opties in vogelvlucht

OPTIES IN VOGELVLUCHT
Inleiding
Deze brochure biedt een snelle, beknopte
inleiding in de beginselen van opties. U leert
wat een optie is, wat de kenmerken zijn van
een optie en wat een belegger kan doen met
een optie.
Wilt u uitgebreidere informatie hebben
over opties, dan kunt u terecht bij uw bank
of broker.
Ook de website derivatives.euronext.com
biedt u de nodige informatie.
Optie, call en put
Een optie is het recht een onderliggende waarde te mogen
kopen of verkopen gedurende een bepaalde periode tegen
een vooraf afgesproken prijs. Er zijn twee soorten opties:
callopties en putopties.
CALLOPTIE: kooprecht
PUTOPTIE: verkooprecht
De koper van een calloptie krijgt het recht een onderliggende
waarde te kopen gedurende een bepaalde periode, tegen een
afgesproken prijs.
De koper van een putoptie krijgt het recht een onderliggende
waarde te verkopen gedurende een bepaalde periode, tegen
een afgesproken prijs.
Voor het verkrijgen van het recht betaalt de koper een premie.
Koper en schrijver
Tegenover de koper van een optie die een recht heeft tot
kopen of verkopen, staat de schrijver van de optie die een
verplichting aangaat. Bij een calloptie verplicht de schrijver
zich de onderliggende waarde te leveren, bij een putoptie
heeft hij de plicht de onderliggende waarde af te nemen.
De schrijver moet aan zijn verplichting voldoen als hij een
aanwijzing krijgt. Dat gebeurt als de koper zijn optie uitoefent.
CALLOPTIE
PUTOPTIE
KOPER
SCHRIJVER
KOPER
SCHRIJVER
kooprecht
leverplicht
verkooprecht
afnameplicht
Standaardisatie
De opties die men verhandelt op de optiemarkten van
Euronext zijn gestandaardiseerd. Dat wil zeggen dat de
beurs vooraf vastlegt:
¡¡ waarop de optie betrekking heeft (de onderliggende
waarde);
¡¡ de prijs waartegen de koper de onderliggende waarde
kan kopen of verkopen (de uitoefenprijs);
¡¡ de periode dat de optie geldig is (de looptijd).
Deze begrippen liggen vast in de contractspecificaties
van de optie.
Door diverse omstandigheden, zoals aandelensplitsingen of
claimemissies, kunnen de contractspecificaties gedurende de
looptijd een aanpassing ondergaan.
O
Onderliggende waarde
Op de optiemarkten van Euronext zijn er opties op aandelen,
indices, valuta’s en ETF’s. Iedere optie heeft betrekking
op een vaste hoeveelheid onderliggende waarde. Zo heeft
een aandelenoptie op de Amsterdamse en de Brusselse
optiemarkt betrekking op 100 aandelen.
De Parijse optiemarkt biedt opties met 10 of 100 aandelen
als onderliggende waarde. Bij een indexoptie heeft elk
indexpunt een vaste waarde in euro. We gaan voor het
gemak in deze brochure verder met de uitleg aan de hand
van een aandelenoptie met een onderliggende waarde van
100 aandelen.
Looptijd
Elke optie kent een bepaalde looptijd. Er zijn verschillende
afloopmaanden in notering zodat de looptijd kan variëren
van één dag tot en met vijf jaar. In tegenstelling tot
bijvoorbeeld een aandeel, dat in principe een onbepaalde
looptijd kent, is er bij opties dus altijd sprake van een
beperkte looptijd.
Een optie met een initiële looptijd van een maand of langer
loopt af (expireert) op de derde vrijdag van de afloopmaand.
Voor dag- en weekopties geldt een andere regel. Na de
expiratie van een afloopmaand wordt, afhankelijk van het
introductieschema, een nieuwe afloopmaand in notering
genomen. Uw bank of broker kan u precies vertellen
wanneer uw optie afloopt en tot welk tijdstip u uw optie kunt
verhandelen of uitoefenen.
P
Uitoefenprijs
De uitoefenprijs is de prijs waartegen de koper van een
optie de aandelen mag kopen of verkopen en waartegen de
schrijver moet verkopen of afnemen. De belegger heeft de
keuze tussen verschillende uitoefenprijzen die door de beurs
worden bepaald.
Voorbeeld: een aandeel noteert bij de introductie van een
nieuwe afloopmaand € 29,70. Dan zullen in principe vijf
uitoefenprijzen die rond die koers liggen in de notering komen.
De regels van de beurs staan toe tussentijds uitoefenprijzen
toe te voegen als de koersontwikkeling van het aandeel
daartoe aanleiding geeft.
Mogelijkheden voor koper
en schrijver
De koper van een optie kan drie dingen doen met zijn recht:
¡¡ uitoefenen;
¡¡ laten aflopen;
¡¡ doorverkopen.
De schrijver kan twee dingen doen:
¡¡ de optie laten aflopen (hij loopt dan wel de kans aan zijn
plicht te moeten voldoen);
¡¡ de geschreven optie terugkopen.
Dit laatste zal hij doen in het geval hij tussentijds van zijn
verplichting af wil.
Voor meer informatie over uitoefenen en aanwijzen kunt u
terecht bij uw bank of broker.
Handel in de praktijk
Kopers en schrijvers kunnen via hun bank of broker iedere
beurshandelsdag optieposities openen en sluiten.
Daarbij kunnen zij profiteren van de voordelen die de
optiemarkten van Euronext bieden. Zoals:
¡¡ een uniek marktmodel dat de vlotte verhandelbaarheid
van opties verhoogt;
¡¡ volle schermen met bied- en laatkoersen;
¡¡ concurrerende prijzen;
¡¡ liquiditeit;
¡¡ het ontbreken van tegenpartijrisico door het gebruik
van centrale clearing.
Voor beleggers betekent dit dat zij naast een goede
uitvoering op een liquide en professionele markt ook de
zekerheid hebben datgene te krijgen waarop zij met hun
optie recht hebben.
Amerikaanse stijl
en Europese stijl
Bij opties Amerikaanse stijl kan de koper het recht op elk
moment gedurende de looptijd uitoefenen; bij opties met de
Europese stijl kan hij dit alleen op de expiratiedag. Handel
in opties is gedurende de gehele looptijd mogelijk bij zowel
Amerikaanse als Europese stijl. Het verschil tussen de
beide stijlen betreft dus het moment waarop de koper zijn
recht kan uitoefenen.
De aandelenopties op de Amsterdamse en Brusselse
optiemarkt hebben de Amerikaanse stijl. Op de Parijse
optiemarkt zijn er zowel aandelenopties met Amerikaanse stijl
(met onderliggende waarde 100 aandelen) als met Europese
stijl (met onderliggende waarde 10 aandelen). De indexopties
en de valutaopties op deze beurzen hebben de Europese stijl.
T
Premie
De koper van de optie betaalt voor het verkrijgen van het
recht aan de schrijver een bedrag: de optiepremie.
Bij aandelenopties geeft men de premie weer per één
aandeel. Dit noemt men de noteringseenheid. Bij een
contractgrootte van 100 aandelen moet men voor een
optiecontract dus 100 x de premie betalen. Bedraagt de
premie voor een optie € 0,70 dan is men 100 x € 0,70 = € 70
verschuldigd voor het optiecontract.
Wanneer we praten over de premie van de optie, dan
hebben we het over de som van twee zaken: intrinsieke
waarde en tijdwaarde.
OPTIEPREMIE =
Intrinsieke waarde + tijdwaarde
De intrinsieke waarde van een calloptie is de koers van de
onderliggende waarde minus de uitoefenprijs; de intrinsieke
waarde van een putoptie is de uitoefenprijs minus de koers
van de onderliggende waarde. Wanneer de uitkomst van de
berekening een negatief getal oplevert, wordt de intrinsieke
waarde gelijk gesteld aan nul.
Een overzicht van de intrinsieke waarde van een calloptie en
een putoptie met de uitoefenprijs 40:
CALL
KOERSAANDEEL
PUT
4
44
0
2
42
0
0
40
0
0
38
2
0
36
4
De premie van een optie is meestal hoger dan de intrinsieke
waarde. Als de koers van het aandeel € 42 bedraagt, dan
kan de premie van een call 40 bijvoorbeeld € 2,60 bedragen.
Van deze € 2,60 is € 2,00 intrinsieke waarde. De resterende
€ 0,60 noemt men tijdwaarde. De rentestand, de resterende
looptijd, de beweeglijkheid van het aandeel en het dividend
bepalen de hoogte van de tijdwaarde.
Naarmate de (resterende) looptijd van de optie langer
is, bestaat er meer kans dat een optie (meer) intrinsieke
waarde krijgt.
De tijdwaarde zal dus hoger zijn naarmate de resterende
looptijd langer is. Zij neemt af met het verstrijken van
de looptijd (tijdserosie). Dit proces versnelt naarmate de
afloopdatum dichterbij komt. Aan het eind van de looptijd
zal de optiepremie gelijk zijn aan de intrinsieke waarde.
I
Een zeer belangrijke factor in de tijdwaarde is de
beweeglijkheid of volatiliteit van een aandeel. Een sterke
beweeglijkheid van een aandeel zal normaliter resulteren
in een hogere optiepremie, een geringe beweeglijkheid
normaliter in een lagere optiepremie.
Het uitkeren van dividend leidt theoretisch tot een daling van
de koers van het aandeel op de ex-datum. Dit heeft mogelijk
invloed op de premie van calls en puts.
Risico en rendement
De koper van een optie kan maximaal het bedrag verliezen
van de betaalde premie. De winst kan echter flink oplopen,
afhankelijk van de beweging van het aandeel.
Over het risico van de schrijver is nog iets meer te zeggen.
Zo maakt het veel uit of de schrijver van een calloptie een
‘gedekte’ of een ‘ongedekte’ positie is aangegaan. Men
spreekt van een gedekte positie als de schrijver bij een
calloptie de aandelen bezit die hij moet leveren in het geval
hij zijn verplichting moet nakomen. In dat geval kan hij
alleen koerswinst missen. Dat doet hij als de koers van het
aandeel uitstijgt boven de som van de uitoefenprijs en de
ontvangen premie.
Heel anders ligt het in het geval er ongedekt is geschreven.
Als de koers van het aandeel fors boven de uitoefenprijs
stijgt en de schrijver een aanwijzing krijgt om aan zijn
verplichting te voldoen, dan zal hij op de effectenbeurs de
aandelen tegen de hogere koers moeten kopen en tegen
de (lagere) uitoefenprijs moeten leveren. Daarbij kunnen
grote verliezen ontstaan. Daarom zal de bank of broker een
zekerheid (margin) verlangen.
Long en short
Long staat voor kopen, short voor schrijven. Een belegger
die een calloptie koopt, creëert een longpositie in die call;
de schrijver van de calloptie krijgt een shortpositie in die
call. Hetzelfde geldt voor de putoptie. De koper krijgt een
longpositie, de schrijver een shortpositie.
LONG = kopen
SHORT = schrijven
Toepassingsmogelijkheden
De mogelijkheden die opties bieden bij het beheer van een
beleggingsportefeuille zijn veelvuldig. Afhankelijk van de
verwachtingen ten aanzien van de onderliggende waarde,
kiezen beleggers voor een bepaalde strategie die kan
bijdragen tot het behalen van de gewenste doelstellingen.
E
In het kort de basisstrategieën bij een bepaalde doelstelling:
Profiteren van een stijging
van het aandeel
Kopen calloptie
Profiteren van een daling
van het aandeel
Kopen putoptie
Beschermen van de
aandelenportefeuille
Kopen putoptie
Extra rendement op
aandelenbezit
Schrijven calloptie
Verlagen aankoopprijs
aandelen
Schrijven putoptie
Vastleggen aankoopprijs
aandelen op termijn
Kopen calloptie
Voorbeelden van toepassingen
In de voorbeelden gebruiken we het fictieve aandeel ABC
en laten we de provisiekosten buiten beschouwing. Het
spreekt voor zich dat u in de praktijk wel deze kosten in uw
berekeningen moet meenemen.
Behalen van koerswinst bij een koersstijging
van het aandeel
We vergelijken de rendementen van een aandelentransactie
en een optietransactie bij het inspelen op een verwachte
koersstijging van het aandeel ABC dat op 12 december €
40,50 noteert en op 28 januari € 48.
AANDELENTRANSACTIE
12 december: aankoop 100 aandelen à € 40,50
€ 4.050
28 januari: verkoop 100 aandelen à € 48
€ 4.800
Winst: 100 x (€ 48 - € 40,50)
Rendement: 19%
€ 750
S
OPTIETRANSACTIE
12 december: aankoop 1 call mrt 40 à € 3,75
€ 375
28 januari: verkoop 1 call mrt 40 à € 8,20
€ 820
Winst: 100 x (€ 8,20 - € 3,75)
€ 445
Rendement: 119%
Behalen van winst bij een koersdaling
van het aandeel
Uitgangspunt bij de volgende optietransactie is het omzetten
van de daling van het aandeel in winst. We gaan uit van een
koers op 12 december van € 40,50 en een koers van € 35,40
op 14 januari.
OPTIETRANSACTIE
12 december: aankoop 1 put mrt 40 à € 1,45
€ 145
14 januari: verkoop 1 put mrt 40 à € 4,70
€ 470
Winst: 100 x (€ 4,70 - € 1,45)
€ 325
Rendement: 224%
Beschermen aandelenportefeuille tegen
gevolgen koersdaling
Laten we het vorige voorbeeld nog een keer bekijken,
maar nu vanuit het standpunt van een aandeelhouder
die 100 aandelen ABC bezit. Hij voorziet de koersdaling
en wil zijn aandelen beschermen tegen de gevolgen ervan.
Ook hij koopt de put maart 40. Die optie geeft hem het
recht zijn aandelen tot en met de derde vrijdag van maart
te verkopen voor € 40 per stuk.
Zoals we zagen daalde de koers van het aandeel naar
€ 35,40. De belegger zou nu zijn recht kunnen uitoefenen
en de aandelen verkopen voor € 40 per aandeel. Omdat
hij voor het recht € 1,45 betaalde, bedraagt de effectieve
verkoopprijs dan (€ 40 - € 1,45) € 38,55. Per saldo levert hij
(€ 40,50 - € 38,55) € 1,95 in op de waarde van het aandeel.
Zou hij de put niet hebben gekocht, dan was de waardedaling
op dat moment (€ 40,50 - € 35,40) € 5,10 geweest.
Verkrijgen van extra inkomen op in bezit
zijnde aandelen
Een belegger bezit 100 aandelen ABC die op 12 december
€ 40,50 noteren. Hij denkt dat de koers van het aandeel de
komende tijd niet veel zal stijgen. Mocht dat toch het geval
zijn, dan neemt hij genoegen met een verkoopprijs van
€ 44. Daarom besluit hij zich te verplichten zijn aandelen
te verkopen voor € 44. Hij schrijft de call mrt 44 die op
dat moment € 1,20 noteert.
Hij ontvangt dan 100 x € 1,20 = € 120.
Bij expiratie zijn er de volgende mogelijkheden:
DE KOERS VAN HET AANDEEL LIGT BENEDEN € 44
¡¡ De koper van de calloptie oefent zijn recht niet uit.
¡¡ De schrijver hoeft niet aan zijn verplichting te voldoen.
¡¡ Hij behoudt zijn aandelen en de ontvangen premie heeft
hem extra inkomen opgeleverd.
DE KOERS LIGT OP EXPIRATIE BOVEN DE € 44
¡¡ De schrijver moet de aandelen leveren voor € 44.
¡¡ Door de ontvangen premie is de effectieve verkoopprijs
van de aandelen € 45,20.
De aankoopprijs van aandelen verlagen
De volgende toepassing heeft tot doel aandelen goedkoper
te verwerven dan tegen de huidige koers. De koers
van ABC is € 40,50 en een belegger wil graag 100 aandelen
kopen. Alleen vindt hij de prijs te hoog. Hij wil eigenlijk
maximaal € 40 betalen voor de aandelen.
De belegger schrijft een put mrt 40 en neemt daarmee
de plicht op zich tot en met de derde vrijdag van maart 100
aandelen ABC af te nemen tegen € 40 per aandeel. De
premie voor deze opties bedraagt op dat moment € 1,35,
zodat hij voor het schrijven € 135 ontvangt.
Bij expiratie zijn er de volgende mogelijkheden:
DE KOERS VAN HET AANDEEL LIGT BOVEN € 40
¡¡ De schrijver zal geen aandelen ontvangen omdat de koper geen
gebruik maakt van zijn recht.
¡¡ De schrijver behoudt zijn ontvangen premie.
DE KOERS VAN HET AANDEEL LIGT OP EXPIRATIE ONDER € 40
¡¡ De koper zal zijn recht uitoefenen en de schrijver ontvangt
de aandelen voor een effectieve aankoopprijs van
(€ 40 - € 1,35) € 38,65.
Opties zijn een veelzijdig instrument. Goede kennis van
mogelijkheden en risico’s is een belangrijke voorwaarde om
verantwoord met opties te kunnen werken.
In deze brochure hebt u kennisgemaakt met een aantal
beginselen. Wij raden u aan u goed te laten adviseren door uw
bank of broker, alvorens in de praktijk aan de slag te gaan.
Meer informatie vindt u op: derivatives.euronext.com
Deze publicatie is louter informatief en vormt geen beleggingsadvies. Deze publicatie
wordt aangeboden zoals ze is zonder enige waarborg of garantie van welke aard dan
ook. Hoewel de nodige aandacht werd besteed aan de opstelling van de inhoud, geeft
Euronext geen garantie met betrekking tot de juistheid, geschiktheid of volledigheid van
de informatie in deze publicatie. Euronext kan niet aansprakelijk gesteld worden voor
enig verlies of schade van welke aard dan ook, voortvloeiend uit het gebruik van, het
vertrouwen op of het handelen ten gevolge van de verstrekte informatie. De inhoud
van deze publicatie of informatie waarnaar in deze publicatie wordt verwezen vormt
in geen geval de basis voor enig contract. Het ontstaan van rechten en verplichtingen
met betrekking tot financiële producten die worden verhandeld op beurzen die worden
geëxploiteerd door dochterondernemingen van Euronext is volledig afhankelijk van de
van toepassing zijnde regels van de marktexploitant. Alle eigendomsrechten en belangen
in of met betrekking tot deze publicatie behoren toe aan Euronext. Deze publicatie of
delen daarvan mogen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Euronext niet
worden verspreid of verveelvoudigd. Gegevens vanaf 2015. Euronext heeft geen enkele
verplichting deze informatie te actualiseren.
Euronext omvat Euronext N.V. en de aan haar gelieerde ondernemingen. Informatie met
betrekking tot merken en intellectuele eigendomsrechten van Euronext is beschikbaar
op de volgende website: www.euronext.com/terms-use
© 2015 Euronext N.V. – Alle rechten voorbehouden.