Leveruitzaaiingen

Chirurgie
Leveruitzaaiingen
Inhoudsopgave
Inleiding���������������������������������������������������������������������������������������5
Wat is de rol van de lever?�����������������������������������������������������6
Wat is leverkanker?������������������������������������������������������������������7
Wat zijn de klachten?���������������������������������������������������������������8
Wat zijn de oorzaken?�������������������������������������������������������������9
Onderzoek������������������������������������������������������������������������������ 10
Behandeling����������������������������������������������������������������������������� 13
Wat kunt u zelf doen?����������������������������������������������������������� 16
3
Inleiding
Leverkanker komt vrij veel voor. Dat wil zeggen leverkanker
als gevolg van uitzaaiingen (metastasen) van kanker elders in
het lichaam. We noemen dit secundaire leverkanker.
Kwaadaardige tumoren kunnen ook in de lever zelf ontstaan.
We spreken dan van primaire leverkanker, maar deze ziekte
komt in Europa minder vaak voor. In Azië en Afrika echter des
te meer.
In deze brochure krijgt u vooral informatie over leveruitzaaiingen: over de secundaire vorm. U kunt lezen wat de
oorzaken zijn en wat er eventueel aan te doen is. Mocht u na
het lezen van deze brochure nog vragen hebben, bespreek
deze dan met uw arts of bel de Infolijn van de Maag Lever
Darm Stichting (telefoonnummer staat achterin deze
brochure).
Wat is de rol van de lever?
De lever is een groot en belangrijk orgaan met veel functies.
Bij volwassen mensen weegt de lever ongeveer 1½ kilo en is
bijna zo groot als een voetbal! De lever bevindt zich rechtsboven in de buikholte, vlak achter de ribben.
Zonder lever kan een mens niet leven. De lever heeft immers
heel wat functies die van levensbelang zijn. Al met al vinden er
ongeveer 600 verschillende processen in de lever plaats!
Je kunt de lever dan ook het beste vergelijken met een ingenieuze chemische fabriek.
4
De belangrijkste processen zijn:
• Verwerken van de meeste voedingsstoffen die uit de darm
in het bloed zijn opgenomen. De lever zet deze stoffen om
in een voor het lichaam bruikbare vorm.
• Opslag van bepaalde stoffen als vitamine A, ijzer en andere
mineralen.
• De aanmaak en omzetting van eiwitten.
• Productie van gal. Gal is belangrijk voor de vetvertering.
• Het verwijderen van bilirubine uit het bloed. Bilirubine
is een afbraakproduct van rode bloedcellen en dit wordt
samen met de gal uit het lichaam verwijderd.
• Aanmaak van stoffen die het bloed laten stollen.
• Onschadelijk maken van medicijnen, alcohol en
chemicaliën.
Wat is leverkanker?
Ons lichaam bestaat uit miljarden cellen. Die cellen zijn niet
allemaal hetzelfde. Een levercel ziet er bijvoorbeeld heel
anders uit dan een huidcel of een bloedcel. Al deze cellen
moeten constant vervangen worden, omdat ze verouderen of
beschadigd raken. Nieuwe cellen ontstaan door celdeling: uit
één cel ontstaan twee nieuwe cellen, die zich vervolgens weer
gaan delen, dit herhaalt zich steeds opnieuw.
Bij kanker is de celdeling verstoord. Cellen blijven zich in
snel tempo delen, terwijl er geen behoefte is om verouderde
cellen te vervangen. De cellen die op deze manier ontstaan
zijn iets anders van structuur dan de oorspronkelijke cel,
zodat ze geen nuttige functie hebben.
5
Zo ontstaat er op den duur een opeenhoping van kwaadaardige cellen, ofwel een kwaadaardige tumor. De tumor kan zich
steeds verder uitbreiden, in het omringende weefsel binnendringen en veel schade aanrichten.
Wat zijn levermetastasen?
Levermetastasen zijn losgeraakte kankercellen, die door
de lymfe of het bloed naar een andere plek in het lichaam
worden vervoerd, waar ze weer tot een tumor kunnen
uitgroeien. Darmkanker kan bijvoorbeeld makkelijk uitzaaien
naar de lever en hier ontstaat dan weer een nieuwe tumor
door ongeremde deling van darmkankercellen. Juist omdat
er zoveel bloed door de lever stroomt, is de kans groot dat
kwaadaardige cellen uitzaaien naar de lever.
Wat zijn de klachten?
Soms zijn er een tijdlang geen klachten. Vaak echter wel. De
meeste voorkomende klachten zijn:
ernstige vermoeidheid;
• misselijkheid en braken;
• geen eetlust;
• gewichtsverlies;
• vergrote lever;
• vochtophoping in de buik (ascites);
• geelzucht.
6
Wat zijn de oorzaken?
Primaire leverkanker komt vooral voor bij mensen met
levercirrose als gevolg van de volgende aandoeningen:
• chronische hepatitis B of C;
• chronisch alcoholmisbruik;
• chronische ontstekingen aan de galwegen (PBC; Primaire
Bilaire Cirrose en PSC; Primaire Scleroserende Cholangitis);• hemochromatose of (ijzerstapelingsziekte);
• porfyrie;
• blootstelling aan giftige stoffen.
Bij levercirrose sterven levercellen af en worden vervangen
door dik littekenweefsel. Bij levercirrose is de kans op het
ontwikkelen van leverkanker duidelijk verhoogd. Voor meer
informatie over levercirrose kunt u onze brochure bestellen
(zie achterin deze brochure).
Secundaire leverkanker kan ontstaan als uitzaaiing van kanker
elders in het lichaam. Veelvoorkomend zijn uitzaaiingen van
een tumor in de dikke darm, slokdarm, maag, borsten, alvleesklier en de longen.
7
Onderzoek
De volgende onderzoeken kunnen worden gedaan om de
juiste diagnose te stellen.
Bloedonderzoek
Om vast te stellen of er sprake is van leverkanker en zo ja,
hoe ernstig deze is en hoe de tumor zich ontwikkelt. In het
bloed worden de zogenaamde ‘leverfuncties’ bepaald. Hierbij
worden gehaltes aan eiwitten (stolling en albumine), bilirubine en enzymen (ASAT, ALAT, AF, GGT) in het bloed bepaald.
De uitslagen hiervan zeggen iets over de functie van de lever.
Afwijkingen geven aan of de lever ziek is en zo ja, in welke
mate. Daarnaast kan in het bloed het gehalte worden bepaald
van de zogeheten ‘tumormarkers’. Dit zijn speciale stofjes
die door de tumor zelf worden aangemaakt. Bij secundaire
leverkanker is dit het Carcino Embryonaal Antigeen (CEA).
Echografie
Om te zien hoe groot de lever is en of er een tumor
zichtbaar is. Bij dit onderzoek wordt gebruik gemaakt van
geluidsgolven. Voor het onderzoek wordt uw buik ingesmeerd
met een soort gel. Met een apparaatje dat geluidsgolven uitzendt en ontvangt wordt vervolgens over uw buik
gewreven. De verschillende soorten weefsels in en rond de
lever kaatsen deze golven allemaal op een andere manier
terug. De teruggekaatste golven zijn zichtbaar op een monitor
en hierdoor kan men zien of uw lever gezond is of dat er
afwijkingen zijn. Een echografie is pijnloos en neemt slechts
weinig tijd in beslag.
8
CT-scan of computertomografie
Dit is een bijzondere röntgentechniek, waarbij u heel
langzaam door een kokervormige scanner wordt bewogen.
De scanner maakt veel afbeeldingen van ‘telkens kleine
plakjes’ lever. Vaak wordt vooraf contrastvloeistof in een ader
gespoten, waardoor het beeld nog duidelijker is.
MRI of magnetic resonance imaging
Dit is een soort CT-scan, waarbij in plaats van röntgenstralen
een magnetisch veld wordt gebruikt. Ook hier ligt u in een
kokervormige scanner. Vaak wordt voor dit onderzoek ook
contrastvloeistof in een ader gespoten.
Laparoscopie of kijkoperatie
Bij dit onderzoek maakt de arts drie gaatjes in uw buik, en
hier doorheen brengt hij een zogenaamde kijkbuis in uw
buikholte. Om de lever goed zichtbaar te maken wordt
eerst via de kijkbuis lucht in de buik geblazen. De buikholte
zet dan op en de lever komt los van de buikwand. Aan het
uiteinde van deze buis zit een lampje en een klein cameraatje, waarmee de buitenkant van de lever bekeken wordt.
Het cameraatje is verbonden met een monitor waarop het
onderzoek te volgen is. Via de andere gaatjes in uw buikwand
kunnen andere instrumentjes in uw buikholte worden
gebracht. Dit gebeurt bijvoorbeeld als de arts kleine stukjes
weefsel van uw lever wil wegnemen voor nader onderzoek
(biopsie).
Met laparoscopie kan de arts zien of er sprake is van cirrose
of van een gezwel. Door de ontwikkeling van met name CT
en MRI vindt laparoscopisch onderzoek nog zelden plaats.
9
Behandeling
Bij primaire leverkanker hangt de behandeling af van de
grootte van de tumor en de kwaliteit van de leverfunctie.
Gaat het om een enkele tumor en is deze niet te groot, dan
kan de tumor operatief worden verwijderd. Hierbij wordt
ook een deel van de lever weggesneden. Als er ook sprake
is van levercirrose in een vergevorderd stadium, kan het
moeilijk zijn om te opereren, omdat dan de kans bestaat dat
er onvoldoende gezond functionerend leverweefsel overblijft.
Soms kan een levertransplantatie dan uitkomst bieden.
Die kan echter alleen worden gedaan als er geen uitzaaiingen
zijn. Is een operatie niet mogelijk, dan kan de groei van de
tumor zoveel mogelijk worden afgeremd met chemotherapie,
radiotherapie (bestraling), hormoontherapie of door injecties
met alcohol in de tumorhaard. Deze behandeling brengt geen
genezing, maar vertraging van het proces. Wordt de leverkanker pas in een laat stadium ontdekt, dan is behandeling erg
moeilijk en vaak niet meer mogelijk.
Bij secundaire leverkanker is succesvol operatief ingrijpen
afhankelijk van het aantal, de grootte, de oorsprong en de
ligging van de uitzaaiingen (metastasen). Zijn er beperkt
uitzaaiingen, zijn ze slechts enkele centimeters groot, is een
van de leverkwabben vrij van uitzaaiingen en zijn er buiten de
lever geen uitzaaiingen dan zal operatieve verwijdering van de
leverkwab met daarin de uitzaaiingen mogelijk zijn. Bij circa
30-40% van de patiënten met levermetastasen als gevolg van
dikke darmkanker is deze behandeling succesvol. Soms wordt
besloten om de kans op succes te vergroten door eerst
chemotherapie te geven.
10
Omdat bij veel patiënten er vaak ook uitzaaiingen op andere
plaatsen in het lichaam zijn, is de behandeling meestal gericht
op vertraging van het ziekteproces en brengt geen genezing.
Aanvullende behandelingsmogelijkheden zijn:
• Kankerremmende medicijnen (chemotherapie)
Door de behandeling met cytostatica wordt de groei van de
metastasen afgeremd. Bij 40% van de patiënten geeft deze
behandeling goede resultaten en 70% voelt zich beter.
• Plaatsen van een buisje in één van de grote galkanalen in de
lever
Klaagt de patiënt over jeuk en wordt hij erg geel, dan
betekent dit waarschijnlijk dat de tumor het galafvoerkanaal
afsluit. Door het plaatsen van een buisje wordt de galafvoer
weer hersteld, waardoor geelzucht en jeuk verdwijnen.
Experimentele behandeling
Er wordt veel onderzoek gedaan naar de behandeling van
leverkanker. Dit heeft geleid tot nieuwe, zogenaamde experimentele behandelingen, die echter niet in elk ziekenhuis
kunnen worden toegepast. Uw arts zal deze mogelijkheid
waarschijnlijk met u bespreken.
• Cryo-behandeling
Hierbij worden de metastasen bevroren zodat de kankercellen afsterven. De resultaten van deze behandeling zijn nog
niet geheel duidelijk. Ongeveer 10% van de mensen komt
hiervoor in aanmerking.
11
• RF-behandeling
Hierbij worden de metastasen door middel van radiofrequentie verhit tot ongeveer 80 graden zodat de kankercellen afsterven. De resultaten van deze behandeling zijn
hoopgevend.
• Leverperfusie
Door middel van een operatie wordt de lever geïsoleerd
van de rest van het lichaam, waarna een extreem hoge dosis
chemotherapie door de lever wordt geleid.
• Lasertherapie
Door middel van laserstralen wordt de tumor vernietigd. Dit
is ook een experimentele therapie.
Wat kunt u zelf doen?
Uw kwaliteit van leven blijft het langst op peil als u goed voor
uzelf zorgt. Dit houdt in:
• Gezond en gevarieerd eten; liefst vier à zes (kleine)
maaltijden per dag. Probeer uw gewicht en conditie op peil
te houden door extra veel calorieën te nuttigen.
• Neem voldoende rust.
• Probeer dagelijks te bewegen; een eindje wandelen in de
frisse lucht doet wonderen.
• Doe zoveel mogelijk dingen die u prettig vindt. Hiermee
voorkomt u te veel somber gepieker.
Voor meer informatie over voeding bij Leveraandoeningen
kunt u onze brochure bestellen (zie achterin deze brochure).
12
Hoe verder?
Leverkanker is een ernstige ziekte die uw leven helemaal
overhoop kan halen. Het is belangrijk dat u over uw angsten
en verdriet met anderen praat. Met uw naasten, maar ook
met uw arts. Hij kan u in grote lijnen vertellen wat uw
vooruitzichten zijn. Als u weet wat u te wachten staat, kunt u
zich daar beter op voorbereiden. Praten met lotgenoten kan
ook een grote steun zijn. Hiernaast treft u enkele adressen
van patiëntenverenigingen aan.
Praten met een lotgenoot?
Nederlandse Leverpatiëntenvereniging
Stationsplein 8
3818 LE Amersfoort
Telefoon:
033 422 09 81
Internet:
www.leverpatientenvereniging.nl
Koningin Wilhelmina Fonds (KWF)
Sophialaan 8
1075 BR Amsterdam
Infolijn:
0800 022 66 22
Internet:
www.kankerbestrijding.nl
Wilt u meer weten?
Mocht u na het lezen van dit boekje nog vragen hebben, dan
kunt u die voorleggen aan de assistentes van de polikliniek
voor chirurgie, telefoon (0341) 463777, van 08.30 – 12.00 en
van 13.30 – 16.30 uur.
13
Ook kunt u contact opnemen met de Maag Lever Darm
Stichting:
Postbus 430, 3430 AK Nieuwegein
Telefoon: 030 6055881
Fax:
030 6049871
Internet:
www.mlds.nl
E-mail:
[email protected]
14
Uitgave:
Patiëntencommunicatie
Harderwijk, januari 2013
CAZ CH 83.01.13
Ziekenhuis St Jansdal
Wethouder Jansenlaan 90
3844 DG Harderwijk
Postbus 138
3840 AC Harderwijk
Telefoon (0341) 463911
www.stjansdal.nl