012 is de fiscale druk alleen maar toegenomen en men moet vrezen voor
nieuwe belastingverhogingen.
Frauderen is zeker niet de oplossing: het is illegaal en gevaarlijk.
De juiste weg voor de belastingplichtigen bestaat uit het organiseren van hun privé- en
professioneel vermogen teneinde minder belastingen te betalen. Dit via een combinatie
van creativiteit en respect voor de wet.
Ongeacht de belastingmanie, zijn de rechten van de fiscus niet ongelimiteerd.
Fundamentele rechten zijn toegekend aan de belastingplichtigen: men moet zorgen dat
die worden gerespecteerd.
www.afschrift.com Afschrift Lawyers
•
•
•
België: een fiscale hel en een sociaal paradijs?? !!
Rijkdom is als water, het vloeit langs de minst belaste weg. Iedere obstakel in de loop van
de rivier laat het water anders lopen. Is het obstakel niet te hoog, loopt het erover en volgt
het zijn loop. Is het echter te hoog, loopt het een andere weg.
Waar begint fraude in het netwerk van financiële heimelijkheid ?
Warenkennis (WK)
Vermogensbestanddelen
Roerend
•Thesaurie
•Obligaties
•Aandelen
•Afgeleide producten
•Fondsen
Onroerend
•Eigen huis
•verhuring
'pecunia non olet' of ' geld stinkt niet‘
•Goud
•Kunst / collecties
•…..
Rendement
Risico
Aandelen
Hoog
Hoog
Obligaties
Middelmatig
Laag
Sparen
Laag
Zeer laag
Asset-allocation
Regel: Spreiding van assets
Ander
30
Beleggingsspectrum
Vastrentend
Vastgoed
Bedrijfs- en overheidsobligaties
Fondsen
Aandelen
Afgeleide Producten
risico
verwachte return
Fundering
Veiligheid
Inkomen
Groei
Speculatie
5 - 15 %
10 - 30 %
20 - 50 %
15 - 30 %
0 - 30 %
Asset-allocation
Regel: Spreiding
Koppel risico-rendement = niet evenredig;
niet altijd lineair
Regel: hou rekening met « Black swans »
« tail risk »
31
Vastrentend
Sparen is kinderspel:
• Verstandig geld uitgeven is
een kunst. Wat vooraf gaat
is geld verdienen en sparen
• Jong geleerd is oud gedaan
• Discipline en geduld zijn
basisvereisten om succesvol
te sparen voor iets.
• Voor kinderen en
adolescenten is geld niet
steeds tastbaar.
• Reële rendement rekening houdende met inflatie= nominale rente
min inflatie
• Foute stelling: momenteel lage rente, maar de inflatie is laag, dus de
rendementen vallen wel mee
• Vaststelling: ook reële rente op historisch laag niveau
Inflatie roomt het rendement af
32
•
Onroerend
Goed
Immo
Direct – indirect
–
–
–
–
Vastgoedcertificaten
Onroerende aandelen (BV. ATENOR)
Vastgoedfonds: Vastgoedbevak BEVAKI –SICAFI (is een typische Belgische ICB)
Onroerende tracker
• Residentieel – industrieel – toeristisch
• Nationaal – internationaal
• “producten”
–
–
Bouwgrond, woning, appartement
Landbouwgrond, handelspand, commercieel vastgoed, kantoor, industriële gebouwen
• “mogelijkheden”: huren, kopen op de markt, bouwen
• Nieuwbouw – secundaire markt
• “gebruik”
–
–
Privé
Verhuurd: privé of commercieel/ industrieel
• Spelers:
–
–
“Lange Termijn”-actoren: bouwheer, investeerder, bewoner
zijn weinig georganiseerd en ondergaan
“Korte Termijn”-actoren: aannemer, architect, promotor
hoe meer stenen – hoe beter
• Standpunt: bank, bouwheer/promotor, belegger
• Prijsfactoren: schaarste, liquiditeit; fiscaliteit, inflatie (koopkracht),
financiering, conjunctuur
Immobiliën vormt de hoofdmoot van het vermogen
33
Obligaties
• Geeft intrest (nominale rente), ligt contractueel vast
• Looptijd ligt vast (speciale clausules mogelijk)
• Vaste eindwaarde: doorgaans aan 100% inleg
(speciale leningen mogelijk)
• Beurswaarde(koers) wordt in % van de nominale waarde uitgedrukt
• “spread” tussen overheidsobligaties en bedrijfsobligaties
• Koers is onderhevig aan de rentestructuur (yieldcurve)
de rentecruve kan: steil – vlak –omgekeerd zijn.
• Rendement (yield)= ∑ intresten + koersverandering
• Fiscaliteit: belast via de roerende voorheffing (zoals voor kasbons,
aandelen, ….)
• Verhandelbaarheid of liquiditeit: tussentijds handelen mogelijk of
bijhouden tot eindvervaldag
• Risico: negatieve reële rente (= verschil tussen nominale rente en
inflatie). Inflatie is het verlies aan koopkracht
• De obligatiemarkten houden de inflatiecijfers in het oog
34
Fondsen
•
Indeling
–
–
–
–
–
•
Cash / liquiditeiten
Monetair fonds: belegt in kortlopende effecten
Obligaties
Aandelen
Gemengd
Varianten samenstelling
–
–
–
–
•
•
http://www.morningstar.be/be/
Samenstelling fonds
–
–
–
–
–
•
Fondsen voor pensioensparen
Verzekeringen Tak 23
BEVEK – SICAV(FR) (veranderlijk kapitaal)
BEVAK (Vastgoedfondsen)
Andere fondsen
Geografisch fonds
Indexfonds
sectorfonds
Hefboomfonds (nauwelijks gereglementeerd)
Soorten: closed-end en open-end
Genot opbrengsten:
– Distributiefonds (keren coupon uit)
– Kapitalisatiefonds (herbeleggen opbrengsten)
– Opm: klikfondsen – winsten worden vastgeklikt (synoniem voor fondsen met
kapitaalbescherming)
35
WK- Afgeleide Producten
•
•
•
•
•
•
•
•
Warrant
Opties
Futures
Turbo’s
Swaps
Asset backed securities: CMO, CDO
Gestructureerde producten
Tracker / ETF
voorbeeld: http://www.lyxoretf.be/disclaimer/
36
Warrant
• Houder heeft het recht één of meer aandelen te verwerven
(kopen / call) gedurende de uitoefenperiode tegen de
uitoefenprijs
• Geeft recht op nieuw te emitteren aandelen
(Opm: bij optie= voor bestaande aandelen)
• Doorgaans bij uitgifte obligatielening
• Eigenschappen converteerbare obligatielening zijn quasi
terug te vinden bij Warrant
• Warrants worden los van de obligatielening verhandeld
• Definitie warrant = “analoog” aan definitie optie
warrant= eigenlijk een “langlopende optie”
• De koers van de warrant volgt de onderliggende waarde +
effect hefboom
=> als koers onderliggende  dan koers warrant 
37
Opties
• Optie is het recht tot koop of verkoop van een bepaalde
onderliggende waarde, gedurende een bepaalde termijn, tegen een
vooraf vastgestelde prijs
• Soorten: beide optiesoorten kan men kopen & verkopen
– Call-opties = recht tot aankoop
– Put-opties = recht tot verkoop
4 basismogelijkheden
• 2 mogelijkheden
– Schrijven = plicht => je ontvangt geld
– Kopen = recht
=> je moet betalen voor het recht
• 2 stijlen
+
 Of  koersen
= 8 ”mogelijkheden”
– Amerikaanse: uitoefening tot en met afloopdatum
– Europese: uitoefening enkel op afloopdatum
• Standaardisatie
–
–
–
–
Looptijd
Uitoefenprijs (UP)
Hoeveelheid
Onderliggende waarde
4 x Winst
4 x Pech
• Soorten transacties
– Openingstransactie
– sluitingstransactie
38
Opties - verwachtingen
Call
Put
Houder
(koper)
= recht om te kopen
Verwachting koper:
Koersstijging = winst
= recht om te verkopen
Verwachting koper:
Koersdaling = winst
Schrijver
(verkoper)
= plicht om te verkopen
(leveren)
Verwachting schrijver:
Stabiele of dalende koers
= plicht om te kopen
(af te nemen)
Verwachting schrijver:
Stabiele of stijgende koers
= winst (men zal u niet
= winst
(men koopt van u niet
iets dat daalt, ontvangen premie
= uw winst)
verplichten iets te kopen dat in
waarde stijgt, ontvangen premie =
uw winst)
39
Fysiek Goud
• Goud is een minderwaardige belegging: geen dividend – noch rente
• Prijs volgt de grondstoffenprijzen
• Niet schaars – Er is nog steeds genoeg
– Industrieel standpunt
– investeringsstandpunt
• Geen monetaire rol meer (einde goudstandaard Aug 1971)
• In portefeuille nemen als « verzekering »
• Is waardebehouder in periodes van extreme deflatie als
inflatie
• Een verder toenemende vraag kan de prijs doen
oplopen (oplopende inflatie groeilanden, onrust MiddenOosten, laks monetair beleid VS
Een gezonde investeringportefeuille mag 5%-10 % fysiek goud bevatten
www.the-house.be
WK – Financiële markten
Algemeen kader waardering
Financiële Markt
Geld-
Beurs
Koers
Balans
ResultatenRekening
Positief bedrijfskapitaal
Rendabiliteit
Dagelijks
Liquiditeit
Efficiëntie
gegeven
Solvabiliteit
Markt
Kapitaalmarkt
Groei
Valuta
obligaties
Cashflowtabel
Dividend
Risico
aandelen
Waardering: interne factoren
Boekwaarde
Intrinsieke waarde
Rente
Verdisconteren
Koersvehoudingsgetallen
Liquiditeit – Dagelijks volume
Waardering: externe factoren
Cyclus (conjunctuur / sector, product, …)
SWOT
Spelers
41
Geld – Kapitaal - Goederenmarkt
Spelers
Markten
42
RBS Markets Magazine, maart 2010, p.31
'goedkope' beurzen: sep 2013
Europese blue-chips zijn goedkoop. In termen van dividendrendement of
prijs-boekwaarde. In vergelijking met het verleden.
43
WK – Sectoren Algemeen
•
•
•
•
Cyclisch
Defensief
Rentegevoelig
Groei
SectorRotatie
Regel: Spreiding
Klassificatie is soms arbitrair
Regel: hou rekening met hypes en met het feit dat een sector die groeit
ooit maturiteit bereikt
44
Spelers - Economische analyse
3 actoren
Overheid
Monetair
beleid
Budgettair
beleid
Consument
Bedrijven
(renteniers)
(producenten)
Financiële markten (rentemarkt,
kapitaalmarkt-beurs, valutamarkt)
45
Ken de spelers
“Ken uzelf”
• Enkele typologieën van beleggers (archetypes)
–
–
–
–
–
–
–
De piekeraar – de onervaren
De gespierde speculant – de ambitieuze
De risicohater
Defensieve belegger – de erfgenaam – de hoopvolle
De behoedzame – de value investor
De impulsbelegger – de dynamische – “het geld moet rollen”
De gokker
• Volgens “type” portefeuille” – telkens specifieke psychologie
– Beginnende portefeuille / start
– In volle opbouw / accumulatie
hebzucht beteugelen bij hausse – vrees beteugelen bij baisse
– “Volgroeide” portefeuille
• Psychologie bij kopen en verkopen (zie verder)
• Zelfinzicht: snappen dat je het niet begrijpt
46
Ken de spelers
“Ken de anderen”
• Indeling:
–
–
–
–
De « beleggers »
De overheid
Op niveau bedrijf
Internationaal niveau
• Een speurtocht naar echt integere organisaties
– Afkeer van zelfzuchtige, narcistische, mediageile en
graailustige managers en leidersfiguren
• (Meester)oplichters hebben altijd bestaan
• Fraude
47
Historische Beursverkenning
04 feb 1637
1720-1784
Kondratieff-golven of
lange golven zijn de
benaming voor een
sinusoïdecyclus in de
moderne kapitalistische
wereldeconomie. Lange
golven hebben een periode
van vijftig tot zestig jaar en
beschrijven een afwisseling
van hoge sectoriële groei
met tragere groei.
Bear
Crash Hollandse tulpen
South-Sea Bubble (VK)
Bull - Hausse
Top = 1720
1775-1783: Amerikaanse revolutie
1789 (Franse revolutie dieptepunt)
1800-1815
Kondratieff “Summer” recessie
1835-1842
Kondratieff “Winter” depressie
1852-1861
1883-1896
Bankcrisis 1890-1893
depressie VS 1893-1896
1907-1920
Crisis VS (WO I)
1
2
3
4
1
2
3
1789-1802
Kondratieff “Spring” (expansie)
1815-1835
Kondratieff “Autumn” plateau
1842-1852
1861-1881
1874-1876
Depressie
1876-1881
Top = 1881 (telefoon, trein)
1 1896-1907
2
Kondratieff “Spring” (expansie)
3 1920-1929
Top = 1929 (radio, film)
“Dolle jaren 20” Kondratieff “Autumn”
1939-1942
1929 Crash Wall Street
1937 Korte scherpe baisse
WO II
(1949)
Kondratieff “Winter” depressie
2008 was het jaar van de
kredietcrisis (met
waardevermindering van
de activa over de periode
2007-2010) , 2009 het
jaar van het herstel,
2010 het jaar van de
staatsschuldcrisissen
1970-1982
Stagflatie
Elec Chemie
4
1962 Korte scherpe baisse
1973 = 1e Oliecrisis
+ Hongkong
1980-1981 = 2e Oliecrisis
1982 Crisis in Mexico
19 Okt 1987 -Zwarte maand
1 1945-1968
2
Top = 1966
3 1982-2000
Top = Aug 2000
1986 Koeweit
1990-1991 Oliecrisis + Taiwan
1998 Rusland + LTCM-crisis
Technologiezeepbel (Nasdaq ) + Japan
4
2000
2000-2002
Spoorwegen
4
Kondratieff “Summer” recessie
1929-1932
Stoom
Auto
2001 Crisis Argentinië
1 2003-2007
2007-
Kredietcrisis
2008 Depressie VS
Top = midden 2007
Vastgoedbubble VS
ICT
Crisissen een normaal fenomeen
•
•
•
Crisis = eigen aan de cyclus-gebeuren
Een cyclus ziet men pas « achteraf »
niemand weet de exacte positie in een cyclus
Voorbeelden
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
1719-1720: Frankrijk – John Law mislukt in zijn poging om papieren geld ingang te doen vinden –
Failliet Missisippi Compagnie
1720:Failliet Bank South Sea Company (niet Bank of England) => 1720-1784: 64 jaar
beursellende
1792: eerste crash WallStreet
1837: « Het Wilde Westen », banken verstrekten te gemakkelijk krediet
1873: val spoorwegfinancier Jay Cooke
1890-1993: VS Bankencrisis (depressie 1893-1896)
1907: Financiële crisis en kopercrisis
1929: VS Zwarte donderdag – Grote Depressie (1929-1945 met dieptepunt in 1932)
1962: crach (op 26 juni en 23 okt)
1987: Wall Street crash (zonder gevolgen voor de echte economie)
1973-74: Eerste olieschok
1979-80: Tweede olieschok
1990 augustus: Crash Japan – Iral valt Koeweit binnen
1997-98: Azië-crisis
1998 : Val Long Term Capital Market-hefboomfonds
2000 augustus: Dotcomcrisis (Bearmarket 2000-2003)
2008 augustus Financiële crisis
49
Beleggingscyclus
Beursdynamica: prijzen bewegen cyclisch en in trend
50
Mogelijke scenario’s
Hoge
inflatie
Zwakke groei
Economische vertraging
met inflatie
LIQUIDITEITEN
Sterke groei
Kans op
oververhitting
LIQUIDITEITEN
of AANDELEN
Lage inflatie Economische vertraging Economische
zonder inflatie
opleving
OBLIGATIES
AANDELEN
51
Economische analyse
Reële economie: rente & winsten
Financiële markt
“Dromen”
KOERSEN
Dagelijks gekend
Inflatie
Reële economie
Conjunctuur
WINSTEN
Investeringen
bedrijven
bedrijven
Periodiek gekend
RENTE
Werkgelegenheid
“rentecurve”
particuliere
Korte termijn
consumptie
Lange termijn
Wisselkoers
52
Drijfveren Beurs
Beurs
=
Bedrijfswinst x (Rente )-1
Beurs is positief gecorreleerd met
de bedrijfswinsten en negatief met de rente
MAAR er is nog
53
Macro-economie
Macro-economische dynamica
• De economische groei
• De conjunctuurcyclus & “business cycles”
– De golfbewegingen op de financiële markten lopen voorruit op de
conjunctuurcyclus
– Elke markt heeft zijn cyclus (of zit een bepaalde trend)
• Concept stabiliteit: 3 grote pijlers
– Economisch (prijsstabiliteit, handelsstromen/ handelsbalans, ..)
– Monetair (rente, inflatie, wisselkoers)
en budgettair
– Sociaal (werkloosheid, pensioen, sociale zekerheid)
Impact economische scholen
•Economische politiek (notionele intrestaftrek,…)
•“klassieke benadering”
•Budgettaire poilitiek
•Keynesiaanse benadering
•Monetaire politiek (M1, M2, .. rente, inflatie, ….)
55
Drijfveren kapitaalmarkten
=> Beïnvloeden de beurskoers van bedrijven
• Drie grote pijlers
– Macro-economisch / cyclische aard
(conjunctuur, inflatie, rente, valutakoersen,
grondstoffenprijzen, import-export, beperken
overheidsschuld ….)
=> Conjuncturele elementen laten toe te beoordelen of
een economie in expansie of in recessie is.
– Beurstechnische aspecten / koersmechanismen /
beursfenomenen
kwantitatieve aspecten
– Psychologisch / sentiment / structurele elementen
(vergrijzing) maatschappelijke trends
(politieke factoren, …)
56
Koers- beursmechanismen
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Winstevolutie / winstwaarschuwing
Rente & wisselkoers
Grondstoffenprijzen (olie, …)
Analistenratings - koersdoelen
Beursintroducties  delistings
Fusies en overnames
Inkoop eigen aandelen
insidertrading
Kapitaalvermindering  kapitaalverhoging (uitgifte
nieuwe aandelen)
Aandelensplit
Aandeelhoudersactivisme
Impact gebruik “Modellen”
effectisering
57
Sentiment & Psychologie
•
•
•
•
Geopolitieke ontwikkelingen (oorlog, opstanden, …)
Natuurrampen
Verkiezingen (presidentiële cyclus VS,…)
Seizoenseffecten (Ramadan, weer, …)
•
•
•
•
•
Beurshypes / modes / gektes
Geruchten (leugens, list en bedrog)
Kuddegedrag
Greed & fear
Impact van specifieke spelers:
speculanten, traders, insiders, …
“Sell in may and stay away, but remember, be back in semtember”
58
Trends en Maatschappij
•

Wereld & overheid
– Hegemoniecyclus
– Globalisering / opkomende markten
•
•
•
•
•
•http://www.toekomstvisies.be/
Economische
Politieke
Sociale
culturele
Milieu & mobiliteit
– Grondstoffen: energie, voeding – gezondheid
– Bedreigingen: terrorisme, extremisme v. godsdiensten, cybercriminaliteit, …
– Politiek (staatsschuld, verzorgingsstaat, …
•
Maatschappij & consument
–
–
–
–
–
•
Demografisch / verschillen generaties / vergrijzing
Multiculturele samenleving
Arbeidsmarkt / werkvloer: ontslag / productiviteit / loonkost
Vrijetijdsindustrie – statusproducten
Nieuwe communicatiewijzen
Bedrijven
– Technologische vooruitgang
– “Corporate governance” – duurzaam / ethisch ondernemen
Heb een visie m.b.t. de « maatschappelijke » fenomenen
Regel: Hoe beter uw informatie – hoe minder foute beslissingen
59
Psychologie Belegger
Verstandig beleggen – Behaviour finance
• Wees u bewust van de impact van de verschillende spelers
• Mensen onthouden winst en vergeten risico
• Succesvol beleggen heeft niet alleen met IQ te maken
(er is nog Fin. Intelligentie, Business Intelligence, ..)
•
•
•
•
•
•
•
•
(B€URSSUCC€S = ∑ IQ + EQ + FQ + BQ ) © Deceuninck
Een goed bedrijf is niet altijd een goede investering (te duur kopen)
Je koopt op basis van de toekomst – niet omdat het verleden goed was
(de toekomst is onzeker)
Realist ≠ Optimist
“If you panic, panic first” (Leuchel)
Hou uw buikgevoel onder controle
We denken dat we ons rationeel gedragen en dat we weloverwogen
beslissingen nemen, in feit worden we aan alle kanten beïnvloed door
gedrag van anderen, of zelfs al door hun aanwezigheid, zonder dat we
het doorhebben.
Er is een verschil tussen wat we weten en wat we doen.
ER bestaat GEEN “economische” moraal.
Beleggingscyclus van de emotie
Na deze correctie koop ik het
aandeel, want het is nu relatief
goedkoop. Mooi groeifonds
Hallo ? Met m’n bankier ?
Onmiddellijk kopen. Haast u!
Nee … ik wil toch wel een
winstje maken
Bij de volgende hausse
verkoop ik onmiddellijk
Stomme beleggers, aandeel is
veel te duur
Valt tegen, maar het dividendrendement is nu 5%, de
koers kan nu niet meer lager
Verdorie, dit wordt een
belegging voor lange termijn
Rotaandeel
Bijkopen om m’n gemiddelde
prijs te drukken
Waarom moet dit mij
toch altijd gebeuren ?
Hallo ? Met m’n bankier ? Ik
wil onmiddellijk verkopen.
Waarom moet dit mij toch
weer overkomen ?
Gaat toch
weer dalen
Waardeloze bankier … had
mij toch moeten inseinen
Shit !!!
Aha … een “trading range”,
als de koers weer daalt koop ik
Zie je wel
Ik krijg er gevoel voor
61
Redeneerfouten bij
beleggingsbeslissingen
• Kuddegedrag – “herding”-massapsychologie
niet willen afwijken van de geldende norm
• “Bigger fool” een duur aandeel kopen omdat je verwacht dat je het
kunt doorverkopen aan een nog grotere gek
• “greedy-effect”: winst niet te snel nemen omdat koersen 
• Angst onbekende – wat men kent wordt hoger aangeslagen
• Overdaad aan informatie
• ≠ Interpretatie van informatie
• Overreactie: men hecht meer waarde aan recente informatie
• Overoptimisme
• Extrapolatie – lineair doortrekken van het verleden naar toekomst
• Populair aandeel = niet steeds goed aandeel
glamour aandelen hebben vaak een “value anomaly” (L&H)
• Aversie voor verlies – “loss aversion”
• Zelfoverschatting – overmoed
• Vaste gedragspatronen (dispositie-effect): verliezers lang bijhouden,
snel verkopen bij kleine winst
• Intuïtie is niet onfeilbaar
• Vooroordelen “bias” – vervormde mening
Financiële psychologie
Belegger als mens en consument
De dimensies van het mens zijn:
Zichzelf
anderen
spirituele
Fenomeen : sociale status => statusdynamiek
Middenklasse
Psychologie van de manager - ondernemer
Bv: het bedriegerssyndroom (imposter syndrome) van Maurice Lippens (1)
(1) Piet Depuydt, De Kloof, Hoe de Breuk tussen Belgen en Nederlanders Fortis
fataal werd.
Psychologie van de politieker (overheid)
De sanctie van het volk is wreed. Het oordeel van de kiezer is arbitrair, wellicht
bij gebrek aan inzicht.
Een echte politieker gaat voor een ideaal – “een hoger belang” en is behoeder
van welvaart.
Ken de wetenschap van de onderneming
• Verschillend al naargelang de omvang van het bedrijf
• Hangt ook af van de conjuncturele fase
– Tijdens hoogconjunctuur
– Bij crisis
– Bij laagconjunctuur
• Managementsdiciplines:
– Strategie (visie – missie – waarden) => groei
– Financiën
– Operationeel (processen, productie,inkoop, logistiek, distributie,
klantensupport, IKZ… )
– Marketing – verkoop = commercieel beheer
– Internationale handel
– Operationeel “Backoffice” / ondersteunend (boekhoudding, audit, recht,
fiscaliteit, IT,..)
– Sociaal beheer: HRM, vorming & coaching
– Deugdelijk bestuur (leiderschap, ethiek, verloning, communicatie met
“stakeholders”, …)
64
Organisatie bedrijven
• De raad van bestuur is de kern van de
onderneming, waar visie en strategie vrom
krijgen. Bestuurders nemen er belangrijke
beslissingen waarvoor ze verantwoordelijk
zijn. => kennis deugdelijk bestuur
• Opm: codes –charters gaan soms de mist
in omdat ze onvoldoende met de
diversiteit aan structuren rekening houden
65
Informatie
Wijsheden
Evergreens
Mening
Visie
Visie
• Snelheid van verandering:
van “lokaal” en “lineair” naar
“globaal” en “exponentieel”
• “Begrijpen” – “vatten”
109 =“Billion”= Miljard
Knowledge is power, information is an asset!
http://www.nationaldebtclocks.org/
66
Ken de waarde van Informatie
• De informatietrap bij beleggen:
– Berichten via geschreven en audiovisuele pers
– Fundamentele info (jaarverslag + persberichten ad hoc)
– « Technische » info (koersgrafiek)
• Veredelen van Informatie = inspiratie
=> wissel kennis, ervaring, « best practices » uit
« content inspires network, network inspires content »
• Succes= de lange horizon goed inschatten en op korte
termijn juist handelen
• Je kunt niet alles weten / volgen.
Wat je niet kunt volgen = uitbesteden via fondsen
• Let op met vuistregels met een hoog cliché-gehalte
• Een mens kan maar een beperkte hoeveelheid informatie
verwerken (we sleuren met een overgewicht aan
indrukken) (niets is wat het lijkt)
• Informatieparadox: we komen ogen en oren te kort, maar
67
we weten eigenlijk weinig.
Informatiebronnen (voorbeelden)
•
Grote internationale businessbladen
–
–
–
–
–
•
Beurshuizen (BE)
–
–
–
•
Effectenbank Dierickx; Leys & Cie
Degroof
Delen
Beleggingsblaadjes (BE)
–
–
–
–
–
–
–
–
•
•
Barron’s
Business Week
Forbes
Fortune
The Economist
Testaankoop Invest
Inside beleggen (Danny Reweghs)
De belegger (Mediafin / De Tijd) (Gert Bakelants)
Beurstips (Bart Goemaere)
Kroffinvest (Kristof Van Houtte)
Analyse (Roland Van Damme)
Beursparels (Kevin Van campenhout)
Beurssucces (Paul D’Hoore)
Jaarverslagen
Verenigingen
–
–
BE: INVESTA en VFB
Buitenland: NAIC (www.better-investing.org)
Bouwstenen Fundamentele Analyse
= Reële economie
• Balans
• Resultatenrekening:
schulden
winsten
• Toelichting
(aandeelhoudersstructuur)
• Kasstroomtabel:
cash flow
Waardering: 2 grote groepen
• Kortetermijnmethodes
– Balans georiënteerde
– Resultatenrekening
georiënteerde
– Verhoudingsgetallen of
ratiowaardering of multiples
• Lange termijn:
Verdiscontering (modelleren
de toekomst over een
langere horizon)
– Winst
– Dividenden
– Kasstromen
=> Koersen = de dagelijkse appreciatie
van een bedrijf op de financiële markt
Is gericht op “bedrijf”
69
Balans (B)
Vaste
Immateriële vaste activa
(goodwill, concessies,…)
Materiële vaste activa
Eigen Vermogen
(dit is van de aandeelhouders)
Extern + Intern (niet uitgekeerde
winst –RR)
(gebouwen , machines,…)
Financiële vaste activa
(participaties,…)
Vlottende
Passiva
Vreemd vermogen op
Lange termijn
Voorraden
Positief
Vorderingen
Netto-bedrijfskapitaal
Liquide middelen (cash)
Vreemd vermogen op
Permanent vermogen
Activa
Korte termijn
70
Balans - Bedrijfskapitaal > 0
>1
OF
Vastliggende activa
Voorraad
Vorderingen
Liq. Middelen
Vreemd
Vermogen
LT
+
NBK
Vreemd
Vermogen
KT
Liquiditeit
negatief bedrijfskapitaal
Permanent vermogen
Vlottende
Activa
Eigen
Vermogen
>1
Schulden (VV) op KT
Positief bedrijfskapitaal
Vaste
Activa
Vlottende activa
Vaste
Activa
Vlottende
Activa
Permanent vermogen
Permanente middelen
Eigen
Vermogen
Vreemd
Vermogen
LT
negatief
NBK
Vreemd
Vermogen
KT
71
ResultatenRekening (RR)
Bedrijfsopbrengsten
MIN
Bedrijfskosten
a.
b.
c.
d.
Handelsgoederen
Diensten & diverse goederen
Bezoldigingen
Afschrijvingen
=
Bedrijfsresultaat
+ Financieel resultaat
+ Uitzonderlijk resultaat
Winst VOOR belastingen
Min belastingen
Winst NA belastingen (WNaB)
Bestemming Resultaat
(WNaB)
1. Als Dividenden
2. Als Niet uitgekeerd
resultaat
(toegevoegd aan
eigen vermogen)
RR verklaart ∆
intern gegenereerd
eigen vermogen
72
ResRek-Ondernemingsactiviteiten
ONDERNEMINGSACTIVITEITEN
Commerciële activiteit
Fiananciële activiteit
Uitzonderlijke activiteit
Bedrijfsresultaat
Financieel resultaat
Uitzonderlijk resultaat
Courant resultaat => Koers/Winstverhouding
Winst voor belastingen
(Brutoresultaat)
MIN
Rendabiltieit (marges, ..)
Efficiëntie
Belastingen
=
Nettowinst (NW)
73
Resultaatsverwerking
Het te bestemmen winst- of verliessaldo heeft drie
bronnen:
• Winst of verlies van het boekjaar zelf
• Belastingsvrije reserves
• Overgedragen winst- verlies vorig boekjaar
Gebruikt om
• Winst uit te keren (aandeelhouders- bestuurders)
• Winst in de onderneming te houden
=> Dividendbeleid maakt deel uit van de
beoordeling van het management
74
Kasstromen
t1
t2
Resultatenrekening
Opbrengsten die
geen inkomsten zijn
(herwaardering)
Kosten die geen
uitgaven zijn
(afschrijving/voorziening)
Opbrengsten die nog
geen inkomsten zijn
(vorderingen)
Opbrengsten die
inkomsten en kosten
die uitgaven zijn
Kosten die nog
geen uitgaven zijn
(crediteuren)
Beginbalans
Eindbalans
Uitgaven die geen
kosten zijn
(investering/aflossing)
Uitgaven die nog
geen kosten zijn
(vooruitbetalingen)
Inkomsten die geen
opbrengsten zijn
(financiering)
Inkomsten die nog
geen opbrengsten zijn
(vooruitontvangsten)
Kasstroomoverzicht
Opbrengsten  inkomsten €
RR
Kosten

Uitgaven €
Bankrekening
75
Kasstroomtabel - Cashflow Statement (CF)
Tableau des flux de trésorerie
6 Bronnen kasstromen (CF) – liquide middelen kunnen veranderen door:
•
Cash gelinkt aan het “operationele” (“the Firm”)
1. –
Operationele transacties (OCF)
de normale activiteiten (verkopen, afschrijvingen,
voorzieningen….)
Investeringstransacties (CAPEX) (ICF)
2. –
(aankoop gebouwen, machines,…)
Financieringstransacties (v/d investeringen) (FCF)
3. –
intresten, dividenden, aflossing lening =↓ VV,
↑EV…) …)
• 4. Cash uit het “financieel” resultaat
(fin kosten & opbrengsten) (BV: ontvangen dividenden,
wisselkoersverliezen, …)
• 5. Cash uit het “uitzonderlijk” resultaat
• 6. Cash besteed aan “belastingen”
76
Overzicht
© Deceuninck P.
77
Technische analyse
78
Technische analyse
= waarschijnlijkheidsanalyse
•
Wordt toegepast op:
–
–
–
–
–
•
Indexen: marktindicatoren (VIX, put/call-ratio, …)
Aandelen
Valuta
Rente
Grondstoffenprijzen
Theorieën
– Dow
– Eliot Wave (patroonherkenning)
– Fibonacci
•
We onderscheiden:
–
–
–
–
•
Lijnstudies
Chartisme (trendlijnen, koerspatronen, …)
Indicatoren
Relatieve sterkte tussen 2 grafieken
Lijnstudies (Fibonacci)= vinden van koersdoelen en correcties
Handelssystemen
http://www.transstock.eu/
79
Overzicht Technische analyse (TA)
• Chartisme (koersfiguren, enz…)
• Indicatoren
–
–
–
–
–
Op basis van gemiddelden (MACD-oscilator) – trend
Op basis van volume
Op basis van koersschommelingen
Op basis van momentum – voorlopende indicatoren
Technische gesteldheid van de markt: advance-decline
• Relatieve sterkte van een waarde t.o.v. een andere
waarde (kan index zijn)
• Lijnstudies
Het vinden van koersdoelen en koerscorrecties:
Fibonacci Fans, retracements, arcs, spiral, time series
• Handelssystemen & screening
– Stop-loss
– Op basis van Fibonacci
80
Tegenstrijdige signalen bij
F.A. en in T.A.
• Zoals twee ‘technische analisten’ tegenstrijdige signalen en adviezen
kunnen geven
• Kunnen twee ‘fundamentele analisten’ tegenstrijdige adviezen geven
– De Value belegger  Growth belegger
– Bottom-up (het bedrijf) analyse  Top-down analyse
– Cash Flow bewezen  event-driven
– …
• Onderscheid
– Fundamentele analyse
• Weten Wat je koopt
• Wat is de Waarde ervan ?
– Technische analyse
• Weten Wanneer Kopen - Verkopen
Portefeuillebeheer zegt u: Hoeveel kopen
81
Kwantitatieve analyse
• Is “veredelen” van data: via kwantitatief
computermodel (# criteria)
aantrekkelijkheid van een aandeel
inschatten
• Filteren en screenen
resultaat is vrij van menselijke invloed
• Model= functie van gekozen
beleggingsstrategie (4 categorieën:
waarde, dividend, groei, momentum)
http://www.quantalytica.com/
http://www.google.com/finance/stockscreener
http://www.finviz.com/
82
Kwantitatieve aspecten waardering
•
•
•
•
•
•
•
•
Rente
Wisselkoers
Grondstoffenprijzen
OLO-rendement / dividendrendement
Obligatierendement (bond yield)
Aandelenrendement (earningsyield)
Dividendrendement
Risicopremie
Mogelijke screeningcriteria:
•
•
•
•
•
•
•
•
Return
Groeicijfers (omzet, EBIT, ROCE, enz…)
Koers-winstverhouding
Koers-cashflowverhouding
Enterprise value / EBITDA
Koers-omzetverhouding
Koers-boekwaarde
Intrinsieke waarde bij Holdings
83
Portefeuillebeleid
Investor policy statement
Doel = waarmaken van:
1. Een regelmatig inkomen produceren
2. Bijblijven met de inflatie
3. Groei realiseren op termijn
4. Risico op verlies beperken
5. Excessieve schommelingen vermijden
Behoud + groei
Een goede financieel adviseur =
geeft advies over alle vermogenscomponenten + integrale financiële planning
Het expertsysteem bestaat niet
84
Valkuilen
•
•
•
•
Kopen nét voor de daling
Kopen van nét die aandelen die dalen
In aandelen zitten als obligaties het goed doen, en andersom
Op vakantie zijn als de beurs een felle beweging maakt
Sparen als de rente op 1% staat
Beleggen als de koersen massaal dalen
Altijd opties kopen die daarna waardeloos verlopen
Nooit eens een meevaller
Prachtige tips volgen en dan constateren dat die aandelen fors dalen
Dure services afnemen die alleen maar verliezen opleveren
U dacht dat u de enige was die dit overkwam?
Helaas niet. En het meeste daarvan is uiteindelijk eigen schuld van de
belegger
Met een beetje meer kennis had u de meeste valkuilen kunnen voorkomen
http://www.beursbox.nl/
85
Persoonlijke Financiële planning
Life-cycle management
Regelmatig inkomen na
professioneel leven
Successieplanning
Vermogensstructurering:
huwelijkscontract,
verzekeringscontract,
maatschap, …
Veranderende fiscaliteit
en regelgeving
86
Principes & Regels
• Spreiding (zeker qua assetklassen)
« van alles iets en va niets te veel »
• geen geld verliezen (durf winst te nemen, maar ook verlies)
• zekerheden inbouwen
(BV: enkel aandelen kopen die winst maken)
• Koop kwaliteit aan redelijke prijs en koop groei tegen een
aanvaardbaar risisco
• niet te veel en te impulsief handelen
beleg systematisch- gespreid in de tijd.
• de markt en zijn producten goed kennen beleg in wat je kent en
waarin je zelf gelooft + informeer uzelf
• geduld hebben: beursreturn hangt op lange termijn niet af van
“market timing”, maar van “time in the market”
• Hou rekening met de psychologische aspecten
wordt nooit verliefd op een aandeel, euforie biedt verkoopkansen –
pessimisme geeft koopgelegenheden.
=> Daarnaast nog vele andere wijsheden, vuistregels en andere “evergreens”
87
HOE - Randvoorwaarden
=> Veel vragen dienen een antwoord te hebben !!! – zinvol met je vermogen omgaan
Verschillende uitgangspunten Prtf : Starter (build-up) – accumulatie - volgroeid
Levensfasen: sparen & vergaren – behoud & groei - doorgeven
Ifv de markt: Hausse – baisse – zijdelingse markt
Checklist
Keuze strategie – stijl : Value Groei dividend
Beoordelingsmethodiek: Top-down - Bottom up - Kwantitatief
Vastleggen universum: qua “producten”, regio
Vastleggen assetallocatie
Visie – Heb een plan / een beleggingsproces
Selectiesysteem => selectiecriteria - Find – analyse -
Op basis van:
Sector aandeel
TA
FA
Denken in scenario’s
TA + FA + KA
Buy Handelsgedrag – Taktiek – Portefeuillebeheer – Geldbeheer - Sell
Principes & Regels
“investment styles
Taktiek AanK - VerK
88
Top-down of bottom up
Moeten we ons veel aantrekken van de algemene
politieke, economische of financiële omgeving?
Kan de markt worden “getimed”??
Markettiming
•
•
•
•
www.cxoadvisory.com
Beursreturn op LT hangt niet af van « market timing », maar wel van « time in the market ».
Is de tegenhanger van: « Buy & Hold »
Is de kunst van het tijdelijk niet beleggen.
Effect van het missen van de slechtste dagen is groter dan het missen van de beste dagen
89
FA & Beleggingsstrategieën
Soorten Strategieën
• Value – Waarde (Quality) – Warren Buffet
• Rendement / Dividend
• Groei
• Momentum (inspelen op WAT er leeft, “event –driven”)
• Tegendraads - Contrairian
Stijl / Filosofie
• Passief (hou kosten laag en laat de kracht van herbelegging werken (rente op rente).
• Aktief - Agressief
• Daytrader –heeft geen boodschap aan FA
Long+Short
=> Strategie en stijl aan te passen i.f.v. markttrend (uptrend, side ways
trend, downtrend) ???
=> De markt beweegt niet enkel op fundamentele gegevens !!
90
Van strategie => taktiek
Tips beheren aandelenportefeuille
• Koop wat u kent
• Spreiden in al zijn facetten: geografisch, qua
“producten”, sector, in de tijd, …. (behoud het
overzicht !!)
• Zoek onvolmaaktheden in de markt
• Laat de markt- (koers)mechanismen en andere
beursfenomenen voor u werken
bv: turnaround (ommekeer)
TAKTIEK : koop en verkoopregels
91
Koop en verkoopregels
• Ken de gemiddelde weging van de aandelen in een goed
gediversifieerde portefeuille
– Nieuw aandeel= 1,2 X de gemiddelde weging
– Belang aandeel halveren wanneer gewicht > 1.6 X de gemiddelde
weging
– Daalt de weging aandeel onder < 0,5 de gemiddelde weging = verkopen.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Eén topper kan zorgen voor een geweldig beursjaar.
Bij een verdubbeling van een aandeel verkoop je minstens de helft
Winnaars bijkopen
Winst beschermen (gebruik van trailing stoploss)
Men wordt niet rijk van te vroeg te verkopen
Verkoop bij een verlies van 8%-10%
Een forse verliezer kan uw beursjaar om zeep helpen
Fundamenteel slecht nieuws= aandeel buiten
“Averaging down” (bijkopen tegens telkens lagere koersen) doet
verlies oplopen
Past results are no guarantee for future return
92
Besluit
• Op lange termijn zal de beurskoers de reële waarde van een
onderneming weerspiegelen maar…
• De beurskoers is niet alleen een verdiscontering van correcte maar
ook van foutieve hypothesen (sentiment) omtrent de
toekomstperspectieven
• Op korte termijn kan de markt zich dus bijzonder afwijken van de
reële waarde daarom…
• Altijd met beide voeten op de grond blijven
– Enkele handige ratio’s en methodes steeds gebruiken om de beurs en
de bedrijven te evalueren
– Aanpassen aan heersende marktomgeving, maar niet meelopen met
kuddegeest
– « blijf stilstaan bij het verleden en je verliest een oog, negeer het
verleden en je verliest beide ogen » (Russisch spreekwoord)
93
Sites – enkele voorbeelden
Zich informeren:
http://www.belegger.nl/
http://www.marcdemesel.be/
http://www.goldonomic.be/
Fundamentele Analyse
http://www.sec.gov/edgar.shtml
Technische Analyse
http://www.kapitalevragen.be/home/
http://www.transstock.eu/
http://www.energyandcapital.com/
www.stockengineering.com
http://www.boursier.com/
http://www.wallstreetwindow.com/
http://www.johnmauldin.com/
A Random Walk Around the Frontlines
http://www.marketwatch.com/
http://beursbubbels.be/
http://www.beleggersbelangen.nl/
Enz….
http://www.investa-beurs.be/index.php
http://www.vfb.be/
Iets opzoeken
http://www.12manage.com/
http://www.investopedia.com/
http://users.telenet.be/annette-guy/sitemap.htm
94
•
•
•
•
•
•
Disclaimer – ook voor deze PPT !!
This document is used for informational purposes only and does not constitute, on AXA Investment Managers Paris part, an offer to
buy or sell, solicitation or investment advice. It has been established on the basis of data, projections, forecasts, anticipations and
hypothesis which are subjective. Its analysis and conclusions are the expression of an opinion, based on available data at a specific
date.
Due to the subjective and indicative aspect of these analyses, we draw your attention to the fact that the effective evolution of the
economic variables and values of the financial markets could be significantly different from the indications (projections, forecast,
anticipations and hypothesis) which are communicated in this document.
Furthermore, due to simplification, the information given in this document can only be viewed as subjective. This document may be
modified without notice and AXA Investment Managers Paris may, but shall not be obligated, update or otherwise revise this
document.
All information in this document is established on data given made public by official providers of economic and market statistics. AXA
Investment Managers Paris disclaims any and all liability relating to a decision based on or for reliance on this document.
Furthermore, due to the subjective nature of these analysis and opinions, these data, projections, forecasts, anticipations, hypothesis
and/or opinions are not necessary used or followed by AXA IM Paris’ management teams or its affiliates who may act based on their
own opinions and as independent departments within the Company.
By accepting this information, the recipients of this document agrees that it will use the information only to evaluate its potential interest
in the strategies described herein and for no other purpose and will not divulge any such information to any other party. Any
reproduction of this information, in whole or in part, is unless otherwise authorised by AXA IM prohibited.
Disclaimer : De door WolfTrader verstrekte informatie wordt geacht uit betrouwbare bronnen te komen, maar geen enkele
garantie wordt gegeven omtrent de juistheid ervan. Onder geen enkele omstandigheid zal WolfTrader, haar vertegenwoordigers
en kapitaalverschaffers aansprakelijk kunnen worden gesteld voor onjuist verstrekte informatie of geleden verliezen. Geen
mededeling, advies of informatie door u verkregen van of namens WolfTrader creëren enige garantie of verplichting van de kant
van WolfTrader naar u toe.
Voor tot koop of verkoop van een bepaald fonds over te gaan, is het verstandig en ten zeerste aan te raden een financiële adviseur
of broker te consulteren. De lezer begrijpt dat bepaalde beleggingen een hoogst speculatief karakter met zich meebrengen.
Potentiële beleggers begrijpen dat ten gevolge van het mogelijk hoge risicogehalte een gehele of gedeeltelijke investering
verloren kan gaan. WolfTrader is geen geregistreerde beleggingsadviseur. Lezers moeten zich niet alleen laten leiden door de
betreffende informatie, maar zouden een onafhankelijke belasting-, beleggings- en financiële adviseur moeten raadplegen met
betrekking tot elke belegging.
WolfTrader, haar vertegenwoordigers of kapitaalverstrekkers kunnen een positie hebben in fondsen die worden besproken op
WolfTrader en kunnen dus (mee)profiteren van een verdere stijging of daling van de koers van een fonds. Ten aanzien van de
portefeuilles op WolfTrader wordt niet per fonds vermeld of er virtueel of effectief een positie in het besproken fonds is genomen.
Indien ook effectief een positie is ingenomen, dan hoeven het aantal stukken en de koers niet overeen te komen met die in de
WolfTrader portefeuilles.
95