Kop Montfoort - GGD Kennisnet
advertisement
gemeente MONTFOORT Kadernota Gezondheidsbeleid Gemeente Montfoort Gezondheid is een gave, gezondheidszorg is een opgave. Periode 2008-2010 Inhoud: Inleiding Evaluatie nota gezondheidsbeleid 2003-2006 Samenvatting Hoofdstuk 1: ontstaan en doel nota Hoofdstuk 2: Wettelijke en maatschappelijke ontwikkelingen Hoofdstuk 3: Visie en keuzes Hoofdstuk 4: Uitwerking Hoofdstuk 5: Financiële consequenties Hoofdstuk 6: Planning Bijlagen: Productenboek GGD midden Nederland 2008 Subsidiejaarplan De gezonde gids, GGD productengids Montfoort (in bovenstaande bijlagen is te lezen “wat we al doen op gezondheidsgebied”.) Concept-beleidsplan Wmo 2008-2012 Rapport Senioren in Beeld 2006 GGD midden Nederland (samenvatting: Lokale resultaten “Senioren in Beeld” Montfoort) Beleidskaart Depressiepreventie (1) GGD midden Nederland Beleidskaart Gezonde leefstijl (2) GGD midden Nederland Rapport Onderzoek naar alcohol- en drugsgebruik onder jongeren in de gemeente Montfoort (augustus 2007) van de GGD midden Nederland Rapport Gezondheid en leefstijl van de jeugd in de gemeente Monfoort (december 2006) van de GGD midden Nederland De gezonde gids, GGD-productengids Montfoort 2007 van de GGD Midden Nederland Offerte Preventie Overgewicht Montfoort volgens het Overbruggingsplan (juni 2007) van de GGD midden Nederland. 317484167 2 gemeente MONTFOORT Inleiding In het midden van de 19e eeuw werden Nederlanders gemiddeld nog geen 40 jaar oud. Oorzaken waren onder andere ziekten, slechte voeding en gebrek aan hygiëne. Door de aanleg van riolering (schoon water), betere zorg en zorgvoorzieningen is de levensverwachting sterk toegenomen. Maar niet iedereen in Nederland heeft een even goede gezondheid. Onderzoek wijst uit dat bepaalde groepen mensen minder gezond zijn. Vaak zijn dat mensen met een lage opleiding, een laag inkomen en gehuisvest in minder goede woningen. Deze groepen dienen extra ondersteuning te krijgen. Ook andere bevolkingsgroepen behoren tot de zogenaamde risicogroepen. Een van deze groepen zijn jongeren. Zij overzien niet altijd de gevolgen van ongezond gedrag. In het algemeen kunnen we stellen dat de Nederlandse jongeren ongezond eten en te veel alcohol nuttigen. Daarnaast bewegen ze te weinig. Ook de ouderen is een risicogroep. Door lichamelijke en geestelijke beperkingen en het wegvallen van dierbaren, vereenzamen veel ouderen, met alle gevolgen voor de gezondheid van dien. Ze bewegen nauwelijks, eten slecht en nuttigen te veel alcohol. Over het algemeen kunnen we stellen dat het gezondheidspeil in Nederland redelijk goed te noemen is. Toch komt hierin langzamerhand een kentering. Men lijkt zich steeds minder bewust te zijn van de gevolgen van ongezond en onverantwoordelijk gedrag. De verwachting is dat de volgende generatie minder lang leeft dan de huidige, oorzaak: de gevolgen van de forse toename van het aantal mensen met overgewicht hetgeen immers grote gezondheidsrisico’s op lange termijn met zich meebrengt. Daarnaast zal de ziektelast in Nederland de komende twintig jaar flink toenemen. Coronaire hartziekten, kanker en beroertes zijn de belangrijkste veroorzakers van de meest verloren levensjaren. De meeste ziektejaren worden veroorzaakt door psychische stoornissen. Deze ziekten hebben gedurende vele jaren een belangrijke invloed op de kwaliteit van leven. Ook de ziekten diabetes mellitus, chronische aandoeningen van de luchtwegen, alcoholafhankelijkheid, dementie en klachten aan het bewegingsapparaat behoren tot de top 10 van de ziektelast in Nederland. De stijging van de ziektelast komt grotendeels door de groei en de vergrijzing van de bevolking, maar ook ongezond gedrag speelt een belangrijke rol. Het ongezonde gedrag bestaat uit slechte eetgewoonten, teveel alcohol, roken, stress en te weinig beweging. De centrale vraag is: “Hoe kunnen we mensen helpen gezond te blijven?”. De burger is zelf verantwoordelijk voor een gezonde leefstijl en mag daarop worden aangesproken. Behalve dat mensen zelf verantwoordelijk zijn hebben echter ook anderen een verantwoordelijkheid voor hun gezondheid: ouders, scholen, werkgevers, artsen, verzekeraars en natuurlijk ook de overheid. De taak van de rijksoverheid ligt in de curatieve zorg. De curatieve zorginstellingen richten zich op het bestrijden van ziekten of symptomen van ziekten. Preventie is specifiek een taak voor de gemeentelijke overheid, hoewel de rijksoverheid zich hier ook mee bezig houdt in het kader van voorlichting. Denk aan de spotjes op teevee over roken en verkeersgedrag. Het is lastig om de directe gevolgen van preventie vast te stellen, maar duidelijk is dat er in de afgelopen eeuw een grote vooruitgang is geboekt op het gebied van volksgezondheid door met name preventief en facetbeleid van de gemeentelijke overheid. Bijvoorbeeld: aanleggen van riolering, afvalverwerking, welzijnsvoorzieningen en veiligere woonwijken en wegen. Het lokale gezondheidsbeleid heeft dus een heel brede input. 3 gemeente MONTFOORT Gemeenten dienen hun gezondheidsbeleid vast te leggen in een vierjaarlijkse nota. In 2003 is de eerste nota Gezondheidsbeleid van de Gemeente Montfoort vastgesteld. In deze nota lag het accent op de volgende thema’s: psycho-sociale problematiek, versterking van de niet-professionele zorg, het bevorderen van samenhang in de professionele zorg en informatievoorziening voor de inwoners over gezondheid. Inmiddels zijn we vier jaar verder. De problemen als gevolg van een ongezonde leefstijl blijken steeds meer de overhand te krijgen. Op basis van deze problematiek heeft de landelijke overheid de preventienota ‘Kiezen voor gezond leven’ geschreven. Hierin is het voorgenomen beleid voor de periode van 2008-2011 opgenomen. In deze preventienota zijn vijf speerpunten benoemd die er in negatieve zin uitsprongen en met voorrang aangepakt dienen te worden. Het gaat daarbij om de volgende speerpunten: roken, overgewicht, schadelijk alcoholgebruik, diabetes en depressie. Op basis van de lokale cijfers hebben wij een selectie uit deze speerpunten gemaakt voor de nota Gezondheidsbeleid 2008-2010. Deze selectie is gemaakt op basis van de onderzoekscijfers van de GGD. Deze nota begint met een evaluatie van de vorige nota. In de nota Gezondheidsbeleid 2003-2006 zijn verschillende maatregelen voorgesteld. De afgelopen jaren hebben we hieraan gewerkt. In deze evaluatie kijken we terug op de maatregelen en bekijken we of deze uitgevoerd zijn. De nota wordt afgesloten met nieuwe maatregelen voor de komende periode 2008-2010. 4 gemeente MONTFOORT Evaluatie nota Gezondheidsbeleid 2003-2008 Thema Evaluatie van maatregelen Psycho-sociale zorg Structureel invoeren van sociale vaardigheidstrainingen: - De sociale vaardigheidstraining is de afgelopen periode 20032006 structureel ingevoerd. - De maatschappelijk werker en de docenten signaleren een positieve gedragsverandering bij de kinderen die de training gevolgd hebben. - De psycho-sociale problematiek onder de jongeren is afgenomen. Volgens de huidige cijfers scoren wij positief ten opzichte van het regionaal gemiddelde. - Voorstel: sociale vaardigheidstraining ongewijzigd voortzetten; twee keer per jaar aan groepen van acht kinderen. Versterking van de niet- Oprichten steunpunt mantelzorg professionele zorg - Het steunpunt mantelzorg is in 2004 opgericht. Dit steunpunt is ondergebracht bij de SWOM. De coördinatie van het steunpunt is in handen van een professional. - Voorstel: het steunpunt mantelzorg voortzetten onder prestatieveld 4 van de WMO. In 2008 zal het mantelzorgsteunpunt geëvalueerd worden (zie Beleidsplan WMO 2008-2012). Aanbieden cursussen valpreventie - De SWOM heeft de afgelopen periode eenmaal de cursus gezond en vitaal gedaan. In deze cursus is aandacht besteed aan valpreventie. De kosten van deze cursus werden gedragen door het nationaal ouderenfonds. De SWOM heeft onderzocht of het mogelijk is om structureel valpreventie aan te bieden via de GGD. De kosten bleken dermate hoog, dat dit niet op te brengen is voor de doelgroep.Ten behoeve van de zelfstandig wonende cliënten van De Rijnhoven, waarvan het grootste gedeelte in Montfoort woonachtig is in de woonzorgcomplexen Antoniushof en de Bongerd, wordt structureel aandacht besteed aan valpreventie. - Ouderen blijven steeds langer zelfstandig wonen. Een grote bedreiging voor de zelfredzaamheid is vallen in en om het huis. De cursus valpreventie blijft daarmee van groot belang. - Voorstel: De kosten van de cursus valpreventie in kaart brengen en hiervoor dekking zoeken, zodat de cursus de komende periode van start kan gaan. Subsidiebeleid hierop aanpassen 5 gemeente MONTFOORT - - In 2004 is het subsidiebeleid vastgesteld. Hierin is opgenomen dat samenwerking met andere (lokale) instellingen en zelfwerkzaamheid tot aanbeveling strekt. Daarnaast wordt de inzet van vrijwilligers bij de uitvoering van de activiteiten zeer door de gemeente gewaardeerd. Veelal alle instellingen die subsidie ontvangen voldoen aan dit criterium. Voorstel: in 2008 zal het subsidiebeleid geëvalueerd worden. De criteria samenwerking met andere (lokale) instellingen en het zorgnetwerk Montfoort (Oudewater), zelfwerkzaamheid en de inzet van vrijwilligers bij de uitvoering van activiteiten zullen hierin meegenomen worden. Bevorderen van samenhang in de professionele zorg Realiseren gezondheidscentrum - Op dit moment is gestart met de bouw van het gezondheidscentrum. - De planning is dat het gezondheidszorg eind 2008 opgeleverd zal worden. - Voorstel: realiseren van een gezondheidscentrum eind 2008. Informatievoorziening over gezondheid Bekendheid met gemeentelijke voorzieningen vergroten. - Inwoners worden via het streekblad regelmatig geïnformeerd over voorzieningen waar zij aanspraak op kunnen maken. Hier is fors gebruik van gemaakt bij de invoering van de WMO op 1 januari 2007. Het is van belang om de bereikbaarheid van de verschillende voorzieningen zowel telefonisch als fysiek te waarborgen. Met name de doelgroep ouderen is afhankelijk van dergelijke voorzieningen. Zij beschikken veelal niet over internet en zijn voor informatie aangewezen op lokale voorzieningen. - Voorstel: burgers via de Zenderstreek blijven informeren over WMO-voorzieningen en regelingen waarvan zij gebruik kunnen maken en waarborgen dat verschillende voorzieningen zowel telefonisch als fysiek bereikbaar blijven voor de doelgroep. Aandringen op duidelijke taal bij de zorginstellingen. - Dit knelpunt is tijdens de verschillende zorgoverleggen onvoldoende aan bod gekomen. Hier dient de komende periode meer aandacht aan besteed te worden. - Voorstel: in zorgoverleggen (blijven) aandringen op verbetering van de schriftelijke communicatie bij zorginstellingen. 6 gemeente MONTFOORT Samenvatting Gezondheid is een gave maar gezondheidszorg een opgave. Resumerend kan gesteld worden dat aan alle thema’s die genoemd zijn in de Kadernota Gezondheidsbeleid Montfoort 2003-2006 uitvoering is gegeven en dat uit evaluatie van de resultaten van de acties is gebleken dat einddoelen zijn gehaald Op het thema psycho-sociale zorg zijn de sociale vaardigheidstrainingen ingevoerd en gebleken is dat hierdoor de psyco-sociale problematiek onder jongeren is afgenomen. Een heel mooi resultaat dat het voorstel om de sociale vaardigheidstrainingen voor te zetten onzes inziens meer dan rechtvaardigt. Dekking voor de kosten van de trainingen zijnde € 16.000 per jaar Op het thema Versterken van de niet-professionele zorg zijn alle voorgenomen actiepunten uitgevoerd. Er is een steunpunt Mantelzorg, de SWOM organiseert verschillende bijeenkomsten en cursussen en in het subsidiebeleid is wordt samenwerking met andere lokale instellingen en het zorgnetwerk Montfoort (Oudewater) en zelfwerkzaamheid aanbevolen en gestimuleerd. Zeker bezien in het licht van de Wet maatschappelijke ontwikkeling een belangrijk resultaat. Om die reden zullen deze thema’s, naast in de evaluatie van het subsidiebeleid, zeker terugkomen in het vier-jarenbebleidsplan Wmo. De dekking voor de cursussen valpreventie moet nader worden bekeken. Een en ander is afhankelijk van de kosten van de cursus. Binnen het thema Bevorderen van de samenhang in de professionele zorg is het speerpunt: Realiseren van een gezondheidscentrum voortvarend opgepakt. Op het moment dat dit geschreven wordt zou er al gestart zijn met de bouw. Het vermoeden van de aanwezigheid van archeologisch waardevolle resten heeft echter het bouwproces, tijdelijk, stopgezet. Volgens de oorspronkelijke planning zou het gezondheidscentrum eind 2008 gerealiseerd zijn. Dit loopt thans dus enige vertraging op. Dekking voorhanden binnen het project. Binnen het thema Informatievoorziening en gezondheid is middels het verstrekken van informatie, met name over de Wmo-voorzieningen, in de Zenderstreek en middels het aandringen op verbetering van de schriftelijke communicatie (heldere taal) bij zorginstellingen, actie ondernomen om te trachten onze inwoners beter (goed) en duidelijk van noodzakelijke zorginformatie te voorzien. De indruk bestaat dat dit geleidelijk aan zijn vruchten af is gaan werpen en dat structurele voortzetting van deze acties zeker gewenst is. Dekking: budget-neutraal. De opgave 2003-2006 is geslaagd ! Montfoort is een stukje gezonder geworden. 7 gemeente MONTFOORT Hoofdstuk 1: ontstaan en doel nota Deze nota komt voort uit een gemeentelijke plicht op basis van de Wet Collectieve Preventie Volksgezondheid (WCPV). Gemeenten zijn op basis van de WCPV bestuurlijk verantwoordelijk voor de collectieve preventie in hun gemeente. Zij hebben de taak de gezondheid van hun inwoners te beschermen, te bewaken en te bevorderen. De WCPV bepaalt dat gemeenten een gemeentelijke of gewestelijke gezondheidsdienst (GGD) in stand dienen te houden. Sinds de wijziging van de WCPV in 2003 is een gemeente verplicht iedere vier jaar een nota lokaal gezondheidsbeleid te maken met daarin de ambities, keuzes en prioriteiten op het gebied van volksgezondheid en preventie. De landelijke preventienota ‘Kiezen voor een gezond leven’ (VWS, 2006) dient als leidraad voor de lokale gezondheidsnota. De nadruk van deze preventienota ligt op het bevorderen van een gezonde leefstijl. Uitgangspunt van het beleid is dat gezond leven een keuze is en dat de verantwoordelijkheid hiervoor allereerst bij de burger zelf ligt. Ongezonde leefgewoonten zoals roken, overmatig drinken en onvoldoende bewegen, vormen een risico voor hart- en vaatziekten, kanker, chronische luchtwegaandoeningen en diabetes. Door een gezondere leefstijl is dus gezondheidswinst te behalen. Kiezen voor gezond leven is echter niet eenvoudig en mensen moeten meer tot gezonde keuzes worden verleid, door de samenleving zo in te richten dat het makkelijker wordt een gezonde keuze te maken. De overheid en landelijke en lokale actoren moeten hier gezamenlijk aan bijdragen. In de landelijke preventienota zijn vijf speerpunten benoemd, drie leefstijlfactoren (roken, overgewicht en schadelijk alcoholgebruik) en twee ziektes (diabetes en depressie). Roken, overgewicht (bewegen en voeding) en diabetes zijn al in de vorige nota tot speerpunten van het landelijk beleid benoemd. Deze thema's sprongen er in negatieve zin het meest uit en zijn met voorrang aangepakt. Hoewel er voor deze speerpunten zowel op landelijk als lokaal niveau allerlei projecten zijn opgezet, is er nog steeds gezondheidswinst mogelijk en nodig. Daarnaast zijn depressie en schadelijk alcoholgebruik als speerpunten benoemd. Preventie (vroegsignalering) en tijdige interventie kan naar verwachting een flink deel van de hiermee gepaard gaande ziektelast voorkomen. De GGD heeft de afgelopen jaren verschillende onderzoeken naar de gezondheidstoestand van de inwoners van de gemeente Montfoort uitgevoerd: Gezonde kijk op volwassenen (2004), Gezondheid en leefstijl van de jeugd in Montfoort (schooljaar 2005/2006), Schoolkracht (schooljaar 2006/2007 en 2007/2008) en Senioren in beeld (2006). Alle onderzoeksgegevens zijn gebundeld in de gezondheidsatlas van de GGD. De onderzoeksgegevens geven een helder en betrouwbaar beeld van de gezondheid van de inwoners uit de gemeente Montfoort. Om deze cijfers in het juiste perspectief te kunnen plaatsen is een aantal lokale zorgpartners, zoals het algemeen maatschappelijk werk, de SWOM en het jongerenwerk betrokken bij de ontwikkeling van het lokale beleid door middel van persoonlijke gesprekken. Hieruit is een duidelijk beeld gekomen waar de prioriteiten moeten worden gelegd in het gezondheidsbeleid van de komende periode. De prioriteiten zijn uitgewerkt in hoofdstuk 3. Het doel van de nota is te komen tot een gemeentelijk gezondheidsbeleid. In dit beleid worden voor vier jaar de speerpunten vastgelegd, waaraan concrete acties verbonden worden. Dit betekent niet dat de (nog) niet uitgewerkte regionale thema’s niet belangrijk zijn. Het is noodzakelijk om aan te 8 gemeente MONTFOORT geven waar op dit moment de prioriteiten liggen. We kunnen niet alles tegelijk doen en de aanwezige middelen kunnen met name op deze onderwerpen worden ingezet. Ambitieniveau Uit landelijke, regionale en plaatselijke onderzoeksgegevens naar gezondheid en gezond gedrag blijkt dat de inwoners van Montfoort niet in negatieve zin afwijken van het landelijke beeld. Op onderdelen springen ze er zelfs in positieve zin wat uit. Landelijk zijn een aantal speerpunten genoemd die ook plaatselijk, gezien de cijfers, aandacht verdienen. Deze vindt u dan ook terug in deze nota. Gezien de financiële situatie van de gemeente Montfoort en de druk die op de capaciteit van de ambtelijke organisatie ligt, is het voorgestelde te voeren gezondheidsbeleid voor de komende 4 jaar sober gehouden. Beleid moet uitgevoerd worden en dit kost geld en menskracht. Als dit niet in voldoende mate aanwezig is, moet het ambitieniveau daar op bijgesteld worden. Dat is bij het ontwikkelen van deze beleidsnota dan ook in acht genomen. Hoofdstuk 2: Wettelijke en maatschappelijke ontwikkelingen De wetten die de basis vormen voor de gemeentelijke verantwoordelijkheid met betrekking tot de gezondheid van de burgers zijn: de Grondwet, de Gemeentewet, de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) en de Wet Collectieve preventie Volksgezondheid (WCPV). Grondwet De Grondwet geeft in artikel 22 een verantwoordelijkheid aan de overheid t.a.v. de gezondheid van de burgers. In een brief van 20 mei 1997 wijst de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) op grond hiervan op de gemeentelijke verantwoordelijkheid met de woorden: ” Gemeenten hebben verantwoordelijkheden op het brede volksgezondheidsterrein zoals op het terrein van preventie, van de curatieve sector (cure), de zorg voor jeugd, gehandicapten en ouderen (care) en op terreinen als verslavingsbeleid, maatschappelijke opvang en maatschappelijk werk. Gemeentewet In de Gemeentewet wordt gezondheid niet expliciet genoemd als één van de taken van de gemeente. Er wordt alleen gesproken over ‘de huishouding van de gemeente’. Het is aan de gemeenten om daar verder invulling aan te geven. Zowel de Grondwet als de Gemeentewet schrijven geen concrete taken of activiteiten voor. Het betreft hier een gemeentelijke verantwoordelijkheid op het gebied van regelgeving (het maken van verordeningen). We kunnen hier dan ook spreken van wetten die bevoegdheid geven. De Wet maatschappelijke ondersteuning en de Wet collectieve preventie volksgezondheid verplichten gemeenten tot een verantwoordelijkheid op het uitvoerende vlak. Hier is sprake van wetten die verplichten. In 1989 werd de Wet Collectieve Preventie Volksgezondheid (WCPV) ingevoerd. Deze liet de gemeenten veel ruimte voor de eigen invulling van het gezondheidsbeleid. Toen bleek dat dit te weinig van de grond kwam besloot het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) tot het project Versterking Collectieve Preventie. Op grond hiervan zijn gemeenten verplicht om een lokale nota Volksgezondheid op te stellen. Begin 2001 is het Nationaal Contract Volksgezondheid ondertekend door de ministeries van VWS en Binnenlandse Zaken, de VNG en de GGD Nederland. De kern van de afspraken was: - Stimuleren van gelijke kansen op gezondheid, 9 gemeente MONTFOORT - Gezond leven bevorderen (gezond gedrag in een gezonde omgeving) Samenwerking in de zorg (openbare gezondheidszorg en alle andere gezondheidszorg) Openbare Gezondheidszorg is het zich doelbewust richten op preventie van ziekten en het bevorderen van de volksgezondheid. De nadruk ligt op preventief beleid. De gemeenten en de GGD spelen hier een grote rol in. Openbare Gezondheidszorg (OGZ) is, zoals gezegd, een breed begrip. Veel onderdelen van beleid zijn op een of andere manier van invloed op de gezondheid van de inwoners. Elk verkeerslicht, elke uitkering, elke woning, elke welzijnsactiviteit en elke school draagt bij aan de voorwaarden om zo gezond mogelijk te kunnen leven. OGZ richt zich op taken die direct te maken hebben met het verbeteren van de volksgezondheid en op die taken die een groot effect hebben op die gezondheid (facetbeleid). De taken die de WCPV aan de gemeente opdraagt zijn te onderscheiden in bevorderingstaken (deze staan in art 2 WCPV) en uitvoeringstaken (art 3 en 3a WCPV): De bevorderingstaken zijn: • Inzicht verwerven in de gezondheidssituatie van de bevolking op basis van een epidemiologische analyse • Gezondheidsbevordering; programma’s gericht op het beïnvloeden van gedrag en leefstijl zoals bijv. preventieactiviteiten op scholen • Medische milieukunde: milieuproblemen die de volksgezondheid bedreigen zoals asbestbrand of gif in de grond. • Technische hygiënezorg: het gaat hier om inspecties van campings, kinderopvangvoorzieningen, grootkeukens, piercing- en tatoeageshops. • Het bieden van psychosociale hulp bij rampen. De uitvoeringstaken: • Infectieziektebestrijding: bestrijding van seksueel overdraagbare aandoeningen, tuberculose en bron- en contactopsporing bij een vermoeden van epidemieën van infectieziekten en het geven van voorlichting en begeleiding. • Jeugdgezondheidszorg (JGZ): De JGZ heeft tot doel het bevorderen en beschermen van de gezondheid en de lichamelijke en geestelijke ontwikkeling van 0 tot 19 jaar. Daarnaast richt de JGZ zich ook op ouders en scholen. Ook verplicht de WCPV de gemeenten om een gemeentelijke gezondheidsdienst (GGD) in stand te houden. GGD’en zijn organisaties die gespecialiseerd zijn in de openbare gezondheidszorg. De taken die hierboven staan genoemd worden uitgevoerd door de GGD. Nieuw in de WCPV is dat de gemeente elke vier jaar een Nota gemeentelijk gezondheidsbeleid moet vaststellen. Hoofdstuk 3: Visie en keuzes In het verleden werd uitgegaan van een smalle visie op gezondheid. Hierbij werd gezondheid beschouwd als de afwezigheid van ziekten of gebreken. Het idee was dat de oorzaken voor gezondheidsproblemen waren gelegen in de medische sfeer en oplossingen werden dan ook gezocht binnen de curatieve gezondheidszorg. Tegenwoordig wordt de definitie van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) gebruikt. Gezondheid is een situatie van lichamelijk, geestelijk en sociaal welbevinden. Gezondheid en gezondheidsproblemen worden in samenhang gebracht met andere aspecten die elkaar onderling beïnvloeden. 10 gemeente MONTFOORT Het is hierbij van belang om te benadrukken dat de relatie tussen gezondheid en welzijn bijzonder groot is. Het gezondheidsbeleid heeft dan ook raakvlakken met het welzijnsbeleid (ouderenbeleid en jeugdbeleid) en het WMO-beleidsplan. Deze relatie zal ook op gemeentelijk uitvoeringniveau gestalte moeten krijgen. Gezondheid is het lichamelijk, geestelijk en sociaal welbevinden. Gezondheid en gezondheidsproblemen worden in samenhang gebracht met andere aspecten die elkaar onderling beïnvloeden. Uitgangspunt van deze visie is het determinantenmodel van Lalonde. Schematisch geeft dit het volgende beeld: Biologische factoren Leefstijl Gezondheid Gezondheidszorg Omgeving Fysiek / Sociaal Dit model stelt dat gezondheid niet slechts het resultaat is van de afwezigheid van ziekte, maar wordt bepaald door 4 factoren: • Biologische factoren: de aanwezige (aanleg tot) gezondheid of ziekte • Fysieke en sociale omgeving: woonomgeving, milieu, sociale samenhang, arbeidsparticipatie en veiligheid • Leefstijl: het gedrag van mensen dat van invloed is op hun gezondheid • Gezondheidszorg: De beschikbaarheid, toegankelijkheid en organisatie van gezondheidszorgvoorzieningen. Uit dit overzicht van factoren blijkt wel dat de kansen op gezondheid voor individuele burgers verschillen. De laatste jaren is er veel aandacht voor de zogenaamde sociaal-economische gezondheidsverschillen, vooral ontstaan door verschillen in omstandigheden waarin mensen opgroeien, wonen en werken. Hier ligt een belangrijk aangrijpingspunt voor het gemeentelijk gezondheidsbeleid. De biologische factoren zijn niet beïnvloedbaar door de gemeentelijke overheid en worden dus verder buiten beschouwing gelaten. 11 gemeente MONTFOORT Op de omgeving en leefstijl heeft de gemeente de meeste invloed. Hierbinnen vallen dan ook de landelijke speerpunten uit de preventienota ‘Kiezen voor een gezond leven’. Deze speerpunten vormen de basis voor het gemeentelijk gezondheidsbeleid. Ook de gezondheidszorg is vanzelfsprekend van invloed op de gezondheid van burgers. De (gemeentelijke) overheid kan onder andere aandacht besteden aan de toegankelijkheid van deze zorg en speelt een rol in het vestigingsbeleid. Uit het bovenstaande blijkt wel dat gezondheid niet alleen te beïnvloeden is via de sector volksgezondheid. Ook maatregelen en gedrag op het terrein van bijvoorbeeld verkeer, veiligheid, ruimtelijke ordening, sociaal beleid, milieu en onderwijs, kunnen de gezondheid beïnvloeden. Gezondheidsbeleid is dan ook per definitie integraal beleid. Gezondheidsbeleid richt zich op het voorkomen van ziekten en het beschermen en bevorderen van de gezondheid in de breedste zin van het woord. De doelgroepen waar we ons daarbij op richten zijn de kwetsbaren in onze samenleving: Jongeren, ouderen en gehandicapten. Landelijk is gekozen voor de volgende vijf speerpunten: roken, overgewicht, schadelijk alcohol gebruik, diabetes en depressies. Deze speerpunten dienen als leidraad voor de lokale nota volksgezondheid. Onderstaande percentages en cijfers zijn afkomstig uit de gezondheidsatlas 2007 van de GGD midden Nederland. Roken In 2003 overleden in totaal ruim 20.000 mensen aan de gevolgen van roken. Roken is bij mensen boven de 20 jaar verantwoordelijk voor een groot deel van de sterfte aan verschillende soorten kanker, luchtwegaandoeningen, hart- en vaatziekten, beroertes en gezichtsstoornissen. In vergelijking tot andere leefstijlfactoren is voor roken de bijdrage aan de totale ziektelast hoog. In de gemeente Montfoort komt het percentage rokers overeen met het regionaal gemiddelde: Jongeren: 8,1% (regionaal 8,3%); Volwassenen: 20% (regionaal 24%); Senioren: 14% (regionaal 12,7%). Gezien deze cijfers kunnen we concluderen dat onze prioriteit niet bij het roken ligt voor wat betreft volwassenen en senioren. De landelijke overheid voorziet in voldoende informatie voor deze groepen over de gezondheidsrisico’s van roken. Deze groepen hebben daarnaast een eigen verantwoordelijkheid om te stoppen met roken. Voor jongeren ligt dit anders. Zij zien niet altijd de gevolgen van ongezond gedrag. Daarnaast is het van groot belang om te voorkomen dat deze jongeren beginnen met roken. Jongeren dienen voorgelicht te worden over de gezondheidsrisico’s. We zullen hier bij de maatregelen op terugkomen. Doelgroep Jongeren Volwassen Senioren Prioriteitsgraad Hoge prioriteit Geen prioriteit Geen prioriteit Overgewicht In Nederland neemt het aandeel volwassenen dat te zwaar is in gestaag tempo toe; de afgelopen kwart eeuw steeg het aantal mensen met overgewicht van eenderde tot bijna de helft van de bevolking. Het percentage mensen met ernstig overgewicht (obesitas) is sinds 1981 zelfs 12 gemeente MONTFOORT verdubbeld. Ongeveer 1 op de 10 volwassenen had in 2006 ernstig overgewicht (obesitas). Naast de stijging bij volwassenen is ook het percentage kinderen met overgewicht gestegen. Ruim 15% van de kinderen was in 2002-2004 te dik. (Ernstig) overgewicht hangt samen met tal van chronische aandoeningen en veroorzaakt bijna 10% van de ziektelast in Nederland. In de gemeente Montfoort komt het percentage mensen met overgewicht nagenoeg overeen met het regionaal gemiddelde: Jongeren 5 t/m 14 jaar: 11,7% (regionaal 13,3%) Volwassenen: 41% (regionaal 43%) Ouderen 69%: (regionaal 56%) Zowel de regionale als lokale cijfers zijn schrikbarend hoog. Uit de gegevens blijkt dat veel mensen zich bewust zijn van hun overgewicht en hier graag verandering in willen brengen. Volwassenen hebben hierin een eigen verantwoordelijkheid. Daarnaast wordt deze doelgroep via de landelijke overheid bereikt met haar campagne ‘Maak je niet dik’ (met als onderdeel 'de Balansdag') van het Voedingscentrum. Ook de levensmiddelen industrie laat steeds meer zien of het product verantwoord is en bijdraagt aan gezonde voeding. Daarnaast kan men via de diëtist ondersteuning krijgen bij afvallen. Deze hulp wordt geheel vergoed door de zorgverzekeraar. Wij vinden de al geboden interventies afdoende voor de doelgroep volwassenen. Uit de cijfers blijkt dat het aantal senioren met overgewicht relatief hoog ligt. Veel senioren voldoen niet aan de beweegnorm van een half uur matig intensieve lichamelijke activiteit, vaak vanwege lichamelijke beperkingen en/of omgevingsfactoren. Ook de energie-inname is bij deze groep vaak hoger dan het energieverbruik. Ouderen hebben een verhoogde behoefte aan voedingsstoffen (door de lichamelijk behoefte aan bepaalde vitaminen) maar een verminderde opname van deze voedingstoffen. Dit heeft vaak een relatie met bepaalde ouderdomskwalen zoals bijvoorbeeld osteoporose. Al met al is hier voorlichting, zo dicht mogelijk bij de mens van belang. Het overgewicht heeft bij deze doelgroep zeker prioriteit. Uit onderzoek blijkt dat er ook winst te behalen valt bij jongeren: 80 % van de kinderen met overgewicht heeft ook als volwassene gewichtsproblemen. Het is dus van groot belang om dit probleem vroegtijdig aan te pakken. Doelgroep Jongeren Volwassenen Senioren Prioriteitsgraad Hoge prioriteit Geen prioriteit Hoge prioriteit Schadelijk alcoholgebruik Jaarlijks overlijden circa 1.900 personen door aandoeningen die direct of indirect een gevolg zijn van overmatig alcoholgebruik. Hoewel matig alcoholgebruik beschermt tegen coronaire hartziekten en beroerten, zijn de schadelijke gevolgen van een overmatig alcoholgebruik talrijk. Zo behoort alcoholverslaving ofwel alcoholafhankelijkheid tot de top-10 van gezondheidsproblemen. Overmatig alcoholgebruik verhoogt het risico op verschillende vormen van kanker en heeft negatieve effecten op diverse organen en systemen van het menselijk lichaam, zoals lever, nieren, centraal zenuwstelsel, immuunsysteem en hart en bloedvaten (bloeddruk). Ook heeft overmatig alcoholgebruik een nadelige invloed op de vruchtbaarheid en bij zwangere vrouwen op de ontwikkeling van het (ongeboren) kind. In de gemeente Montfoort komt het percentage mensen met zwaar tot overmatig alcoholgebruik overeen met het regionaal gemiddelde: Jongeren 20% (regionaal 19%) Volwassenen 11% (regionaal 10%) Senioren 4% (regionaal 6%) 13 gemeente MONTFOORT Het aantal jongeren dat drinkt ligt hoog, zowel lokaal als regionaal. De zorgpartners signaleren een fors drankgebruik onder de Montfoortse jongeren. Hierover zullen meer (objectieve) gegevens verzameld moeten worden om dit signaal met zekerheid te kunnen stellen. Het drankgebruik onder de jongeren heeft onze prioriteit. Doelgroep Jongeren Volwassenen Senioren Prioriteitsgraad Hoge prioriteit Geen prioriteit Geen prioriteit Diabetes Diabetes (suikerziekte) is een chronische stofwisselingsziekte. Het lichaam kan de bloedsuikerspiegel niet meer zelf binnen de normale grenzen houden. Als diabetes niet wordt behandeld, wordt de bloedsuikerspiegel veel te hoog. Dat is ongezond en zelfs gevaarlijk. Ook komt er vaak nog meer bij kijken, zoals een afwijkende vetstofwisseling. Diabetes kan op de korte en lange termijn leiden tot ernstige gevolgen, zoals oogaandoeningen, hart- en vaatziekten, nieraandoeningen, voetproblemen, dementie, zenuwschade, huidproblemen en infectiegevoeligheid. In de gemeente Montfoort komt het percentage mensen met diabetes overeen met het regionaal/landelijk gemiddelde: Jongeren: geen cijfers bekend Volwassenen 2,5% (landelijk 1,2%) Senioren 13% (regionaal 12%) Het aantal mensen met diabetes is in onze gemeente niet veel hoger dan het landelijk gemiddelde. Daarnaast kunnen wij als gemeente nauwelijks invloed uitoefenen op diabetes 1. De oorzaken van deze ziekte moet in de biologische sfeer gezocht worden. Diabetes 2 gaat vaak hand in hand met overgewicht en ongezonde voeding. Hierbij willen we dan ook verwijzen naar het onderdeel overgewicht. Doelgroep Jongeren Volwassenen Ouderen Prioriteitsgraad Geen prioriteit Geen prioriteit Geen prioriteit Depressies De belangrijkste symptomen van depressie zijn een aanhoudende neerslachtige stemming en een ernstig verlies aan interesse in bijna alle dagelijkse activiteiten. Depressie moet niet worden verward met de 'gewone' neerslachtigheid die iedereen wel eens heeft. De neerslachtigheid bij depressie is heviger en klaart na een paar dagen niet vanzelf op. Een depressieve stoornis kan van korte duur zijn (enkele weken tot maanden) maar ook een chronische aard hebben. Depressie is op bevolkingsniveau één van de duurdere ziekten. In 2003 bedroegen de kosten van zorg voor mensen met een depressie, in ons land 660 miljoen euro. In de gemeente Montfoort komt het percentage mensen met depressie overeen met het regionaal gemiddelde: Volwassenen 12% (regionaal 14,9%) Senioren 14% (regionaal 16,7%) 14 gemeente MONTFOORT Depressie onder jongeren is niet onderzocht. Wel is de psychische gezondheid van de jongeren van Montfoort onderzocht. Deze jongeren scoorden iets gunstiger dan hun leeftijdsgenootjes regionaal. Gezien de lage percentages geven we geen prioriteit aan depressies. Het aantal ouderen wat eenzaam is ligt regionaal gezien hoog, op 42%. In de gemeente Montfoort is 39% van de senioren eenzaam. Deze eenzaamheid kan het totale welzijn van de oudere beïnvloeden: overgewicht, hoog alcoholgebruik en depressies kunnen het gevolg zijn. Depressieve klachten worden niet alleen veroorzaakt door persoonlijkheidskenmerken maar ook door omgevingsgeboden oorzaken als het wegvallen van sociale relaties en gezinssituaties en door levensgebeurtenissen als het verlies van een partner of eerdere trauma’s. Opvallend is wel dat relatief veel ouderen in de gemeente Montfoort wekelijks of vaker vaste activiteiten onderneemt. Doelgroep Jongeren Volwassenen Ouderen Prioriteitsgraad Geen prioriteit Geen prioriteit Hoge prioriteit: eenzaamheid Over het algemeen doet Montfoort het zeker niet slecht ten opzichte van andere gemeenten. Toch blijkt uit de onderzoeksresultaten dat er, naast de landelijke speerpunten, nog een lokaal punt ligt dat extra aandacht verdient: De lage ses-groepen (ses = sociaal economische status) maken nauwelijks gebruik van de peuterspeelzaalvoorziening. Daarnaast is het van belang dat de inzette activiteiten uit de kadernota Gezondheidsbeleid Gemeente Montfoort in beleidsperiode 2003-2006 worden voortgezet. Uit evaluatie is gebleken dat de activiteiten effectief waren, dat doelstellingen ermee zijn gehaald en dat de gemeente Montfoort er een stukje gezonder mee is geworden. Voor de komende periode (2008-2010) ligt onze prioriteit op de volgende vlakken: Jongeren: schadelijk alcoholgebruik., roken en overgewicht. Volwassenen: laag aantal afnemers van de peuterspeelzaalvoorziening onder de lage sesgroepen. Ouderen: overgewicht en eenzaamheid. Voortzetten activiteiten uit de Kadernota Gezondheidsbeleid Montfoort 2003-2006 Hoofdstuk 4: Uitwerking Doelgroep jongeren Schadelijk alcoholgebruik Vanuit de zorgpartners werd al langer het signaal afgegeven dat er in Montfoort te veel gedronken wordt. Om deze gegevens te objectiveren is medio 2007 een quickscan over het alcoholgebruik onder de Montfoortse jongeren uitgevoerd. Uit deze gegevens blijkt dat de jongeren uit Montfoort niet meer drinken dan het regionaal gemiddelde. Desondanks is het drankgebruik onder jongeren fors. Structureel te hoog drankgebruik brengt grote gezondheidsrisico’s met zich mee. Het is dan ook zaak om te voorkomen dat deze cijfers nog verder oplopen. Uit het onderzoek blijkt dat 89% van de Montfoortse jongeren wel eens alcohol drinkt. Dit cijfer is gelijk aan het regionaal 15 gemeente MONTFOORT gemiddelde. In de laatste vier weken heeft 41% van de Montfoortse jongeren vijf glazen of meer gedronken tegen 44% van het regionaal gemiddelde. Onder jongeren is vooral het zogenaamde binge drinken (veel drinken in zeer korte tijd) zeer populair. Deze trend is niet geheel zonder gevolgen: het kan leiden tot acuut nierfalen, hartaandoeningen en hersenbeschadigingen. Op langere termijn kan binge-drinken ook leiden tot aantastingen van het zenuwstelsel en hersenschade. 14% Van de Montfoortse jongeren heeft zich hieraan de vier weken voor het onderzoek schuldig gemaakt. Dit percentage wijkt nauwelijks af van het regionaal gemiddelde, wat op 13% ligt. Binnen het basistakenpakket van de GGD zijn een aantal programma’s opgenomen die beschikbaar zijn voor het onderwijs. Ook in Monfoort en op scholen voor voortgezet onderwijs die door jeugd uit Montfoort worden bezocht, draaien deze programma’s. Het gaat hier om preventieve programma’s (“Smoke alert”), leskisten (“Draak” en “Krab) en acties (“Tegengif”) Op basis van de onderzoekscijfers heeft de GGD een aantal aanbevelingen gedaan. Deze aanbevelingen worden verder uitgewerkt in de werkgroep alcohol- en drugspreventie. Hierin zijn verschillende organisaties en de gemeenten Montfoort, Oudewater en Woerden vertegenwoordigd. Schadelijk alcoholgebruik en Roken Alle betrokkenen in het onderzoek geven eenduidig aan dat ouders een belangrijke doelgroep vormen bij genotmiddelenpreventie. Dit wordt ook nog eens ondersteund door landelijk onderzoek. Ouders moeten meer bewust worden gemaakt van de negatieve gevolgen van alcohol voor de gezondheid van hun kinderen en wat hun rol daarbij is: het leren herkennen van de signalen van gebruik, maar ook het gesprek leren aangaan over alcoholgebruik. Op basis van de onderzoekscijfers wordt door de GGD aanbevolen om meer preventieactiviteiten op te zetten voor ouders. Zoals al eerder gesteld is het percentage jongeren dat rookt in Monfoort gelijk aan het regionale cijfer. Onze jeugd valt hier niet in negatieve zin op. Echter, jongeren zien niet altijd de gevolgen goed in van ongezond gedrag. Het is van groot belang dat men niet begint met roken en daar komt met name de noodzaak tot preventieve maatregelen om de hoek kijken. Op alle basisscholen en het Wellant College worden ATD-lessen (Alcohol Tabak en Drugs) gegeven. De jongeren gaan interactief met de lesstof aan de slag. Aan het einde van de ATDlessencyclus presenteren ze wat ze geleerd hebben aan de ouders. De GGD heeft een breed aanbod van programma’s, acties en leskisten. In de verantwoording van de GGD wordt geen overzicht gegeven van wat er door welke scholen is afgenomen aan lesmateriaal. Scholen die niet of nauwelijks iets afnemen willen we echter graag kunnen wijzen op de mogelijkheden die de GGD biedt. Wij zullen met de GGD dan ook de afspraak gaan maken dat wij hieromtrent de nodige informatie krijgen. Het is binnen de gemeente Montfoort gebruik om, in het kader van alcoholmatiging, bij aanvragen van vergunningen voor evenementen waar alochol wordt geschonken de organisator aan te bevelen, de toegang tot het evenement te beperken tot bezoekers van minimaal 16 jaar. Hierdoor vindt controle aan de deur plaats en niet meer aan de drukke bar of in de ruimte waar alcohol genuttigd kan worden. Binnen de afdeling Inwonerszaken zal bekeken worden of er mogelijkheden zijn dit dwingender op te leggen. Daarnaast zal er binnen de gemeentelijke verantwoordelijkheid voor integrale veiligheid actief beleid gevoerd kunnen worden in het kader van matiging van alcohol en drugs. Dit kan door 16 gemeente MONTFOORT horecaondernemers te wijzen op het werken met maartregelen als bijvoorbeeld leeftijdspolsbandjes. Binnen onze gemeente zijn een aantal openbaar toegankelijke gebouwen, waar een algemeen rookverbod dient te gelden. Roken kan dan alleen in daar toe aangewezen afgesloten ruimten die dan uitsluitend mogen worden gebruikt als rookruimte. De beheerder of exploitant van het openbare gebouw is hiervoor verantwoordelijk. Niet alle openbaar toegankelijke gebouwen in onze gemeente zijn echter rookvrij, ook niet daar waar jeugd wordt toegelaten. Hoewel de verantwoordelijkheid en de handhaving niet tot de taken van de gemeente behoort, is het in het kader van onze verantwoordelijkheid voor het gezondheidsbeleid goed om een aan- en ontmoedigingsbeleid te ontwikkelen voor wat betreft het rookverbod in openbaar toegankelijke gebouwen. Op alle basisscholen en het Wellant College worden ATD-lessen (Alcohol Tabak en Drugs) gegeven. Doel: Resultaat: Betrokkenen: Uitwerking: op alle basisscholen en op het Wellant college worden ATD lessen verzorgt met als doelgroep jongeren en hun ouders / verzorgers. Doel is de negatieve gevolgen ` van alcohol, tabak en drugs zodanig duidelijk te maken aan ouders en kinderen dat middelengebruik wordt voorkomen c.q. eerder wordt herkent en bestreden. aan het einde van de planperiode hebben alle kinderen op de Montfoortse basisscholen in de doelgroepleeftijd en hun ouder/verzorgers en alle scholieren in het basisjaar van het Wellant college en hun ouders/verzorgers ATD lessen gevolgd. Uiteindelijk resultaat is een verminderd middelengebruik binnen de doelgroep jeugd. Dit kan pas achteraf worden gemeten (onderzoeksgegevens en monitoring) waarbij een uniek causaal verband lastig is vast te stellen. basisscholen in de gemeente Montfoort, het Wellant College in Woerden, de GGD midden Nederland, de leerlingen en hun ouders/verzorgers. deze aanbeveling valt voor de uitwerking onder het Gezondheidsbeleid, onder verantwoordelijkheid van de afdeling Inwonerszaken (OWCS). Ook wordt dit punt genoemd in het Beleidsplan Wmo 2008-2011 als onderdeel van prestatieveld 9. Mogelijkheden onderzoeken om maatregelen in het kader van alcoholmatiging dwingender op leggen. Doel: Resultaat: bij vergunningverlening in het kader van evenementen worden aan de vergunning Voorwaarden gesteld in het kader van alcoholmatiging bij jeugdigen. Daarnaast worden houders van een drank- en horecavergunning periodiek gewezen op het werken met maartregelen als bijvoorbeeld leeftijdspolsbandjes, leeftijdscontrole middels legitimatie etc. uiteindelijk resultaat is dat jeugdigen onder de 16 jaar niet toegelaten worden tot moeilijk controleerbare evenementen waar alcohol wordt geschonken en dat er aan jongeren onder de leeftijd van 16 resp. 18 jaar geen alcohol resp. sterke drank wordt verstrekt of geschonken door houders van een drank- en horecavergunning. Uiteindelijk resultaat is dat jongeren minder alcolhol drinken. Dit kan pas achteraf 17 gemeente MONTFOORT Betrokkenen Uitwerking: worden gemeten middels onderzoeken waarin ook aandacht zal worden gevraagd voor hetcausaal verband. aanvragers (organisatoren) en houders van drank- en horeca- en evenementenvergunningen in de gemeente Montfoort., de gemeente. deze aanbeveling valt voor de uitwerking onder het Veiligheidsbeleid, onder verantwoordelijkheid van de afdeling Inwonerszaken. Het ontwikkelen van een aan- reps. ontmoedigingsbeleid voor wat betreft het rookverbod in openbaar toegankelijke gebouwen. Doel: Resultaat Betrokkenen Uitwerking in overlegmomenten (mondeling en schriftelijk) met beheerders en exploitanten van openbaar toegankelijke gebouwen wordt, als het gebouwen of ruimten zijn waar ook jeugd toegang heeft, gewezen op hun verplichting het rookverbod te handhaven. er wordt strikter de hand gehouden aan het rookverbod in openbare gebouwen, met name daar waar het gebouwen betreft die ook door jeugd worden bezocht. Uiteindelijk resultaat is dat de openbare gebouwen en ruimten rookvrij zijn, conform de bepalingen van het rookverbod. beheerders en exploitanten van openbaar toegankelijke gebouwen en ruimten, de gemeente. deze aanbeveling valt voor de uitwerking onder het Veiligheidsbeleid, onder verantwoordelijkheid van de afdeling Inwonerszaken. Overgewicht Binnen het basistakenpakket van de GGD zijn een aantal interventies en programma’s beschikbaar waaruit de gemeente, naar gelang hun prioriteitstelling binnen het gezondheidsbeleid kunnen kiezen. Een voorbeeld van deze programma’s voor wat betreft overgewicht is het project Familie Lekkerbek. Dit breed interventieprogramma ter preventieve van overgewicht richt zich op kinderen, leerkrachten en ouders. Aandacht wordt besteed aan gezonde voeding, gezond gedrag en bewegen. Het bevat onderdelen als ontbijten, theatervoorstellingen, postercampagnes,leskisten en het project heeft een eigen, voor de doelgroep toegankelijke website. Daarnaast heeft de GGD een taak in het uitvoeren en evalueren van het gezondheidsbeleid voor wat betreft bestijding van overgewicht. Daarnaast is de GGD actief in het opsporen en verwijzen van kinderen met overgewicht. Verder kent de GGD het schoolkantine project en het preventieprogramma voor het voortgezet onderwijs. De zorgorganisatie Zuwe voert een programma uit dat supermarktrondleidingen, gastlessen over b.v. tussendoortjes en informatieavonden voor ouders over bijv. gezond trakteren bevat. Op de Montfoorste scholen is er dus al aandacht voor met name preventie van overgewicht. De GGD spoort kinderen met overgewicht van 4 tot 19 jaar op. Vaststelling van overgewicht vindt plaats d.m.v. een signaleringsprotocol. Kinderen met obesitas (ernstig overgewicht) worden doorverwezen naar de tweede lijn, voor uitsluiting van een zgn. “onderliggend lijden”. Na uitsluiting hiervan bestaat de verdere aanpak uit één extrazorg consult. In aansluiting hierop en op ons verzoek heeft de GGD offerte uitgebracht voor het “Preventie Overgewicht Montfoort Overbruggingsplan”, een aanpak die niet binnen het basistakenpakket valt. Bij het overbruggingsplan gaat het om het individueel begeleiden van kinderen met overgewicht en hun ouders en gaat verder waar de preventieve aanpak binnen het basistakenpakket ophoudt. Het 18 gemeente MONTFOORT blijkt namelijk dat het nodig is om ouders in een drie-tal persoonlijke gesprekken te overtuigen van het probleem en vervolgens adviezen te geven er wat mee te doen. Het plan spits zich toe op erkenning, motivatie en actie en vervolgens op 4 thema’s, t.w. buitenspelen, ontbijten, gezoete dranken en tv-kijken. Dit tezamen lijkt goed te werken in de aanpak van overgewicht bij jongeren. Inzet van dit project kan onder het maatwerkgedeelte worden afgenomen bij de GGD. De GGD denkt met deze aanpak nagenoeg alle jongeren met overgewicht van groep 2 en 6 van de basisscholen en de 2e klas van het voortgezet onderwijs (ongeveer 10 % van het totaal) te kunnen bereiken. Invoeren van het “Preventie Overgewicht Montfoort Overbruggingsplan”, Doel: Resultaat Betrokkenen Uitwerking het bieden van een vervolg (overbruggingsplan) na vaststelling van overgewicht bij Montfoortse jongeren van groep 2 en 6 van de basisschool en klas 2 van het voortgezet onderwijs ter bestijding van het overgewicht. Nagenoeg alle jongeren met overgewicht van groep 2 en 6 van de basisscholen en de 2e klas van het voortgezet onderwijs en hun ouders volgen het overbruggingsplan Preventie Overgewicht Montfoort. Uiteindelijk resultaat is het terugdringen van overgewicht bij jongeren. Dit kan pas achteraf worden gemeten (onderzoeksgegevens en monitoring) waarbij een uniek causaal verband lastig, maar wel naar waarschijnlijkheid is vast te stellen. basisscholen in Montfoort, scholen voor voortgezet onderwijs die bezocht worden door leerlingen uit Montfoort, GGD midden Nederland, gemeente. deze aanbeveling valt voor de uitwerking onder het Gezondheidsbeleid, onder verantwoordelijkheid van de afdeling Inwonerszaken. Doelgroep Volwassenen Laag aantal afnemers van de peuterspelzaalvoorziening onder de Lage Ses-groep. Binnen de gemeente Montfoort is het buurtoverleg Jeugd 1-12 jarigen actief. Dit overleg bestaat uit vertegenwoordigers van de gemeente, het peuterspeelzaalwerk, de kinderopvang, het basisonderwijs, de GGD, het Algemeen Maatschappelijk werk en het jeugdwerk. Uit het buurtoverleg is gebleken dat kinderen die op de basisschool de wat extremere problemen ervaren of veroorzaken en /of een achterstand hebben, kinderen zijn die de peuterspeelzaal niet hebben bezocht. In het verleden is er toen ingegrepen daar waar het hun jongere zusjes of broertjes betrof. Deze hebben, dankzij een tijdelijke regeling waarbij de kosten van de peuterspeelzaal werden betaald, wel de peuterspeelzaal bezocht en dit heeft waarschijnlijk voor hun verdere ontwikkeling een positief effect gehad, zo blijkt thans op de basisschool.Uit de informatie van het buurtnetwerk Jeugd is duidelijk geworden dat het hier met name kinderen van ouders uit de zogenaamde Lage Ses-groep, een groep met een Lage Sociaal-economische Status betreft. Onder deze groep komt een relatief hoger werkeloosheidscijfer voor, een relatief lager opleidingsniveau en inkomen en een zwakker sociale redzaamheid. De sociaal-maatschappelijke problemen zijn navenant. Juist voor kinderen uit deze groep is het zo belangrijk om de peuterspeelzaal te bezoeken. Ouders uit de Sesgroep blijken minder bevattelijk voor reguliere informatie- en stimulatie in faveure van peuterspeelzaalbezoek via lokale kranten, het consultatiebureau, hulpverlening of gemeenten (bijzondere bijstand). Daarom verdient het aanbeveling gericht de financiële drempel voor het bezoek aan de peuterspeelzaal voor deze groep op te heffen en tegelijkertijd de ouders, op immateriële wijze te enthousiasmeren voor het peuterspeelzaalbezoek. De signalerings- en 19 gemeente MONTFOORT indicatiefunctie kan het best liggen bij het Buurtoverleg jeugd 0-12 jaar. De vergoeding voor de kosten kan jaarlijks rechtstreeks worden overgemaakt naar het peuterspeelzaalwerk. Het peuterspeelzaalbezoek kost gemiddeld € 45 per maand per kind, voor twee dagdelen. Is dit jaarlijks € 450 (10 schoolmaanden). Naar de ervaring van het Buurtoverleg gaat het hier om ongeveer een drietal kinderen (gezinnen) met bovengenoemde problematiek per jaar. Op indicatie van het Buurtoverleg Jeugd 0-12 jarigen voor maximaal drie peuters van ouders uit de lagere Ses-groep per jaar, het peuterspeelzaalbezoek bekostigen. Doel: Resultaat: Betrokkenen: Uitwerking: het bieden van de mogelijkheid tot peuterspeelbezoek aan kinderen van ouders uit de Lagere Ses-groep die anders de peuterspeelzaal niet zouden bezoeken om daarmee mogelijke sociale-, emotionele- of leerachterstand te voorkomen c.q. verminderen. elk jaar bezoeken maximaal drie kinderen van ouders uit de Lagere Ses-groep waarvan het duidelijk is dat zij de peuterspeelzaal zonder financiële vergoeding hiervoor niet zouden bezoeken, op indicatie van het Buurtoverleg Jeugd 0-12 jarigen de peuterspeelzaal voor 2 dagdelen per week . Uiteindelijk resultaat is het verminderen, liefst voorkomen van sociale-, emotionele- of leerachterstanden bij jeugdigen. Dit kan pas achteraf worden gemeten (onderzoeksgegevens en monitoring) waarbij een uniek causaal verband lastig is vast te stellen. het Buurtoverleg Jeugd 0-12 jarigen, het peuterspeelzaalwerk, de betrokken ouders, de gemeente Deze aanbeveling valt voor de uitwerking onder het Peuterspeelzaalwerk, onder verantwoordelijkheid van afdeling Inwonerszaken. Doelgroep Ouderen Overgewicht Het hoge percentage ouderen met overgewicht wordt voornamelijk veroorzaakt door te weinig beweging en ongezonde voeding. Het niet halen van de bewegingsnorm door ouderen vindt bij deze groep voornamelijk zijn oorzaak in de lichamelijke beperkingen die ouderen vaak hebben. Toch kan de gemeente wat doen om een gunstige invloed uit te oefenen v.w.b. het behalen van de beweegnorm: de drie B’s : Bewustwording en advies, Bieden van een aanbod op maat en Beïnvloeding door omgevingsfactoren. Onder B1 valt een actieve benadering van ouderen (bijv. beweegtest) gevolgd door een persoonlijk advies en verwijzing (naar bijvoorbeeld Galm, MbvO, Swom, Thuiszorg of Sportservice midden Nederland). Onder B2 valt het maken van een gedifferentieerd aanbod voor alle ouderen, met of zonder functiebeperking en met veel of weinig beweegbehoefte. Onder B3 valt het inrichten van de woonomgeving zodat deze aantrekkelijk is om in te wandelen, fietsen of sporten. Te denken valt hierbij aan voldoende groen, voldoende fiets- en wandelpaden en verkeersveiligheid. De stichting Welzijn ouderen Montfoort (Swom) organiseert al veel sportieve- en beweegactiviteiten voor ouderen. Ook de Thuiszorgorganisaties en Sportservice midden Nederland houden deze groep bij het activiteitenaanbod goed in het oog. Zo organiseert de SWOM in 2008 de cursus Blik op uw gezondheid. In deze cursus zit bewegen en voeding. Hieraan kunnen gemiddeld 300 personen deelnemen. Begin maart organiseert de SWOM een voorlichting over diabetes. Veel 20 gemeente MONTFOORT mensen met overgewicht krijgen type 2 diabetes. Via met name de Swom zou nog meer aandacht gevraagd kunnen worden voor het halen van de beweegnorm en het zoeken op maat naar bewegingsactiviteiten. Bij het maken van de subsidieafspraken voor 2009 met de Swom zal hier aandacht voor gevraagd worden. Ook zal de Swom verzocht worden een onderzoek te doen naar de beleving van de ouderen aangaande hun idee omtrent de bewegingsvriendelijkheid van hun woonomgeving. Wellicht dat dit nuttige adviezen op kan leveren voor de ruimtelijke inrichting en het ruimtelijk beheer van onze gemeente. Voor wat betreft het gezond eten blijkt dat hierover nog veel onbekend is bij de doelgroep ouderen. Voorlichting zo dicht mogelijk bij de mensen is dan ook van belang. De organisaties die een actieve rol kunnen spelen in de preventie van overgewicht door het bevorderen van gezond eten zijn: de Swom door het organiseren van themabijeenkomsten en beweegdagen, de thuiszorg, de GGD en diëtisten en de huisartsen. Deze organisaties zijn al druk doende met het organiseren van voorlichting zo dicht mogelijk bij de ouderen, niet in de laatste plaats onder invloed van het feit dat overgewicht, ook bij ouderen, een landelijk speerpunt binnen gezondheidszorg is. Overigens zullen in dit kader de ontwikkelingen aangaande de consultatiebureaus voor ouderen, waarvan de resultaten van een effectstudie hiernaar in de loop van 2008 ingewacht worden, nauwlettend gevolgd worden. Bij de subsidieafspraken 2009 met het Swom aandacht vragen voor overgewicht bij ouderen en verzoeken om voortgang en verdere uitbouw van hun activiteiten in het kader van bewegen en gezonde voeding en het geven van informatie en doen van onderzoek hiernaar. Doel: Resultaat: Betrokkenen: Uitwerking: Het beter informeren van ouderen met (dreigend) overgewicht omtrent bewegen en goede voeding en het krijgen van betere informatie omtrent de wenselijk omgevingsfactoren bij het meer bewegen door ouderen. Ouderen zijn beter geïnformeerd omtrent bewegen en goede voeding specifiek voor hun doelgroep , waardoor de zij meer mogelijkheden hebben hun lichaamsgewicht op een gezond peilen te brengen en te houden. Uiteindelijk resultaat is het verminderen van overgewicht bij ouderen. Dit kan pas achteraf worden gemeten (onderzoeksgegevens en monitoring) waarbij een uniek causaal verband lastig is vast te stellen. De Stichting welzijn ouderen Montfoort (Swom) en de gemeente. Deze aanbeveling valt voor de uitwerking binnen Ouderenzorg, onder verantwoordelijkheid van de afdeling Inwonerszaken. Eenzaamheid De Swom organiseert ook op het gebied van sociaal-cultureel werk en sociale zorg veel activiteiten die de eenzaamheidsproblematiek van ouderen af kunnen doen nemen. Open tafel, de vakantiereis, de scootmobielclub, de kerstviering, kortom een breed scala aan ontmoetingsactiviteiten. Daarnaast organiseert de Swom preventief huisbezoeken via het huisbezoekproject in Montfoort. Tevens organiseert De Rijnhoven in de Antoniushof al dan niet in samenwerking met de Swom ontmoetings- en welzijnsactiviteiten ten behoeve van alle ouderen en fungeert Antoniushof als een centrale ontmoetingsplaats te Montfoort. Deze activiteiten hebben een signalerende functie. Tegelijkertijd kan informatie op maat worden gegeven aan de individuele cliënt. Ook de Thuiszorg heeft hier een signalerende functie alsmede ook huisartsen, vrijwilligers van de maaltijdbezorging etc. Samenwerking tussen de verschillende organisaties zou in de bestrijding van eenzaamheid nog winstpunten op kunnen leveren. Het invoeren van een gezamenlijk signaleringsinstrument voor eenzaamheid kan hierin al een eerste stap zijn. 21 gemeente MONTFOORT Gemeentelijk interventies op het gebied van eenzaamheid zijn vooral te vinden in het creëren of instandhouden van ontmoetingsplaatsen. Dit gaat dan om de natuurlijke plaatsen als de bankjes in het park in de buurt, de buurtfeestjes, de wijkbarbeque, het hekje bij de winkel. Dit punt dient opgenomen te worden met de verschillende lokale organisaties. Op dit moment worden buurtfeesten, wijkbarbeques etc. niet gesubsidieerd. Met het oog op de eenzaamheidsproblematiek en ook in het kader van de Wmo is het wenselijk dergelijke bijeenkomsten als “ontmoetingsplaats” te stimuleren. In het te ontwikkelen nieuwe subsidiebeleid dient hiervoor de mogelijkheid te worden geopend. Het bevorderen van het ontstaan en het behouden van zoveel mogelijk natuurlijke ontmoetingsplaatsen voor ouderen in de directe leefomgeving. In het subsidiebeleid de financiële stimulering regelen. Doel: Resultaat: Betrokkenen: Uitwerking: het hebben van zoveel mogelijk natuurlijke ontmoetingsplaatsen voor ouderen in de directe leefomgeving. ouderen hebben mogelijkheden om sociale contacten met anderen in hun omgeving te leggen op een natuurlijke wijze. Uiteindelijk resultaat is dat minder ouderen in Montfoort zich eenzaam voelen. Dit kan pas achteraf worden gemeten (onderzoeksgegevens en monitoring) waarbij een uniek causaal verband lastig is vast te stellen. Ouderen (evt. via de Swom), gemeente. Deze aanbeveling valt voor de uitwerking binnen Ouderenzorg en Subsidiebeleid, onder verantwoordelijkheid van de afdeling Inwonderszaken. Samenwerking zal hier moeten worden gezocht met de afdeling Ruimtelijk beheer voor de eventuele uitwerkingen in de woonomgeving. Tot slot, voortzetten van activiteiten. De inzette activiteiten uit de kadernota Gezondheidsbeleid Gemeente Montfoort in beleidsperiode 2003-2006 dienen te worden voortgezet. Uit evaluatie is gebleken dat de activiteiten effectief waren, dat doelstellingen ermee zijn gehaald en dat de gemeente Montfoort er een stukje gezonder door is geworden. Voortzetten activiteiten uit uit de beleidsperiode 2003-2006. Doel: Resultaat: Betrokkenen: Uitwerking: het blijven bieden van de voorzieningen en activiteiten genoemd in de kadernota Gezondheidsbeleid Gemeente Montfoort. inwoners van Montfoort maken gebruik van voorzieningen en activiteiten in het kader van het Montfoort gezondheidsbeleid waarmee zij een gezondere levensstijl krijgen c.q. behouden. dezelfde betrokkenen als per onderdeel genoemd in de kadernota Gezondheidsbeleid Gemeente Montfoort 2003-2006. deze aanbeveling valt voor de integrale uitwerking onder het Gezondheidsbeleid, onder verantwoordelijkheid van de afdeling Inwonerszaken. 22 gemeente MONTFOORT Communicatie Zoals bij alle zaken die onze inwoners betreffen, is communicatie een belangrijk middel. Bij de uitvoering van de gezondheidsnota is het bereiken van onze inwoners een voorwaarde voor succes. De website van de gemeente Montfoort is bij uitstek geschikt om onze inwoners wegwijs te maken in gezondheidsland en om ze te wijzen op voorzieningen die wij als gemeente of onze zorgpartners in de regio, voor ze kunnen doen. Deze informatie zal op de website per doelgroep worden gerubriceerd waarbij uiteraard veel aandacht zal worden besteed aan informatie betreffende het speerpunt wat binnen de beleidsperiode 2008-2010 voor die doelgroep geldt. Daarnaast zullen we binnen de planperiode zorgdragen voor een uitbreide mogelijkheid, door te linken naar de websites van instellingen die zich in onze regio bezighouden met gezondheidsbeleid. Hoofstuk 5: Financiële consequenties Hieronder volgt een overzicht van de in hoofdstuk 4 voorgestelde maatregelen. Thema Maatregelen Kosten 23 gemeente MONTFOORT Doelgroep jongeren Schadelijk alcoholgebruik en roken jongeren. ATD lessen (Alcohol, Tabak en Drugs) Budget neutraal In de reguliere ramingen Schadelijk alcoholgebruik en roken jongeren. Dwingender maatregelen alcohol Matiging bij vergunningverlening. Geen Schadelijk alcoholgebruik en roken jongeren. Aan- resp. ontmoedigingsbeleid rookverbod openbare gebouwen. Geen Overgewicht jongeren. Invoeren “preventie overgewicht Montfoort Overbruggingsplan” € 2.850 in de planperiode. Dekking: in raming maatwerkdeel subsidies jeugdgezondheidszorg. Op indicatie van het buurtoverleg voor max. drie risicopeuters per jaar de ouderbijdrage vergoeden. € 1.350 per jaar. Dekking zal worden gezocht binnen de begroting. Bij subsidieafspraken Swom voor 2009 aandacht voor bewegingsactiviteiten en –informatie en onderzoek. Budget neuraal Het bevorderen van het ontstaan en het behouden van zoveel mogelijk natuurlijke ontmoetingsplaatsen. P.M. Doelgroep Volwassenen Laag aantal afnemers Peuter speelzaalvoorziening onder Lage Ses-groep. Doelgroep Ouderen Overgewicht ouderen. Eenzaamheid ouderen Financiële stimulering opnemen in het € 1.500 per jaar Nieuwe subsidiebeleid. Dekking te vinden binnen de beschikbare middelen (subsidies). Planperiode 2003-2006 Voortzetten Budget neutraal In reguliere structurele ramingen Thema Maatregelen Wanneer Doelgroep jongeren Schadelijk alcoholgebruik ATD lessen (Alcohol, Tabak en Gedurende planperiode Hoofstuk 6: Planning 24 gemeente MONTFOORT en roken jongeren. Drugs) Schadelijk alcoholgebruik en roken jongeren. Dwingender maatregelen alcohol Matiging bij vergunningverlening. Starten in 2008 Beleid ontwikkelen in 2008 Aanpassen APV 2008/2009 Schadelijk alcoholgebruik en roken jongeren. Aan- resp. ontmoedigingsbeleid rookverbod openbare gebouwen. Beleid ontwikkelen in 2008. Overgewicht jongeren. Invoeren “preventie overgewicht Montfoort Overbruggingsplan” Activiteiten gaan in per 2008. Jaarlijks terugkerend Op indicatie van het buurtoverleg voor max. drie risicopeuters per jaar de ouderbijdrage vergoeden. Gaat in per 2008 Jaarlijks terugkerend gedurende planperiode Doelgroep Volwassenen Laag aantal afnemers Peuter speelzaalvoorziening onder Lage Ses-groep. Doelgroep Ouderen Overgewicht ouderen. Eenzaamheid ouderen Planperiode 2003-2006 Bij subsidieafspraken Swom aandacht Aandacht in de loop van voor bewegingsactiviteiten en 2008. Effectief vanaf 2009 –informatie en onderzoek. gedurende de planperiode. Het bevorderen van het ontstaan en het behouden van zoveel mogelijk natuurlijke ontmoetingsplaatsen. In het subsidiebeleid de mogelijkheid opnemen voor subsidiering van wijken buurtevenementen. Gedurende planperiode Voortzetten Gedurende planperiode. Ontwikkeling van nieuw beleid in 2008. Effectief in 2009.
